D) Endirekt Rantabilite

“Turizm yatırımlarının gerçeklesmeleri sonucunda saglanan verim, direkt

isletme gelirleri ve istihdam etkisi ile direkt döviz gelirleri seklinde tanımlanmakta ise

de, buna ek olarak ve direkt verimin birkaç misli oranında bir gelir etkisi mevcuttur.

Devlet Planlama Teskilatı’nın arastırma sonuçlarına göre, çogaltan etki katsayısının

turizm sektöründe 3-4 gibi, diger sektörlerden daha yüksek olusu, katma deger

yüzdesinin bir çok durumda üretim degerinin %75-80 oranına varması, turizm

yatırımlarının dolaylı rantlarını çok yükseltmektedir. Baska bir degisle, turizm sektörü

yatırımlarının ulusal ekonomiye olan katkıları ve sosyal karlılıkları yüksektir ve diger

sektörlerden daha fazladır.”

e) Turizm Talebinin Yatırıma Etkisi

Turizm talebinin yatırıma etkisi, her ne kadar yatırım projelerinin hazırlık

asamasında pazar etütlerinin içeriginde arastırılmakta ise de, çogu kez rasyonel olmayan

etkenlere baglı oldugundan ölçülmesi ve degerlendirilmesi de o kadar zordur. Çünkü

turizmde talep daha çok sosyo-ekonomik ve sosyo-psikolojik etkenlerin etkisi

altındadır. Bunların katsayı olarak hesaplara dahil edilmesi pek mümkün olmamaktadır.

Bu nedenle turizmle ilgili pazarı çok yakından izlemek ve tüketicinin egilimini yansıtıcı

çalısmalar yapmakta yarar görülmektedir.

f Alternatif Sektörler Mukayesesi

Turizm sektörü yatırım projelerinin sektörler arası alternatif degerlendirmesini

makro-ekonomik anlamda yapmak yerine, isletme ekonomisi çerçevesinde bu tür

projeleri kendi aralarında karsılastırmak ve en iyi alternatifi seçmek daha yararlıdır.

Turizm yatırımlarının ulusal ekonomiye olan katkıları yüksek, sagladıkları isletme

karlılıkları diger sektörlere oranla daha az oldugu için, bu projelerin

degerlendirilmesinde alternatif projeler ilkesi yer almalı ve en uygun görülen proje ve

projelerin tesvik tedbirlerinden geregince yararlandırılmaları esas alınmalıdır.70

g) Fiziksel Planlamanın Önemi

Sektörün bütününü olusturan faaliyet kolları belirli bir mekanda yer alacagına

göre, bu faaliyetlerin baglı oldugu diger faaliyetlerle etkilesimi düsünülerek, islerligin

en yüksek düzeyde olabilecegi mekan organizasyonunun tanımlanması, fiziksel

planlamanın esasını olusturmaktadır.

ğ) Turizm Yatırımlarında Sürdürülebilirlilik i lkesi

Turizm yatırımlarında sürdürülebilirlik ilkesi, yatırımların çevre degerlerini

bozmadan, hatta gelistirici yönde tasarlanması ve gerçeklestirilmesi demektir. Bu

ilkenin uygulanması sayesinde, turizm yatırımları bugünkü kusakların ve gelecekteki

nesillerin turizm istemlerine aralıksız ve nitelikli bir biçimde hizmet sunabilme olanagı

saglamaktadır.

9. Endirekt Rantabilite

“Turizm yatırımlarının gerçeklesmeleri sonucunda saglanan verim, direkt

isletme gelirleri ve istihdam etkisi ile direkt döviz gelirleri seklinde tanımlanmakta ise

de, buna ek olarak ve direkt verimin birkaç misli oranında bir gelir etkisi mevcuttur.

