On projelerin degerlendirilmesi kac yonden yapilir toplumsal yonundeni aciklayiniz?

12.Giri şimci Yönünden: Bir özel giri şimcinin yapaca ğı yatırıma temel olu şturacak ana ölçüt giri şimin sa ğlayaca ğı kardır. Bu nedenle i şletmeci i şletmeyi kurma kararı verirken karlılık (rantabilite) oranları üzerinde durulur. Bu de ğerlendirmeler, ticari karlılık analizleri, finansal de ğerlendirmeler içerisine giren öz kaynak maliyetleri, yabancı kaynak maliyetleri, likidite oranları, faaliyet oranları vb. gibi analizlerdir. Giri şimci yönünden kullanılabilecek ba şka de ğerlendirme ölçütleri de vardır. Bunlar, borç ödeme yetene ği, döviz etkisi, katma de ğer ölçütü, sermaye-hasıla oranı, sermaye yo ğunlu ğu, emek verimlili ği gibi de ğerlendirmeleri kapsar.

13.Toplumsal Yönden: Genelde, özel giri şimcilerin üzerinde durmadıkları bir de ğerlendirmedir. Kurulu şun tüm ekonomiye sa ğladı ğı katkı dü şünülerek yatırım kararı verilmesidir. Özellikle, kamu yatırımlarında ve özendirme önlemlerinden yararlanacak özel giri şimlerde önem kazanır. 49 Toplumsal karlılık analizinin temel amacı yatırım önerilerinin tüm topluma olan fayda ve maliyetleri açısından genel ekonomiye yaptı ğı katkılarına göre de ğerlendirilmektedir. Toplumsal karlılık analizi yöntemleri; UNIDO yöntemi, OECD yöntemi ve Dünya Bankası yöntemleridir.

14) Halk dilinde yatirimi aciklayiniz?

l Günlük dilde yatırım, ekonomik değerlerin kazanç sağlama amacı ile bir işe ayrılması demektir.

l Sermayeyi temsil eden herhangi bir değeri satın almaktır.

l Örneğin, parayı bankaya yatırmak, hisse senedi veya tahvil satın almak, işletmede stokları oluşturan mamul, yarı mamul, hammaddeleri tedarik etmek, gayrimenkul satın almak yatırımdır.

l Sermayenin korunması veya gelir elde edilmesi amacıyla bir değerin ya da mülkiyet hakkının elde edilmesi için yapılan harcamalardır.

15) Ekonomi biliminde (makro) acidan taririmi aciklayiniz?

l Belirli bir dönemin üretim faaliyetlerini sağlayan donanım stokunda, başka bir deyişle, belli bir dönemde reel sermaye stokunda gerçekleşen artışlardır.

l Yatırım kavramına bu şekilde yaklaşım yapıldığı takdirde, bankaya para yatırılması, hisse senedi tahvil veya gayrimenkul satın alınması yatırım kabul edilmez.

l Ekonomi Biliminde (Makro Açıdan) Yatırım

l Sabit Sermaye ve Stok Yatırımları

l Net Yatırım, Yenileme ve İdame Yatırımları

Bağımsız ve Uyarılmış Yatırımlar

1.Teknik Analiz: Bu analiz asaması genel olarak düsünülen projenin teknik

olarak yapılabilirliligini inceleme ve arastırmayı amaçlar. Eger projenin

gerçeklestirilmesi için alternatif teknolojiler varsa bunların degerlendirilmesi ve uygun

olan teknolojinin seçilerek imalat için gerekli fiziki sermaye ihtiyacının tahmin edilmesi

de bu analiz kapsamındadır.

Bu noktada hemen belirtilmelidir ki, genelde bu analiz asaması projenin

imalat boyutunu olusturması nedeniyle teknik agırlıklı olmasına karsın, ekonomik

boyutu da son derece önemlidir. Kuskusuz genel amacı yukarıda belirtilen teknik analiz

sonucu, eger proje teknik olarak yapılabilir degilse ya yeni teknolojik olanaklar yeniden

arastırılmalı (belki bazı bilgiler eksiktir) ya da projeden vazgeçilmelidir. Teknik analiz

kapsamında, ürünün teknik tasarımının belirlenmesi, teknoloji seçeneklerinin

belirlenmesi ve degerlendirilmesi, uygun teknoloji seçimi, üretim programlarının ve

sürecinin belirlenmesi, makine ve donanımın seçimi, yardımcı tesislerin seçimi ve

bunların yerlestirilmesi, arazi, bina ve insaat etütleri, üretim maliyetlerinin

hesaplanması, projenin teknik yönden degerlendirilmesi vb. gibi çalısmalar yer

almaktadır.

