Geografia polityczna w Polsce

Geografia polityczna

2 podstawowe atrybuty geografii politycznej: proces polityczny i przestrzen

Tematy badawcze: 1) badanie obszarów politycznych

2) Badania nad panstwem

3)Podejscie behawioralne do procesów politycznych

Pierwsze przedstawiciele Arystotel, Platon, Herodot, Strabon

· Arystotel stworzył model panstwa, badał zaleźności pomiędzy ludnoscią, a terytorium. Za czynnik determinujący uwaźał klimat.

· Strabon był autorem dzieła „Geografia”(17 ksiąg), przeznaczonego dla armii rzymskiej i cywilnej administracji imperium rzymskiego.

Po upadku cezarstwa rzymskiego nastąpił zastoj w rozwoju geografii polit. w Europie, rozwijało się ono jednak w swiecie musulmanskim.

· Chaldun stworzył koncepcję cyklicznego rozwoju panstwa(pogląd źe swiatem i spoleczenstwem rządzi wola Boża)

· Monteskiusz powrócił do koncepcij Aristotela i Strabona o klimacie, napisał „ O duchu praw”

· Karl Ritter – niemiec, podobnie jak Chaldum był zwolnikiem teorii cyklicznego rozwoju panstwa, porównywał on panstwo do organizmu żywego.

Termin „g.p” w swiecie uzył francuski Turgot i niemiec Kant. W Polsce – Karl Wyrwicz.

· F. Ratzel porównywał panstwo do organizmu biologicznego.

· W. Petty – połowa XVII wieku; opublikował pracę The political Anatomy of Irleand oraz Political Arithmetic, w których omówił znaczenie terytorialnych i demograficznych czynników dla potęgi państwa

· Rudolf Kjellen – szwedzki prawnik i polityk, stworzył 5 kryteriów według których należy badac panstwo:

1. Kratopolityka – nauka o org. władzy

2. Socjopolityka – nauka o potrzebach i stosunkach społecznych

3. Etnopolityka – badanie psychologii narodu

4. Ekopolityka- nauka o gospodarce

5. Geopolityka- badanie środowiska geograficznego

Jego zdaniem było że na świecie powinno istniec tylko duże i silne panstwa, czyli mocarstwa.

· Haushofer i jego współpracownicy zmodyfikowali teorię Kjellena, dodając elementy niemieckiego szowinizmu.

 

Badania nad panstwami: dwa główne nurty.

1. RACJIONALISTYCZNY INDERTEMINIZM – Francja, w konsenkwencję zakładał demokracje.

2. DETERMINIZM GEOGRAFICZNY – Niemcy, przyczyną rozwoju panstw i społeczenstw są warunki naturalne.

 

· Mackinder przedstawił swojkoncepcję geopolityczną. Europa, Azja i Afryka – WYSPY świat. Jądrem jest HEARTLAND(Rosja, zachodnia część Chin, Mongolia, Afganistan, Iran)

· Kto rządzi Europą Wsch, rządzi Heartlandem

· Kto rządzi Heatrlandem, rządzi wyspą swiata

· Kto rządzi wyspą swiata, rządzi swiatem

· Spykman stworzył alternatywną koncepcję Rimlandu. On uwazal że Mackinder przecenial znaczenie obszarow Heartlandu, z powodu slabo rozwiniętego transportu. Uwazal że kluczowe znaczenie mają obrzeźne obszary Eurazji, RIMLAND, są oni buforem między mocarstwami lądowymi a morskimi.

· A.T. Mahan – geostrategia; podkreślał rolę morza w życiu państwa, był wielkim orędownikiem budowy potężnej floty marynarki wojennej

· Samuel Huntington – wydzielił geopolityczne regiony świata, jest autorem najbardziej znanej typologii cywilizacji, uwazal ze najwazniejszym żródłem konfliktów na swiecie będą zdarzenia pomiędzy cywilizacjami. Okręgi cywilizacyjne mogą składac się z kilku panstw lub tylko jednego, np Japonia. W ramach jednej cywilizacji mozna wyodrębic kilka subcywilizacij, np Cywilizacja Zachodnia: Północno-Amerykanska, Europejska, Australyjska.

 

Geografia polityczna w Polsce

Rozwój tej dyscypliny w Polsce rozpoczął się po I wojnie Światowej, choć jej początki sięgają drugiej połowy XIX w.

Teoria „ przejściowości” – W. Nałkowski; Przejściowość terytorium, rozumiana jako brak wyraźnych granic naturalnych na wschodzie i zachodzie, jest powodem wszelkich nieszczęść spadających na Polskę, z utratą niepodległości włącznie.

Teoria „ pomostowości” Romera – powstała w odpowiedzi na teorię „przejściowości”. Pomostowość między morzami oraz między Wschodem a Zachodem była korzystna z punktu widzenia geopolitycznego.

Geografia polityczna Polski była skupiona na obronie interesów przed atakami zagranicznych polityków, którze nie szanowałe Polske jako kraj niezalezny. Polskie geografy przepisywali duzy wplyw srodowiska geograficznego na rozwoj panstwa, a nie ludnosci.

