2020-08-05
415Степанида и Петрок Богатька живут на хуторе Яхимовщина, в трех километрах от местечка Выселки. Их сын Федя служит в танковых войсках, дочь Феня учится «на докторшу» в Минске. Начинается война. Быстро прокатывается на восток фронт, приходят немцы. Наступает страшная в непредсказуемости новых бед жизнь.
Поначалу немцы хозяйничают лишь в местечке и на хутор не наведываются. Первыми являются «свои» — полицаи Гуж и Колонденок. Колонденок когда-то, в пору коллективизации, был при сельсовете мальчиком на побегушках. Хотя Гуж приходится Петроку дальним родственником, он грубо унижает хозяев, требуя беспрекословного подчинения. Петрок терпит оскорбления и угрозы, Степанида держит себя гордо и вызывающе. Гуж припоминает, что она была колхозной активисткой, и угрожает расправой. Наконец полицаи уходят, выпив принесенную с собой самогонку. Степанида ругает мужа за его заискивающее поведение. Приход полицаев был не случайным — Гуж присмотрел хутор для постоя немецкого офицера с командой. Через несколько дней приезжают на тяжелом грузовике и немцы. Они приказывают хозяевам вымыть хату для офицера, самих же Степаниду и Петрока выгоняют жить в истопку. Немцы учиняют полный разгром в хозяйстве. Хозяева со страхом наблюдают все это и ждут еще больших бед. Когда Степанида пытается показать, что корова дает мало молока, немцы сами доят корову и за «сопротивление» избивают хозяйку. В следующий раз Степанида тайком выдаивает все молоко в траву. Не получив молока, фельдфебель пристреливает корову. Пока немцы возятся с коровьей тушей, Степанида успевает спрятать за хутором, в барсучьей норе, уцелевшего поросенка. Помогает ей в этом глухонемой пастушок Янка. Ночью Степанида выкрадывает винтовку повара и бросает её в колодец. Наутро немцы перетряхивают в поисках винтовки всю истопку, забрав при этом скрипку Петрока. Днем его заставляют копать клозет для офицера. Ободренный тем, что офицер похвалил его за работу, Петрок решается вечером идти просить скрипку. Он долго играет немцам. Скрипку возвращают. Ночью слышатся близкие выстрелы и крики: «Бандитен!» Немцы притаскивают во двор застреленного Янку, неизвестно по какой причине подошедшего к хутору. Назавтра, после приезда посыльного на мотоцикле, немцы собираются и покидают хутор. Степаниде кажется, что она перестает ощущать себя в этом мире, и думает только: за что? За что такая кара обрушилась на нее, на людей? И память переносит её на десять лет назад…
Тогда в Выселках организовывали колхоз. На очередном собрании выступал уполномоченный из района, ругал всех за несознательность — кроме членов комбеда, никто в колхоз не записывался. Восьмое собрание закончилось так же. Через день представитель окружкома Новик применил новый метод организации колхоза: на комбеде ставился вопрос о раскулачивании тех, кто не хотел записываться. Запугивая членов комбеда часто повторяющимися словами «саботаж», «уклонизм», Новик добивался, чтобы перевес в голосовании был за раскулачивание. На этих заседаниях присутствовал мальчик на побегушках при сельсовете — переросток Потапка Колонденок, который все услышанное использовал в своих заметках в районную газету. С ужасом читали потом члены комбеда эти заметки, подписанные псевдонимом Грамотей. В них упоминались многие местечковцы, совсем не кулаки. Но так как они использовали наемную силу, их раскулачивали. Степанида вспоминает горе семей, выброшенных из домов на снег, увозимых вместе с малыми детьми в неизвестность. Милиционер Вася Гончарик, из местных, после того как раскулачил семью своей любимой девушки, застрелился. Он был старшим братом Янки, которому тогда было три года и которого, ставшего на всю жизнь глухонемым, застрелят немцы на хуторе Яхимовщина.
