Klimat Europy. Polski

Punkty skrajne

Na południu: 49’ 00’ N - szczyt Opołonek (Beszczady)

Na północ: 54’ 50’ N - przyl. Rozewie (Jastrzębia Góra)

Na zachód: 14’ 08’ E - zakole Odry

Na wschód: 24’ 08’ E - kolano Bugu

3. Granice Polski (punkty wysunięte):

• Polsko-Czeska (796m) Sudety:Karkonosze-Śnieżka(1603m)-Brama Morawska-rz.Odra na Cieszynie-Karpaty

• Polsko-Słowacka (549m) Babia Góra(1725m)-Tatry-Bieszczady(Beskidy)

• Polsko-Ukrainska (535m) Beskidy-Przemyśl-rz.Bug-Nowo Wolyńsk

• Polsko-Niemiecka (467m) Zatoka Pomorska(wyspy: Wolin,Uznam(tylko schodnia część,m.Świnoujście))-Zalew Szczeciński-rz.Odra-Nysa Łyżycka-Sudety

• Polsko-Białoruska (418m) Brześć-Puszcza Białowieska

• Polsko-Rosyjska (210m-sztuczna) część obwodu Kaliningradzkiego przez Zalew Wiślany

• Polsko-Litewska (100m-sztuczna)

• Granica Morska (700m) Zatoka Gdańska-półwysep Helski(m.Hel)

Klimat Europy. Polski.

Pogoda zależy od szerokości geograficznej i wysokości nad poziomem morza
Prąd Zatokowy(Golfstrom-ciepła) jest najważniejszym dla Europy

Kanaryjski,Bengalski(zimny)~dla Afryki

Peruwiański(zimny)~dla Am.Poł.

Morski vs Kontynentalny:
- w morskim opady są większe

- są bardziej równomiernie rozmieszczone (w kontynentalnym są wiosną-latem)

- różnica temperatur w lecie i zimie - mniejsza

 

Europa: Południowa Europa – śródziemnomorski typ klimatu, strefa podzwrotnikowa. Jego charakterystyczną cechą są ciepłe i suche lata powyżej 20 °C oraz łagodne zimy powyżej 0 °C, a także fakt, że występuje głównie bezpośrednio nad morzem lub oceanem, zazwyczaj na zachodnim wybrzeżu, a bardzo rzadko w głębi lądu.

Centralna Europa – klimat przejściowy. Masy powietrza polarno-morskie i kontynentalne.

Opady: Na Nizinie Nadkaspijskiej największe opady w Europie.

 

Polska: strefa klimatów umiarkowanych ciepłych o typie przejściowym

Cechy klimatu w Polsce:

- duża zmienność pogody

- występowanie 6 (termicznych) pór roku

- mniejsze amplitudy roczne na zachodzie, a większe na wschodzie

- średnie temperatury: przedwiośnie (0^o – 5^o C), wiosna (5^o – 15^o C), lato (powyżej 15^o C), jesień (15^o – 5^o C), przedzimie (5^o – 0^o C), zima (poniżej 0^o C)

Średnia temperatura roczna wacha się od 6^o na Pojezierzu Suwalskim do 8^o na Nizinie Śląskiej

- Najzimniej w górach oraz na pojezierzu Suwalskim.

Okres wegetacji – w Polsce wynosi 180-220 dni.

max - wybrzeże Bałtyku, nizina Śląska, Kotliny Podkarpackie, rejony Odry

min - poj. Mazurskie

Opady: w Polsce ~ 600 mm

max - w Tatrach

min - wschodnia część pojezierza Wielkopolskiego (Kujawy)

 

Masy powietrza:

- polarno-morskie (Pm) z północnego Atlantyku.
Lato - zachmurzenie, opady, ochłodzenie. Zima - zachmurzenie, opady śniegu i deszczu, ocieplenie.

- polarno-kontynentalne (Pk).
Lato - ocieplenie, brak opadów, brak zachmurzenia. Zima - słoneczna, mroźna pogoda.

