Заходняя Беларусь у складзе II Рэчы Паспалiтай

Первый раздел Речи Посполитой несколько отрезвил польских сенаторов. Создается рада, которая состояла из короля, 18 сенаторов, 18 депутатов сейма. Были приняты решения по улучшению торговли и правового положения гаражан, развития промышленности. Но они не затронули основ государственного и общественного строя. 3 мая 1791 г. сейм принял Конституцию, существенным образом изменившую государственный строй. Вводилась наследственная монархия, укреплялась центральная власть, ликвидировались конфедерации, либерум вето, отменялась Люблинская уния, что вело в ликвидации государственности Великого княжества Литовского, создавалась самостоятельная православная епархия, подчинение напрямую константинопольскому патриарху. Политические права признавались за крупной и средней шляхтой, их лишалась беднейшая часть шляхты. Политические права получила верхушечная часть мещан. Положение крестьян не менялось, но в Конституции провозглашалась опека над ними со стороны государства. Конституция имела прогрессивное содержание. Сказалось влияние Великой французской революции. Инициаторы прогрессивных решений переоценили свои силы, не учли неблагоприятные внутренние и внешние факторы. Внутри страны Конституция 1791 г. имела много противников в магнатской среде и среди мелкой шляхты. Многие сеймовые решения вызывали острое недовольство России. 14 мая 1892 г. в местечке Торговицы была создана конфедерация в защиту католической религии и прежнего порядка управления страной. Вновь началась гражданская война, в которой король присоединился к конфедератам и выступил против конституции и прежних реформ. На помощь конфедератам пришла русская армия, которые с помощью иностранных штыков установили свою власть. В 1793 г. произошел второй раздел Речи Посполитой между Россией и Пруссией. К Пруссии отошли Данциг и Великая Польша, к России – центральная часть Беларуси с Минском и, частично, украинские земли.

Білет 55

Пачатак Вялікай Айчыннай вайны. Фашысцкі акупацыйны рэжым у Беларусі.

На тэрыторыі Беларусі наступала самая моцная з трох фашысцкіх груповак вермахта – група армій “Цэнтр”, меўшая сваёй канчатковай мэтай захоп Масквы. У першыя ж гадзіны вайны варожая авіяцыя нанесла ўдары па ваенных аб’ектах у заходняй прыгранічнай паласе. У крайне неспрыяльных умовах, несучы цяжкія страты, савецкія пагранічнікі, чырвонаармейцы аказвалі рашучае, самаахвярнае супраціўленне. Гераічна трымаўся гарнізон Брэсцкай крэпасці. Усімі сіламі войскі Чырвонай Арміі спрабавалі стрымаць наступленне агрэсара. Нягледзячы на катастрафічнае становішча, савецкія воіны ўпарта супраціўляліся, хаця былі выпадкі, і аб гэтым нельга замоўчваць, панікі, разгубленасці, бязладнага адыходу. У гэты час хаця і са спазненнем, але быў прыняты шэраг надзвычайных мер па мабілізацыі ўсіх сіл і сродкаў краіны на адпор ворагу. Тры дні ішлі цяжкія абарончыя баі на Бярэзіне. Значны ўдар быў нанесены гітлераўцам пад Оршай. Сур’ёзны контрудар нанеслі нашы войскі ў адной з буйнейшых танкавых бітваў. Каля тыдня цягнуліся баі за Віцебск. 23 дні (з 4 па 27 ліпеня) савецкія войскі стрымлівалі націск танкавай групы Гудэрыяна на дняпроўскіх рубяжах, у раёне Магілёва. Больш месяца ішлі баі за Гомель. Да пачатку верасня 1941 г. уся тэрыторыя Беларусі, нягледзячы на гераічнае супраціўленне часцей Чырвонай Арміі, была акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Фашысцкі акупацыйны рэжым у Беларусі. Тэрыторыя Беларусі, цалкам ці часткова, знаходзілася пад акупацыяй з чэрвеня 1941 г. да ліпеня 1944 г.Акупацыйны рэжым у Беларусі – гэта сістэма мер, накіраваных на ліквідацыю савецкага грамадска-дзяржаўнага ладу, рабаванне нацыянальных багаццяў і рэсурсаў, зняволенне і знішчэнне беларускага народа. У адпаведнасці з планам “Барбароса” акупанты знішчылі дзяржаўнасць беларускага народа і тэрытарыяльную цэласнасць рэспублікі. Фашысты зацвердзілі бела-чырвона-белы сцяг і герб “Пагоня” – сімвалы эмігранцкага ўрада БНР, які супрацоўнічаў з немцамі. Пры стварэнні фашысцкай акупацыйнай адміністрацыі і паліцэйскіх фарміраванняў немцы выкарыстоўвалі беларускіх нацыяналістаў. Уся паўната ўлады належала фашысцкай ваеннай і цывільнай акупацыйнай адміністрацыі. Генеральны план “Ост” вызначаў праграму каланізацыі захопленых тэрыторый, германізацыі, высялення і знішчэння народаў Усходняй Еўропы. У межах рэспублікі было арганізавана шмат лагераў смерці, гета. Канцлагеры, турмы, гета дзейнічалі практычна ў кожным раёне Беларусі. Палітыка каланізацыі і генацыду ўключала і гвалтоўны вываз савецкіх людзей на катаржныя работы ў Германію. За гады акупацыі Беларусі ў Германію было вывезена амаль усе тэхнічнае абсталявання. На гэтых прадпрыемствах рабочыя працавалі ў прымусовым парадку, праз абавязковую рэгістрацыю на біржах працы. Працоўны дзень доўжыўся 10–12 гадзін. Імкнучыся духоўна заняволіць народ, гітлераўцы разрабавалі ўсе навучальныя установы, Беларускі дзяржаўны гістарычны музей, Дзяржаўную карцінную галерэю, знішчылі тысячы помнікаў старажытнасці. Каб раскалоць адзінства беларускага народа, знайсці ў яго апору, гітлераўцы спрабавалі ствараць нацыяналістычныя арганізацыі. З дазволу акупантаў у чэрвені 1943 г. быў створаны Саюз беларускай моладзі (СБМ), які аб’ядноўваў каля 8 тыс. юнакоў і дзяўчат. У снежні 1943 г. была створана Беларуская цэнтральная рада (БЦР). Рада ставіла мэтай мабілізацыю ўсіх сіл беларускага народа для знішчэння бальшавізму. Падпарадкаваныя Радзе ці створаныя ёю мясцовыя арганізацыі і саюзы – Беларуская самапомач, Саюз беларускай моладзі, Беларускае культурнае аб’яднанне, Беларуская краёвая абарона (БКА) і іншыя. Спроба стварэння беларускай дзяржаўнасці з дапамогай акупантаў не мела рэальнасці. Такім чынам, у час вайны гітлераўцы імкнуліся шырока выкарыстоўваць у сваіх мэтах мясцовае насельніцтва, прымушаючы яго супрацоўнічаць з імі. Гэта з’ява ў 1953 г. атрымала назву калабарацыя. У склад белрускіх калабарацыяністаў уваходзілі палітычныя сілы, якія знаходзіліся ў апазіцыі да камуністычнай партыі і савецкай улады, а таксама тыя асобы, якія свядома пайшлі на службу да фашыстаў.