Z. Wojcichowski przedstawił koncepcją Polski macierzystej jako alternatywą dla Polski etnograficznej.

 

 

Zróznicowanie gospodarstw swiata

Czynniki: polityczne, historyczne,przyrodnicze, demograficzne.

Zróznicowanie społeczno-gospodarcze mierzy się wskaznikami, które dzielimy na 2 grupy:

· Syntetyczne

· Cząstkowe

Potencjal społeczno-gospodarczy okresla zdolnosc gospodarki do wytwarzania dóbr materialnych i niematerialnych, mierzony za pomocą PKB, PNB, DNB

· PKB – wartosc wszystkich towarów i usług wytwarzanych w pewnym okresie czasu w gospodarce kraju.

· PNB i DNB – oznaczają wartośc towarów i usług wytworzanych przez przedsiębiorstwa krajowe za równo w kraju i zagranicą.

 

· Kraje które mają największy wpływ potencjal:

USA, Chiny,Japonia,India,Niemcy,Francja, WB,Włochy.

· Najwyższe PNB i DNB:

Norwegia, Szwajcarja, Luksemburg, Dania,USA

· Najniższe PNB I DNB

Burundy, Svera Lione, Nigeria, Efiopia, Erytea.

 

HDI (wskaznik rozwoju społecznego)

- warunki życia ludności mierzone za pomocą PKB

-oczekiwana długośc życia

-dostępnośc edukacji. 2/3 wskaznika alfabetyzacji, 1/3 skolaryzacji

 

HPI (wskaznik ubustwa społecznego) liczony przez ONZ

1. HPI 1 – dla krajów rozwijających się

2. HPI 2 – dla krajów wyżej rozwiniętych

 

HPI1

· uwzględnia odsetek ludnosci o oczekiwanej długości życia, nie przekraczającej 40 lat

· Wskaznik alfabetyzmu wsród dorosłych

· Odsetek ludnosci nie posiadającej dostępu do wody pitnej i słuźby zdrowia

· Odsetek dzieci do 5 lat z niedowagą

 

HPI2

· ludnosci o oczekiwanej długości życia, nie przekraczającej 60 lat

· ods. Ludnosci pozostającej bez pracy dłużej niż przez rok

· odsetek dorosłych nie umiejących w wystarczającym stopniu posługiwac się słowem pisanym

· ods. Ludnosci żyjącej poniżej poziomu ubustwa rozumianego jako dochody niższe niż 50% srednich dochodów w społeczenstwie.

 

 

Dwa rodzaje ubustwa:

 

- absolutne – dochody jednej osoby niźsze dolar dzienne

- względne- dla całego społeczenstwa

 

GDI (wskaznik społecznego rozwoju kobiet), liczony jak i HDI1.

 

GEM (w jakim stopniu kobiety biarą aktywny udział w życiu społecznym i gospodarczym kraju)

· odsetek kobiet wobec parlamentarzystów

· udział kobiet w tworzeniu dochodu w porównaniu z m

Wszystkie kraje skandynawskie: Norwegia, Dania, Islandia

Najniźszy:Jemen, Arabia Saudyjska,Turcja,Iran,Zjednoczone Emiraty Arabskie

 

Kraje o najwyższej długości życia: Japonia, Szwajcaria, Australia, Szwecja, Kanada.

Najniźsza: Lesoto, Bocwana, Zambia.

Umieralnosc dzieci 5 roku życia: Nigeria, Mozambig, Mali, Burkinafaso.

 

Historia mapy politycznej świata

 

1 epoka starorzytność. Srodki transportu były nie rozwinięte. Ludzi nie mieli między sobą kontaktu, a także wiedzy o swiecie. Fenicjanie, grecy, rzymianie mieli dostęp do transportu morskiego, więc mieli widze o swiecie. Basen Morza Srodzemnego – centrum zycia. Arabowie i chinczycy dużo podróżowali.

 

2 epoka sredniowiecie. Panstwa były rozdrębione.

Epoka otworzen geograficznych

Odkrycie Ameryki przez Kolumba w 1492 r.;

Podróż Vasco da Gamy do Indii w 1498 r.;

Pierwsza podróż dookoła świata Magellana, w latach 1519-1522.

 

Grupę państw odkrywców i zdobywców tworzyły: Portugalia, Hiszpania, Holandia, Anglia i Francja, do których potem dołączyły Niemcy, Rosja i USA.

Pierwsze rozpoczęły podbój kolonii Portugalia i Hiszpania. Zgodnie z układem z Tordesillas w 1494 r. nastąpił podział świata między Portugalię i Hiszpanię. Po raz pierwszy cały świat podzielono między dwie potęgi morskie.

1529 – podpisano traktat s Saragosie, ktory przedwozył linie podzialu swiata między Hiszpania i Portugalia, na drugą połkulą.

 

 

Epoka Wojen Napoleonskich, która dobiegła konca w 1815, a konkretnie na kongresie Wiedenskim.