2018-01-21
885B) гетеротрофтар
*****
Мына үрдістер жарықтың қатысымен жүреді:
A) фотопериодизм
*****
Биоценоздағы маңызды байланыстарды көрсетіңіз:
E) трофикалық
*****
Аменсализмге анықтама беріңіз:
E) бір организмнің басқа организмге қолайсыз жағдай туғызуы
*****
Мекен ету ортасы бір және генофонд жалпылығымен байланысты, бір дараға жататын түрлердің табиғи топтары:
A) популяция
*****
Мекен ету ортасына керекті элементтер жиынтығы:
B) тіршілік жағдайы
*****
Жарық тербелісіне шыдамды организмдер:
C) эврифотты
*****
Жоғарғы температураның ауытқуына шыдамайтын организмдер:
E) стенотермді
*****
Қандай жағдай болмасын түрлердің орта фактор көрсеткішіне бейімделушілігін атайды:
E) экологиялық икемділік
*****
Мына организмдер көлеңке сүйгіш организмдер болып табылады:
B) сциофиттер
*****
Температура тербелісіне шыдамды организмдерді ата:
A) эвритермді
|
|
|
*****
Транспирация дегеніміз:
B) судың өсімдік арқылы биологиялық булануы
*****
Мына организмдер жарық сүйгіш организмдер болып табылады:
D) гелиофиттер
*****
Мына организмдер суыққанды организмдер болып табылады:
C) пойкилотермділер
*****
Жануарлардың жарық шығару қабілетін қалай атайды:
B) биолюминисценсия
*****
Географиялық популяция бұл:
A) экологиялық популяцияның жиынтығы
*****
Қандай жағдайда дара өзінен күштілеріне бағына отырып, әлсіздеуіне, екіншісі үшіншісіне, үшіншісі төртіншісіне басымдылық білдіреді:
A) сызықтық
*****
Бір түрдің басқа түрлермен қоректену қатынасы:
C) трофикалық
*****
Берілген қоректік байланыста қай тізбек редуцент болып табылады: қара бидай – шегіртке – торғай – бактерия:
D) бактерия
*****
Берілген қоректік байланыста қай тізбек продуцент болып табылады: қара бидай – шегіртке – торғай – бактерия
A) қара бидай
*****
Тең жоғарғы құрылымды бөліктерде биоценоздың таралуы аталады:
C) белдеулілік
*****
Саны азайып бара жатқан популяцияларда үлес саны көп даралар:
C) пострепродуктивті
*****
Төмендегі жануарлар тобының бірінің сандық өзгерістері тұрақты болады:
A) ірі сүтқоректілер
*****
Өзара қарым-қатынастағы екі түрдің бір жерде қатар тіршілік етуі бұлардың біреуіне қарсы әсерін тигізіп, ал екіншісі үшін ешбір әсер көрсетпейтін болса, бұл қатынас:
C) аменсализм
|
|
|
*****
Популяцияның санын сақтау үшін табиғи бөгеттер (тау, өзен т. б.) арқылы ареалдарды бөлудің маңызын көрсетіңіз:
A) оң, пайдалы әсер тигізеді
*****
Бір орманда мекен ететін Ақ қоян мен Сұр қоян құрайды:
C) екі түрдің екі популяциясын
*****
Экожүйеде қоректік (трофикалық) тізбек қандай бағытта жүзеге асырылады:
C) продуценттер – консументтер – редуценттер
*****
Бір түрдің тіршілік ортасының екінші түрдің тіршілік әрекетінің нәтижесінен физикалық немесе химиялық өзгеруі:
E) топикалық байланыс
*****
Бір түрдің таралуына екіші түрдің қатысуын қалай атаймыз:
B) форикалық байланыс
*****
Экология биология ғылымдарының осы классына жатады:
B) жалпы
*****
Төменде аталған ғалымдардың бірі ғылымға «Экология» терминін енгізді:
B) Э.Геккель
*****
Экологияның қай көрсеткіштеріне қарап микроағзалар, саңырауқұлақтар, өсімдіктер, жануарлар экологиясына жатқызамыз:
B) зерттелетін пәндерге қатысты
*****
Шығу тегі бір, бір аумақта тараған, бір түрден құралған дарақтар тобы:
A) популяция
*****
Бір аумақта кездесетін барлық популяция жиынтығы:
C) бірлестік
*****
Бір уақыт аралығында байқалатын орташа өсім мөлшері:
B) өсу жылдамдығы
*****
Бір аумақта кездесетін екі түрдің бірге тіршілік етіп, бір-біріне әсер етпеуі:
A) нейтрализм
*****
Организмдердің бірге тіршілік етуінде екі түрдің де сол қатынаста пайда алуы:
B) мутуализм
*****
Бірлестіктер алып жатқан табиғи тіршілік кеңістігі:
C) биотоп
*****
Биогеоценоз туралы ілімнің авторы:
C) В.Н.Сукачев
*****
Түрлердің ерекше мамандануы мына қатынасқа тән:
B) иесі-паразит
*****
Бір бағыттағы әсер мына факторға тән:
A) өзгертуші
*****
Бір түрдің денесінде орналасқан әр түрлі ағзалар топтары:
E) консорция
*****
Форезия дегеніміз:
D) ұсақ жануарлардың ірі жануарлармен тасымалдануы
*****
Отырықшы жануарлардың топтасып қоныстануы:
B) қауым
*****
Жануарлардың ұзақ немесе үнемі бірігіп тіршілік етуі:
C) табын
*****
Бір түрге жататын организм екінші түрдің ұлпасы немесе қоректік заттармен қоректеніп, тіршілік етуі – түрлер арасындағы өзара қарым-қатынас типінің мына түріне жатады:
A) паразиттік
*****
Қоршаған ортаның жағдайын және биосферадағы өзгерістерді ұзақ бақылайтын кешенді үрдіс:
A) мониторинг
*****
Толеранттылық терминіне анықтама беріңіз:
C) экологиялық фактордың минимум және максимум мәндерінің аралығында организмнің өз тіршілігін сақтауға тырысуы
*****
Популяциядағы әлі көбейе алмайтын дараларды құрайды:
A) пререпродуктивті даралар
*****
Экология жеке өз алдында ғылым ретінде қалыптасу кезеңі:
D) XX ғасырдың басында
