Роль чтения в процессе обучения иностранному языку 12 страница

Учитель иностранного языка призван обучать детей не только умению пользоваться иным языковым кодом, но и самому общению. Это возможно лишь в том случае, если он обладает, наряду с профессиональными знаниями и умениями, культурой педагогического общения, которая тесно связана с его общей культурой, образованием и воспитанием.

Целью взаимодействия является создание системы возможностей для эффективного личностного саморазвития ученика.

Опыт передовой практики обучения иностранному языку показывает, что эффективность урока обуславливается, прежде всего, способностью учителя создать условия и организовать ситуации, в которых ученики осваивают язык как средство общения. Говоря о педагогическом, учебном сотрудничестве, следует иметь в виду наличие трех основных факторов взаимодействия:

• взаимодействие учителя и ученика

• взаимодействие учеников друг с другом в совместной учебной деятельности

• взаимодействие учителей в системе межпредметных связей.

Тип взаимодействия «учитель – ученик» является ведущей и давней моделью организации обучения. В этом случае организатором выстраивания отношений является учитель: «учитель – класс», «учитель – группа».

При взаимодействии учителя с учениками, деятельность учителя представляет собой многообразие педагогических воздействий на учеников. На уроке иностранного языка учитель заинтересовывает учеников, вводит языковой материал, объясняет те или иные языковые явления, демонстрирует языковые образцы, инструктирует, задает вопросы, требует ответов, организует и руководит работой учеников. Эти взаимоотношения учеников и учителей начинаются с первых дней школьного обучения.

Что касается ученика, то благодаря благоприятным межличностным отношениям, он не испытывает страха сделать языковую ошибку, быть не понятым, чувствует себя раскованно и свободно. Взаимодействуя с учениками в ходе урока, не нужно опасаться неправильных ответов (если, конечно, это не проверочный урок); привлекать к работе всех учеников, а не только хорошо успевающих. Вступая в отношения сотрудничества, учитель ориентируется не на функции ребёнка как ученика (в соответствии с которым он должен выучить и ответить домашнее задание), а на его личность и перспективы её развития.

Взаимодействие учителя и учащихся на уроке – процесс двусторонний. Он протекает гармонично, когда поставлены реальные цели, четко сформулированы задания, выбрана оптимальная форма организации деятельности для достижения поставленных задач. Учитель всегда помнит, что в центре обучения должен находиться ученик, а не учитель, деятельность познания, а не преподавания.

Поскольку общение невозможно без взаимодействия личностей, то коллектив, а не только личность, рассматривается в качестве субъекта совместной деятельности. Вот почему учителю необходимо владеть следующими умениями: объединять школьников и управлять их взаимодействием; организовывать коллективную, парную и групповую формы работы, коллективные мероприятия, анализировать конфликты в случае их возникновения, предупреждать их, идти на компромиссы.

Такое взаимодействие, как правило, выходит за рамки учебного общения и осуществляется в различных видах деятельности, стимулирует практическое использование иностранного языка: в совместном оформлении стендовых газет, в подготовке групповых и межгрупповых мероприятий на изучаемом языке.

Ученики разные: одни быстро «схватывают» все объяснения учителя, легко овладевают лексическим материалом, коммуникативными умениями; другим требуется не только больше времени на осмысление материала, но дополнительные примеры, разъяснения. Такие ребята, как правило, стесняются задавать вопросы при всем классе, а подчас просто не осознают, что конкретно они не понимают, не могут сформулировать правильно вопрос.

Если в таких случаях правильно объединить ребят в группы по 3-4 человека и дать им одно общее задание, оговорив роль каждого ученика группы в выполнении этого задания, то возникает ситуация, в которой каждый отвечает не только за результат своей работы, но и за результат всей группы. Поэтому слабые ученики стараются выяснить у сильных все не понятные ими вопросы, а сильные ученики заинтересованы в том, чтобы все члены группы, в первую очередь слабый ученик, досконально разобрались в материале.

Практика показывает, что вместе учиться не только легче и интереснее, но и значительно эффективнее. Учиться вместе, а не просто что-то выполнять вместе – вот, что составляет суть данного подхода. Задача учителя соблюдать основные принципы обучения в сотрудничестве:

• группы учащихся формируются учителем с учетом психологической совместимости детей. При этом в каждой группе должен быть сильный, средний и слабый ученик, девочки и мальчики. Если группа на нескольких уроках работает слаженно, дружно, нет необходимости менять ее состав. Если работа по каким-то причинам не клеится, состав группы можно менять от урока к уроку.