2.Finansal Analiz: Genel olarak finansal analiz bir projeye iliskin nakit giris

ve çıkısları ısıgında gerekli finansal kaynakların ihtiyacını, bunların nereden ve nasıl

saglanacagını belirleyerek proje önerisinin ekonomik açıdan arzu edilebilirlik derecesini

(karlılık ve fayda düzeyi) ve potansiyel bir tesis (isletme) olarak faaliyetlerini ya da

isleyisini devam ettirip ettiremeyecegini degerlendirmeyi amaçlar.

Degerlendirme birey açısından ticari degerlendirme olarak yapılacagı gibi

toplumun amaçları ve menfaatleri dogrultusunda da toplumsal degerlendirme olarak da

yapılabilir. Çünkü ölçme ve degerlendirme ölçütleri farklılık gösterir.

Projenin degerlendirilmesi sonucu, eger karlı degilse ya da istenilen düzeyde

degilse, projeden vazgeçmek gerekecektir. Çünkü kaynakların böyle bir projeye

baglanması akılcı olmayacaktır. Aksi durumda yani proje karlı ise, uygulamaya koymak

için proje planının hazırlanması gerekecek ve uygulamaya konulacaktır. Finansal

analiz çerçevesinde, projenin mali yönden düzenlenmesi, projenin toplam maliyetinin

hesaplanması, toplam gelirlerin hesaplanması, projenin proforma gelir ve nakit

akımlarının belirlenmesi, isletme sermayesi ve isletme sermayesi gereksiniminin

saptanması, projelerin geri ödeme süresi hesapları, duyarlılık hesaplamaları ve basa bas

hesaplamaları ile degerlendirilmesi gibi çalısmalar yer almaktadır.

3.Hukuki Analiz: Yatırım evrelerine göre, yatırım kararının alınmasından

sonra uygulamaya hazırlık safhası gelmektedir. Bu evreden sürekli çalısmaya baslayana

kadar geçen süre içindeki tüm çalısmalar, yatırımlarla ilgili hukuki düzenlemeler

çerçevesinde ele alınmak durumundadır. İlk hukuki düzenleme ile kisiligin

olusturulmasında karsılasılır. Daha sonra yer seçimi ve arsa alımı söz konusudur. Arsa,

yatırım konusunun gerektirdigi binanın yapılması için alındıgında arsa alımı ile bina

yapım izninin birlikte ele alınarak, hukuki düzenlemelerinin birlikte incelenmesi

gereken bir konu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu hukuki düzenlemeler bina kullanım

izninin alınmasına kadar sürecek olan iliskilerdir. Arsa alımı ve bina yapımından sonra

karsılasılan hukuki düzenlemeler, makine ve donanım alımı ve montaj çalısmalarının ve

elektrik, su, telefon vb. baglantılarının yapılmaları ile ilgili olanlarıdır. İsletmenin kisi

ya da sermaye isletmesi olması, bunlar için belli bir yasal biçimin yeglemesi söz

konusudur. Bu konuda, yönetsel açıdan, sermaye gereksinmesi, mali sorumlulugu

sınırlama, vergilendirmedeki farklılık, kredi saglama olanakları, kurulus giderleri,

isletme yapısından gelen zorunluluk gibi etkenler üzerinde durulur.

4. De g erlendirme ve Yatırım Kararı

“Bir projenin uygulamaya elverisli olup olmadıgını, noksan, zayıf ve hatalı

hususlarının bulunup bulunmadıgını, ekonomik ve teknik ömrü içerisinde kendisini

ödeyip ödemeyecegini veya karlılık derecesini ölçmek için yapılan çalısmaya proje

degerlendirilmesi denir.

Bir projenin degerlendirilmesi için yapılacak çalısmanın biçimi ve kapsamı,

projenin ait oldugu sektörün özelliklerinden baska projenin hazırlanması için yapılan

arastırma analiz ve dizayn gibi çalısmaların yogunluguna baglıdır.