*****
«Түрлердің шығу тегі немесе табиғи сұрыпталу» еңбегінің авторы:
D) Ч.Дарвин
*****
Мына ғалым зоологияда экологиялық бағытты қалыптастырды:
A) К.Ф.Рулье
*****
Жер шары деңгейіндегі экологиялық мәселелерді зерттейтін ғылым саласы:
C) ғаламдық экология
*****
Аутэкология зерттейді:
C) дарақтарды
*****
Демэкология зерттейді:
A) популяцияны
*****
Суық сүйгіш ағзаларды атаңыз:
A) креофилдер
*****
Судың қалың қабатында белсенді қозғалып жүзетін су организмдерінің тобы:
C) нектон
*****
|
|
|
Су түбін мекен етуші ағзалар тобы:
D) бентос
*****
Орта ылғалдылығы жоғары жерлерде тіршілік ететін өсімдік топтары:
C) гигрофиттер
*****
Құрғақ жерлерде тіршілік ететіп, бойына ылғалдылық жинамайтын өсімдік топтары:
B) склерофиттер
*****
Африка - бұл:
C) макроэкожүйелер
*****
Геоксендерге қандай дарақтар жатады:
A) топырақты уақытша мекен ретінде пайдаланатындар
*****
Плейстонға қандай дарақтар жатады:
D) денесінің бір бөлігі су бетінде, ал екінші бөлігі суда кездесетіндер
*****
Көшетхананы мына жүйелердің қайсысына жатқызуға болады:
A) микроэкожүйе
*****
Коацерваттарды тірі организмдерге жатқызбаймыз, өйткені:
C) өзін-өзі қалыптастыруға қабілетсіз
*****
Геобионттарға жататын дарақтар:
B) топырақта тұрақты тіршілік ететіндер
*****
Эукариоттарға жатады:
D) нағыз ядролылар
*****
Геофилдерге қандай дарақтар жатады:
C) өмірінің бір кезеңінде топырақта тіршілік ететіндер
*****
Жерде тіршіліктің пайда болуының II-ші кезеңі анықталады:
E) коацерваттардың пайда болуымен
*****
Жерде тіршіліктің пайда болуының ІІІ-ші кезеңі анықталады:
D) көбею үрдісінің пайда болуымен
*****
Биоценотикалық орта құралады:
B) тірі табиғат құраушыларынан
*****
Биоценоз орналасқан орта:
A) биотоп
*****
Күн сәулесінің энергиясын пайдалана отырып, көмір қышқыл газы мен судан органикалық заттарды түзетін өздігінен қоректенуші организмдер:
B) өндірушілер (продуценттер)
*****
Бактериялар мен саңырауқұлақтар көбінесе:
A) ыдыратушылар
*****
Шөп қоректі жануарлар трофтық деңгейдің мына тобына жатады:
A) бірінші ретті тұтынушылар
*****
Өнеркәсіптегі шу, дыбыстар экологиялық факторлардың мына түріне жатады:
C) антропогендік факторға
*****
Либих заңын көрсетіңіз:
B) организмнің төзімділігі оның экологиялық қажеттілік тізбегіндегі ең әлсіз тобымен айқындалады
|
|
|
*****
Атмосфераның озон қабаты тіршілік үшін маңызды қызмет атқарады, себебі:
B) ультракүлгін сәулелердің әсерінен сақтаушы шымылдық қызмет атқарады
*****
Атмосферада көмірқышқыл газы, күйе және басқа да қатты бөлшектердің жиналуынан пайда болатын «парниктік эффект» мынадай өзгеріске әкеледі:
C) температураның жоғарылауынан, биосферада тіршілікке қолайсыз өзгерістер туады
*****
Кейбір саңырауқұлақтардың белгілі-бір түрлі ағаштың тамырын ғана талғап өсетін, өзара қарым-қатынастың түрі не деп аталады:
C) симбиоз
*****
Табиғи қауымдастықта жыртқыштардың ролі:
E) жемтіктердің санын реттеп, оны сауықтырады.
*****
Биоценоз түсінігіне анықтама беріңіз.
B) берілген аумақтағы әртүрлі популяциялардың жиынтығы
*****
Популяция түсінігіне анықтама беріңіз.
B) бір түрге жататын даралар жиынтығы
*****
Экожүйеге анықтама беріңіз.
D) қоршаған орта мен тірі ағзалардың кез-келген жүйесі
*****
Бірінші трофтық деңгейге жататын ағзаларды атаңыз.
C) өсімдіктер
*****
Популяцияның экологиялық тығыздығына анықтама беріңіз.
B) аудан немесе көлем бірлігіндегі даралардың орташа саны
*****
Экологиялық қуыс түсінігіне толық анықтама беріңіз.
D) кеңістікте түрдің қатынасы мен оның бірлестіктегі алатын орны
*****
Атмосфералық ауаның жеткіліктігімен ерекшеленетін тіршілік ортасы:
C) жер беті-әуе ортасы
*****
Аэробионттар мекендейтін тіршілік ортасын көрсетіңіз:
E) құрлық-әуе ортасы.
*****
Ылғалдылығы орташа жерлерде тіршілік ететін өсімдік топтары аталады:
A) мезофиттер
*****
Ылғал сүйгіш өсімдіктер топтары:
C) гигрофиттер
*****
Өлі органикалық заттармен қоректенетін және оларды бейорганикалық заттарға айналдыратын ағзалар:
C) редуценттер
*****
Шағын аймақтық климат аталады:
A) микроклимат
*****
Жануарлар бірлестігі:
B) зооценоз
*****
Өсімдіктер қауымдастығы:
A) фитоценоз
*****
Әртүрлі улы заттардың ортаға түсуі:
A) химиялық ластану
*****
Судың ауру тудырушы микроорганизмдермен ластануын көрсетіңіз:
B) биологиялық ластану
*****
Судың жылумен немесе радиоактивті заттармен ластануын көрсетіңіз:
D) физикалық және химиялық ластану
*****
Орта факторының аз диапазоны шегінде тіршілік ететін ағзаларды атаңыз.
B) стенобионтты
*****
Фактор мәнінің кең диапазон шегіне бейімделген ағзаны атаңыз:
A) эврибионт
*****
Экологиялық факторлардың қолайлы аймағын көрсетіңіз:
B) оптимум
*****
Ағзаларға экологиялық фактордың жағымсыз әсер ететін аймағын көрсетіңіз:
A) пессимум
*****
Су ортасын мекен етушілердің жалпы аталуы:
B) гидробионт
*****
Судың бетінде еркін жүзетін ағзаларды атаңыз.