• группе дается одно задание, но при его выполнении предусматривается распределение ролей между членами группы (роли обычно распределяются самими учениками, но в некоторых случаях учитель может дать рекомендации).

• оценивается работа не одного ученика, а всей группы, оцениваются не столько знания, сколько усилия учащихся.

• учитель сам выбирает учащегося группы, который должен отчитаться за задание. В ряде случаев это может быть слабый ученик (это касается главным образом лингвистических, грамматических, лексических заданий). Если слабый ученик в состоянии изложить результаты совместной работы группы, ответить на вопросы других, значит, цель достигнута, ибо цель любого задания – не формальное его выполнение, а овладение материалом каждым учеником группы.

Групповая форма учебной деятельности очень эффективна в обучении

иностранному языку: совершенствуются умения и навыки, расширяется словарный запас, увеличивается время общения школьников. Кроме того, воспитывается чувство коллективизма, ответственности за порученное дело, развивается логическое мышление, способность совершенствоваться в создавшейся ситуации. Групповая работа учит самостоятельности, способствует решению главных коммуникативных задач.

На уроках иностранного языка в старших классах можно использовать два вида коммуникативных заданий: функциональные коммуникативные задания и социальные интерактивные задания.

Первая группа заданий определят функциональный аспект коммуникации. Например, существует проблема, которую учащимся предлагается решить, или информация, которой им следует обменяться. В этом случае и стимул для коммуникации, и критерии успеха заключены в самой ситуации: ученики должны взаимодействовать, чтобы достичь определенного результата. При этом ученики используют только тот языковой материал, который есть у них в распоряжении. Главная цель данного вида заданий состоит в том, чтобы учащиеся как можно более эффективно использовали знакомый им лексический и грамматический материал для достижения взаимопонимания (даже порой ценой некоторых языковых ошибок).

Приведу примеры некоторых видов коммуникативных заданий, которые мы используем на уроках.

1. Ученик А имеет какую-то информацию, представленную в виде таблицы. Например, это может быть список участников молодежного слета. Однако, часть информации может быть удалена из таблицы ученика А и представлена в виде таблицы ученика Б. Каждый собеседник дополняет свою таблицу, запрашивая недостающую информацию у партнера по коммуникации.

2. Учащимся предлагается представить, что они потерпели крушение на космическом корабле. Им предстоит пройти определенное расстояние в поисках места, пригодного для временного пристанища. С собой они могут взять только 10 предметов из приведенного списка (учебник Hotline, уровень Intermediate). Группа решает, что они могут взять с собой и обосновывает свой выбор.

При выполнении данных заданий происходит учебная языковая дискуссия, в процессе которой анализируется информация, происходит активизация мыслительной деятельности каждого члена группы. Формируются умения доказательств и убеждения. Работа над темой приходит к логическому заключению. Увеличивается объем речевой практики каждого члена группы.

Другая группа используемых нами заданий предполагает создание

коммуникативных ситуаций, которые возможны в реальной жизни вне аудитории, когда язык используется не только как функциональный инструмент, но и как форма социального поведения. Учащиеся представляют себя в ситуации, которая может произойти за пределами классной комнаты. Это может быть что-то очень простое, например, встреча друга на улице или более трудное, как организация деловых переговоров.

Межпредметные связи обеспечивают систему в организации предметного обучения. Они побуждают учителя к самообразованию, творчеству и взаимодействию с другими учителями-предметниками. Это способствует повышению педагогического мастерства и сплочению педагогического коллектива в режиме одних задач обучения.

Наиболее ярко межпредметные связи проявляются в системе интегрированных уроков.

Интегрированные уроки в системе школьного образования должны занимать особое место, так как перспективная цель таких уроков - показать ребятам глубокую взаимосвязь разных наук, дать целостное представление об окружающем нас мире.

Интеграция подразумевает совместное взаимодействие как минимум двух учителей. Это высшая степень творчества.

Обучение иностранному языку в интегрированном составе ориентировано на разностороннее развитие учащихся, их общее образование и воспитание (что достигается за счет объединения воспитательных, образовательных и развивающих возможностей разных предметов); помогает формировать у учащихся более целостную картину мира, в котором сам иностранный язык является средством познания и общения.

