Форсированная индустриализация и принудительная коллективизация в БССР. Формирование ком-админ системы управления

НЭП, ее сущность и значение для развития БССР.

На пачатку 1920 –х гг. Савецкая дзяржава апынулася ў крызісным стане. У знешнепаліт. плане ён праявіўся ў палітычнай ізаляцыі. Вельмі цяжкім было сацыяльна–эканамічнае становішча ў Беларусі. Яно было выклікана вынікамі першай сусветнай і грамадзянскай войнаў, германскай і польскай акупацыяй. У крызісным стане знаходзіўся чыгуначны і водны транспарт. Вялікая шкода была нанесена с/г.

Галоўнай прычынай і асаблівасцю сацыяльна–эк.а крызісу ў краіне з’яўлялася тое, што селянін не мог больш мірыцца з харчраскладкай і палітыкай “ваеннага камунізму”. Адказам на гэтыя пытанні стала новая эканамічная палітыка – НЭП. Пачатак ёй быў пакладзены на Х з’ездзе РКП(б) у сакавіку 1921 г. НЭП – гэта сістэма эканамічных, сацыяльных, палітычных і культурных мер, накіраваных на ўкараненне рыначных адносін ў народнай гаспадарцы.

У сферы прамысловасці Беларусі новая эканамічная палітыка праявілася ў наступным:

1)Скасоўвалася празмерная цэнтралізацыя кіравання. Былі створаны групавыя ўпраўленні, якія падпарадкоўвалася непасрэдна Саўнаргасу БССР. Прамысловасць рэспублікі атрымала магчымасць лепш выкарыстоўваць мясцовую сыравіну і рэсурсы.

2)Усе прамысловыя прадпрыемствы былі падзелены на чатыры групы. У першую групу ўваходзілі найбольш буйныя дзяржаўныя прадпрыемствы, якія павінны былі працаваць на аснове гаспадарчага разліку / за кошт прыбытку пакрываць страты /. Да другой адносіліся тыя прадпрыемствы, якія падлягалі часовай кансервацыі. У трэцяй групе знаходзіліся прадпрыемствы, якія не мелі дзяржаўнага значэння і аддаваліся ў арэнду кааператыўным арганізацыям і прыватным асобам. Да чацвёртай групы належалі прадпрыемствы, якія падлягалі закрыццю, іх рабочыя і служачыя пераводзіліся на функцыяніручыя фабрыкі і заводы.

3)Ліквідавалася ўраўнілаўка ў аплаце працы рабочых, формы аплаты ўлічвалі кваліфікацыю рабочага, колькасць і якасць яго працы. У першыя гады НЭПа практыкавалася натуральная і грашовая аплата працы.

У сферы с/г нэп праявілася ў наступным:

1)Замест харчраскладкі быў уведзены харчпарадак, які быў у два разы меньш.

2)Свабодны выбар формаў землекарыстання

3)Свабоднае распараджэнне сялянамі лішкамі сваёй прадукцыі.

4)Замена натуральнага падатка грашовым

5)Дазвол арэнды зямлі і найму рабочай сілы.

Было дазволена прадпрымальніцтва.

У 1922 – 1924 гг. была праведзена грашовая рэформа, што прывяло да фінансавай стабілізацыі ў краіне.

НЭП дазволіў спалучаць дзяржаўныя і асабістыя інтарэсы. Дзякуючы гэтай палітыцы была паспяхова адноўлена с/г рэспублікі, атрымала стымул для развіцця прамысловасць, панізіўся ўзровень беспрацоўя.Безумоўна, НЭП стымуляваў сацыяльнае расслаенне грамадства, у чым кіраўніцтва бальшавіцкай партыі бачылі пагрозу ажыццяўленню сваіх праграмных мэт. У канцы 1920-х гг. НЭП згортваецца.

Цель: превращение СССР в эк.независимое гос-во, производящее все необходимые товары.

Пути индустриализации в БССР были обсуждены на X съезде КП(б)Б в декабре 1925. Было принято решение о развитии здесь лёгкой промышленности, т.е. работа на местном сырье.

1 пятилетка(1928-1932). Цель: повышение удельного веса промышленности. Особое внимание уделялось деревообрабат.,спичечной, бумажной, пищевой, льгяной, швейной пром. Развернулось строительство новых промышленных предприятий: “КИМ” и “Знамя индустриализации” в Витебске, труболитейный в Могилёве и др. В январе 1930 Сталин и его руководство перешли к политике “большого скачка” - форсированные темпы индустр. Хозяйствование опиралось на экстенсивные факторы, т.е. уделялось внимание количественным показателям (втягивание дополнительных ресурсов, материальных и трудовых), а не качественным. Все эти мероприятия не ускоряли, а приводили к падению темпов развития промышленности. Тем не менее в Беларуси возникли новые отрасли промышл: с/х машиностроение, станкостроение, химическая.

2 пятилетка(1933-1937). Дальнейшее развитие металлообрабатывающей, химической, торфяной и др. отраслей, развитие энергетики и увеличение мощностей электростанций. Предусматривалось развитие лёгкой и продовольственной промышл. Разворачивается социалистич. соревнования и ударничество для ускорения темпов развития. Построены Гомельский стеклозавод, Кричевский цементный завод, Оршанский льнокомбинат и др.

3 пятилетка(1938-1942). Не было выполнена в связи с войной. Построены новые промышленные предпр, реконструированы старые.

Значительный вклад в проведение индустр. Внесла лагерная экономика. Заключённые работали на промышленных предприятиях и стройках, на лесоразработках.

Итоги: в БССР создана современная материально-техническая база, обеспечена технико-экономическая независимость СССР, создан военно-промышл. комплекс СССР, укрепилась командно-административная система управления экономикой.