B) планктон
*****
Иесін мекен ететін ағзаларды атаңыз:
C) эндобионт
*****
Екі организмнің бірі екіншісіз тіршілік ете алмайтын міндетті экологиялық қатынас:
B) мутуализм
*****
Өсу ырғағы дегеніміз:
C) белгілі уақыттағы орташа өсімнің мөлшері
*****
Популяцияның мекендейтін аумағы:
B) ареал
*****
Биологиялық жағынан алғанда ұйымдасқан түрде пайдалы іс-әрекет жасау тұрғысынан жануарлардың уақытша бірігіп жиналуы:
A) үйір
*****
Өзара байланысқан әр түрге жататын организмдерден құралған табиғи күрделі жүйе:
C) биоценоз
*****
Екі түрдің өзара қатынасында, әрқайсысы бір-біріне кері әсерін тигізетін экологиялық қатынастың түрі:
E) бәсекелестік
*****
Биотикалық фактор дегеніміз:
D) тірі организмдердің бір-біріне тигізетін әсерлердің жиынтығы
*****
Барлық мамандықтарға арналған
Экология және тұрақты даму
Жыл
Курс
Мусина Р.Т.
Қорғаныш қызметін атқаратын Жердің осы ауа қабатында орналасқан:
E) стратосфера
*****
Ғылымға «Биосфера» терминін енгізген ғалым:
A) В.И.Вернадский
*****
Қазақстандағы қорық саны:
A) 10
*****
Тіршіліктен туыдайтын заттар қалай аталады B.И.Вернадский бойынша:
D) биогенді заттар
*****
Құрылу барсында тірі және тірі емес процестер қатынасатын зат аталады:
B) биокосты заттар
*****
Құрылу барысында тірі емес процестер қатынасатын зат аталады:
A) косты зат
*****
В. И. Вернадскийдің ноосфераға берген анықтамасы:
A) ақыл-ой сферасы
*****
Мына газ концентрациясының жоғарылауы «Жылу эффектісін» тудырады:
B) көмір қышқыл газы (СО2)
*****
Жел эрозиясының түрлерін атаңыз:
E) дефляция және шаңды-дауыл
*****Қалпына келмейтін табиғи ресурстарға жатады:
D) минералдық шикізаттар
*****
«Қышқылдық жауынның» негізгі себебі:
D) ауаға күкірт қос тотығы мен азот тотықтарының таралуы
*****
Адамда әртүрлі ауру тудыратын, табиғи ортаның тірі организмдермен ластануы аталады:
B) биологиялық ластану
*****
Топырақ құнарлылығы анықталады:
B) қара шіріктің (гумус) құрамымен
*****
Ақсу-Жабағылы қорығы құрылды:
E) 1926 жылы
*****
Қорғалжын қорығы құрылды:
B) 1968 жылы
*****
Үстірт қорығы құрылды:
D) 1984 жылы.
*****
Барсакелмес қорығы құрылды:
E) 1939 жылы.
*****
Наурызым қорығы құрылды:
D) 1934 жылы
*****
Гидросферадағы тіршілік шегі мына тереңдікті құрайды:
A) 11-11,2 км
*****
Сыртқы ортадан ағзаға және керісінше ішкі ортаға мына айналым үздіксіз жүреді:
B) биогеохимиялық айналым.
*****
Су ортасын ластаушылардың ағзаларға көбірек зиян келтіретінін көрсетіңіз:
D) зиянды ағызынды сулардың түсуі.
*****
Арал теңізі су деңгейінің төмендеуі негізгі себебі:
C) Амудария және Сырдариядан келетін су көлемінің азаюы
*****
Топырақ қасиеттері мен құнарлылығының нашарлауы аталады:
B) топырақ деградациясы
*****
Автокөлік жолдарына жақын жатқан топырақта жиналатын металл:
C) қорғасын.
*****
Топырақтың екінші қайтара тұздануының негізгі себебі:
E) артық жер суару.
*****
Бұзылған жерлерді қалпына келтіру үрдісі:
B) рекультивация.
*****
Қандай шаралар топырақты жел эрозиясынан сақтайды:
C) топырақ бетінде өсімдік қалдықтарын сақтау арқылы өңдеу
*****
Қоршаған орта ластануының жағдайын анықтау үшін өсімдіктерді қолдану үрдісі:
B) биоиндикация.
*****
Жер, су, орман, минералды ресурстар осы классификация бойынша анықталады:
C) табиғаттың тікелей және жанама компоненттеріне байланысты
*****
Бұзылған жерлерді түбегейлі жақсартуды атаймыз:
D) мелиорация
*****
Организмдердің бір бірлестіктерінің белгілі кезектілікпен басқаларымен алмасу процесі аталады:
C) сукцессия
*****
Биосферадағы кіші зат айналымын атаңыз:
A) биогеохимиялық
*****
Қалпына келмейтін ресурстарға жатады:
C) қазба байлықтары
*****
Қалпына келетін табиғи ресурстарға жатады:
B) жануарлар мен өсімдіктер әлемі
*****
Жартылай қалпына келетін табиғи ресурстарды көрсетіңіз:
A) орман ресурстары, топырақ
*****
Уытты тұманның лондондық түрі анықтайды:
C) бронхты-өкпе ауруларының асқынуы
*****
Фотохимиялық тұман «смог» шақырды:
A) көз, тамақ, мұрын қуыстарының кілегейлі қабатының қабынуы
*****
Атмосфераның ластануында қандай шаралар қолданады:
E) қалдықсыз және аз қалдықсыз технологияны өндірісте қолдану
*****
Атмосфераның ластануында қандай шаралар қолданады:
E) өндіріс аймағында санитарлы –қорғауды ұйымдастыру
*****
Биосферадағы үлкен зат айналымын атаңыз:
C) геологиялық
*****
Атмосфераға автокөліктің және өнеркәсіп орындардың жану өнімдері ретінде көп енетін зиянды газ:
B) көміртегі оксиді (СО2)
*****
Азот тотықтарының (NO, NO2 ) атмосфераға түсу көзін атаңыз:
C) азот тыңайтқыштарын өндіруде.