Практика преподавания иностранного языка в начальной школе

показывает, что высокая эффективность обучения иноязычной деятельности достигается в том случае, если организовать это обучение в интеграции с другими видами деятельности, такими как рисование, аппликации, музыка, что способствует формированию всесторонней личности школьника.

На занятиях изобразительной деятельностью детей можно знакомить с названиями предметов и действий, которые он производит с предметами, различать и употреблять слова, внешние признаки предметов и признаки действий. В продуктивной деятельности значительно быстрее происходит развитие восприятия речи детьми, так как речь приобретает действительно практическую направленность. И изобразительная, и музыкальная деятельность на уроке создают необходимые предпосылки для интегрированного обучения иноязычной речевой деятельности.

В среднем звене в форме интегрированных уроков целесообразно

проводить обобщающие уроки, на которых будут раскрыты проблемы, наиболее важные для двух или нескольких предметов. Например, это уроки иностранный язык + география, иностранный язык + информатика, иностранный язык + литература, где учащиеся получают достаточно широкое и яркое представление о мире, в котором они живут, о существовании многообразного мира художественной культуры.

Подводя итоги вышесказанного, я хочу сказать, что взаимодействие на уроках иностранного языка – это согласованная деятельность по достижению совместных целей и результатов, по решению участниками значимой для них проблемы или задачи. Взаимодействие является одним из основных способов активизации саморазвития и самоактуализации ребенка. Его дополнительный эффект – межиндивидуальное влияние, базирующееся на взаимопонимании и самооценке. Создавая на уроке иностранного языка среду взаимодействия, мы можем добиться высокого уровня эффективной коммуникации, речевого развития учащихся и успешного развития ученика.

БИЛЕТ

1-ВОПРОС

Ш. Уалиханов – қазақтың тұңғыш ұлы ағартушы ғалымы

Ш.Ш. Уәлиханов 1835 ж. қарашада Құсмұрын қамалында туған. Шоқан алғаш Құсмұрындағы жеке қазақ мектебінде арабша хат танып, қарындашпен сурет салуды үйренді. Шығыс ақындарының өлеңдерін жаттады. Шоқанның ғылымға ден қоюына оның әкесі Шыңғыстың ауылында академик Шренк, декабристер Семенов, Штенгель, Басаргин сияқты аса білімді адамдар, Қазан университетінің студенттері Сотников, Костылецкий және Сейфуллин болып тұратын.

1847 ж. күзде 12 жасар Шоқан Омбыдағы Сібір кадет корпусына оқуға түсті. Шоқан алғаш орыс тілін білмейтін еді, бірақ ерекше қабілеті арқасында бұл қиыншылықты тез жеңіп шықты. Үздік оқыды. Шоқан оқуды 1853 ж. “корнет” деген офицерлік атақ алып бітіріп шықты.

1855 ж. ол генерал Г.Х. Гасфорттың саяхатына қатысып, Жетісу, Тарбағатай, Орталық Қазақстан, Іле өңірінде болып, тарихи аңыздарды, өлеңдерді т.б. жинай жүреді. 1856 ж. Шоқан Ыстықкөлдің көлемін топографиялық, картографиялық тұрғыдан сипаттады.1857 ж. Алатау қырғыздарына сапарында ол қырғыздың тамаша эпосы – «Манас» шығармасына көңіл аударды.

1858-1859 жж. Шоқан өзін әлемге әйгілі еткен Қашқария саяхатына барып қайтты. Марко поло мен Гоестен кейін бұл елге алғаш барған Шоқан еді. Нәтижесінде ол “Алтышардың немесе Қытайдың Нан-лу провинциясының шығыстағы алты қаласының жағдайы туралы” деген күрделі зерттеу еңбек жазды. Бұл Шығыс Түркістан халықтарының тарихына, географиясына, әлеуметтік құрылысына арналған тұңғыш ғылыми еңбек еді.

1859 ж. аяғында Ш.Уалиханов Петурбугке келді. Бұл оның өмірінің жарқын беттерінің бірі болды. Мұнда ол алдыңғы қатарлы орыс интеллигенциясымен араласты. Олардың ішінде әсіресе оның ең жақын досы Достоевский де болды.