Projenin genel degerlendirilmesi fizibilite raporuna dayanır. Bu degerlendirme

sonucunda yatırım kararının verilip verilmeyecegi açıklıga kavusur. Yatırımcı fizibilite

raporundaki bilgilerin ısıgında basta ticari karlılık olmak üzere çesitli verileri göz

önünde bulundurarak yapacagı degerlendirme sonucunda karara varır.”

Proje degerlendirilmesinde amaç, proje ile ilgili kisilerin çıkarlarıdır. Yani her

ilgili projenin kendi çıkarına uygun olmasını isteyecek, dolayısıyla her kisinin çıkarı,

proje degerlendirilmesinin amacını olusturacaktır. Yatırım projesinin degerlendirilmesi,

proje ile kıt kaynakların kullanımının söz konusu olması açısından kullanılacak

kaynaklarla saglanacak kaynakların karsılastırılarak, kullanımlara göre yeterli yarar

saglanıp saglanamayacagının arastırılması, bu kaynakların baska kullanım yerinde daha

fazla yarar saglama olanagının incelenmesi olarak ortaya çıkmaktadır. Degerlendirmeye

bu açıdan yaklasım yapmanın daha çok iktisadi ve mali açıdan olabilecegini belirtmek

gerekmektedir.

Ön projelerin degerlendirilmesi iki yönden yapılır; girisimci yönünden ve

toplumsal yönden.

5. Kesin Proje ve Projenin Uygulanması

“Proje kabul edilirse, artık onun kesin proje haline dönüstürülmesi gerekir.

Kesin proje safhasında:

-Kurulacak isletmenin hukuki sekli,

-_nsa edilecek yapıların kesin ayrıntılı teknik hesapları,

-_sletmeye alınacak makinelerin kesin kapasiteleri ve maliyetleri vb. hususlar

üzerinde durularak projeye son sekli verilir.”

Projenin uygulanması asamasında yatırım gerçeklesmektedir. Baska deyisle,

projenin gerektirdigi her türlü somut çalısmalar bitirilmekte ve isletmeye geçis asaması

için hazırlık yapılmaktadır.

Uygulama; arsa alınması, yapı ve tesis islerini, makine ve benzeri varlıkların

satın alınmasını ve montaj çalısmalarını kapsamaktadır. Projenin uygulama süreci

boyunca yapılan islerin kısa aralıklarla gözden geçirilerek, denetleme çalısmalarının

yapılması gerekmektedir. Böylece, islerin zamanlama çizelgesine uygunlugunun,

harcamaların projeye göre yapılıp yapılmadıgının izlenmesi ve gerektiginde projede

degisiklik yapılması mümkün olabilecektir.

6. Turizm yatırımların türleri

Turizm sektörü son derece çesitli ve büyük boyutlu yatırımların yogun oldugu

bir sektör olarak tanımlanabilir. Turizm sektöründe alt yapı, üst yapı ve tamamlayıcı

hizmet yatırımlarının ortak hedeflere sahip olması ve bir bütün olusturması, turizm

sektörüne aynı zamanda bir entegre endüstri özelligini kazandırır. Yatırımların

gerçeklestirilmesiyle sektörde olusturulan çesitli tesisler, seyahat ve turizm

endüstrisinde yatırımların sınıflandırılmasında yol gösterici olmaktadır.

“Buradan hareketle turizm sektöründeki yatırımları baslıca üç kategoride

incelemek mümkündür. Bu yatırımlar; alt yapı yatırımları, üst yapı-konaklama

yatırımları ve üstyapı yatırımlarını tamamlayıcı (destek) yatırımlarıdır.”

A)Alt Yapı Yatırımları

“Bunlar; genellikle merkezi veya bölgesel kamu kurulusları tarafından yapılan

ve dogrudan turizm sektörüne dönük olmayan yatırımlardır. Yol, liman, havaalanı,su,

elektrik gibi temel hizmetlere dönük yatırımlardır. Bu yatırımların gerçeklesmesindeki

temel amaç dogrudan turizm endüstrisini gelistirmek olmamakla beraber, alt yapının

varlıgı ve yeterliligi turizmin gelismesini önemli ölçüde olumlu yönde

etkilemektedir.” Öte yandan bazı durumlarda dogrudan turizme dönük olarak

gerçeklestirilen alt yapı yatırımları da bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak bazı turizm

gelisim merkezlerinde gerçeklestirilen yatırımlar gösterilebilir.