*****
Энергия алудың экологиялық жолы:
C) гидроэлектростанциясы
*****
Жер бетіндегі гидросферадағы тұщы су қорының жалпы көлемі:
B) 2 пайыз
*****
Тұщы судың негізгі бөлігі қайда орналасқан:
D) мұздықта
*****
Неліктен тұщы су жетіспеушілік мәселесі туындады:
A) халық тұрғындарының жылдам өсуі және олардың қажеттіліктері
*****
Судың сапалығын жақсартудағы негізгі әдістерді атаңыз:
E) тұндыру, түссіздендіру, залалсыздандыру
*****
Смогтардың түрлерін анықтаңыз:
E) Лос – Анджелес және Лондон типті.
*****
Атмосфералық ауа құрамында азот мөлшері (%):
A) 78,08
*****
Қызыл кітаптағы организмдердің ерешеліктерін атаңыз:
C) анықталмаған, сирек, жойылып бара жатқан, азайып жатқан
*****
Түрлердің азаюына себеп болады:
B) мекен ету орнының бұзылуы, шектен тыс пайдалану
*****
Патогенді саңырауқұлақтармен күресу үшін пайдаланады:
A) фунгицидтерді
*****
Зиянкес жәндіктермен күресу үшін пайдаланады:
B) инсектицидтерді
*****
Қазақстанның Жер кодексі мына жылы қабылданды:
E) 2003 жылы.
*****
Рекреациялық және ғылыми мақсатта құрылған ерекше қорғалатын табиғи аумақтың түрі:
B) табиғи ұлттық саябақ
*****
В. Шелфордтың ғылымға енгізген экологиялық заңы:
B) толеранттылық заңы
*****
Қоршаған ортаны шумен ластануының негізгі көзіне жататыны:
E) автокөлік.
*****
Адам денсаулығына және оның ұрпағына зиянды әсер етпейтін топырақ, ауа немесе су ортасын ластаушыларының мөлшерінің дұрыс аталуы:
C) зиянды заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясы (ШРК)
*****
Озон бұзушы заттар:
C) фреондар
*****
Қалдық сулар иісін жою процесі:
E) дезодорация
*****
Павлодар облысы территориясында орналасқан мемлекеттік ұлттық саябақ:
C) Баянауыл
*****
Экологиялық қуыс түсінігін ғылымға енгізген:
E) Элтон
*****
Ақмола облысында орналасқан мемлекеттік ұлттық табиғи саябақ:
D) Көкшетау.
*****
Адамдардың демалуы үшін арналған аймақ:
A) рекреациялық аймақ
*****
Урбанизация процесінің көрінісі:
C) қала тұрғындарының көбеюі және қалалардың өсуі мен дамуы
*****
Суды ластаушылар:
B) гидрополлютанттар
*****
Суды көпшілік жағдайда ластаушы заттар:
C) мұнай және мұнай өнімдері
*****
Экологиялық мәселелерді шешу бойынша қоршаған ортаны қорғаудың БҰҰ бағдарламасы:
A) ЮНЕП
*****
Экожүйенің мына компоненттері ыдыратушылар болып табылады:
E) бактериялар
*****
Марқакөл қорығының құрылған жылы:
E) 1976 жылы
*****
Биосфера туралы ілімді қалыптастырған атақты биогеохимик ғалым:
C) Вернадский
*****
Адамдардың саналы іс-әрекеттері негізгі анықтаушы фактор болып табылатын биосфераның даму сатысы:
C) ноосфера
*****
Семей қаласында бірінші атомдық жарылыс болды:
D) 1949 жылы
*****
Семей полигоны осы қозғалыстан кейін жабылды:
D) Невада-Семей
*****
Уытты тұман (смог) көбіне қалыптасады:
D) қалалардың үстінде
*****
Қалпына келмейтінтін табиғи ресурстарға жатады:
D) минералдық шикізаттар
*****
Биосферадағы негізгі қозғалыстарды қамтамасыз ететін маңызды үрдіс:
C) атомдардың биогенді өрісі
*****
Табиғи экожүйенің тұрақтылығы мына құбылысқа байланысты:
C) түрлердің әртүрлілігіне.
*****
Канцерогенді заттар дегеніміз:
B) рак ауруына шалдықтыратын заттар
*****
Стратосфера қабатында орналасқан озон қабатының қалыңдығы:
E) 2-4 мм
*****
Мына организмдер көп жағдайда эдификаторлар болып табылады:
B) өсімдіктер
*****
Көлемі 10 млн. км2 болатын озон тесігі алғаш рет осы жерден анықталған:
C) Антарктида
*****
Мына өңір экологиялық апат аймағына жатады:
D) Арал теңізі аймағы
*****
Шөлдену процесін тудыратын антропогендік факторды атаңыз:
B) қарқынды мал өрістету
*****
Қазақстанның осы аумақтары шөлденуге ұшыраған:
B) Арал маңы.
*****
Зауыт бөлмелері мен зертханалардағы дыбыстың шекті мөлшердегі деңгейі:
B) 70 дБ
*****
Бұзылған жерлерде өсімдіктер жамылғысын құру әрекеті:
D) биологиялық рекультивация
Қоршаған орта объектісінің осы түрі халықаралық деңгейде қорғалады:
D) атмосфералық ауа
*****
Өсімдіктерді отырғызу арқылы жерлерді жақсарту бойынша іс-шаралар аталады:
A) фитомелиорация
*****
Ағынды суларды анаэробты бактериялардың көмегімен биологиялық тазартуға арналған құрылғы:
E) метантенк
*****
Гидропоника – дегеніміз:
C) Өсімдіктерді ертінділерде өсіру тәсілі.
*****
Бүкіл гидросферадағы су айналымының белсенділігі құрайды (жыл):
E) 3000 жыл.
*****
Топырақтың құнарлы қабатының (гумустың) қалыптасуы үшін қажет:
B) 100-200 жыл.