Вспоминает Степанида и то, как достался им с Петроком этот хутор. Он принадлежал пану Яхимовскому, обедневшему шляхтичу, одинокому старику. Степанида с Петроком, поженившись, работали у старика и жили у него на хуторе. После революции начали отбирать у панов имущество и землю и делить среди бедняков. Хутор достался Богатькам; из обширных земельных владений, которые Яхимовский сдавал в аренду, Степаниде с Петроком нарезали две десятины на горе. Чтобы отвести от земли беды, Петрок поставил на горе крест, и народ прозвал эту гору Голгофой. Когда Степанида пришла к Яхимовскому просить прощения — её мучила совесть, что она владеет чужим имуществом, — старик ответил: «Пан Езус простит». Степанида оправдывалась, — мол, не им, так все равно другим бы отдали, а старик произнес выстраданно: «Но вы же не отказались… Грех зариться на чужое». Они кормили старика, ухаживали за ним, но он ничего не ел и в один страшный день повесился в амбаре. В этот день, перед тем как обнаружить в амбаре старика, Степанида с Петроком нашли на поле замерзшего жаворонка, который обманулся первым теплом. И Степанида решила, что это предзнаменование беды, её знак. Так оно и случилось. Пала лошадь, глинистая земля не родила, и вся трудная жизнь не приносила Богатькам ни счастья, ни радости. Потом — коллективизация с её людским горем, беспросветный колхозный труд, и вот — война…
За убитым Янкой приезжают Гуж с Колонденком на подводе. Гуж приказывает Петроку идти на работу достраивать разбомбленный мост. С работы Петрок приходит еле живой. Он решает выгнать самогона, чтобы откупиться от полицаев. За змеевик для аппарата он обменивает свою скрипку. Но самогон не помогает — полицаи требуют его все больше и больше, вваливаются однажды и полицаи из дальней деревни. Не найдя самогона, который уже забрал Гуж, «чужие» полицаи до полусмерти избивают хозяев. Петрок решает покончить с самогоном — разбивает аппарат, откапывает спрятанную в лесу бутылку первача, несет её домой, чтобы полечить избитую Степаниду. Его уже поджидает Гуж. Отчаяние заставляет Петрока выкрикивать в адрес полицаев и немцев все проклятия, что накопились у него на душе. Полицаи избивают его, тащат, полуживого, в местечко — и навсегда пропадает Петрок… Пропадает человек, за всю жизнь не сделавший никому зла, безвольный, но все-таки однажды прикоснувшийся к безжалостным жерновам истории. Когда-то снежной зимой застряли какие-то машины на большаке возле хутора. Люди из машин зашли в хату погреться. Главный из них, приглядевшись к тяжелой жизни хозяев, дал им червонец — на лекарство для болеющей дочери. Этот человек был председатель ЦИКа Белоруссии Червяков. И когда арестовали председателя колхоза Левона, Степанида собрала подписи с колхозников под письмом о невиновности председателя и послала Петрока в Минск — отдать письмо Червякову и заодно вернуть долг — червонец. Петрок опоздал на день — Червякова уже похоронили…
Степанида, придя в себя после побоев, после того как слышала расправу Гужа над Петроком, решает мстить полицаям, немцам — всем, кто разрушил и без того горемычную жизнь. Она знает, что у моста кто-то из местных забрал неразорвавшуюся бомбу. Степанида уверена, что это мог сделать только Корнила. Она идет в местечко, чтобы попытаться передать что-нибудь поесть Петроку в тюрьму и попросить у Корнилы бомбу. От тюрьмы её гонят, забрав передачу. Хитрый Корнила соглашается привезти к ней бомбу на подводе — в обмен на уцелевшего поросенка. Степанида решает бомбой взорвать мост, который уже построен заново. Степанида до поры закапывает бомбу в землю. В местечке она встречает конвой, ведущий куда-то Корнилу, и в страхе возвращается домой, чтобы спрятать бомбу получше. Обессиленная, Степанида ложится отдохнуть в истопке. В дверь ломятся полицаи, они требуют, чтобы она показала, где бомба. Степанида не открывает. Дверь начинают ломать, стреляют сквозь нее. Степанида обливает истопку изнутри керосином и поджигает. Думая, что бомба внутри, полицаи разбегаются. Никто не тушит полыхающее пламя, опасаясь мощного взрыва бомбы. «Но бомба дожидалась своего часа».