- arktyczno-morskie (Am) – z północnej części Morza Beringa
Zima - ochłodzenie, zachmurzenie, opady śniegu

- arktyczno-kontynentalne (Ak) – z Arktyki, wschodniej części obszaru za kołem polarnym
Zima - ochłodzenie i mrozy

- zwrotnikowo-morskie (Zm) – z południowego zachodu. Jest ciepłe i wilgotne.
Lato - opady. Zima - odwilżenie.

- zwrotnikowo-kontynentalne (Zk) – napływa z południa latem i jesienią, jest suche i gorące, przynosi słoneczną pogodę.

3. Góry:

Stare (kaled. i herc.): Skandynawskie, Kaledońskie, Appalachy; półw. Iberyjski, Masyw Centralny (Francja), Wogezy, Schwarzwald, Harz, Sudety, Świętokrzyskie, Uralskie, Rudawy, Ardeny, Wododziałowe, Ałtaj, Tien-Szan)

Młode (alp): Karpaty, Alpy, Kordyliery, Himalaje, Betyckie, Pireneje, Bałkańskie, Kaukaz, Pontyjskie, Andy, Atlas, Apeniny, Dynarskie

4. Krainy geograficzne:

• Pobrzeże Bałtyku: Nizina Szczecińska, Żuławy Wiślane, Wybrzeże Słowińskie

• Pojezierza: Pomorskie - nizina Wierzyca 329 m; Wielkopolskie - jeź. Gopło; Mazurskie- najw.: j.Śniardwy oraz Mamry; najgł.: jeź. Hańcza i jeź. Wigry

• Niziny Środkowopolskie: Śląska - rz.Odra; Wielkopolska; Mazowiecka - rz. Wisła; Podlaska - rz. Narwa i rz. Biebrza

• Wyżyny: Lubelska - rz.Wieprz, Roztocze, kreda, lessowe wąwozy, 319 m; Małopolska - g.Świętokrzyskie, Łysica 612 m + Kielecko-Sandomierska + Krakowsko-Częstochowska (513 m); Śląska - g.Św.Anny 400 m, węgiel

• Kotliny Podkarpackie: Oświęcimska, Sandomierska

• Sudety: stare, orogeneza hercyńska - Karkonoszy (g.Śnieżka - 1602m), Sowie, Stołowe, Złote

• Karpaty: młode, orogeneza alpejska - wewn:Tatry (Rysy - 2499m, Gierłach - 2665m), Beskidy; zewn: Bieszczady, Beskidy.

 

5. Ludność:

- Najwięlsza koncentracja ludności: 1. Azja, 2. Afryka, 3. Europa

- Rozmieszczenie kontynentalne:

Anekumena - obszary podbiegunowe, lądolody, wierzchołki gór, pustynie, puszcza równikowa

Ekumena

Subekumena - lasotundra, sachel

• Najludniejsze kraje świata: Chiny, Indie, USA, Indonezja, Brazylia (CIUIB)

• Najgęściej zaludnione obszary: [BKHBJ]

1. Bangladesz (>1000), 2. Korea Płd. (>500), 3. Holandia (~400), 4. Japonia (~330) + Belgia (~365)

Azja: - wschodnie Chiny(Nizina Chińska)

-Japonia, Bangladesz

-półw. Koreański

- półw. Indyjski

Europa: - Europa Zachodnia i Środkowa (kraje Beneluksu, Zagłębie Ruhry i Nizina Padańska)

- Holandia, Belgia

Afryka: delta Nilu i połud. Nigeria

Ameryka Płn.: - rejon Wielkich Jezior

- wyżyna Meksykańska

- Kalifornia

Ameryka Pd.: - rejon Morza Karaibskiego

- wschodnie wybrzeże

- nizina La Platy

- wyspy Jawa

• Najsłabiej zaludnione lub bezludne:

