2015-03-27
281
Уладаром дзяржавы быу вялики князь. Улада вяликага князя у межах дзяржавы спачатку ничым не абмяжоувалася, и ен з’яуляуся адзинай крыницай права. Але ужо у 15 ст. Яна абмяж. шляхецкими прывилеями, а потым и магнацка-шляхецкими палит. органами. У вынику унии з Польским Каралеуствам сцвярдзиуся прынцып выбарнасци манаха, што таксама абмеж. уладу. Да 14 ст. урадавую дзейнасць ажыццяуляу Тольки сам князь, але трэба было арганиз. дваровую гаспадарку, з’явилися праблемы у унутранай и знешняй палитыке, таму з’явилися спец. урады и органы цэнтральнага киравання. У руках адной асобы магли спалучацца многия урадавыя функцыи, але да Люблинскай унии гэтыя инстытуты не были самастойными,а тольки выконвали даручэнни князя. Сапраудными дзярж. органами яны стали,кали пачали выконваць пастановы вальнага сейма. У землях-абласцях цэнтральную уладу увасабляли спачатку намесники, потым ваяводы и старасты.
Паны-рада. Першым рэальным крокам па абмежаванни улады вяликага князя стала княжацкая рада. З дакументау вядома, што князи раилися са сваими баярами. Рада яны атрымала права выбираць новага князя пасля смерци цяперашняга.. У раду уваходзили дух. и свецкия вельможы, вяликакнажацкия намесники, удзельныя князи. Шлях у раду адкрывауся для кожнага, хто належау да вольнага шляхецкага саслоуя и быу падданым ВКЛ. Рэальна у ей пасаянна засядали прадстауники вышэйшай элиты, найбольш магутныя и заможныя людзи. И нават праваслауныя прадстауники заможных родау займали месца у радзе, хаця па Гарадзельскай унии уваходзиць магли тольки каталицкага веравызначэння. Паунамоцтвы рады: абарона и финансав пытанни, кантроль спрау шляхецтва и раздачу зямель, выконвала шэраг судовых функцый. Палитычная вага паноу-рады пачала змяншацца, кали утварыуся новы дзяржауны орган—шляхецки сейм.
Вялики сейм. Спачатку удзел у их брали прадстауники самых розных сац. груп—браяр, шляхты и мяшчан. Были таксама и абласныя сеймы, якия ведали справами вобласци. Пад кан. 15 ст. на аснове абланых сеймау утварыуся агульны сейм усих зямель ВКЛ. Зараз манарх кликау на сход не тольки элиту (раду), але и прадстауникоу баярства-шляхты.