1861 ж. көктемде ауыр науқас болған ол Петербургтен кетуге мәжбүр болды. 1865 ж. сәуірде Көшен тоғаны деген жерде Тезек төренің ауылында қайтыс болды.

2. Ы.Алтынсарин – ұлы ағартушы педагог.

Аса көрнекті ағартушы, қоғам қайраткері, жаңашыл педагог Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы 20 қазанда Қостанай облысында дүниеге келді. 1850 жылы ол Орынбор шекаралық комиссиясы жанындағы мектепке түсіп, оны алтын медальмен бітіріп шықты.

Мектепті бітіргеннен кейін Ы. Алтынсарин үш жылдай (1857-1860) атасының қол астында кеңсе қызметкері, содан соң 1859 жылдың 1 тамызынан бастап Орынбор басқармасында тілмаш болып қызмет етті. 1860 жылы облыстық басқарма оған Орынбор бекінісінде (Торғай) қазақ балаларына арналған бастауыш мектеп ашуды тапсырды да, өзін сол мектепте орыс тілінің мұғалімі етіп тағайындады.

Оның өміріндегі ең маңызды оқиға – оның 1864 жылы 8 қаңтарда қазақ балаларын оқытуға арналған өзінің тұңғыш мектебін ашуы болды.

1868 жылы Алтынсарин Торғай уездік басақармасына іс жүргізуші ретінде қызметке орналасып, содан соң уезд бастығының аға көмекшісі және уақытша уездік судья міндеттерін қатар атқарды. Қызмет бабымен ол ауылдарда жиі болып, басқарушыларымен ауыл старшындарының сайлауына қатысып жүрді. Сайлау кезінде ол әділ шешім шығарылуы үшін, дауысты сатып алудың, парақорлық пен қиянат жасаушылықтың орын алуына жол бермеуге тырысты.

Ы. Алтынсарин қарапайым халықтың қамын ойлады. Мәселен, ол 1864 жылғы 14 сәуірдегі хатында былай деп жазған: «Қызмет бабы бойынша мен қазақтармен жиі қақтығысып қаламын, олардың ішінде осындағы өз туыстарымда бар. Маған іштей жамандық ойлайтындар Ордадағы лауазымды адамдар арасында да бар. Олар қорғансыз кедейлерді арсыздықпен талап-тонауда......».

Ы. Алтынсарин патша өкіметінің жүгенсіз саясатына қарсы болды. Мұны оның 1880 жылы «Оренбургский листок» газетінде жарияланған мақалаларды дәлелдейді.

1879 жылы Алтынсарин Торғай облысы мектептерінің инспекторы болып тағайындалды.

3. А.Құнанбаев – қазақтың ұлы ағартушы ақыны.

Қазақтың ұлы классик ақыны ұлы ағартушы ойшылы Абай Құнанбаев 1845 жылы 10 тамызда Семей облысы, Шыңғыс тауында туды. Абайдың әкесі Құнанбай тобықты руының старшыны болды. Алғашында ауыл молдасынан сабақ алған Абайды әкесі Семейдегі имам Ахмет-Риза медресесіне оқуға жіберді. Алайда Абайдың қаладағы оқуын бітіртпей, әкесі оны қайтадан ауылға шақыртып алып, бірте-бірте дау-шарды тексеріп төрелік айтуға, келешектегі рубасының әкімшілік қызметіне үйрете бастады. Абай табиғат өзіне молынан сыйлаған қабілеттілігінің арқасында шешендік өнерінің түрлі тәсілдерін шебер меңгереді. Сот ісі қазақтардың ғасырлар бойы қалыптасқан дағдылы құқығы негізінде жүргізілді. Ру тартысына еріксіз араласқан Абай даулы мәселелерді шешу барысында жөнсіздікке, әділетсіздікке және қатыгездікке, билеуші топ пайдасын көздеген талап, мүддеге қарсылық білідіріп отырды. Ол патша сотының заң ережелерімен жақынырақ танысып, патша самодержавиесінің әкімшілік-шенеуніктік аппаратының заңсыз іс-әрекеттеріне куә болды. Дүниетанымы қалыптасып, рухани толысқан Абай он-жиырма жыл ішінде халықтың поэтикалық шығармашылығын, шығыс ақындары мен орыстың классикалық әдебиетін терең зерделейді. 1886 жыл Абайдың өміріне үлкен өзгеріс әкелген жыл болды. Ол алғаш рет өлеңіне («Жаз») өз атын қойып, көркем шығармашылыққа толығымен ден қояды.