*****
Рио-де-Жанейродағы өткізілген БҰҰ конференциясында «Тұрақты даму» Тұжырымдамасы қабылданды:
B) 1992 жылы
*****
Сарқырама су, ғасырлық ағаштар, үңгірлер сияқты объектілер кіреді:
D) Табиғи ескерткіштерге
*****
Жабайы табиғатты қорғаудың әлемдік қоры:
C) WWF
*****
Табиғат және қоғамның өзара әрекеттесуі тарихындағы негізгі кезеңдерін көрсетіңіз:
B) биогендік, аграрлық, өнеркәсіптік, ақпараттық
*****
Құрып бара жатқан флора мен фауна саудасының халықаралық конвенциясының сәтті ұйымдастырылуын қамтамасыз ететін бағдарламаны көрсетіңіз:
A) CITES
*****
Жеке арнайы сұрақтар бойынша көпжақты халықаралық келісім дегеніміз:
C) конвенция
*****
Йоханнесбургтегі Бүкіләлемдік саммит өтті:
C) 2002 жылы
*****
БҰҰ шешімімен «Тұрақты даму» термині қоғамға енгізілді:
A) 1987 жылы
*****
Ауыз суды залалсыздандырудың мына әдісі экологиялық қауіпсіз болып саналады:
C) озонмен өңдеу
*****
Математикалық моделдеу саласында халық санының өсуіне байланысты табиғи ресурстардың қоры туралы «Әлемдік динамика» деген ғаламдық үлгіні жасаған ғалым:
B) Джей Форрестер
*****
Экономикалық дамуда адамзаттың ғаламдық дағдарысының мүмкін болуын болжап, осы мәселе жөнінде күрескен ұйым:
C) Рим клубы
*****
Жердің табиғи байлығын сақтау мен оны тиімді пайдаланудың үкіметаралық ғылыми-кеңестік ұйымы:
B) ТҚХО
*****
Су, энергетика, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы және биоқабатты сақтау мәселелерін шешуге байланысты көлемді жоспарлар қабылданған конференция:
B) Йоханнесбургте өткен конференция
*****
Қазіргі уақыттың мұқтаждығын қанағаттандыратын, бірақ келешек ұрпақтың мұқтаждығын қанағаттандыруын қауіпке қоймайтын даму түрі:
C) тұрақты даму
*****
Қоршаған ортаға зиян келтірусіз мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуының түрі:
B) тұрақты даму
*****
Қазақстан Республикасы Тұрақты дамуға көшу тұжырымдамасын мына жылдарға қабылдады:
A) 2007-2012 жж
*****
Қазақстан Республикасы әлемде экологиялық тұрақтылық жағынан осы индекспен, әрі осы орында тұр:
A) 63,8 индекспен 70-ші орында
*****
ҚР экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасын осы жылдарға қабылдады:
A) 2007-2012 жж
*****
Қоршаған ортаның ластану деңгейiн төмендету және оны тұрақтандыру жөнiндегi iс-әрекет жоспарын әзiрлеу осы кезеңге жатады:)
B) бiрiншi кезең (2004 - 2007 жылдар)
*****
ҚР "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтары туралы" Заңы осы жылы қабылданды:
D) 1997
*****
Киото хаттамасы осы жылы енгізіліп, мына шешім қабылданды:
C) 1997 жылы, парниктік газдардың шығарылымын қысқарту туралы
*****
«Адамзат экономикалық жүйеден экологиялық-экономикалық жүйеге өту қажеттілігі» деген тұрақты дамудың нысанасын ұсынған ғалым:
C) М. Стронг
*****
Орхус келісімі осы жылы енгізіліп, мына шешім қабылданды:
B) 1979 жылы, тұрақты органикалық ластаушылардың трансшекаралық таралуы туралы
*****
Рама Конвенциясы осы жылы енгізіліп, мына шешім қабылданды:
A) 1994 жылы, климаттың өзгеруі туралы
*****
ЮНЕСКО инициативасы бойынша табиғат пен табиғи ресурстарды қорғаудың Халықаралық одағы (ТҚХО) құрылды:
D) 1948 жылы
*****
ҚР биологиялық алуантүрлілік туралы Конвенциясына қол қойылып, бекітілген жылдар:
B) 1992 және 1994
*****
Марқакөл қорғының ең басты қорғау мақсаты:
C) балықтар
*****
Халықаралық Қызыл Кітаптың алғашқы басылымы осы жылы шықты:
E) 1963
*****
ЮНЕСКО-ның биосфералық статусын алған Қазақстандағы алғашқы қорық:
B) Ақсу-Жабағылы
*****
Ақтау қаласында АЭС тің базасында теңіз суын тұщыландыратын зауыттың ашылған жылы:
C) 1981
*****
Қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың 2-ші кезеңі осы жылдарды қамтиды:
C) 1948-1968 жылға дейін
*****
Экология және тұрақты даму
1, 2
Каз.