- obszary pustynne (Sahara, Kalahari, śr.Australia)

- wysokie góry (Himalaje, Kordyliery)

- Antarktyda,Grenlandia

- Syberia, półn. Europa

- półn. Kanada, Alaska

- Amazonia,Patagonia

 

• W-wa w Polsce: + Śląskie (397 czł/km²), Małopolskie (212), Dolnośląskie (145); - Warmińsko-Mazurskie (60), Podlaskie (61), Lubuskie (73) [+ SMD; - W-MPL]

 

• Przyrost naturalny: - Świat 11‰; - Polska 0,4‰

Dodatni(urodzenia)	Ujemny(zgony)
Niger 30‰	Bulgaria -5‰
Nigeria 23‰	Ukraina -4‰
Bangladesz 22‰	Wégry -4‰

Egipt 19‰	Białoruś -3‰
Meksyk 15‰	Rumunia -3‰
Indie 14‰	Rosja -2‰
Turcja 11‰	Japonia -1‰

Młode społeczeństwa: państwa afrykańskie (bomby demograficznych - czyli gwałtowne przyrosty naturalne):

Demokratyczna Republika Konga, Angola, Mali, Niger, Madagaskar, Uganda, Kenia, Somalia, Etiopia, Liberia.

Stare społeczeństwa: państwa dawnego bloku wschodniego, jak i państwa europejskie wysokorozwinięte. Są to między innymi:

Rosja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Węgry, Portugalia, Niemcy, Włochy

 

• Migracja: stała, czasowa, wewnętrzna, zewnętrzna (emigracja, imigracja, reemigracja)

Skutki migracji:

Kraje emigracyjne (Europa Wsch, Polska)	Kraje imigracyjne (Niemcy, Francja, UK, Włochy, USA, Kanada, Australia)
- zmniejsza się PKB - spadek bezrobocia - ubytek kadry wykształconej - zmniejsza się liczba ludności - spada przyrost naturalny - rozpad rodzin - wolniej rozwija się przemysł wysokiej technologii.	- bezdomność (tekturowe miasteczka, np. w Nowym Jorku) - różnorodność kulturalna - rasizm - przeludnienie - brak miejsc pracy dla ludności miejscowej - konflikty, wzrost przestępstw, przemoc.

 

• Największe skupiska Polaków:
USA - 10 mln (Chicago - 1 200 tys., Nowy Jork, Denver), Niemcy (Berlin, Monachium, Hamburg), UK (Londyn, Walia, Szkocja), Irlandia, Francja (Paryż), Brazylia - 3 mln (Kurytyba), Argentyna - >600 tys (Buenos Aires), Urugwaj, Kanada (Toronto, Kalgary), Kuba, Meksyk, Litwa (Wilno), Łotwa (Ryga), Białoruś, Rosja, Kazachstan, Szwajcaria, Włochy - 500 tys, Hiszpania - 500 tys, Australia i Nowa Zelandia - 180 tys (Melbourne, Sydney), RPA (Durban), Mańczżuria [AABBFHIKKKLŁMMNRRSSUUUW]

 

• Religia:

- islam - Pakistan, Iran, Turcja, Kazachstan, Uzbekistan, Bangladesz, Indonezja

- prawosławni - Rosja, Białoruś, Ukraina, Grecja

- katolicy - środkowa, południowa, południowo-zachodnia Europa

- buddyzm - Indie, Chiny, Korea, Japonia

 

• Więcej niż jeden język urzędowy:

Szwajcaria - niemiecki,włoski,francuski i retoromański

Belgia – francuski, angielski

Irlandia - angielski, irlandzki
Indie - hindi, angielski
Białoruś - rosyjski, białoruski

• Kraje wielonarodowe:

UK, Belgia, Szwajcaria, Hiszpania, USA, Kanada

• Kraje jednolite narodowościowo:

Polska, Francja, Korea Płd., Japonia

• Do najbardziej licznych rodzin językowych należą:
Indoeuropejska: romańskie (francuski, włoski, hiszpański), germańskie (niemiecki, Austria, Szwajcaria, Luksemburg), słowiańskie (ukraiński, polski, białoruski), bałtyckie, grecki, ałbański, ormiański, indo-irański (India, Pakistan, Iran), cełtyckie.