Білет 56

Усенародная барацьба беларускага народа з фашысцкімі захопнікамі.

З першых дзён вайны асноўная частка насельніцтва Беларусі стала на шлях барацьбы супраць акупантаў. Гэта была барацьба за свабоду і незалежнасць савецкай Радзімы. Жорсткасць акупацыйнага рэжыму толькі ўзмацняла нянавісць да нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У першыя дні Вялікай Айчыннай вайны быў сфарміраваны і ўступіў у барацьбу з ворагам Пінскі партызанскі атрад. На захопленай ворагам тэрыторыі стваралася сетка падпольных цэнтраў, арганізацый і груп. Гераічнай і трагічнай старонкай ў гісторыю барацьбы супраць нямецка-фашысцкіх акупантаў увайшло Мінскае падполле. У першыя месяцы вайны партызаны не мелі патрэбнай падрыхтоўкі, матэрыяльнага забеспячэння, узаемадзеяння з вайсковым камандаваннем і г.д. Расла колькасць і актыўнасць народных мсціўцаў. Удасканальвалася і аператыўнае кіраўніцтва падпольнымі арганізацыямі і партызанскімі фарміраваннямі. У рабоце сярод насельніцтва вялікае значэнне надавалася сродкам масавай інфармацыі і распаўсюджванню цэнтральных газет. У заходніх абласцях Беларусі барацьбу з акупантамі вялі антыфашысцкія камітэты. Партызанскі рух на Беларусі з’яўляўся ўсенародным. Магутны партызанскі рух і гераічная барацьба падпольшчыкаў умацоўвалі веру насельніцтва ў перамогу. Партызаны кантралявалі многія шашэйныя і амаль усе грунтавыя дарогі, грамілі штабы, склады і гарнізоны захопнікаў. Рэйды партызанскіх фарміраванняў займалі важнае месца ў разгортванні партызанскага руху ў заходніх абласцях Беларусі. Кіраўніцтва ўсёй дзейнасцю насельніцтва і партызан на тэрыторыі партызанскіх зон ажыццяўлялі падпольныя абкомы і райкомы партыі.

Партызаны, падпольшчыкі не здолелі б адны весці паспяховую барацьбу, калі б не дапамога большасці насельніцтва Беларусі. Большую частку партызан Беларусі складалі сяляне і рабочыя.

Білет 57

Аперацыя «Баграціён». Вынікі вайны для беларускага народа і яго ўклад у Перамогу над фашызмам.

Утром 23 июня 1944 г. началась операция по разгрому немецко-фа­шистских войск в Беларуси, получившая название «Багратион». На нача­ло операции фронт в Беларуси проходил по линии восточнее Полоцка, Витебска, Орши, Могилева, Жлобина и далее по реке Припять, образуя т.н. белорусский выступ протяженностью более 1100 км. Враг создал на белорусской земле глубокоэшелонированную (250-270 км) оборону. Ее удерживали 63 дивизии и 3 бригады, 1,2 млн. немецких солдат. На их вооружении было 9500 пушек и минометов, 900 танков и штурмовых пушек, 1350 самолетов. Наступление осуществляли 1-й, 2-й и 3-й Белорус­ские, 1-й Прибалтийский фронты Красной армии, 1-я армия Войска поль­ского и другие формирования. В этой операции на каждый немецкий танк приходилось почти шесть советских, на каждый немецкий самолет - поч­ти четыре советских, на каждый орудийный ствол вермахта - тоже по че­тыре советских, на каждого немецкого солдата - два советских бойца. Важная роль отводилась непосредственным боевым действиям белорус­ских партизан. Их участие в операции «Багратион» было предусмотрено Ставкой Верховного главнокомандования и согласовано с действиями фронтов. К этому времени в тылу немецкой группы армий «Центр» находилось 150 партизанских бригад и 49 отдельных отрядов, имевших опыт борьбы с врагом, хорошее вооружение. Красная армия наступала на Витебском, Оршанском и Могилевском направлениях. Мощный партизанский удар по коммуникациям и линиям связи захватчиков был сделан за три дня до наступления советских войск. Были взорваны 61 тыс. рельсов, железнодорожных мостов. В результате многие железнодорожные магистрали фашисты уже не смогли восстановить. Полностью, прекратилось движение на линиях Орша - Могилев, Молодечно - Полоцк, Брест - Барановичи и др. Ряд населенных пунктов, в том числе и районных центров еще до прихода советских войск были освобождены партизанами. Они перекрывали противнику пути отступления, срывали его организованный отход, уничтожали живую силу и технику. К 25 июня Красной армией была окружена, а затем и ликвидирована витебская группировка противника в составе 5 дивизий. 27 июня была освобождена Орша, 29 июня - разгромлена окруженная бобруйская группировка врага. Здесь фашисты потеряли 50 тыс. человек, около 24 тысяч солдат и офицеров сдались в плен. 1 июля войска 3-го Белорус­ского фронта освободили Борисов, вышли к Острошицкому Городку и завязали бои на северной и северо-восточной окраинах Минска. С восто­ка в город ворвался 2-й гвардейский танковый корпус генерала А. Бурдейного. Вместе с ним вошли подразделения 11-й гвардейской, 31-й и 3-й армий. 3 июля во второй половине дня столица БССР была полно­стью освобождена от врага. В Минском «котле» на востоке от города оказалась окруженной 105-тысячная вражеская группировка. Советские войска стремительно наступали на запад. 14 июля был ос­вобожден Пинск, 16 июля - Гродно, а 28 июля враг был выбит из Бреста. Территория Беларуси была полностью очищена от захватчиков. За му­жество и героизм, проявленные при освобождении Беларуси, 1500 генера­лов, офицеров и солдат получили звание Героя Советского Союза, орде­нами и медалями было награждено более 402 тыс. воинов. Белорусский народ оказывал активную помощь Красной армии. С на­чала освобождения Беларуси до января 1945 г. свыше 560 тыс. жителей БССР пополнили ее ряды. Кроме этого, в армейские части влилось 147 тыс. белорусских партизан. В 185 истребительных батальонах, соз­данных по решению ЦК КП(б)Б, в июне 1944 г. насчитывалось почти 17 тыс. бойцов, им помогали 7 тыс. групп содействия, в которые входило почти 43 тыс. человек. Только в июле они уничтожили 2 тыс. и взяли в плен 22 тыс. вражеских солдат и офицеров. К концу 1944 г. Красная армия почти полностью освободила террито­рию СССР. Государственная граница была восстановлена от Баренцева до Черного морей. Военные действия были перенесены в соседние евро­пейские страны. 8 мая 1945 г. в пригороде Берлина Карлсхорсте от имени немецкого командования был подписан акт о безоговорочной капитуля­ции Германии. Победа над фашистской Германией и ее союзниками была одержана совместными усилиями стран антигитлеровской коалиции. Но народы СССР и его Вооруженные силы сыграли решающую роль в борьбе, выне­сли на своих плечах основную тяжесть войны. Значительным был вклад белорусского народа в победу в Великой Отечественной войне. Более по­лутора миллионов белорусов воевали в рядах действующей армии, сотни тысяч работали в советском тылу. На территории БССР в годы войны активно действовали 213 партизанских бригад, в состав которых входило 997 отрядов. 258 отрядов являлись отдельными. В рядах партизан сража­лись свыше 373 тыс. человек. Активное участие в борьбе принимали все социальные слои. 17% общего числа партизан составляли рабочие, около 40% - колхозники, 20% - представители интеллигенции, 11% - бывшие военнослужащие и свыше 12% - учащиеся. 16% партизан составляли женщины. В партизанских отрядах сражались представители 70 народов и народностей СССР. Среди них было 71% белорусов, свыше 19% рус­ских, более 9% - украинцев, евреев, молдаван, уроженцев Казахстана, Средней Азии, Кавказа, Прибалтики. Бок о бок с ними сражались интер­националисты из более чем 10 европейских стран. За три года борьбы в тылу врага партизаны и подпольщики вывели из строя 500 тыс. фашистских солдат и офицеров, в том числе 47 генералов и других высших чинов, пустили под откос 11 тыс. вражеских эшелонов, подорвали 300 тыс. рельсов, уничтожили свыше 18 тыс. автомашин, 1355 танков и бронемашин, 305 самолетов, много другой техники и снаряже­ния. За мужество и отвагу более 140 тыс. белорусских парти­зан и подпольщиков были награждены орденами и медалями. 88 из них удостоены звания Героя Советского Союза. 25 уроженцев Беларуси по­вторили подвиг Н. Гастелло, 13 человек последовали примеру А. Матросова, закрыв собой амбразуры вражеских дотов. Три белоруса повторили подвиг летчика А. Маресьева, который, потеряв ступни обеих ног, остался в строю. За годы войны 7 жителей Беларуси повторили подвиг Ивана Сусанина. Четыре сына и две невестки Степана Пляца, жителя дер. Озерцы Толочинского района, были награждены 50 орденами и ме­далями, обе невестки - Руфина и Раиса - стали Героями Советского Сою­за. Шестерых своих сыновей отправил на борьбу с врагом быховский колхозник Аким Красовский. Двое из них погибли, а один стал марша­лом авиации. Анастасия Куприянова из Жодино послала в армию пяте­рых своих сыновей. Все они погибли в боях за Родину. Выдающимися военачальниками проявили себя 217 генералов и адми­ралов - уроженцев Беларуси. За героизм и мужество, проявленные в годы войны, более 300 тыс. уроженцев Беларуси были награждены орденами и медалями, 440 из них стали Героями Советского Союза, 65 - полными ка­валерами ордена Славы. Выходцы из Беларуси П. Головачев, С. Шутов, Е. Гусаковский, И. Якубовский были удостоены звания Героя Советского Союза дважды. Это свидетельство величайшей самоотверженности, му­жества, стойкости и верности долгу, проявленных большинством народа во время войны. Источник этого в том, что люди защищали родную зем­лю, свою Родину. Невосполнимые жертвы принес белорусский народ на алтарь Победы в Великой Отечественной войне. Каждый белорус знает, что за годы вой­ны фашисты уничтожили более трех миллионов человек. Уточняющиеся сведения о наших земляках, погибших на фронтах, в партизанах и подпо­лье, принявших смерть в результате фашистского геноцида против мир­ного населения, показывают, что людские потери Беларуси приближают­ся к цифре, свидетельствующей, что война унесла каждого третьего ее жителя. Американский наблюдатель, который через два года после окон­чания войны проехал Беларусь из конца в конец, отметил, что это «самый опустошенный край в мире».