Адамдардың саналы іс-әрекеттері негізгі анықтаушы фактор болып табылатын биосфераның даму сатысы:
A) техносфера
B) антропосфера
C)&ноосфера
D) мезосфера
E) тропосфера
*****
Биогеоценоз туралы ілімнің авторы:
A) В.И.Вернадский
B) Э.Зюсс
C)&В.Н.Сукачев
D) Г.Ф.Морозов
E) Э.Геккель
*****
Қоршаған ортаның жағдайын және биосферадағы өзгерістерді ұзақ бақылайтын кешенді үрдіс:
A)&мониторинг
B) модификация
C) модельдеу
D) менеджмент
E) бағдарлау
*****
Қорғаныш қызметін атқаратын қабат Жердің осы ауа қабатында орналасқан:
A) мезосфера
B) тропосфера
C) термосфера
D) атмосфера
E)&стратосфера
*****
Қазақстандағы қорық саны:
A)&10
B) 9
C) 8
D) 7
E) 6
*****
Ақсу-Жабағылы қорығы құрылды:
A) 1976 жылы
B) 1960 жылы
C) 1956 жылы
D) 1938 жылы
E)&1926 жылы
*****
Наурызым қорығы құрылды:
A) 1950 жылы
B) 1948 жылы
C) 1940 жылы
D)&1934 жылы
E) 1938 жылы
*****
Гидросферадағы тіршілік шегі мына тереңдікті құрайды:
A)&11-11,2 км
B) 8-9 км
C) 5-9 км
D) 3-5 км
E) 2-3 км
*****
Тіршіліктен туыдайтын заттар қалай аталады B.И.Вернадский бойынша:
A) жанама заттар
B) биокостық заттар
C) тірі заттар
D)&биогенді заттар
E) белдеулік
*****
Құрылу барсында тірі және тірі емес процестер қатынасатын зат аталады:
A) косты зат
B)& биокосты заттар
C) биогенді зат
D) тірі зат
E) биосфералық зат
*****
Құрылу барысында тірі емес процестер қатынасатын зат аталады:
A)&косты зат
B) биокосты заттар
C) биогенді зат
D) тірі зат
E) биосфералық зат
*****
Жел эрозиясының түрлерін атаңыз:
A) мелиорация және дефляция
B) рекультивация және мелиорация
C) аэрация және дефляция
D) дефляция және дауыл
E)& дефляция және шаңды-дауыл
*****
Мына газ концентрациясының жоғарылауы «Жылу эффектісін» тудырады:
A) күкірт қостотығы (SO2)
B)&көмір қышқыл газы (СО2)
C) аммиак (NH3)
D) хлор (СОI)
E) күкірттісутек (Н2S)
*****
Қалпына келмейтін ресурстарға жатады:
A) орман ресурстары
B) жануарлар әлемі
C)&қазба байлықтары
D) жел энергиясы
E) күн энергиясы
*****
Қалпына келетін табиғи ресурстарға жатады:
A) минералдар
B)&жануарлар мен өсімдіктер әлемі
C) мұнай және мұнай өнімдері
D) жел энергиясы
E) күн энергиясы
*****
Жартылай қалпына келетін табиғи ресурстарды көрсетіңіз:
A)&орман ресурстары, топырақ
B) жануарлар мен өсімдіктер әлемі
C) қазба байлықтары
D) жел энергиясы
E) күн энергиясы
*****
В. И. Вернадскийдің ноосфераға берген анықтамасы:
A)&ақыл-ой сферасы
B) Жердің ауа қабаты
C) азотты қабат
D) литосфера мен гидросфераның жиынтығы
E) Жер қабаттарының бірі
*****
«Қышқылдық жауынның» негізгі себебі:
A) климаттың өзгеруі
B) көмірқышқыл газының көбеюі
C) ауадағы озонның молаюы
D)&ауаға күкірт қос тотығы мен азот тотықтарының таралуы
E) ауада шаң тозаңдардың молаюы
*****
Атмосферада көмірқышқыл газы, күйе және басқа да қатты бөлшектердің жиналуынан пайда болатын «парниктік эффект» мынадай өзгеріске әкеледі:
A) жер бетінде орташа температурада жоғарылап, климат жақсарады
B) атмосфера күңгірттеп, Жер шары суытады
C)&температураның жоғарылауынан, биосферада тіршілікке қолайсыз өзгерістер туады
D) биосферада өзгеріс тумайды
E) озон қабаты нашарлайды.
*****
Әртүрлі улы заттардың ортаға түсуі:
A)&химиялық ластану
B) биологиялық ластану
C) физикалық ластану
D) биохимиялық ластану
E) физикалық және биологиялық ластану.
*****
Судың ауру тудырушы микроорганизмдермен ластануын көрсетіңіз:
A) химиялық ластану
B)&биологиялық ластану
C) физикалық ластану
D) физикалық және химиялық ластану
E) техногендік ластану.
*****
Судың жылумен немесе радиоактивті заттармен ластануын көрсетіңіз:
A) химиялық ластану
B) биологиялық ластану
C) антропогендік ластану
D)&физикалық және химиялық ластану
E) гидрологиялық ластану.
*****
Атмосферадағы «Озон тесігінің» пайда болуының негізгі себебі:
A) көмір қышқыл газы (СО2) концентрациясының жоғарылауы
B) азот қостотығының (NO2) жоғарылауы
C)&фтор және хлор концентрацияларының жоғарылауы
D) азот және көміртегі қосылыстары концентрацияларының жоғарылауы
E) аммиак (NH3) концентрациясының жоғарылауы.
*****
Атмосфераға автокөліктің және өнеркәсіп орындардың жану өнімдері ретінде көп енетін зиянды газ:
A) күкіртті ангидрид (SO2)
B)&көміртегі оксиді (СО2)
C) күкіртсутек (H2S)
D) фтор қосылыстары
E) азот оксиді (NO, NO2).
*****
Азот тотықтарының (NO, NO2 ) атмосфераға түсу көзін атаңыз:
A) көміртекті заттардың жануынан
B) күкіртті кендерді өңдеуде
C)&азот тыңайтқыштарын өндіруде
D) бояу түрлерін дайындауда
E) жасанды талшық өндірісінде.
*****
Озон қабаты атмосфераның қай қабатында орнасласқан:
A) термосфера
B) мезосфера
C)&стратосфера
D) трапосфера
E) экосфера
*****
Смогтардың түрлерін анықтаңыз:
A) Лондон-Чикаго типті
B) Лондон және Мадрид типті
C) Лос – Анджелес және Милан типті
D) Лос – Анджелес Мадрид типті
E)&Лос – Анджелес және Лондон типті.
*****
Сыртқы ортадан ағзаға және керісінше ішкі ортаға мына айналым үздіксіз жүреді:
A) трофтық тізбек
B)&биогеохимиялық айналым
C) биохимиялық айналым
D) геологиялық айналым
E) биологиялық айналым.
*****
Су ортасын ластаушылардың ағзаларға көбірек зиян келтіретінін көрсетіңіз:
A) топырақтардың өзен және көл суларымен шайылуы
B) газды түтінді қалдықтар
C) ауыл шаруашылық өнімдерінің төгілуі
D)&зиянды ағызынды сулардың түсуі
E) мал шаруашылық өнімдері.
*****
Арал теңізі су деңгейінің төмендеуі негізгі себебі:
A) сол аймақта климаттын құрағақтануы
B) су тұздылығының жоғарылауы
C)&Амудария және Сырдариядан келетін су көлемінің азаюы
D) шөлдену
E) биоалуандылықтың азаюы.
*****
Топырақ қасиеттері мен құнарлылығының нашарлауы аталады:
A) топырақ рекультивациясы
B)&топырақ деградациясы
C) топырақ дегазациясы
D) топырақ денитрификациясы
E) топырақ дезактивикациясы.
*****
Автокөлік жолдарына жақын жатқан топырақта жиналатын металл:
A) сынап
B) мыс
C)&қорғасын
D) қалайы
E) кадмий.
*****
Топырақтың екінші қайтара тұздануының негізгі себебі:
A) қарқынды мал өрістету
B) судың жетіспеушілігі
C) жер асты су деңгейінің төмендеуі
D) су булануының төмендеуі
E)&артық жер суару.