Devlet Planlama Teskilatı’nın arastırma sonuçlarına göre, çogaltan etki katsayısının

turizm sektöründe 3-4 gibi, diger sektörlerden daha yüksek olusu, katma deger

yüzdesinin bir çok durumda üretim degerinin %75-80 oranına varması, turizm

yatırımlarının dolaylı rantlarını çok yükseltmektedir. Baska bir degisle, turizm sektörü

yatırımlarının ulusal ekonomiye olan katkıları ve sosyal karlılıkları yüksektir ve diger

sektörlerden daha fazladır.”

66 Kahraman, a.g.e., s.23.

TÜRSAB (Türkiye Seyahat Acentaları Birligi) tarafından yapılan

arastırmalara göre, acentalar aracılıgıyla gelen turistlerin yaptıgı toplam harcamaların

%13,4’ü konaklama isletmelerine, %39’u yiyecek – içecek isletmelerine, %10,3’ü

ulastırma isletmelerine, %2,6’sı eglence isletmelerine gitmektedir.

Turistlerin yaptıgı tüketim harcamaları, öncelikle otel, motel ve benzeri

konaklama tesislerinin isletmecileri, yiyecek-içecek ve diger tüketim malları satıcıları,

seyahat isletmecileri ve tur düzenleyicilerinin gelirlerini olusturur. Bu ilk gelirin bir

kısmı yine tüketim amacıyla bir dizi mal ve hizmetin satın alınmasında kullanılır. Diger

bir kısmı, yeni malzeme stoklarının alınmasında, isgücü tedarikinde, faiz ve kira gibi

mali yükümlülüklerin yerine getirilmesinde kullanılır. Bir kısmı da kar payı olarak

ayrılır.

10). Sabit Giderlerin Yüksek Olu şu

“Turizm i şletmelerinde, özellikle yatırımın gerçekle şmesinden sonra i şletme aşamasında, sabit giderler, toplam i şletme giderlerinin %60-%70 oranına kadar yakla şır; ba şka bir de ğişle, bu giderler çok yüksektir.” 64 Bu oran Tablo 1.2’de verilmi ştir.

Bunun ana nedeni, enerji, bakım, personel, amortisman, faiz, onarım ve benzeri giderlerin kapasite dolu şundan ba ğımsız olarak süreklilik göstermeleridir. Sabit giderlerin yüksek olu şu, rantabilite açısından önemli bir veridir ve kara geçi ş noktasının ciro ve kapasite kullanım oranı ili şkisini kritikle ştirmektedir. Turizm i şletmelerinde sabit sermaye yo ğunlu ğunun yüksek olu şu ve bu olu şumun arsa, bina ve teçhizat üçlüsüne dayanması faaliyet dönemlerinde bu kalemlere ili şkin giderlerin yüksek olması sonucunu do ğurmaktadır.

11) Alt Yapı Yatırımları

“Bunlar; genellikle merkezi veya bölgesel kamu kurulu şları tarafından yapılan ve do ğrudan turizm sektörüne dönük olmayan yatırımlardır. Yol, liman, havaalanı,su, elektrik gibi temel hizmetlere dönük yatırımlardır. Bu yatırımların gerçekle şmesindeki temel amaç do ğrudan turizm endüstrisini geli ştirmek olmamakla beraber, alt yapının varlı ğı ve yeterlili ği turizmin geli şmesini önemli ölçüde olumlu yönde etkilemektedir.” 74 Öte yandan bazı durumlarda do ğrudan turizme dönük olarak gerçekle ştirilen alt yapı yatırımları da bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak bazı turizm geli şim merkezlerinde gerçekle ştirilen yatırımlar gösterilebilir.