Білет 58

Удзел БССР у заснаванні і дзейнасці ААН.

Успехи, достигнутые в предвоенные годы в экономическом и культур­ном развитии, героизм и мужество белорусского народа в годы Великой Отечественной войны, неизмеримые жертвы, положенные им на алтарь победы над фашизмом, обусловили повышение авторитета Беларуси на международной арене. В феврале 1944 г. были расширены права союзных республик в области внешней политики. За Беларусью, как и за другими республиками, законодательно закреплялось право вступать в непосредственные отношения с иностранными государствами, заключать с ними соглашения, обмениваться дипломатическими и консульскими предста­вительствами. Однако фактически в 1945-1990 гг. Беларусь действовала в русле внешней политики СССР. Все важнейшие вопросы отношений с за­рубежными странами или международными организациями решались в Москве. 4 марта 1944 г. был создан Наркомат иностранных дел БССР, сразу же начавший активную работу. В Люблине состоялись белорусско-польские переговоры, где обсуждались проблемы, возникшие в связи с изменением государственной границы, разделявшей Беларусь и Польшу. 9 сентября были достигнуты договоренности об эвакуации в Беларусь на основе Полной добровольности граждан белорусской, украинской и русской на­циональностей, проживавших в Польше. Полякам и евреям, которые до 17 сентября были гражданами Польши и проживали в западной части Беларуси, предоставлялось право выехать в Польшу. До 1947 г. из Беларуси выехало 120 тыс. поляков, 85 тыс. евреев и 469 тыс. белорусов. Согласно польским официальным данным, из Польши в Беларусь переехало около 30 тыс. белорусов. Международно-политический статус Беларуси значительно возрос в связи с тем, что в 1945 г. она вместе с рядом стран выступила в качестве государства - учредителя Организации Объединенных Наций, призван­ной бороться за укрепление всеобщего мира и международной безопасно­сти, налаживание сотрудничества и дружественных отношений между на­родами. Беларусь вышла на международную арену в качестве субъекта международного права, самостоятельного члена международных отно­шений. 30 августа 1945 г. Президиум Верховного Совета БССР ратифи­цировал Устав ООН. Делегации БССР с первых дней деятельности ООН принимали активное участие в работе сессий ее Генеральной Ассамблеи, последовательно защищали принципы устава этой международной орга­низации. В результате значительно вырос международный авторитет Бе­ларуси, расширились ее политические и культурные связи. В 1946 г. делегация Беларуси участвовала в работе Парижской мирной конференции. В феврале 1947 г. БССР подписала мирный договор с Болгарией, Италией, Румынией, Венгрией и Финляндией. Правительство республики заключи­ло соглашение с Администрацией помощи и восстановления Объединен­ных Наций, которая была создана международным сообществом для ока­зания помощи наиболее потерпевшим в войне странам. В соответствии с ним Беларусь получила до конца 1947 г. оборудования и товаров на 61 млн. долларов, в том числе для восстановления промышленности и сельского хозяйства - на 23,5 млн. долларов. В 1946 г. по инициативе БССР I сессия Генеральной Ассамблеи ООН приняла резолюцию о выдаче и наказании военных преступников. Позже при активном участии республики была принята Конвенция о неприме­нении срока давности к военным преступникам и участникам злодеяний против человечества, согласованы принципы международного сотрудни­чества применительно к их поиску, аресту, выдаче и наказанию. Делега­ции Беларуси участвовали в подготовке и подписании конвенций об улучшении судьбы жертв войны и об охране культурных ценностей в слу­чае вооруженного конфликта. Всего с 1944 г. по 1955 г. БССР подписала более 30 международных договоров, соглашений и конвенций по полити­ческим, правовым и другим вопросам. По инициативе СССР, Украины и Беларуси Генеральная Ассамблея ООН неоднократно рас­сматривала проблемы осуждения подготовки войны рядом западных стран, запрещения атомного оружия, заключения пятью великими держа­вами пакта об укреплении мира и др. Однако западные страны отклоняли эти предложения.