*****
Бұзылған жерлерді қалпына келтіру үрдісі:
A) мелиорация
B)&рекультивация
C) дефляция
D) дегредация
E) демеркуризация.
*****
Қандай шаралар топырақты жел эрозиясынан сақтайды:
A) аудара жырту
B) топырақты көп қайтара өңдеу
C)&топырақ бетінде өсімдік қалдықтарын сақтау арқылы өңдеу
D) өсімдік қалдықтарын жою
E) минералды тыңайтқыштарды ендіру.
*****
Қоршаған орта ластануының жағдайын анықтау үшін өсімдіктерді қолдану үрдісі:
A) мониторинг
B)&биоиндикация
C) сертификация
D) рекультивация
E) стандартизация.
*****
Жер, су, орман, минералды ресурстар осы классификация бойынша анықталады:
A) қолдануға байланысты
B) адам әрекеттері
C)& табиғаттың тікелей және жанама компоненттеріне байланысты
D) континенттер бойынша
E) биосфераның компоненттері бойынша
*****
Бұзылған жерлерді түбегейлі жақсартуды атаймыз:
A) эрозия
B) дефляция
C) минерализация
D)& мелиорация
E) рекультивация
*****
Биосферадағы кіші зат айналымын атаңыз:
A)& биогеохимиялық
B) биофизикалық
C) геохимиялық
D) геофизикалық
E) химиялық
*****
Уытты тұманның -смогтың лондондық түрі анықтайды:
A) көздің қабынуы
B) мұрын және тамақ қуысының клегейлі қабығының қабынуы
C)& бронхты-өкпе ауруларының асқынуы
D) жүрек-тамыр ауруларының асқыныуы
E) тұмау ауруы
*****
Фотохимиялық тұман «смог» шақырды:
A)& көз, тамақ, мұрын қуыстарының кілегейлі қабатының қабынуы
B) инфаркт
C) инсульт
D) онкологиялық аурулар
E) тамыр аурулары
*****
Атмосфераның ластануында қандай шаралар қолданады:
A) фильтрлер, зарарсыздандыру
B) қайнаған сулар, оның тұнуы
C) тұнбаларда тұнуы
D) судың ластануында заттардың тітіркенуі
E)& қалдықсыз және аз қалдықсыз технологияны өндірісте қолдану
*****
Биосферадағы үлкен зат айналымын атаңыз:
A) геофизикалық
B) биофизикалық
C)& геологиялық
D) биогеохимиялық
E) химиялық
*****
Энергия алудың таза жолы:
A) атом-электр станциясы
B) жылу элктр станциясы
C)& гидроэлектростанциясы
D) жанар-май қолдану
E) шымтезек жағу
*****
Жер бетіндегі гидросферадағы тұщы су қорының жалпы көлемі:
A) 1 пайыз
B)& 2 пайыз
C) 3 пайыз
D) 4 пайыз
E) 5 пайыз
*****
Тұщы судың негізгі бөлігі қайда орналасқан:
A) өзендерде
B) теңіздерде
C) мұхиттарда
D)& мұздықта
E) көлде
*****
Неліктен тұщы су жетіспеушілік мәселесі туындады:
A)& халық тұрғындарының жылдам өсуі және олардың қажеттіліктері
B) мұздықтардың еруіне байланысты
C) климаттың жылдам еруіне байланысты
D) қышқыл жаңбырдың түсуіне байланысты
E) озон тесігінің пайда болуынан
*****
Судың сапалығын жақсартудағы негізгі әдістерді атаңыз:
A) су мөлдірлігігің артуы
B) қышқылдану, қорлану, түссіздену
C) зарарсыздандру, азондау, қайнату
D) залалсыздандыру, тұнбалау, фильтрлеу
E)& тұндыру, түссіздендіру, залалсыздандыру
*****
Атмосфералық ауа құрамында азот мөлшері (%):
A)&78,08
B) 101
C) 15
D) 48,2
E) 25,31
*****
Қызыл кітаптағы организмдердің ерешеліктерін атаңыз:
A) анықталмаған, сирек, жойылып кеткен, жойылып бара жатқан
B) азайып бара жатқан, сирек жойылып кеткен, селекциондық
C)& анықталмаған, сирек, жойылып бара жатқан, азайып жатқан
D) сирек, жойылып бара жатқан, жойылып кеткен, қалпына келу
E) қысқартылған, сирек, эндемдк түр
*****
Түрлердің азаюына себеп болады:
A) биосфералық апат
B)& мекен ету орнының бұзылуы, шектен тыс пайдалану
C) систематикадағы жаңа критерилердің пайда болуы
D) экожүйеге байланысыты
E) бір түрдің екінші түрге ауысуы
*****
Патогенді саңырауқұлақтармен күресу үшін пайдаланады:
A)& фунгицидтерді
B) инсектицидтерді
C) пестицидтерді
D) гербицидтерді
E) акарицидтерді
*****
Зиянкес жәндіктермен күресу үшін пайдаланады:
A) фунгицидтерді
B)& инсектицидтерді
C) пестицидтерді
D) гербицидтерді
E) нематоцидтерді
*****
Қазақстанның Жер кодексі мына жылы қабылданды:
A) 1999 жылы
B) 2000 жылы
C) 2001 жылы
D) 2002 жылы
E)&2003 жылы.
*****
Рекреациялық және ғылыми мақсатта құрылған ерекше қорғалатын табиғи аумақтың түрі:
A) қорық
B)&табиғи ұлттық саябақ
C) қорғалым
D) табиғат ескерткіштері
E) ботаникалық бақ.
*****
Қоршаған ортаны шумен ластануының негізгі көзіне жататыны:
A) құрылыс
B) гидроэлектростанция
C) метрополитен
D) электрді тарату желісі
E)&автокөлік.
*****
Адам денсаулығына және оның ұрпағына зиянды әсер етпейтін топырақ, ауа немесе су ортасын ластаушыларының мөлшерінің дұрыс аталуы:
A) максимальды бірреттік шекті рұқсат етілген концентрация (ШРК м. б.)
B) орташа тәуліктік шекті рұқсат етілген концентрация (ШРК о. т.)