B) Üst Yapı – Konaklama Yatırımları

Turizmde üst yapı yatırımları denilince konaklama yatırımları anlasılır.

Konaklama yatırımları ise; otel, motel, tatil köyü, pansiyon, apart-otel, devre mülk

tesisleri, marinalardan olusmaktadır. Turizmde üst yapı yatırımları genelde özel sektör

yatırımları olarak degerlendirilir. Ancak bazı ülkelerde turizmin gelismesine ivme

kazandırabilmek veya tarihsel yapıtların turizm sayesinde canlı tutulabilmesini

saglamak için bunları turizm konaklama tesisine dönüstürmeye yönelik üst yapı

yatırımlarının devlet tarafından yapıldıgı görülmüstür.

C)Üst Yapı Yatırımlarını Tamamlayıcı (Destek) Yatırımlar

Alt yapı ve konaklama tesisleri dısında kalan ve her biri kendi alanında ayrı

hizmetler sunan, turistlerin yeme-içme, eglenme, spor yapma, alıs-veris

gereksinmelerini karsılamak üzere kurulan lokanta, gazino, kafeterya, yüzme havuzu,

spor tesisleri, plajlar vb. yatırımlardır. Bunlar, konaklama tesisleriyle bütünlesik olarak

veya onlardan bagımsız olarak kurulabilir ve isletilebilir.

7. //::??

8. TURiZM YATIRIMLARININ ÖZELLiKLERi

Turizm sektörü yatırımları, dolayısıyla turizm tesis ve isletmeleri, diger

ekonomik isletmelerden farklı olarak belirli özellikler tasırlar. Yatırımcı kisi ve

kuruluslar ile proje gelistirici ve degerlendirici uzmanların sektörün ana özelliklerini

yakından tanımaları, yatırım kararlarının alınmasında rasyonel davranılmıs olmakla

kalmayıp, en uygun kararlara erismede temel ögeyi olusturur.

a) Sabit Sermaye Yo g unlu g u

Turizm yatırımları içinde konaklama isletmeleri sabit sermaye miktarının diger

endüstrilere göre çok fazla oldugu yatırımlardır.

Bunun ana nedeni, turizm tesislerinin arsa, bina, teçhizat

üçlüsüne dayanmalarıdır. Bu durum tesisler hizmete girmeden önce yatırımcı tarafından

gerçeklestirilecek ve finanse edilecek bölümün, toplam yatırım tutarı içindeki payını

arttırmaktadır. Yatırımcı, yatırım kararı ile ilgili çalısmalarında bu durumu dikkate

almak zorundadır.

b) Emek Yo g unlulu g u

Seyahat ve turizmin bazı alanlarında emek faktörü (isgücü) oldukça yogun

olarak kullanılmaktadır. Bunun baslıca nedeni ise, sektörde klasik hizmetlerin önem

tasıması ve is gücünden tasarruf etmeyi saglayan makine ve otomasyon olanaklarının

kısıtlı olmasıdır. Ulastırma, tur operasyonu ve geri plandaki bazı faaliyetlerdeki

emek/sermaye oranı oldukça yüksektir. Emek yogunlugunun seyahat ve turizm

sektöründeki bir diger özelligi de küçük ölçekli girisimcilerin sektördeki faaliyetlerinin

sayısının oldukça fazla olmasıdır. Bu faaliyet alanları da daha çok emek yogun özellik

tasıyan ya da isgücüyle hizmet veren elemanların yer aldıgı alanlardır.

c) Sabit Giderlerin Yüksek Olu s u

“Turizm isletmelerinde, özellikle yatırımın gerçeklesmesinden sonra isletme

asamasında, sabit giderler, toplam isletme giderlerinin %60-%70 oranına kadar yaklasır;

baska bir degisle, bu giderler çok yüksektir.”

ç) Alt Yapı / Tesis _ li s kisi

Turizm yatırımları açısından en önemli özellik ve kritik unsur bu iliskidir. Alt

yapı tesislerinin (yol, su, elektrik, enerji, kanalizasyon, sıhhi tesisler, telefon, faks, vb.)

tam olmadıgı bir yörede yapılan turizm yatırımının karlı olması olanaksızdır. Çünkü, alt

yapı yetersizligi, talep yetersizligini yaratacak, talebin yetersiz olusu gelir azalısını, gelir

azalısı da isletmenin olusturacagı karı azaltacaktır.