Білет 59

Перыяд дэмакратызацыi грамадска-палiтычнага жыцця. «Адліга» ў БССР.

У міжваенны перыяд (20–30-я гады) грамадска-палітычнае жыццё на Беларусі, як і ў Савецкай краіне ў цэлым, было поўным супярэчнасцей, цесна звязаным з сацыяльна-эканамічнымі працэсамі, што адбываліся ў гэтыя гады. У беларускім грамадстве ў першай палове 20-х гадоў магчыма вызначыць існаванне і барацьбу двух тэндэнцый. Адна з іх была накіравана на пэўную дэмакратызацыю ў палітычных адносінах, другая – на працяг палітыкі ваеннага камунізму. З’явілася беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў (эсэраў або БПС-Р). Адрозненне пазіцыі беларускіх эсэраў ад пазіцыі КП(б)Б заключалася ў пытаннях, звязаных з характарам улады і суверэнітэтам. З гэтага моманту пачалося адкрытае процістаянне дзвюх палітычных партый, якое скончылася не на карысць БПС-Р. У 1921 г. карныя органы арыштавалі 860 актыўных яе членаў.У канцы 1922 г. паскорыўся працэс аб’яднання савецкіх рэспублік, у якім актыўны ўдзел брала БССР. На І Усесаюзным з’ездзе Саветаў 30 снежня 1922 г. 25 прадстаўнікоў БССР разам з дэлегацыямі РСФСР, УССР і ЗСФСР падпісалі дэкларацыю і дагавор аб стварэнні СССР. Стварэнне СССР дало магчымасць аб’яднаць намаганні гістарычна звязаных паміж сабой народаў, спрыяць іх хуткаму эканамічнаму, сацыяльнаму і культурнаму развіццю. З другой паловы 20-х гадоў узмацнілася дырэктыўная сістэма кіравання не толькі эканомікай, але і іншымі сферамі грамадскага жыцця, узрасла роля партыйна-дзяржаўнага апарату. У пачатку 30-х гадоў у беларускім савецкім грамадстве былі ўсе рысы таталітарнага палітычнага рэжыму. Пераход да таталітарызму праяўляўся ў далейшым паніжэнні ролі і ўдзелу ў справах грамадства дэмакратычных, прадстаўнічых органаў, поўным іх падпарадкаванні партыйнаму апарату. Так у 30-я гады канчаткова сфарміраваліся палітычныя інстытуты беларускага грамадства, яго таталітарны палітычны рэжым.

Білет 60

Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі ў 60 – 80-х гг.

Нягледзячы на высокія паказчыкі росту прамысловай вытворчасці, з першай паловы 70-х гадоў паралельна існавалі і ўзмацняліся негатыўныя з’явы – адставанне тэмпаў паскарэння навукова-тэхнічнага прагрэсу і ўкаранення ў вытворчасць дасягненняў навукі і тэхнікі. Павелічэнне дзяржаўных асігнаванняў на патрэбы сельскай гаспадаркі, а таксама выкарыстанне ўласных сродкаў дазволілі калгасам і саўгасам ажыццявіць шырокую праграму будаўніцтва вытворчых памяшканняў. Эканоміка Беларусі была часткай агульнагаспадарчага комплексу СССР. Вынікам развіцця эканомікі БССР да сярэдзіны 80-х гадоў з’явілася стварэнне буйнога тэрытарыяльна-галіновага прамысловага комплексу. Мы бачым, што ўвесь пасляваенны перыяд, у тым ліку і ў 70-я – першай палове 80-х гг., у рэспубліцы вялося інтэнсіўнае капітальнае будаўніцтва, нарошчваліся вытворчыя магутнасці. Аднак нельга не лічыцца з тым фактам, што ў эканамічным развіцці краіны і нашай рэспублікі ў першай палове 80-х гг. сталі відавочнымі негатыўныя з’явы. Гэта перш-наперш зніжэнне тэмпаў эканамічнага росту. Не ўдалося забяспечыць у поўнай меры выхад народнай гаспадаркі БССР, як і СССР у цэлым, на якасна новы навукова-тэхнічны і арганізацыйна-эканамічны ўзровень. Рэспубліка не дабілася рашучага зруху ў інтэнсіфікацыі вытворчасці. Не адбылося значнага паляпшэння якасці вырабленай прадукцыі. Значна ўскладнілася экалагічная сітуацыя ў выніку бурнага індустрыяльнага развіцця і недаацэнкі прыродаахоўных мер, недахопаў у ахове здароўя і г.д. Усё гэта выклікала сур’ёзную заклапочанасць у грамадстве. Мацней і мацней раздаваліся галасы аб неабходнасці перамен. З другой паловы 70-х гадоў канцэпцыя пабудовы камунізму атрымала працяг у канцэпцыі развітога сацыялістычнага грамадства. З сярэдзіны 50-х гадоў неаднаразова рабіліся спробы павялічыць ролю Саветаў у кіраванні дзяржавай і грамадствам. Аднак рэальная ўлада знаходзілася ў руках партыйных камітэтаў. І наогул ўсё грамадска-палітычнае жыццё было строга рэгламентавана і цэнтралізавана. Кіруючай сілай беларускага грамадства з’яўлялася Кампартыя Беларусі. Яе колькасць павялічылася з 48,2 тыс. камуністаў у 1946 г. да 688 тыс. у 1985 г. Важную ролю ў палітычнай структуры і жыцці грамадства ігралі грамадскія арганізацыі – гэта перш-наперш прафсаюзы. Усплеск грамадскай актыўнасці быў звязаны з абмеркаваннем і прыняццем Канстытуцыі СССР 1977 г. і Канстытуцыі БССР 1978 г. Іх вартасцю была арыентаванасць на абарону сацыяльных гарантый людзей.

Білет 61

Сутнасць палiтыкi «перабудовы» ў СССР. Асаблівасці яе правядзення ў БССР.