12) Üst Yapı – Konaklama Yatırımları

Turizmde üst yapı yatırımları denilince konaklama yatırımları anla şılır. Konaklama yatırımları ise; otel, motel, tatil köyü, pansiyon, apart-otel, devre mülk tesisleri, marinalardan olu şmaktadır. Turizmde üst yapı yatırımları genelde özel sektör yatırımları olarak de ğerlendirilir. Ancak bazı ülkelerde turizmin geli şmesine ivme kazandırabilmek veya tarihsel yapıtların turizm sayesinde canlı tutulabilmesini sa ğlamak için bunları turizm konaklama tesisine dönü ştürmeye yönelik üst yapı yatırımlarının devlet tarafından yapıldı ğı görülmü ştür.

13) Üst Yapı Yatırımlarını Tamamlayıcı (Destek) Yatırımlar

Alt yapı ve konaklama tesisleri dı şında kalan ve her biri kendi alanında ayrı hizmetler sunan, turistlerin yeme-içme, e ğlenme, spor yapma, alı ş-veri ş gereksinmelerini kar şılamak üzere kurulan lokanta, gazino, kafeterya, yüzme havuzu, spor tesisleri, plajlar vb. yatırımlardır. Bunlar, konaklama tesisleriyle bütünle şik olarak veya onlardan ba ğımsız olarak kurulabilir ve i şletilebilir.

14) Talep Tahmininin Projedeki Önemi

Tahmin sistemi, uzun ve kısa dönem karar alma sürecine destek olmalıdır. Etkili bir stratejik karar, gelecekteki bir ürün için potansiyel talebin bilinmesine ihtiyaç duyar. Ürün talebinin tahmini, i şletme tarafından alınan bir çok karar için rehber niteli ğindedir. 93

“Bir çok yatırımın ba şarısı genelde, talebin durumuna ba ğlıdır ve yönetimin ba şarısızlı ğı, piyasa talebinin kar şılanmasındaki ba şarısızlıktan kaynaklanmaktadır. İş karlılı ğın temeli olan talebin önemli rolünden dolayı, gelecekteki beklenen talebin tahmini, tüm plan aktivitelerinde önemli bir elementtir.” Yöneticiler, ba şarısızlık riskini azaltmak ve ba şarının olabilirlili ğini maksimum kılmak içi talep tahmini yapmalıdır. Hangi yöntemle olursa olsun talep tahmini bir projede yapılacaktır. Tahmin yapmak, finansal planlama, üretim ve pazarlama için gereklidir. Gelecekteki amaçların yapılabilirlili ği ve uygulanabilirlili ği için yönetimin talep tahminine ihtiyacı vardır.

Talep tahmini, mal ve hizmetlerde fazlalık veya kıtlıktan korunmada özel sektör için can alıcıdır. Turizm yatırımlarının, kararların riskinin azaltılmasına ihtiyacı vardır. Bu riskin azaltılmasının en önemli yollarından biri, gelecekteki olayların ve çevrenin tahmin yardımıyla aydınlatılmasıdır. 96 Bu talep çalı şmalarının amacı, turizm sektörü için uygun politikalar geli ştirmede turist varı şlarını tahmin etmek ve talebi etkileyen faktörleri belirlemektir. 97 Turizm talep analizinin önemli bir ö ğesi, belirli bir destinasyona yönelik tüketici davranı şını anla şılmasını geli ştirmektir. Bu nedenle, turistlerin o bölgeyi nasıl seçti ği ve bu seçimde hangi faktörlerin hakim oldu ğunun belirlenmesi önemlidir.

“Turizm talebinin do ğru tahminleri, havayolları, denizyolu ula şım şirketleri, demiryolları, tur operatörleri, yiyecek-içecek kurulu şları, e ğlence yerleri i şletmecileri, temel olarak turistlere satmak üzere ürün üreten üreticilere ve turizm piyasasıyla ilgili di ğer endüstrilere, etkili plan yapmak için temel olu şturur. Bu tür tahminler aynı zamanda temelde ülke hedeflerinde, hükümetleri ve ulusal turizm organizasyonlarını da büyük ölçüde ilgilendirir. Turizm endüstrisinde do ğru tahmin, ürünün özelli ği nedeniyle çok önemlidir.