Абай қаламынан өлеңдермен қатар, қара сөзөбен жазылған ғибраттар, «Ескендір», «Масғұт», «Әзім әңгімесі» дастандары дүниеге келді. Абайдың мол әдеби мұрасында аудармалары елеулі орын алады.

Абайдың өзі туып - өскен ортадан шоқтығы биік тұрды. Адамды «ақыл, қайрат, ғылым» асқақтататын қоғамның прогресті дамуына ұмтылу Абайдың бүкіл шығармашылығының басты бағыттарының бірі болып табылады.

2-ВОПРОС

Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын жетілдіру мәселесі осы қоғамдағы адами фактор мәселесімен тікелей байланысты, себебі жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілетті жастар мен құзіретті мамандар ғана қоғамның өркендеп дамуына елеулі үлес қоса алады. Қоғамымыздың қарқынды дамуы үшін бәсекеге қабілетті, әлеуметтік белсенділіктері дамыған жас мамандар қажет. Ал осындай азаматтар тұлғасын қалыптастыруда олардың ата-аналарымен қатар білім беру мекемелеріндегі мұғалімдердің ерен еңбектері мен игі істерінің алатын орны зор.

Мұғалімдік кәсіптің ежелден қалыптасқанын баршамыз білеміз. Адамдар қай қоғамдық формацияда болмасын жас ұрпакқа өз тәжірибесін жеткізіп, білгендеріне үйретіп және мақсатты, саналы түрде өмір заңдылықтарын меңгертуге талпынған.Адамзат қоғамының қай даму сатысында болмасын мұғалімдік кәсіптің атқаратын рөлі ерекше жоғары бағаланған. Мектеп және білім беру жүйелері өскелең ұрпақтың әлеуметтенуіне, қоғам дамуына сәйкес тәрбиеленуіне қашан да елеулі үлесін қосып келеді.

Білім берудің өзін қазіргі таңда ауқымы кең әлеуметтік процесс ретінде қарастыра отырып болашақ мұғалімдерді даярлау барысында кәсіпке баулу және әлеуметтендіру процесстерін ұлітастыру қажеттілігін аңғарамыз. Педагогикалық жоғары оқу орнына келген әрбір студент жоғары сапалы деңгейде таңдаған кәсібін меңгеруі кажет, онсыз нағыз мүғалім, нағыз педагог тұлгасы қалыптаспайды, және онсыз кәсіптік білім беру ұғымы өзінің бастапқы мәнін де жоғалтып алуы мүмкін.

Мұғалімдік мамандықтың қыр-сырын ашу үшін оның басқа мамандықтарға қарағандағы әлеуметтік құндылығын, оның қоғамдағы орны мен рөлін тереңірек қарастырған жөн.

Сан-алуан мамандықтардың ішінде мұғалім мамаңдығы «адам-адам» жүйесіне катысты мамандық, бірақ осындай жүйеде адаммен тығыз жұмыс істейтін басқа да мамандык иелсрі жеткілікті. Мысалы, дәрігер, юрист, артисттер, сатушылар т.с.с. мамандар да адамдармен тығыз қарым-қатынаста болады ғой. Педагог мамандығының маңыздылығы оның қогам дамуындагы рөлімен анықталады. Педагог мамандығында жетекші идея, негізгі міндет - адам дамуының мақсаттарын түсініп, басқа адамдарды сол мақсаттарға жетуге бағыттау.

Яғни, мұғалім өскелең ұрпақты қоғамның болашақ азаматтары ретінде тәрбиелеп, олардың әлеуметтенуіне байланысты жұмыстар атқарады. Мұғалімдер қоғамдағы ғасырлар бойы қалыптасқан әлеуметтік тәжірибені саралап ең дұрыс және ең қажетті жақтарын жас өспірімдердің бойында қалыптастыруға тырысады. Сонымен қатар мүғалімдер жас өспірімдердің дүниетанымдарын, ұлттық сана сезімдерін, салауатты өмір салтына деген көзқарастарын калыптастырады. Яғни, мұғалімдерді баланың қоғамдық қатынастарға бейімделуін, әлеуметтенуін басқарушысыретінде қабылдауға болады. ¥лы орыс педагогы К.Д.Ушинский мұғалім мамандығын жоғары бағалай отырып: «Мұғалім мамандығы сырттай қарапайьш болғанымен - тарихтағы ең ұлы істердің бірі» - деген сөздері шынайылыққа үйлеседі.