У сярэдзіне 80-х гадоў Савецкі Саюз апынуўся перад шэрагам праблем сацыяльна-эканамічнага, палітычнага і культурнага развіцця. Аднак тагачасная нерэфарміраваная эканоміка СССР аказалася недастаткова ўспрымальнай да новых ідэй, дасягненняў навукі і тэхнікі. Перабудову прадугледжвалася праводзіць у рамках сацыялістычнага выбару, сацыялістычных ідэалаў і каштоўнасцей. Для таго каб людзі паверылі ў безальтэрнатыўнасць перабудовы, ініцыятары яе ўпотай ад народа разглядалі яе як шлях капіталістычнай рэстаўрацыі ў краіне. Працэс фарміравання палітычнай апазіцыі пачынаўся з амаль непрыкметнай для кіраўніцтва Беларусі з’явы – значнага павелічэння ліку аматарскіх нефармальных аб’яднанняў і клубаў па інтарэсах. З другой паловы 1987 г. у дзейнасці клубаў і арганізацый усё больш і больш пачынаюць праяўляцца цэнтралізацыя і палітызацыя. У 1989 г. ствараецца штаб палітычнай апазіцыі – Беларускі народны фронт. Яго праграма, статут і іншыя дакументы мелі адкрыта антысавецкую і антыкамуністычную накіраванасць. Апазіцыя робіць спробу абвяржэння тагачаснай канцэпцыі гісторыі Беларусі. Шматлікія мітынгі і маніфестацыі пракаціліся па гарадах Беларусі вясной 1991 г. Інертнасць і абыякавасць, баязлівасць і здрадніцтва многіх кіраўнікоў Беларусі, мясцовых партыйных і дзяржаўных органаў, сілавых структур вялі да гібелі савецкай улады, да капіталістычнай рэстаўрацыі. Значная частка палітычна актыўнага насельніцтва падтрымала апазіцыю, другая частка раўнадушна заняла нейтральную пазіцыю. КПБ паступова адхілялася ад кіраўніцтва грамадствам. Набліжалася развязка. Яна наступіла ў жніўні 1991 г.

Білет 62

Грамадска-палітычнае працэсы ў Беларусі ў другой палове 80-х — пачатку 90-х гг.

1. Дэмакратызацыя грамадска-палітычнага жыцця ў другой палове 80-х гг. была звязана з курсам на паскарэнне сацыяльна-эканамічнага развіцця і дэмакратызацыю палітычнага жыцця, які быў абвешчаны ў 1985 г. новым кіраўніком ЦК КПСС М.С.Гарбачовым і атрымаў назву палітыкі перабудовы. Беларусь у той час набыла аблічча адной з самых кансерватыўных рэспублік, дзе працягвала існаваць прыхільнасць да захавання аўтарытарнага палітычнага рэжыму і супрацьдзеяння ў адносінах да рэформ. Аднак палітычная актыўнасць насельніцтва рэспублікі нарастала па меры таго, як партыя, што з'яўлялася кіруючай у грамадстве сілай, губляла свае дзяржаўныя функцыі. У 1988 г. быў прынят Закон «Аб народ­ным абмеркаванні важных пытанняў дзяржаўнага жыцця Бе-ларускай ССР». У 1989 г. адбыліся выбары народных дэ-путатаў СССР, якія ўпершыню праходзілі як свабодныя і альтэрнатыўныя. У сваю чаргу кожны кандыдат павінен быў непасрэдна сам удзельнічаць у выбарчай кампаніі, распрацоўваць выбарчую платформу і прадстаўляць яе выбаршчыкам. У 1990 г. былі праведзены выбары народных дэпутатаў у Вярхоўны і мясцовыя Саветы народных дэпутатаў БССР. Аднак ва ўмовах аднапартыйнасці большасць месцаў атрымалі прыхільнікі Камуністычнай партыі Беларусі (КПБ). У сваю чаргу прыхільнікі рэформ утварылі ў Вярхоўным Савеце парламенцкую апазіцыю, якая была прадстаўлена групай дэпутатаў, чые погляды не супадалі з думкай большасці дэпутатаў. Адным з рэальных дасягненняў палітыкі перабудовы дру­гой паловы 80-х гг. стала галоснасць — магчымасць адкрыта сказаць праўду аб сваёй гісторыі і сучаснасці, выказаць крытычныя адносіны да ўлады і існаваўшай ідэалогіі (сістэмы поглядаў), рэалізаваць на справе абвешчаныя Канстытуцыяй БССР 1978 г. дэмакратычныя свабоды слова, друку, мітынгаў і шэсцяў. У другой палове 80-х гг. быў зроблены дэмакратычны выбар развіцця, які азначаў сабой новы этап мадэрнізацыі (пераўладкавання) грамадства, звязаны з рэфар­маваннем палггычнаи сістэмы сацыялізму пры захаванні аднапартыйнасці, замацаванай у Канстытуцыі. У БССР пра­цягвала існаваць адзіная партыя — КПБ, якая захоўвала манапольнае права на кіраванне дзяржавай і грамадствам.

2. Фарміраваяне ў рэспубліцы шматпартыйнасці стала сведчаннем дэмакратызацыі грамадства, рэалізацыі на спра­ве правоў грамадзян на аб'яднанне і ўтварэнне розных рухаў, саюзаў, палітычных партый, грамадскіх аб'яднанняў. Пра­цэс зараджэння і фарміравання новых партый ў другой пало­ве 80-х гг. — на Беларусі праходзіў у пачатку 90-х гг. і быў немагчымы без пазбаўлення ўсеўладдзя Кампартыі. Рост грамадскай і палітычнай свядомасці насельніцтва прывёў да узнікнення ў 1989 г. апазіцыйнага ў адносінах да КПБ грамадска-палітычнага руху пад назвай Беларуси народны фронт за перабудову «Адраджэнне» (БНФ), які ў 1990 г. узяў курс на заваяванне палітычнай улады. У 1990 г. на XXXI з'ездзе КПБ было прынята рашэнне імкнуцца да захавання за партыяй ролі кіруючай і накіроўваючай сілы ў грамадстве. У кастрычніку 1990 г. быў прыняты Закон СССР «Аб грамадскіх аб'яднаннях». Гэта садзейнічала разгортванню працэса ўтварэння новых палітычных партый. На Беларусі ў 1990—1991 гг. сфарміравалася пяць палітычных партый, а на пачатак 1998 г. іх было ўжо 35. Складванне шматпартыйнасці азначала канец манаполіі КПСС (КПБ) на ўладу. Была прадпрынята спроба рэфарміравання Кампартыі ў напрамку яе дэмакратызацыі і пераўтварэння ў партыю парламенцкага тыпу. Апошняй спробай вярнуць усё на старыя пазіцыі быў жнівеньскі (1991 г. )путч (спроба дзяржаўнага перавароту) вярхушкі партыйна-дзяржаўнага кіраўшдтва ў Маскве. Яго няўдалы вынік паскорыў крах КПСС (КПБ). У сувязі з гэтымі падзеямі Вярхоўны Савет БССР 26 жніўня 1991 г. прыняў пастанову аб часо­вым прыпыненні дзейнасці КПБ, якая была адменена ў 1993 г. У сярэдзіне 90-х гг. адбылася актывізацыя дзейнасці пал-тычных партый. БНФ аформіўся ў 1993 г. як палітычная партыя з антыкамуністычнай накіраванасцю і мэтай нацыянальна-культурнага адраджэння. У 1996 г. была ўтворана Беларуская сацыял-дэмакратыч-ная партыя «Народная грамада». Яе мэта — стварэнне гу-маннага, дэмакратычнага грамадства, заснаванага на шмат-укладнай эканоміцы, устанаўленні прынцыпаў свабоды асобы, сацыяльнай справядлівасці, нацыянальна-культурнае адрад-жэнне Беларусі. У 1992 г. была створана Партыя камуністаў беларуская (ПКБ). Асновай яе дзейнасці з'яўляецца марксісцка-ленінская ідэалогія, а мэтай— пабудова грамадства сацыяльнай справядлівасці. У 1996 г. была створана Камуністычная партыя Беларусі (КПБ), якая аб'явіла сябе-палітычнай пераемніцай КПСС (КПБ). Партыя выступае за адраджэнне адноўленага СССР, за раз-віццё краіны па сацыялістычнаму шляху. У1995 г. створана Аб'яднаная грамадзянская партыя (АГП). Партыя ставіць за мэту пабудову на Беларусі прававой дэмакратычнай рэспублікі. Такім чынам, у рэспубліцы адбыўся пераход да шматпартыйнасці. Аднак наяўнасць значнай колькасці партый і аб'яднанняў не прывяла да радыкальных змяненняў у грамадска-палітычным жыцці рэспублікі. На канец 1999 г. у Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь зарэгістравана 17 палітычных партый. Іх дзейнасць рэгулюецца Законам «Аб палітычных партыях», прынятым у 1994 г. У грамадска-палітычным жыцці рэспублікі важную ролю адыгрываюць таксама прафсаюзы і грамадскія аб'яднанні. Так у 1991 г. утварыліся Свабодныя прафсаюзы Беларусь У1997 г. быў створаны Беларускі патрыятычны саюз моладзі (БПСМ). Галоўнай мэтай саюза з'яўляецца аб'яднанне патрыятычна настроеных юнакоў і дзяўчат для абароны правоў і законных інтарэсаў моладзі, для актыўнага ўдзелу ў пабудове грамад-ства сацыяльнай справядлівасці.

Білет 63

Абвяшчэнне незалежнасцi Рэспублікі Беларусь

Канец 80-х пачатак 90-х гадоy. У iсторыi былога СССР пачаyся рyх народа за разбyрэнне iмперыi i набыцця рэспyблiкамi сапраyднага дзяржаyнага сyверэнiтэтy. Першай да рэалiзацыi гэтых мэт прыстyпiлi Прыбалтыйскiя рэспyблiкi. 27 лiпеня 1990г. Вярхоyны Савет БССР прыняy Дэкларацыю аб дзяржаyным сyверэнiтэце рэспyблiкi. Прыняy закон "Аб абеспячэннi палiтычнай i эканамiчнай самастойнасцi БССР". Усе прадпрыемствы на тэрыторыi Беларyсi пераходзiлi y яе yласнасць. 19 верасня 1991г. Вярхоyны Савет прыняy Закон аб назве БССР, яна пачала называцца-"Рэспyблiка Беларyсь". Новым сцягам з'явiлася палотнiшча з бела-чырвона-белымi палосамi, а дзяржаyным гербам - "Пагоня". 8 снежня 1991г. Беларyсь падпiсала пагадненне аб сyтварэннi Садрyжнасцi Незалежных Дзяржаy. Усё гэта закрапiла Канстытyцыя рыспyблiкi Беларyсь, прынятая вярхоyным саветам 15 сакавiка 1994 года, якая yключае y сябе 8 раздзелаy з 8 глаy y адпаведнасцi з ёй y нас yтвараyцца прэзiдэнская yлада. Па рашэнню i адпаведнасцi з канстытyцыяй, y рэспyблiцы прайшлi выбары першага y гiсторыi рэспyблiцы прэiдэнта. На выбарах перамог А.Р.Лyкашэнка, якi i стаy прэзiдэнтам. За даглядам над выкананнем закона т адпаведнасць iх канстытyцыi yпершыню y рэспyблiцы створан Канстытyцыйны сyд Рэспyблiкi Беларyсь.

Білет 64

Распад СССР і ўтварэнне Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД).

Палітычны крызіс працягваўся. 8 снежня 1991 г. у Бела-вежскай пушчы (у Віскулях Камянецкага раёна Брэсцкай воб-ласці) кіраўнікі Расіі, Беларусі і Украіны Б. Ельцын, С. Шушке-віч і Л. Краўчук, ігнаруючы волю сваіх народаў, якая была выказана на агульнасаюзным рэферэндуме 17 сакавіка 1991 г., дэнансавалі дагавор 1922 г. аб утварэнні СССР і тым самым разбурылі вялікую і магутную дзяржаву. Гэты дзяржаўны пера-варот быў здзейснены са згоды прэзідэнта СССР М. Гарбачова. На руінах СССР утварылася аморфная, нежыццяздольная Са-дружнасць Незалежных Дзяржаў.Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі. Яшчэ да распаду СССР 27 ліпеня 1990 г. сесія Вярхоўнага Савета БССР прыняла Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР. Было абвешчана вяршэпства на тэрыторыі рэспублікі Кансты-туцыі БССР і яе законаў. Гэтмм быў пакладзены пачатак шляху да дзяржаўнага суверэнітэту.Дзяржаўны пераварот у Маскве ў жніўні 1991 г. узмацніў цэнтрабежныя тэндэнцыі. Нечарговая сесія Вярхоўнага Савета БССР у жніўні гэтага года прыняла пастанову аб забеспячэнні палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларускай ССР У гісторыі Беларусі пачаўся новы этап - этап незалежнай дзяржавы.Адбылася замена назвы рэспублікі і дзяржаўнай сімволікі. Беларускую Савецкую Сацыяліс-тычную Рэспубліку надалей на:шнаці, «РэспублІка Беларусь», а ў скарочаных і састаўных назвах - «Беларусь». Дзяржаўнымі сімваламі Рэспублікі Беларусь гтнлі бсла-чырвона-белы сцяг і герб «Пагоня».Пасля абвяшчэння незалежнагці Інмінрусі ІІачалася работа па фарміраванню органаў дзяржаўмага кіракаммя. Былі створа-ны Узброеныя Сілы. АрганізавамІ,І мытпая глужба, новая бан-каўская сістэма, камітэты па кіранаішю д.Іяржаўнай маёмасцю і па знешніх эканамічных суннзнхРэспубліка Беларусь - прэзідэнцкая рэгпубліка. 15 сакаві-ка 1994 г. была прынята Канстытуцыя (Асноўны Закон) Рэспуб-лікі Беларусь. Ёю наша дзяржана абвяіпчалася ІІрэзідэнцкай рэспублікай.Першым Прэзідэнтам РэсІІублікі Беларусь быў выбра-ны А. Р. Лукашэнка.