СОЧИНЕНИЕ 1.
Быков "Знак беды" - сочинение "Тема великой отечественной войны (по повести В.Быкова "Знак беды")"
Тема Великой Отечественной войны стала на долгие годы одной из главных тем литературы XX века. Причин тому много. Это и непреходящее осознание тех ничем не восполнимых потерь, которые принесла война, и острота нравственных коллизий, которые возможны лишь в экстремальной ситуации, и то, что из советской литературы надолго было изгнано всякое правдивое слово о современности - тема войны оставалась порой единственным островком подлинности в потоке надуманной, фальшивой прозы, где все конфликты, согласно указаниям "свыше", должны были отражать борьбу хорошего с лучшим. Но и правда о войне пробивалась нелегко, что-то мешало сказать ее до конца.
Сегодня ясно, что невозможно понять события тех лет, человеческие характеры, если не учитывать, что 1941 году предшествовал страшный 1929 год "великого перелома", когда за ликвидацией "кулачества как класса" не заметили, как ликвидировано было все лучшее в крестьянстве, и 1937 год.
Одной из первых попыток сказать правду о войне стала повесть писателя В.Быкова "Знак беды". Повесть эта стала этапной в творчестве белорусского писателя. Ей предшествовали его произведения о войне, ставшие уже классикой литературы XX века: "Обелиск", "Сотников", "Дожить до рассвета" и другие. После "Знака беды" творчество писателя обретает новое дыхание, углубляется в историзм, прежде всего в таких произведениях, как "В тумане", "Облава". В центре повести "Знак беды" - человек на войне. Не всегда человек идет на войну, она сама порой приходит в его дом, как это случилось с двумя белорусскими стариками, крестьянами Степанидой и Петраком Богатько. Хутор, на котором они живут, оккупирован. В усадьбу являются полицаи, а за ними немцы. Они не показаны В.Быковым как намеренно зверствующие, просто они приходят в чужой дом и располагаются там как хозяева, следуя идее своего фюрера, что всякий, кто не ариец, - не человек, в его доме можно учинить полный разор, а самих обитателей дома воспринимать как рабочую скотину. И поэтому так неожиданно для них то, что Степанида не готова подчиниться им беспрекословно. Не позволить себя унижать - вот исток сопротивления этой немолодой женщины в такой драматической ситуации. Степаниада - сильный характер. Человеческое достоинство - вот главное, что движет ее поступками. "За свою трудную жизнь она все-таки познала правду и по крохам обрела свое человеческое достоинство. А тот, кто однажды почувствовал себя человеком, никогда уже не станет скотом", - так пишет В.Быков о своей героине. При этом писатель не просто рисует нам этот характер, - он размышляет о его истоках. Необходимо задуматься о смысле названия повести - "Знак беды". Это цитата из стихотворения А.Твардовского, написанного в 1945 году: "Перед войной, как будто в знак беды..." То, что творилось еще до войны в деревне, стало тем "знаком беды", о котором пишет В.Быков.
Степанида Богатько, которая "шесть лет, не жалея себя, надрывалась в батрачках", поверила в новую жизнь, одной из первых записалась в колхоз - недаром называют ее сельской активисткой.
орая "шесть лет, не жалея себя, надрывалась в батрачках", поверила в новую жизнь, одной из первых записалась в колхоз - недаром называют ее сельской активисткой. Но вскоре она поняла, что нет той правды, которую она искала и ждала, в этой новой жизни. Когда требуют новых раскулачиваний, опасаясь подозрения в потворстве классовому врагу, именно она, Степанида, бросает гневные слова незнакомому мужчине в черной кожанке: "А справедливость не нужна? Вы, умные люди, разве не видите, что делается?" Не раз еще пытается вмешаться Степанида в ход дела, заступиться за арестованного по ложному доносу Левона, отправить Петрока в Минск с прошением к самому председателю ЦИК. И всякий раз ее сопротивление неправде натыкается на глухую стену. Не в силах изменить ситуацию в одиночку, Степанида находит возможность сохранить себя, свое внутреннее чувство справедливости, отойти от того, что творится вокруг: "Делайте что хотите. Но без меня". В предвоенных годах - источник характера Степаниды, и не в том, что она была колхозницей-активисткой, а в том, что сумела не поддаться всеобщему упоению обманом, словами о новой жизни, страху, сумела пойти за собой, за своим врожденным чувством правды и сохранить в себе человеческое начало. И в годы войны оно определило ее поведение. В финале повести Степанида погибает, но погибает, не смирившись с судьбой, сопротивляется ей до последнего. Один из критиков заметил иронически, что "был велик урон, нанесенный Степанидой армии врага". Да, видимый материальный урон не велик. Но бесконечно важно другое: Степанида своей гибелью доказывает, что она - человек, а не рабочая скотина, которую можно покорить, унизить, заставить подчиниться. В сопротивлении насилию проявляется та сила характера героини, которая как бы опровергает смерть, показывает читателю, как много может человек, даже если он один, даже если он в безвыходной ситуации.
Рядом со Степанвдой Петрок показан как характер если не противоположный ей, то, во всяком случае, совсем иной, не активный, а скорее робкий и мирный, готовый пойти на компромисс. Бесконечное терпение Петрока основано на глубоком убеждении, что можно с людьми поговорить добром. И лишь в конце повести этот мирный человек, исчерпав весь запас своего терпения, решается на протест, открытый отпор. Насилие побудило его к непокорности. Такие глубины души раскрывает необычная, экстремальная ситуация в этом человеке. Народная трагедия, показанная в повести В.Быкова "Знак беды", раскрывает истоки подлинных человеческих характеров.
СОЧИНЕНИЕ 2.
«Знак бяды» Васіль Быкаў - Знакі бяды ў аповесці - сачыненне
3 даўніх часоў да нас дайшлі паданні, легенды, прыкметы, варажба. Людзі верылі ў існаванне добрых і злых духаў. Адных яны лічылі сваімі заступнікамі, а другіх, наадварот, баяліся, рабілі ўсё магчымае, каб задобрыць. А тых, каго зараз называюць экстрасэнсамі, празорцамі, лічылі калдунамі. У сярэднія вякі іх нават спальвалі на вогнішчах.
У любога чалавека ёсць нейкае больш ці менш выяўленае шостае пачуццё. Нездарма ў кожнай не зусім звычайнай з'яве ці сне чалавек спрабуе ўбачыць знак зверху. Знак, які прадвяшчае нешта добрае ці бяду. Калі чытаеш кнігі, часта сустракаешся з тым, што героі якім-небудзь чынам адчуваюць тое, што з імі здарыцца. А калі ўзяць аповесць Васіля Быкава "Знак бяды", дык ледзь не ў кожным раздзеле можна знайсці нейкі знак.
Не назавеш добрым і лёгкім жыццё Сцепаніды і Петрака Багацькаў на хутары Яхімоўшчына. Як праклён прагучалі для іх словы пана Адольфа Яхімоўскага: "На чужым і дармовым шчасця не будзе. Мне шкада вас". 3 таго часу ўсё пайшло не так, як трэба.
У час агляду поля на Юр'еў дзень Багацькі знайшлі мёртвага жаўранка, а гэта было вельмі дрэннай прыкметай. Калі яны вярнуліся на хутар, то ўбачылі, што іх былы гаспадар павесіўся. Гэта таксама прадвяшчала нейкую бяду.
Праз нейкі час не вытрымала і пала набытая ад старой гаспадаркі кабылка. Шмат нагараваліся Багацькі, пакуль набылі каня. Пасля таго, як нарадзілася Феня, Сцепаніда доўгі час не магла працаваць. Пятрок адзін касіў, жаў, цягнуў усю гаспадарку, таму і надарваўся. А калі вазіў сена, яго брычка падвярнулася. Пятрок падставіў плячо і зламаў ключыцу. Два месяцы ён адбыў у бальніцы. За гэты час у полі перастаяла і палегла ярына. Па восені нажалі вельмі мала, ледзь вярнулі насенне.
Каб адвесці беды ад хутара, Пятрок паставіў на ўзгорку крыж. Ён верыў, што крыж дапаможа. Але крыж мала прастаяў. Яго спілавалі камсамольцы.
Вайна не мінула хутар, і пісьменнік апісвае новыя знакі бяды. Напрыклад, надвор'е заўсёды было халоднае, шэрае. Вецер гнаў рваныя хмары. Сонца паказвалася вельмі рэдка. Амаль тыдзень кожную раніцу на хутар прылятала чорная варона. Яна садзілася на плот і прарэзліва каркала. Накрычаўшыся, птушка сціхала, а пасля ляцела ў гай.
Гаспадарам сніліся дрэнныя сны. У адным сне Пятрок убачыў нейкіх чарвей. Яны варушыліся, абкручваліся адзін вакол другога, паўзлі па нагах Петрака. Пазней ён убачыў пацука, які хаваўся ад яго. І на працягу сну Пятрок спрабаваў забіць яго.
Сцепаніда сніла, што яна карабкаецца на нейкую гару і валачэ за сабой цяжкі груз. Гэты цяжар цягне яе ўніз. Рукамі не было за што ўчапіцца. Але ўсё роўна Сцепаніда паўзла, тым больш, што верх быў ужо блізка. Ёй патрэбны былі сілы хоць яшчэ на два крокі. А раней, яшчэ да вайны, Сцепаніда часта сніла, што гарыць Яхімоўшчына.
Не падманулі знакі. Спачатку на хутар прыехалі паліцаі, затым немцы. Пасля збілі Сцепаніду так, што яна не магла ўстаць. Забралі і забілі Петрака. Нарэшце, згарэла Яхімоўшчына, а ў агні загінула Сцепаніда.
СОЧИНЕНИЕ 3.
«Знак бяды» Васіль Быкаў - Вобразы Петрака і Сцепаніды - сачыненне
У 1982 г. за аповесць "Знак бяды" Васіль Быкаў (В.Б.) удастоены Ленінскай прэміі. Тут галоўнымі героямі з'яўляюцца малапісьменныя сяляне - Сцепаніда і Пятрок Багацькі. Амаль усе падзеі адбываюцца на хутары Яхімоўшчына і ў весцы Выселкі і паказаны ў двух планах: у перыяд калектывізацыі і у першыя месяцы вайны. Аднак пісьменнік упершыню ўвагу надае перадваенным падзеям, асабліва калектывізацыі, калі груба парушаліся прынцыпы пабудовы сацыялізму, калі прыспешваліся тэмпы і людзей сілком застаўлялі ўступаць у калгасы. В.Б. сказаў горкую праўду пра трыццатыя гады на весцы. Сення гэта тэма стала больш актуальнай, бо мы ведаем пра раскулачванне, пра людзей, якія знайшлі свой апошні прытулак у Курапатах. Бязвіннымі ахвярамі сталі тысячы сумленных сялян.
Падзеі да вайны і ў вайну гавораць пра тое, што трагедыя беларускага народа пачалася задоўга да чэрвеня 41г. Рэшткі спаленнай і разбураннай людзьмі і часам хутарской сядзібы са старай скалечанай ліпай, на якую нават вароны баяліся сесці, - першы і галоўны знак бяды, той трагедыі, якая адбывалася з людзьмі, што жылі на гэтым хутары. Усе падзеі ўспрымаюцца праз уяўленне галоўных герояў.
Цэнтральнымі вобразамі з'яўляецца сям'я Багацькаў. Атрымаўшы ад Савецкай улады дзве дзесяціны зямлі, Сцепаніда і Пятрок працавалі на ёй не разгінаючы плеч. Асабліва быў задаволены Пятрок, таму што ў сям'і бацькоў ён быў за парабка. Нялегкая гэта была барацьба з зямлей за жыццё. Назаўседы ў памяці засталося, як яны без каня апрацоўвалі зямлю.
Чалавек, па натуры спакойны, аддаўшыся працы на гаспадарцы, Пятрок ва ўсім давяраўся жонцы. Сцепаніда была актыўная ў грамадскім жыцці. Наведвала лікбез. Уваходзіла ў склад камітэта беднаты, а калі пачалі ствараць калгас, першай падала заяву. Спачатку людзі адчувалі, што калектыўная гаспадарка павінна была палепшыць іх жыцце, але з раена, зверху, пачалі націскаць, пагражаць, і, нарэшце, раскулачванне.
Асабліва відным у гэтай справе стаў свой, высялкоўскі, дужа парцейны хлопец, які нават адрокся ад бацькоўскага прозвішча, Недасекаў. Гэта ён абвінаваціў у сабатажы і шкодніцтве і прапанаваў раскулачыць Івана Гужа, толькі за тое, што той адмовіўся прагаласаваць за калгас і некалі меў наемную сілу (папрасіў аднаго старога паставіць трысцен). Гэта тлумачылася тым, што раскулачыўшы аднаго, іншыя задумаюцца.
Ахвярамі калектывізацыі стала сям'я Ўладзіміра Багацькі. Адбылася яшчэ адна трагедыя - не вытрымаў маральна Васіль Ганчарык, якому прыйшлося раскулачваць не толькі Ўладзіміра Багацьку, але і яго дачку, а для Васіля - нявесту Анюту.
Усе гэтыя жыццевыя трагедыі адбываліся на вачах галоўных герoяў. Успаміны, факты перадае нам сама Сцепаніда. Як ставілася яна да гэтых падзей? Яна жаночым, матчыным сэрцам адчувала, што гэта было несправядліва, таму была супраць раскулачвання Гужа, перажывала час растання з Анютай, збірала подпісы ў абарону Лявона. Яна вельмі спадзявалася на абарону Чарвякова, але і той не змог дапамагчы, бо нечакана памер.
Што прывяло ў паліцыю Змітра Гужа, Каландзенка і Антося Недасеку? Іх здрадніцтва не было нечаканасцю для жыхароў.
Яшчэ да вайны пасля раскулачвання бацькі, Зміцер пачаў з абрэзам паляваць на людзей. Не пасаромеўся забраць у Сцепаніды апошнія тры рублі. Ён быў здольны на ўсе. Недасека прызнаецца, што пайшоў у паліцыю, каб адкупіцца за брата Новіка. Фашысты і паліцаі вельмі падобны, яны нелюдзі, якія заслугоўваюць аднолькавага пакарання.
Са з'яўленнем ворагаў на хутары муж і жонка займаюць розныя пазіцыі. Ва ўсім памаркоўны, крыху баязлівы, ціхі Пятрок імкнецца неяк прыстасавацца да абставін. Задобрыць, уступіць, не пакрыўдзіць - такое становішча займае гаспадар хутара. Паступова ён пераконваецца у марнасці сваіх намаганняў, пачынае супраціўляцца і якраз жа бясследна знікае ў мястэчкавай паліцыі. Характар і пачуцце чалавечай годнасці, тыя адвечныя маральныя якасці, што былі прыціснуты адвечнымі страхамі, нарэшцэ вырваліся на паверхню. Пятрок гіне не як ахвяра. У яго апошніх словах гучыць агульна народны пратэст і суровае папярэджанне.
Сцепаніда, якая да вайны ўмела пастаяць за справядлівасць, з самага пачатку вырашыла не ісці ні на якія кампрамісы з ворагам. Яна свядома канфліктуе з няпрошанымі гасцямі. Употайку ад паліцаяў яна пасвіць кароўку, але прыходзіцца нарэшце ахвяраваць і ёю, вырашыўшы не даць немцам малака. Усе ўчынкі Сцепаніды псіхалагічна апраўданы. Нават пры купле бомбы яна аддае свайго апошняга парсючка.
...Не стала Петрака. Вось тут і пачынае выспяваць рашэнне - узарваць мост бомбаю. Сцепаніда яшчэ не ведае, як гэта зрабіць, але спыніць яё ужо нельга. У няроўнай барацьбе Сцепаніда гіне, але застаецца непакорнай. Акружаная паліцаямі, яна зачыняецца у істопцы, сама падпальвае хату, і гарыць разам з ёй. Трагічная смерць Сцепаніды ўздымаецца да подзвігу і ўспрымаецца, як знак непераможнасці народа.
...Засталася ляжаць у зямлі схаваная бомба - сімвал прыхаванага народнага гневу, які кожную хвіліну можа выбухнуць з велізарнай знішчальнай сілай. Праз усе жыцце Сцепаніды праходзяць знакі бяды:
· ліпа гарэла;
· крыж;
· іздохшая птушка на поліцы.
СОЧИНЕНИЕ 4.
«Знак бяды» Васіль Быкаў - Вобразы Петрака і Сцепаніды - сачыненне
Вайна наклала глыбокі адбітак на творчасць Васіля Быкава, які прыйшоў ў літаратуру з палымяным жаданнем расказаць пра жахі яе ад імя цэлага пакалення, ад імя тых дзевяноста сямі працэнтаў сваіх равеснікаў, якія загінулі, не вярнуліся з крывавых палеткаў вайны. Галоўнай тэмай твораў В. Быкава з'яўляецца франтавое жыццё, партызанская і падпольная барацьба беларускага народа супраць фашысцкіх захопнікаў. Крыху ў іншым ракурсе раскрываецца тэма вайны ў аповесці "Знак бяды", за якую аўтару ў 1986 г. была прысуджана Ленінская прэмія. Вайна ў аповесці паказана праз успрыняцце яе мірнымі жыхарамі. Героямі твора з'яўляюцца не партызаны і падпольшчыкі, а звычайныя мірныя жыхары, для якіх уласны хутар становіцца месцам здзекаў і катаванняў, Галгофай. Пачынаецца аповесць апісаннем спаленага хутара. І гэта не проста надуманае жаданне аўтара: лёс жыхароў хутара служыць своеасаблівым папярэджаннем для людзей, што бяда побач, што яна толькі прыхавалася, чакаючы свайго часу. Дзеянне адбываецца ў першыя месяцы вайны, хаця нямала старонак аповесці прысвечана перадваеннаму жыццю. Праз успаміны галоўных герояў - Сцепаніды і Петрака Багацькаў - В. Быкаў паказвае перыяд масавай калектывізацыі на Лепельшчыне, складаны 1937 год. Сцепаніда (былая парабчанка ў пана Адольфа Яхімоўскага) заўсёды верыла ў справядлівасць і перамогу дабра, была пераканана, што на чужым няшчасці сваё шчасце не пабудуеш. Уражвае, напрыклад, той момант, калі Сцепаніда і Пятрок, атрымаўшы дзве дзесяціны зямлі з надзелаў пана Адольфа, правялі бяссонную ноч у трывогах, роздумах і сумненнях, Можа, лепш адмовіцца ад зямлі? А як жыць без яе? Калі ж браць, то як глядзець у вочы свайму былому гаспадару?!. У гэтых разважаннях мы бачым высакароднасць, прыгажосць, багацце душы герояў твора. Чуйная да чужога тора, Сцепаніда сэрцам успрымала тую несправядлівасць, якая спадарожнічала калектывізацыі, не прымала гвалтоўнасці, здзеку і абразаў, якія чыніліся ў вёсцы. Таму рашуча выступіла яна супраць раскулачвання сваіх аднавяскоўцаў, якіх і кулакамі назваць было цяжка. Бо ці ж кулак той, хто ўсё стварае сваім мазалём? Таму збірала яна подпісы ў абарону старшыні Лявона. Каб дапамагчы яго вызваленню з турмы, адправіла нават Петрака ў Мінск да Чарвякова. Аднак супрацьстаяць рэпрэсіўнай машыне было немагчыма: нават той жа Чарвякоў, як відаць з падзеяў твора, быў толькі паслухмяным вінцікам гэтага бесчалавечнага механізма і сам стаў яго ахвярай. Сцепаніда, якая і да вайны ўмела пастаяць за справядлівасць, не змагла змірыцца з новымі парадкамі, прынесенымі на нашу зямлю гітлераўцамі. Свядома канфліктуючы з няпрошанымі гасцямі, яна змагалася з імі магчымымі для старой жанчыны сродкамі: схавала газу, пазбавіўшы