Chińsko-Tybetańska grupa: Chiński, Tybetańsko-birmański (Birma, Laos, Tailand);

Semito-Chamicka (kraje arabskie,Izrael)
Uralska (grupa ugrofińska)

Afrykańska

 

• Mniejszości narodowe w Polsce:

 

Niemcy	400k	Opole,Pomorze
Białorusini	300k	Podlaska
Ukraińcy	300k	Warmińso-pomorskie, Żuławy Wiślane,Pomorze Zachodnie,Bieszczady
Łemkowie	65k	Beskid Niski, Bieszczady,Pomorze Zachodni
Romowie	25k	Duże miasta
Litwini	20k	Suwalszczyzna
Słowacy	20k	Spisz na Podhalu
Rosjanie	15k	Duże miasta
Żydzi	15k	Duże miasta
Ormianie	8k	Duże miasta
Grecy	5k	Bieszczady,Dolny Śląsk,Pomorze Zachodnie
Czesi	3k	Śląsk Cieszyński
Tatarzy	5k	Podlaska
inni	15k

• 6. Największe aglomeracje:

- na świecie: Tokio, Meksyk, Szanghaj, Nowy Jork, Bombaj, Seul, Los Angeles, Kair, Pekin, Kalkuta, Stambuł, Moskwa, Lagos, Buenos Aires, Londyn, Rio de Janeiro, Paryż, Teheran

- w Polsce: Śląsk, Warszawa, Kraków, Łódź, Trójmiasto, Poznań, Wrocław, Szczecin, Bydgoszcz, Lublin

Aglomeracja – to obszar o intensywnej zabudowie, charakteryzujący się również dużym zagęszczeniem ludności przebywającej na danym terenie okresowo lub stale (Paryż, Londyn, Berlin,Warszawa).

Konurbacja - typ aglomeracji policentrycznej złożonej z kilku miast położonych blisko siebie, z których żadne nie dominuje. Miasta te pełnią rozmaite funkcje, dzięki czemu się uzupełniają. Trójmiasto; Japonia- Osaka, Kioto, Kobe, Nara; Zagłębie Ruhry – Dortmund, Kolonia, Bonn; Doneckie, Uralskie, Śląsk - Katowice, Sosnowiec, Gliwice.

Megalopolis – powiązany funkcjonalnie i komunikacyjnie obszar dwóch lub więcej aglomeracji

1) USA: Boston – Waszyngton – Nowy-York - Filadelfia;

2) Wielkich Jezior - Chicago - Milwaukee - Cleveland - Detroit - Toronto - Montreal - Ottawa;

3) San Francisko – San Jose – Los Angeles – San Diego–Santa Barbara;

4) Tokio - Jokohama - Osaka - Nagoya - Kioto; [TJONK]

5) Paryż - Kolonia - Bruksela - Dortmund - Rotterdam - Turyn - Mediolan - Stuttgart [PKBDRTMS] (Wielka Brytania – kraje Beneluxu – Paryż – Niemcy – Włochy)

7.Największe miasta Polski: Warszawa(1750k), Kraków(765k), Łódź(700k), Wrocław(640k), Poznań(570k), Gdańsk, Szczecin, Bydgoszcz, Lublin, Katowice. [WKŁWP-GSBLK]

8. Przemysł wysokich technologij: elektronika przemysłowa, elektronika użytkowa, chemia, syntetyczne materiały, lekki, zbroja, lotnicze i rakietowe gałęzie, elektroenergetyczne urządzenia

▪ Wysoka kapitałochłonność

▪ Minimalne zużycie surowców

▪ Stała modernizacja

▪ Kooperacja rozległa

▪ Wysoko kwalifikowane kadry

Czynniki lokalizacji:

▪ zasoby finansowe

▪ wyższe uczelnie oraz inne bazy naukowe

▪ wysoko kwalifikowana siła robocza(wykształcenie-techniczne i ekonom.)

▪ infrastruktura komunikacyjna

▪ czyste środowisko

Park naukowy -kompleks biur, laboratoriów i pracowni zakładany z inicjatywy uniwersytetu, współpracujący z firmami (Cambridge Reseuarell Park)

Park technologiczny - skupisko instytucji naukowo-badawczych i finansowych (Sophia Antipolis -Fr.)

Technopolis - obszar, na którym koncentrują się bieguny technologiczne - okręgi przemysłowe najmłodszej generacji.

▪ USA(Krzemowa Dolina, Orange Country - Los Angeles, Droga 128 - Boston, Dallas, Phoenix)

▪ Kanada (Sheridam Park w Toronto, Montreal, Ottawa, Vancouver)

▪ Japonia(Silicon Island Kiusiu,Hiroszima)

▪ UK (“M4 Corridor” (Londyn-Bristol), Park Naukowy Cambridge)

▪ Niemcy (Berlin,Monachium)

▪ Francja (Paryż Pd., Tuluza, SophiaAntipolis)

▪ India(Bangalur)

▪ Polska (Częstochowa, Toruń, Radom, Katowice)

 

 

9. Baza Surowcowa:

Surowce energetyczne:

- węgiel kamienny – powstał w karbonie - Zagłębia Górnośląskie, Dolnośląskie, Lubelskie

- węgiel brunatny – powstał w paleogenie - Bełchatów, Konin, Turów

- ropa naftowa - 1/3 zaspokajania potrzeb - szelf Morza Bałtyckiego (koło przyl. Rozewie), Zagłębia Karpackie, Pomorskie (z Rosji, Zatoki Perskiej + umowa z Norwegią)

- gaz ziemny – Zagłębia Przedgórskie, Lubaczowskie, Przedsudeckie, Wielkopolskie (z Rosji, Zatoki Perskiej).

 

Surowce metaliczne:

- Fe: Zagłębie Suwalskie,Staropolskie, Częstochowskie (z Rosji, Ukrainy, Szwecji)

- Zn i Pb: Zagłębie Olkusko-Zawiercianskie

- Cu (+ Ag): Zagłębie Legnicko – Głogowskie (z Niemiec)

- Al (boksyty): huta w Koninie (kupujemy)

 

Sól kamienna – Podkarpacie (Wieliczka, Bochnia), Zagłębia Kłodawskie, Kujawskie.

Sól potasowa – część Zatoki Gdańskiej, Zagłębie Puckie.

S: – Podkarpacie, Tarnobrzeg. Około 75% eksportuje się. Polska zajmuje I miejsce na liście światowych eksporterów.

Surowce skalne – wapienie, margle, gipsy, dolomity; występują na całym obszarze Polski. Wykorzystywane przez przemysł: budowlany, szklarski, ceramiczny, chemiczny

 

Wodna energia-biały węgiel: Kanada, Brazylia, Norwegia(100%)

Węgiel: 1. Chiny(wschodnia część); 2. USA (Zagłębia Appalaczskie, Północne (Wielkie Równiny), Wyżyna Kolorado); 3. Kuzbass, Peczora, Ekibastuz, Karaganda; 4. Indie (Zagłębie Damodar); 5. RPA; 6. Australia (New Castle)

Węgiel brunatny: Niemcy, Chiny, Rosja

Ropa Naftowa: Zatoka Perska, Morze Północne, Syberia, Chiny, Zatoka Gwinejska, Liwia, Algieria, Egipt, Meksykańska Zatoka, Alaska, Wenezuela, Szelf nad Bałtyku);

Energię produkują kraje, które mają najwięcej ludzi i są wysokorozwinięte: Chiny, USA, India, Japonia

10. Typy gospodarki rolnej:

Rolnictwo intensywne (typ Europejski/Azjatycki): cechą charakterystyczną jest duży nakład pracy i kapitału na jednostkę powierzchni gospodarstwa. Daje ono wysokie plony. Występuje w w krajach wysoko rozwiniętych, na obszarach o dużej gęstości zaludnienia, czyli w Azji, północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych i Europie Zachodniej.

Rolnictwo ekstensywne: charakteryzuje się małymi nakładami pracy i kapitału na jednostkę powierzchni gospodarstwa. Daje ono niskie plony. krajach mniej rozwiniętych gospodarczo, słabo zaludnionych, o mało sprzyjających warunkach naturalnych np. w Azji, Afryce i Ameryce Środkowej; USA (Wielkie Równiny), Kanada, Argentyna, Brazylia, Australia, Rosja, Ukraina.

 

 

Główne rejony rolnicze w Polsce: Nizina Śląska; Wyżyna Lubelska; połn. część Wyżyny Małopolskiej; okolice Przemyśla i Rzeszowa; Żuławy Wiślane.

 

Główne rejony sadownicze: południe od Warszawy (Grojec, Warka), Powiśle Lubelskie, Sandomierz + Kotlina Nowosądecka (śliwy, jabłonie)).

 

 

11. Uprawy:

Uprawa	Na Świecie	W Polsce
pszenica	Kanada,Pampa,delta Nilu, Niziny:Francus, Angielska,Węgierska,Rumuńska, Padańska, Chińska, Mandżurska; Wyżyna Bawarska, Ukraina, Pół.Kazachstan.	Nizina Śląska,Podkarpacie,Przedgórze Sudeckie,Wyżyna Lubelska,Żuławy Wiślane)
burak	Francja,Niemcy,Rosja,Ukraina,Polska,USA, Włochy,Wielka Brytania,Turcja,Chiny	Żuławy Wiślane, Kujawy, Wielkopolska,Nizina Śląska, Przedgórze Sudeckie,Nizina Lubelska

12. Euroregiony: Bałtyk (Ru-Pl), Beskidy (Pl-Sł), Bug (By-Ua-Pl), Glacensis (Pl-Cz), Karpaty (Ua-Pl-Sł), Niemen (By-Pl-Lt), Nysa (Pl-De-Cz), Pomerania [Szczecin] (De-Pl-Sw), Pradziad (Pl-Cz), Pro Europa Viadrina (De-Pl), Silesia (Pl-Cz), Sprewa-Nysa-Bóbr (De-Pl), Śląsk Cieszyński (Pl-Cz-Sł),Tatry (Pl-Sł)

BUG: Lublin-Brześć-Łuck-Baranawicze-Pińsk

 

13. Usługi:
im większe zatrudnienie w usługach, tym kraj wyżej rozwinięty:

- kraje słabo rozwinięte - 10-20%

- kraje Europy Środkowo-Wschodniej - 50-60%

- kraje wysoko rozwinięte - 60-75%

Podział usług:

- podstawowe - zaspokajające codzienne potrzeby (sklepy, fryzjerni..);

- usługi wyższego rzędu (teatry, filharmonia...)

Usługi turystyczne: Francja, Włochy, Hiszpania, Grecja

 

14.Obiekty UNESCO w Polsce:

Przyrodne: Bory Tychorskie, Puszcza Białowieska, Poleski P.N., Kampinoski P.N., Beszczadski P.N., Tatrzański P.N., Babiogórski P.N., Słowiński P.N., Karkonoski P.N.

Swiątynie: kościoły jewangielickie (drewniane) - Świdnica, Jawor, w-wa Małopolskie i Podkarpackie

Starówki: Warszawa, Kraków, Zamość, Toruń

Hala Ludowa we Wrocławiu
Wieliczka + zamek solny, Bochnia

Oświęcim