Білет 66

Знешняя палітыка Рэспублікі Беларусь

У палітычным спектры Рэспублікі Беларусь яскрава выдзяляюцца тры асноўныя накірункі. Першы з іх – праварадыкальны, буржуазны. Яго асноўнымі мэтамі з’яўляюцца буржуазная рэстаўрацыя, пераўтварэнне сацыялістычнага ладу ў капіталістычны, адмаўленне ўсіх здабыткаў апошніх дзесяцігоддзяў. Другі накірунак у палітычным спектры – леварадыкальны, сацыялістычны. Яго галоўнымі мэтамі з’яўляюцца аднаўленне савецкай улады і сацыялістычнага грамадства, спробы павярнуць кола гісторыі назад. Такім чынам, і праварадыкальны (буржуазны) і леварадыкальны (сацыялістычны) палітычныя накірункі сёння дыскрэдытаваны. І за правымі і за левымі партыямі і рухамі Беларусі ідзе меншасць насельніцтва. Трэці накірунак развіцця грамадства, які заключае ў сабе ўсё лепшае, што выпрацавалі капіталізм і сацыялізм. Гэта – элементы самарэгулявання ў рыначнай эканоміцы, высокая арганізацыя вытворчасці з арыентацыяй на канчатковы вынік, дысцыпліна працы, высокая прадукцыйнасць працы, паваротлівасць і мабільнасць у галіне навукова-тэхнічнага прагрэсу, выкананне буйных дзяржаўных праграм сацыяльна-эканамічнага развіцця і г.д. Здабыткі сацыялізму – элементы сацыяльна-эканамічнай прадказальнасці ў планавай эканоміцы, дзяржаўнае кіраўніцтва выкананнем буйных сацыяльна-эканамічных праграм, навукова-тэхнічны прагрэс у вядучых галінах, стабільнасць грамадства і ўпэўненасць людзей у заўтрашнім дні, моцная сацыяльная палітыка ў інтарэсах большасці народа – права і абавязак працаваць, адукацыя, ахова здароўя, пенсіённае забеспячэнне, жыллё, камунальныя паслугі і г.д. Ідэя трэцяга шляху развіцця грамадства, пабудовы грамадства сацыяльнай справядлівасці, адсутнічае ў праграмах цэнтрысцкіх партый і рухаў Беларусі. У апошніх ёсць фразеалогія і правых і левых партый і рухаў. Яны хітруюць, лаўчацца, хаваюць свае сапраўдныя палітычныя мэты. Людзі бачаць гэта і не хочуць звязваць з імі свае надзеі на будучыню. Якім шляхам пойдзе развіццё беларускага грамадства – пакажа будучае, дзень заўтрашні.

Білет 68

Рэферэндумы 1995,1996, 2004 гг. І іх вынікі.

Конституция Республики Беларусь 1994 г., основной Закон Республики Беларусь, принята 15.3.1994 г. на 13 сессии Верховного Совета. 24. 11 1996 г. по инициативе Президента был проведен Референдум на основе которого внесены существенные изменения и дополнения в Конституцию РБ 1994 г. Конституция вступила в силу 27.11.1996 г. Конституция состоит из преамбулы, 9 разделов, в которых 8 глав и 146 статей. Она отражает новый социально-экономический и политический этап в развитии общества и государства. Она закрепляет государственный суверенитет, возрождение белорусской нации и культуры, признание равной защиты и равных возможностей для развития всех форм собственности. Подчеркивается, что Республика Беларусь - унитарное демократическое социальное правовое государство. Признаны естественные права человека, право на труд, отдых, расширен круг других прав и свобод, закреплены их гарантии и формы защиты. Единым источником государственной власти в Республике Беларусь является народ, который осуществляет свою власть непосредственно и через представительные органы. Демократия осуществляются на основе разнообразных политических институтов, идеологий взглядов. Идеология политических партий, религиозных или других общественных объединений не может устанавливаться в качестве обязательной для граждан. Конституция запрещает создание и деятельность политических партий и других общественных объединений, которые ставят целью насильственное изменение конституционного строя или ведут пропаганду войны, национальной и религиозной вражды. В Конституции закрепляется принцип разделения властей: законодательную, исполнительную, судебную. Государственные органы взаимодействуют между собой, сдерживают и уравновешивают друг друга. Закрепляются гуманные принципы внешней политики, ставится цель превратить свою территорию в безъядерную, а государство – в нейтральное. Государственными языками являются белорусский и русский. Установлены символы государства – герб, флаг, гимн. Определена процедура избрания Президента. Он назначает всех высших должностных лиц, формирует правительство, отдельных руководителей высших органов власти Президент назначает с согласия Национального собрания Республики Беларусь. Он подписывает законы, издает декреты, указы и распоряжения. Правительство Республики Беларусь получило название Совет Министров, возглавляет Премьер-министр. Созданы новые государственные органы – Конституционный суд, Комитет государственного контроля.Высшим законодательным органом является Национальное собрание Республики Беларусь. Оно состоит из Совета Республики и Палаты представителей. Для решения важнейших вопросов государственной и общественной жизни могут проводиться республиканские и местные референдумы.

Білет 69

Саюз Беларусі і Расіі: сучасны стан і перспектывы

После распада СССР стала проявляться тенденция искажения национально­го самосознания белорусского народа. В ряде случаев она принимала совер­шенно болезненные формы, переходя в русофобию - своеобразную ненависть к своим предкам. Национал-радикальные силы стали подрывать чувство единства русских славян, разрушать их этнокультурную общность, что все­гда являлось важнейшим элементом самосознания белорусов. Однако со второй половины 1990-х гг. ситуация начала заметно меняться. Приоритет во внешне­политической деятельности республики стал отдаваться глубокой интеграции с Россией при безусловном сохранении суверенитета и независимости Беларуси. 2 апреля 1996 г. Президент Республики Беларусь А. Лукашенко и Президент Российской Федерации Б. Ельцин подписали в Москве договор об образовании Сообщества Беларуси и России. Это стало событием, к которому, как отметил А. Лукашенко, наши народы стремились все эти годы. Договором предусматри­вались согласование сторонами своей внешней политики и выработка общих позиций по основным международным вопросам; взаимодействие в обеспече­нии безопасности, охране границ и борьбе с преступностью; разработка общих принципов военного строительства с совместным использованием элементов инфраструктуры обеих республик в соответствии с национальным законода­тельством. До конца 1996 г. оба государства должны были обеспечить форми­рование общей транспортной системы с едиными тарифами по перевозке грузов и пассажиров, а также объединенной энергосистемы и общего научно-технологического и информационного пространства. До конца 1997 г. преду­сматривались синхронизация этапов, сроков и глубины экономических реформ, создание единой нормативно-правовой базы. К этому же сроку предполагалось унифицировать денежно-кредитную и бюджетную системы, создать условия для введения общей валюты. Идеи глубоко интегрированного сообщества, слияния экономического и духовного потенциалов, соответствовавшие коренным интересам и надеждам двух братских славянских народов, создавали необходимые предпосылки для пре­одоления многих трудностей, с которыми встретились Россия и Беларусь после распада Советского Союза. Процесс сближения двух государств последователь­но осуществлялся усилиями законодательных и исполнительных органов вла­сти. В день памяти о начале Великой Отечественной войны 22 июня 1996 г. в Бресте состоялось заседание Высшего Совета Сообщества, а 25 июня в Смолен­ске прошла первая сессия Парламентского Собрания Сообщества России и Бе­ларуси. Усилия Парламентского Собрания были направлены на то, чтобы соз­дать надежный «правовой коридор» для действий исполнительных властей, хо­тя к этому времени уже имелась серьезная договорно-правовая база. В соответствии с курсом на дальнейшую интеграцию президентами А. Лукашенко и Б. Ельциным 2 апреля 1997 г. был подписан Договор о Союзе Беларуси и Рос­сии. Проект Устава Союза, вынесенный на всенародное обсуждение в обеих республиках, получил поддержку абсолютного большинства граждан, и 23 мая состоялось его официальное подписание. В мае - июне 1997 г. Договор о Союзе Беларуси и России был ратифицирован как Национальным собранием Республики Беларусь, так и Федеральным собранием Российской Федерации. 25 декабря 1998 г. Беларусь и Россия сделали следующий шаг на пути еди­нения двух братских народов. В Москве были подписаны Декларация о даль­нейшем единении Беларуси и России, договор и соглашение об обеспечении одинаковых прав граждан и создании равных возможностей субъектам хозяйст­вования обоих государств. Провозглашенная Президентами Беларуси и России цель - вступление Республики Беларусь и Российской Федерации в XXI в. в ка­честве союзного государства при сохранении национальных суверенитетов -имеет огромное геополитическое значение и положительно ска­жется на развитии великой славянской цивилизации. В 1999-2001 гг. странам-союзницам удалось сделать определенные шаги в направлении реальной интеграции. Шел активный поиск оптимальных путей поэтапного объединения двух стран. В целом Беларусь и Россия фактически проводили согласованную политику в международных делах, в сфере обороны и безопасности, борьбы с преступностью, а также в социальной и культурной областях. Имело место движение вперед в экономических и финансовых сфе­рах. Шаг за шагом создавался фундамент всесторонней интеграции. К концу 1999 г. были сняты таможенные барьеры, открыты границы, что обеспечило свободное перемещение людей из одной страны в другую. Был создан совмест­ный бюджет, 90% которого шло на финансирование 30 совместных программ. Действовало 9 финансово-промышленных групп. Хотя и медленно, шел процесс унификации таможенного и налогового законодательства, сближения в области энергетики, транспорта и связи, пенсионного обеспечения. В то же время интеграцию серьезно сдерживал ряд причин объективного и субъективного характера. Медленно решались проблемы, мешавшие более тес­ному сотрудничеству. В связи с этим двухсторонняя рабочая группа разработа­ла проект Договора о Союзном государстве. Над ним активно работали многие депутаты Парламентского собрания, сессии которого прошли в Минске и Мо­скве. Белорусская сторона предлагала более высокую степень интеграции, но другая оказалась не готовой к радикальным мерам. Проект Договора был вынесен на всенародное обсуждение. 91% граждан Беларуси полностью поддержали его. 3,3% высказались против, а у 5,7% оказалось двойственное отношение к проекту. К 1 ноября 1999 г. в комис­сию, которая обобщала поступавшие во время обсуждения замечания, обра­тилось 370 тыс. человек, высказавших ряд замечаний и дополнений в проект. 8 декабря 1999 г. в Георгиевском зале московского Кремля президенты Бе­ларуси и России А. Лукашенко и Б. Ельцин подписали Договор о создании Со­юзного государства. В подписании участвовали также премьер-министры Бела­руси и России С. Линг и В. Путин, Патриарх Всея Руси Алексей П, Митрополит Минский и Слуцкий, Патриарший Экзарх Всея Беларуси Филарет, руководите­ли белорусского и российского парламентов. Базой для данного Договора яви­лись достигнутые ранее соглашения о Сообществе и о Союзе Беларуси и Рос­сии. Договор предусматривает формирование на основе всенародного голосо­вания общего парламента и создание законодательной базы для более углуб­ленного союза. Он явился инструментом создания единого экономического, та­моженного, оборонного, гуманитарного и информационного пространства. 13 декабря Договор был ратифицирован Госдумой РФ, а 22 декабря - Советом Республики Национального Собрания РБ. 26 января 2000 г. президенты А. Лукашенко и В. Путин обменялись ратификационными грамотами Договора. Вместе с Договором о создании Союзного государства была подписана и программа по его реализации. Поставленные цели детализировались по срокам, задачам, механизмам исполнения. Союзное государство сразу же заявило о себе созданием Высшего Государственного Совета, Совета Министров, формирова­нием Постоянного комитета. Эти единые органы власти несут в себе признаки государства нового типа. Договором предполагается также, что жизнедеятель­ность всех его органов будет осуществляться в соответствии с Основным Зако­ном Союзного государства - Конституционным актом, который должен опреде­лить государственное устройство и правовую систему нового Союза. Положе­ния Договора абсолютно однозначно утверждают, что в качестве основы объе­динения взяты принципы равноправия и суверенности двух государств. После подписания Договора предпринимались определенные усилия по его реализации. В частности, в августе 2000 г. Совет Министров Союзного государ­ства обсудил более 29 вопросов углубления белорусско-российского единения. Была проанализирована работа по сближению основных социальных и макро­экономических показателей, усилия по введению единой денежной единицы и формированию единого эмиссионного центра. Обсуждались также вопросы создания единого таможенного пространства, системы Тарифного и нетарифно­го регулирования. Стороны рассмотрели ход реализации соглашения о созданий равных условий субъектам хозяйствования, совместные целевые программы и проекты. В это же время был подписан важный экономический документ - со­глашение между правительствами Беларуси и России о создании унификационного налогового законодательства и проведении единой налоговой политики. Состоялось решение об использовании с 1 января 2005 г. в расчетах российско­го рубля и введении с 1 января 2008 г. единой денежной валюты Союзного го­сударства. Однако в целом в 2000 г. многие проблемы практического становления Со­юзного государства решались медленно. Малоэффективной оказалась и про­грамма реализации Договора. Процесс единения двух народов явно замедлялся, что вело к определенному отчуждению как простых людей, так и элитной части общества от самой идеи Союзного государства. Офитом свидетельствовали со­циологические исследования в обеих странах. Одним из важнейших факторов, тормозящих интеграционные процессы, становилось отсутствие единого подхода к решению экономических вопросов. Проявлялись различия во взглядах на практическое сближение социально-экономических показателей, объединение финансовых систем, принятие единого налогового и таможенного законодательства. За всем этим просматривались политические противоречия, прежде всего в российских властных структурах. В свою очередь антисоюзные лозунги стали знаменем белорусской оппозиции в борьбе за власть. В связи с этим Президент Республики Беларусь, Председатель высшего Го­сударственного Совета Союзного государства А. Лукашенко отметил, что бело­русско-российские отношения подошли к опасной черте, многие решения, при­нятые в рамках Союза, не реализуются на практике, что еще не было такого от­ката в наших отношениях, что политики, которые препятствовали подписанию Договора о создании союзного государства, занялись разрушением того, что создавалось. К народам России и Беларуси, к президентам обеих стран обратился россий­ский общественный комитет содействия Союзу Беларуси и России. Обращение было подписано известными российскими писателями и политиками - В. Распутиным, В. Беловым, М. Алексеевым, С. Бабуриным и др. В нем выра­жалась огромная тревога, искренняя озабоченность замедлением процесса вос­соединения Беларуси и России. Заявлялось, что выстраданная веками идея еди­нения, скрепленная общими достижениями и победами народов, находится под угрозой. Противниками интеграции делается все, чтобы не выполнить Договор о создании союзного государства. Более того, по некоторым направлениям на­чался «откат», противоречащий чаяниям граждан обеих республик. Обращение призывало сделать все для необратимости объединительного процесса. 30 ноября 2000 г. в Минске состоялось очередное заседание высшего Го­сударственного Совета Союзного государства Беларуси и России. На не превалировали проблемы экономической интеграции двух стран, поскольку эта задача является важнейшей. Некоторые из вопросов удалось разрешить положительно. Однако обе стороны сохранили различные мнения по отдель­ным проблемам дальнейшего строительства Союзного государства.