Емтихан билеті № 19

1. Абырой дегеніміз не? Оның түрлері қандай?

Абырой – бұл кәсіпқойлыққа, тәжірибеге, ізгілікті жеке тұлғалық қасиеттер негізінде бағыныштыларға, әріптестерге немесе қоршаған адамдарға қызметтің түрлі салаларындағы ұйымның немесе тұлғаның танылған әсері.

Басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асыруға мінез-құлық пен абырой мазмұны, соның ішінде: мейірімділік абыройы, орнын толтыру абыройы, әріпшілдік абыройы, басу абыройы, қашықтық абыройы, өсиетшілдік абыройы және тәкаппарлық абыройы әсер етеді.

Әрбір түрі басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асыру кезінде тиімді қолдану облысына ие.

Мейірімділік абыройы бағыныштыларға қайырымдылықты, жанашырлық пен мейірімділікті асырып көрсету есебінен жүзеге асыда. Жұбатушы рөлі бағыныштыларды біріктіреді және басшы шешімдерін орындау кезінде өзара көмекті күшейтеді. Бірақ жұмысты орындау уақыты әртүрлі дәлелді себептер бойынша созылып кетуі мүмкін.

Орнын толтыру абыройы тапсырманы орындау үшін күшті түрткі болатын себептерді (өтемдерді) қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бұл жағдайда бағыныштыны орындалатын тапсырмаға емес, оны орындау үшін өтемдер мүмкіндігі қызығушылығы итермелейді. Өтем ақшалай түде, қосымша демалыс беруде, зейнеткерлікке шығу үшін қысқартылған өтілінде көрінуі мүмкін. Өте қызықсыз және ауыр жұмыстар үшін абыройдың бұл түрі жақсы нәтижелерге алып келуі мүмкін.

Өсиетшілдік абыройы басшының басқару шешімдер пәніне әдейі жан-жақты қарау есебінен болады. Әрекеттер нұсқаларының әралуандығы бағыныштыда басшының жоғары біліктілігі туралы пікірді қалыптастырады және алған тапсырманы аса сапалы орындауға ынталандырады. Бірақ келешекте басшының тым ауқымды пайымдаулары тапсырманы орындауға бағыныштының қызығушылығын төмендетуі мүмкін.

Әріпшілдік абыройы басшымен тапсырманы орындаудың барлық элементтерін толық алдын ала әзірлеу мен оларды бағыныштыларға беру есебінен құрылады. Тапсырманы орындауды қатаң регламенттеу белгіленген уақытта берілген сапасы бар нәтиже алу ықтималдығын арттырады. Басшының кәсіпқойлығы шешуші рөлді атқарады. Әріпшілдік абыройы компания қызметінің бастапқы сатысында, яғни кадрларды орналастыру әлі аяқталмағанда және орындаушылардың кәсіпқойлығы жеткілікті жоғары болмаған жағдайда жақсы іске асырылады. Бірақ орындаушы рөлі шығармашылық элементтері жоқ қарапайым жұмысқа аударылады. Регламенттеудің мұқтаждығын бағыныштылар әрқашан нашар қабылдайды – бұл кадрлардың тұрақтамауына және тапсырманы орындау сапасының төмендеуіне алып келеді.

Тәкаппарлық абыройы бағыныштылар алдында басшы абыройын жасанды өсіріп айту жолымен қалыптастырылады. «Көпірме» абыройды жоғары тұрған бастықтар, басшы әріптестері немесе басшының өзі жасай алады. Абыройдың берілген түрі белгілі мөлшерде басшының бағыныштыларға өзі және басқа адамдар арқылы тиімді ықпал жасауға көмектеседі. Мұндай абырой виртуалды құрылымдарда, яғни басшы ұжымды тікелей емес, қашықтықтан басқарған кезде әсіресе тиімді. Бірақ бұл басшының өзін-өзі бағалауды шектен тыс арттыруға және абыройды біртіндеп толық жоғалтуға алып келуі мүмкін.

Басу абыройы билік артықшылығының компанияның негізгі персоналының, клиенттердің немесе контрагенттердің басқа қажеттіліктері мен мұдделерінің артықшылығынан басым болған жағдайда пайда болады. Абыройдың мұндай түрі басшыға тігінен де, көлденең де шешімдерді тез жүзеге асыруға көмектеседі. Басу абыройының жағымсыз жағы қатаң тәртіке біртіндеп өту болып табылады.

2. Қашықтық абыройы қай жағдайда тиімді?

Қашықтық абыройы басшы мен оның шешімдерін орындаушылары арасындағы ақпаратта және байланыстарда кедергілерді жасанды жасау есебінен құрылады. Басшының немесе ақпараттың қол жетпестік әсері бағыныштыны ынталы шешімдерге жандандырады. Қашықтық абыройы сонымен қатар басшы өз шешімін қалай орындайтынын білмегенде және орындаушыларға үміттенген жағдайда тиімді.

3. Қызықсыз және ауыр жұмыстар үшін абыройдың қай түрін қолдану қажет?

Орнын толтыру абыройы тапсырманы орындау үшін күшті түрткі болатын себептерді (өтемдерді) қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бұл жағдайда бағыныштыны орындалатын тапсырмаға емес, оны орындау үшін өтемдер мүмкіндігі қызығушылығы итермелейді. Өтем ақшалай түде, қосымша демалыс беруде, зейнеткерлікке шығу үшін қысқартылған өтілінде көрінуі мүмкін. Өте қызықсыз және ауыр жұмыстар үшін абыройдың бұл түрі жақсы нәтижелерге алып келуі мүмкін.