C)&зиянды заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясы (ШРК)
D) шекті рұқсат етілген экологиялық жүктеме (ШРЭЖ)
E) шекті антропогендік жүктеме (ШАЖ).
*****
Озонбұзушы заттар:
A) азот пен күкірт тотықтары
B) көмірқышқыл газы мен метан
C)&фреондар
D) автокөліктерден бөлінетін газдары
E) иондандырушы сәулелер
*****
Қалдық сулар иісін жою процесі:
A) сорбция
B) кристаллизация
C) коагуляция
D) флотация
E)& дезодарация
*****
Павлодар облысы территориясында орналасқан мемлекеттік ұлттық саябақ:
A) Алтын-Емел
B) Іле-Алатау
C)&Баянауыл
D) Көкшетау
E) Ақсу-Жабағылы
*****
Ақмола облысында орналасқан мемлекеттік ұлттық табиғи саябақ:
A) Алтын-Емел
B) Іле-Алатау
C) Баянауыл
D)&Көкшетау
E) Ақсу-Жабағылы.
*****
Адамдардың демалуы үшін арналған аймақ:
A)&рекреациялық аймақ
B) село типі аймақ
C) өндірістік аймақ
D) орманды аймақ
E) антропогендік аймақ
*****
Урбанизация процесінің көрінісі:
A) ауыл және ауыл тұрғындары халқының өсуі мен дамуы
B) ауыл және ауыл тұрғындары халқы санының азаюы
C)&қала тұрғындарының көбеюі және қалалардың өсуі мен дамуы
D) қала тұрғындар санының азаюы
E) қоғам дамуында қала мәнінің төмендеуі
*****
Суды ластаушылар:
A) аэрополлютанттар
B)&гидрополлютанттар
C) детергенттар
D) пестицидтер
E) планктондар
*****
Суды көпшілік жағдайда ластаушы заттар:
A) детергенттер
B) пестицидтер
C)&мұнай және мұнай өнімдері
D) радиоактивті заттар
E) сілтілер
*****
Экологиялық мәселелерді шешу бойынша қоршаған ортаны қорғаудың БҰҰ бағдарламасы:
A)&ЮНЕП
B) ТҚХО
C) ЮНЕСКО
D) ДДСҰ (ВОЗ)
E) ГРИНПИС
*****
Марқакөл қорығының құрылған жылы:
A) 1990 жылы
B) 1988 жылы
C) 1986 жылы
D) 1980 жылы
E)&1976 жылы
*****
Биосфера туралы ілімді қалыптастырған атақты биогеохимик ғалым:
A) Морозов
B) Зюсс
C)&Вернадский
D) Сукачев
E) Геккель
*****
Семей қаласында бірінші атомдық жарылыс болды:
A) 1939 жылы
B) 1943 жылы
C) 1947 жылы
D)&1949 жылы
E) 1950 жылы
*****
Семей полигоны осы қозғалыстан кейін жабылды:
A) «Жасыл ел»
B) ЭКОМ
C) Ұлы Ертіс
D)&Невада-Семей
E) Жетісу
*****
Уытты тұман (смог) көбіне қалыптасады:
A) орман үстінде
B) Антарктидада
C) таулардың үстінде
D)&қалалардың үстінде
E) ауылдық елді мекендерде
*****
ЖИТС, Н1N1 вирустары тудыратын ластанудың түрі:
A) жылулық
B) химиялық
C)&биологиялық
D) физикалық
E) антропогендік
*****
Қалпына келмейтінтін табиғи ресурстарға жатады:
A) топырақ құнары
B) өсімдік пен жануарлар
C) орман ресурстары
D)&минералдық шикізаттар
E) күн энергиясы
*****
Биосферадағы негізгі қозғалыстарды қамтамасыз ететін маңызды үрдіс:
A) биосфера құрлымының сансыз көп түрлілігі
B) жоғарғы дәрежеде реттеліп ұйымдасқаны
C)&атомдардың биогенді өрісі
D) өзін-өзі реттейтін механизмнің болуы
E) өзін-өзі тазартуға қабілеттілігі
*****
Канцерогенді заттар дегеніміз:
A) сана-сезімді бұзатын заттар
B)&рак ауруына шалдықтыратын заттар
C) созылмалы улануды тудыратын заттар
D) жұқпалы ауруларды тудыратын заттар
E) аллергиялық ауруларды қоздыратын заттар
*****
Стратосфера қабатында орналасқан озон қабатының қалыңдығы:
A) 10-12 мм
B) 8-10 мм
C) 6-8 мм
D) 4-6 мм
E)& 2-4 мм
*****
Мына организмдер көп жағдайда эдификаторлар болып табылады:
A) микроорганизмдер
B)&өсімдіктер
C) шөпқоректі жануарлар
D) жыртқыш жануарлар
E) паразиттер
*****
Көлемі 10 млн. км2 болатын озон тесігі алғаш рет осы жерден анықталған:
A) Шығыс Европа
B) Солтүстік Азия
C)&Антарктида
D) Ресей
E) Солтүстік Америка
*****
Мына өңір экологиялық апат аймағына жатады:
A) Каспий теңізі аймағы
B) Балхаш аймағы
C) Ертіс өзен бассейні
D)&Арал теңізі аймағы
E) Зайсан көлі
*****
Шөлдену процесін тудыратын антропогендік факторды атаңыз:
A) біріңғай мал бағу
B)&қарқынды мал өрістету
C) тыңайтқыш ендіру
D) қарды көп тоқтату
E) біріңғай шөп шабу
*****
Қазақстанның осы аумақтары шөлденуге ұшыраған:
A) Ертіс маңы
B)&Арал маңы
C) Қазақтың ұсақ шоқылары
D) Шығыс Қазақстан
E) Солтүстік Қазақстан.
*****
Зауыт бөлмелері мен зертханалардағы дыбыстың шекті мөлшердегі деңгейі:
A) 100 дБ
B)&70 дБ
C) 10 дБ
D) 50 дБ
E) 30 дБ.
*****
Бұзылған жерлерде өсімдіктер жамылғысын құру әрекеті:
A) техникалық рекультивация
B) құрылыстық рекультивация
C) алдын-ала жасалатын рекультивация
D)&биологиялық рекультивация
E) дайындық рекультивация
*****
Қоршаған орта объектісінің осы түрі халықаралық деңгейде қорғалады:
A) топырақ қабаты
B) жер қойнауы
C) су көздері