гэтым немцаў святла; прыхавала ў лесе парсючка, каб той не дастаўся ворагам; укінула ў глыбокі калодзеж вінтоўку... Пасля арышту Петрака Сцепаніда, застаўшыся на хутары адна, вырашае змагацца з ворагам больш дзейсна: купіць у Карнілы за апошняга парсючка бомбу і знішчыць узноўлены мост. Здаецца, задуманае ёю вось-вось здзейсніцца. Але фашысцкія паслугачы арыштавалі Карнілу і выйшлі на след Сцепаніды. Апошняе, што яна паспявае зрабіць, - гэта перахаваць бомбу ў іншае месца. А калі вечарам паліцаі пачалі ламацца ў хату, Сцепаніда, выразна ўсведамляючы свой лёс, аблівае сябе газай і падпальвае. Задыхаючыся ў дыме і полымі, ад якога ўжо смылелі валасы на галаве, гарэлі рукавы ватоўкі, Сцепаніда падумала, як бы апраўдваючы свой учынак з бомбай: "Можа, й добра, што з бомбай яе ніхта не бачыў. Добрым людзям і не трэба, а гэтыя хай шалеюць. Хай думаюць - дзе? І не спяць ні ўдзень, ні ўначы - баяцца да скону". Трагічная смерць Сцепаніды ўспрымаецца як знак непераможнасці народа, нязломнасці яго духу. Адна з галоўных думак, якую спрабуе давесці да чытача аўтар твора, заключаецца ў рытарычным пытанні: што лепш: памерці без супраціўлення, пасіўна ўспрымаючы гвалт, які чыніць вораг на роднай зямлі, ці змагацца з гэтым гвалтам актыўнымі дзеяннямі, ад якіх вораг не будзе мець спакою ні ўдзень, ні ўночы. Зыходзячы з гэтага, Петрака можна ў нейкай ступені разглядаць як супрацьлеглы Сцепанідзе вобраз. Пятрок, па натуры ціхі, памяркоўны, крыху палахлівы, спрабуе прыстасавацца да абставін, перачакаць навалу. Ён улагоджвае паліцэйскіх самагонкай, паслухмянасцю дагаджае фашыстам. У гэтым выяўляецца адна з рыс сялянскай псіхалогіі: абы было ціха. Аднак поўнасцю прыстасавацца да жудасных умоў фашысцкай акупацыі немагчыма. Паступова ў душы нясмелага, далікатнага чалавека выспявае гнеўны пратэст. Пятрок пераадольвае сваю слабасць, знаходзіць у сабе незвычайныя сілы і выказвае паліцаям усю сваю нянавісць і пагарду. Гэты ўчынак заканчваецца арыштам, турмой і, урэшце, смерцю. Вобразам Петрака В. Быкаў сцвярджаў, што ў часы цяжкіх выпрабаванняў лавіраванне паміж сваімі і чужымі, хаванне за спіны іншых заканчваюцца трагічна. Чалавек павінен з першай хвіліны акупацыі заняць цвёрдую, непрымірымую пазіцыю ў дачыненні да ворагаў. Аповесць "Знак бяды" - твор, па сведчанні П. Дзюбайлы, "аб нечалавечых пакутах і аб сапраўднай чалавечнасці, аб сіле і нязломнасці чалавечага духу, сапраўды народнага характару". Назва твора набывае сімвалічнае значэнне. Знак бяды - гэта мяжа, на якой чалавек павінен даць адказ свайму сумленню: ці здатны ён да абароны сваёй годнасці і гонару роднай зямлі, У вобразе Сцепаніды В. Быкаў увасобіў лепшыя рысы беларускай жанчыны: працавітасць, сумленнасць, душэўнасць, сілу і нязломнасць чалавечага духу, высокую чалавечую годнасць. А яшчэ - гатоўнасць да самаахвяравання. Была ж у гераіні магчымасць жыць, перачакаць вайну. Але не было магчымасці выжыць, застацца чалавекам са сваімі прынцыпамі. І менавіта гэтыя прынцыпы знайшлі сваё выяўленне ў апошнім учынку Сцепаніды.