Қоғам дамуына байланысты мұғалімге қойылатын талаптардын өзгеруі. Мұғалім профессиограммасы. Адамзат тарихында мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, мәдени жағдайларына байланысты өзгеріп отырған.

Ұстаз тұлғасына, тәрбиешілерге, тәлімгерлерге қойылатын талаптар тіпті Ежелгі Греция, Ежелті Мысыр, Ежелгі Рим философтары Демокрит, Аристотель, Сократ, Марк Фабий Квинтилиан т.б. еңбектері мен идеяларында көрініс табады.

Мұғалімдердің моральдық-психологиялық, этикалық сапалары туралы ойлар шығыс философы Әбу Насыр әл-Фараби еңбектеріндегі айырықша көңіл аударылған мәселелердің бірі болған. Ол мұғалім бойында шыншылдык, шәкірттеріне де, өзіне де талап қоя алушылык, ықыластылық, қаталдық, күш-жігер және педагогикалық такт сияқты қаситеттердің сақталуын қажет деп санаған. Әл-Фараби ұстаздың мінез-кұлық нормасы қаңдай болуы жайлы былай деп жазады: «..ол тым қатал да болмауга тиіс, тым ырыққа да жығыла бермеуі керек, өйткені тым қаталдық шәкіртті өзінің ұстазына қарсы қояды, ал тым ырыққа көне беру - ұстаздық қадірін кетіреді. Оның берген сабағы мен ғылымға шәкірті селқос қарайтын болады».

Педагогика ғылымының негізін қалаушы Я.А.Коменский (XVII ғ.) мұғалімдерге «ең тамаша міндет жүктелген, күн астында одан жоғары тұрған еш нәрсе жоқ» - дей отырып балаларды оқыту-тәрбиелеу барысында мұғалімдерден табиғатқа сәйкестілік және дидактикалық принциптердің орындалуын талап еткен.

Педагогика тарихында мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар А.Дистерверг, К.А.Гельвеций, К.Д.Ушинский, П.Ф.Каптерев, А.С.Макаренко, Ы.Алтынсарин, М.Жұмабаев, В.А.Сухомлинский сынды белгілі педагогтар еңбектерінде ерекше қарастырылады П.Ф.Каптерев мұғалімдердің адамгершілік қадір-қасиеттерінің маңыздылығына көңіл бөле отырып, окыту мен тәрбиелеу процестерінің тұтас жүргізілуі барысында «оқыта отырып тәрбиелеу, тәрбиелей отырып оқыту» кағидасының сақталуын талап етеді.

Мұғалім тұлғасына қойылатын талаптардың өсіп, күрделеніп отыруы нәтижесінде педагогикалық теорияда профессиографиялық тұрғыдан зерттеулер орын ала бастады. Осы бағытта арнайы зерттеулермен айналысқан ғалымдар Ф.Н.Гоноболин, Н.В.Кузьмина, А.И.Щербаков, В.А.Сластенин, Ю.С.Алферов, Е.И.Антипова т.б. болды.

В.А. Сластенин мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар жүйесін оның педагогикалық еңбекке кәсіби даярлғы ретінде қарастырады. Ол даярлықтың құрамына мұғалімнің психологиялық,физиологиялык, даярлықтары мен қатар ғылыми-теориялық және практикалық құзіреттілігін жатқызады. В.А.Сластениннің пікірінше: «Мұғалім профессиограммасы мамандықтың паспорты ретінде оның квалификациялық сипагтамаларын, яғии қоғамдық-саяси, әлеуметтік және психологиялық-педагогикалық білімдерінің көлемдерін және ғылыми негізделген өзара қатынастарын, сонымен қатар болашақ мұғалімге қажетті педагогикалық, әдістемелік іскерліктер мен дағдыларды қамтуы қажет». Профессиограмма - мұғалімнің, оқытушының, сынып жетекшісінің, педагогтың идеалды үлгісі, эталоны, моделі.

Жалпылап қарастырғанда қазіргі кезде мұғалім профессиограммасын құруда үлкен тәжірибе жинақталған. Мұғалім тұлғасына қойылатын талаптарды үш үлкен кешенге бөліп қарастыруға болады: