Саяси коммуникациялар

Жоспар:

1) Саяси коммуникациялардың құрылымы;

2) Бұқаралық коммуникациясындағы БАҚ жүйесі;

3) БАҚ құрылымы және қызметтендіру мәселелері;

4) Қоғамдық ойдың қалыптасуы.

Саяси коммуникациялардың құрылымы

Тұрғындардың элитарлы және элитарлы емес десек екі қабатын ескере отырсақ, саяси коммуникация өте ауыр ішкі құрымнан тұрады.

Саяси қатыстастық ортақ идеясынан шыққанда, элит пен элитарлы емес топтарды, саяси коммуникация субъектісіне анық дифференциация жасауға болады. Оған мыналар жатады:

- орындаушылық заңды және сот билігі аферасындағы арнайы институт (лидерлардың өзімен және басқарушылармен, сонымен қатар қоғаммен қатысы бар жеке ақпараттық бөлімдер);

- мемлекеттік БАҚ (орталық және аймақтық);

- тәуелсіз БАҚ (орталық, аймақтық, жергілікті);

- оппозициялы БАҚ (орталық, аймақтық, жергілікті);

- корпоративті құрылымдардың ақпараттық органдары (партиялар, қоғамдық бірлестіктер, қозғалыс, қызығушы топтар);

- профессионалды консалтингтік және жарнамалық агентсволар; шетелдік БАҚ;

- жарнамалаушылар, көмек берушілер, медиамагнаттар (ақпараттық нарықта өз ойлары бар манифеестация мүмкіндіктері мен қызығушылықтары бар адамдар);

- тұрғындардың саяси белсенді бөлігі, билікпен бірынғай әрекеттеушілер;

- «қоғамдық» (саяси нарықта эпизодикалық коммуникациясы бар тұрғындар бөлігі);

- «қоғам» (дағдарыс жағдайында ғана қатысатын, қалған уақытта ақпаратсыз қалатын әлеумет).

Берілген агенттердің әрқайсысы ақпараттық кееңістікте өзінің позициясы, ресурстары, әртүрлі коммуникативті технологиямен мүмкіндігі және қарым-қатынаспен стилі барлар. Олардың негізгі қарым-қатынасы саяси коммуникацияда ақпараттық кеңісті құру. Берілген актрлеерді зеерттей отыра, ақпараттық коммуникацияның байлығын және кедейлігін жеңіл қадалауға болады. Акторларға дифференциалдық көзқарас дәстүрлі көзқарас түдыруға мүмкіндік береді, олар саясатты үш негізгі коммуникациялық үрдісіне негізделеді (және акторлардың жекелік топтары): қоғамдық-саяси институт, БАҚ және адамдардың неформалды қарым-қатынасы.

Онымен қоса, берілген дифференциалды құрылым саяси коммуникацияларға қарсы мінез танытады. Мысалы, көптеген мемлекеттік органдар ақпараттық нарықта берілген позицияға оң көзқараспен қарамайды, тіпті кей кезде бөлек партиялар мен қоғамдық ұйымдар өздерінің арнайы қоғамдастықпен байланысты өкілдері болады.

Осындай нәтиже негізінде ақпараттық қатынастық әр түрлі акторлармен байланысын жеңіл көруге болады (бұрынғы не қазіргі тарихи уақыт, осы басқа ел) оларды ешбірінен жоқталып шығады. Мысалы, қоғамдық ой мен оппозициялық БАҚ елде үкіметтік БАҚпен белсенді қарама-қайшылық болуы мүмкін, олар саяси нарыққа ақпаратты басқа елге шығармақ; басқа бір елде орталық және аймақтық қарым-қатынас акторлары тепе-тең дамыған, ал басқа дискуссияда федералды ұғымдағы агенттердің жетістіктері айтылуы мүмкін.

Берілген құрылым саяси коммуникация қызметінде функционалды өзгерісін көре аламыз. Осы себептен ақырғы уақытта батыс елдерінде мемлекеттік құрылымдарға байланысты мінез-құлық мүлдем өзгереді, тік тұрғыдан белсенді ауысады, олар әртүрлі әлеуметтік субъектінің горизонталды контакттардың ақпараттанған қоғамға қатысты болады. Басқа елдерде вертикалды коммуникация және ақпараттық айырбастау жүргізіледі, олар қоғамға қатысты құрылымдарды басқарды және жетектейді.

Бұқаралық коммуникациясындағы БАҚ жүйесі

Апқпараттық нарықтағы саяси стратегияны өңдеудегі басты құралы ақпараттық массалық құрал болып табылады. 1840 ж. болашақ саяси қатынасты сезген, О де Бальзак (Э.Берктан кейін) прессаны «төртінші билік» деп атаған. Бәлен жүз жылдан кейінгі электронды БАҚ және бәрінен бұрын теледидар, саяси дискурстың айнымас элементі, сайлау компанияларының саяси институттың сол уақыттағы әлеуметтік механизмнің басты құралы боп саналды, халықтық биліктің МИКС мазмұнымен параметрлер жүйесі атанды.

Толығымен БАҚтың орнына МИКС шешімдерді қабылдау барысында олардың мүмкіндіктеріне саяси пікірталаста әсерін тигізеді. М.Маккоумз, Д.Шоу, Э.Роджерс және басқа да басқа ғалымдардың көптеген зерттеулері көрсеткендей, БАҚтың маңында мәселелер мен ортақ пікірлерді ұйымдастыра отыра, қоғамның қызықтарын адамдарға объективті ақпарат берілмегендігінде. Осы себепті мемлекеттік сұранысы түседі, саяси мәселелерді, ақпараттық қызметтерді БАҚ арқылы жүзеге асыруға шарт қойылады.

Саяси үрдістің тарихи дамуын қарасақ, одан БАҚтың саяси нарықта партиялық баспасөз ретінде және газет басылымында оқырмандардың тұрақтылығы ретінде болғанын аңғарамыз. Олар тұрғындармен бірынғай дұрыс байланыста болып қоймай, қоғамдық беделді жаулап алды, және де қатардағы азаматты ортақ әлеуметтік процестерге қатысушы, мемлекет пен әлем саясатына өзінің тиесілі екенін үйретіп қойды. Саяси нейтралитеттің тарихи құрылымының жоқтығы, БАҚтың қатардағы азаматтармен жүйелі қатынасы саяси әлеуметте жанұя, мешіт, білім беру жүйесі сияқты әдеттегідей қарым-қатынас институты ретінде жасалды.

Үкіметтің органикалық қарым-қатынас әрекеті және БАҚтың белсенділігімен ортақтастық осы саяси контрагент бақылау жүйесін жүргізеді. Болашақ басты «жылытушы» қоғамдық пікір, саяси дамудың маңызды сұрақтарын қоғамдық мағынадағы белсенділігі, БАҚта бірдей межеде массалық протест ретінде қарайды, саяси жанжал, билік пен қоғам арақатынасындағы дағдарыс, жанжал дамуын жібермейді, ол берілген ақпараттың қоғамға танытады. Бірақта, БАҚтың қызметін бақылауға алып, олардың өзіне пайдалы бағыта жұмыс атқаруына ешбір билік, ешбір қоғам әсерін тигізе алмайды. Ең қолайлысы жеке газет, телеканал меен радио станцияны бағыт-бағдар беру.

Осындай жағдаймен БАҚ не мемлекеттің, не қоғамның толығымен бақылауға алу мүмкін емес. Тәжірибеге жүгінсен, онда ерекше, онда тиянықты және автономды құрылым бар, онымен МИКС айналысады. Онда міндетті түрде қоғамдық қатынас көзқарасы қаралмайды. БАҚтың мынандай автономды саяси позициясы көптеген қиындықтар туғызады, ол элитаға да, азаматтық құрылымға да әсері бар, онымен олар осы институтты бақылауға ала алмайды. Сондықтан БАҚтың шығуына қызықшылық мәселені басқарушы позициясы мен контекстке байланысты болады. Бірақ БАҚтың тұрғылықты тұтынушылары, саясаткерлерге кәсіби қызметтеріне ақпараты алу маңызы зор.

БАҚтың тиянақтылығы мен бақылаусыздығына басты себеп, институттың бір уақытта әртүрлі саяси жағдайларын әртүрлі жүйеде жүргізуі. Массалық ақпаратты тұтынушы адам бір уақытта азамат, продукцияны тұтынушы, көрермен, жанұя мүшесі, мамандық өкілдері, БАҚ бір уақытта әр түрлі әлеуметтік жүйенің элементі бола алады.

Бәрінен бұрын, БАҚ – азаматтардың қызығушылықтарын реттейтін жүйе, тұрғындардың қажеттігін және саяси сыныптардың және арнайы институттың ажырамас механизмі. БАҚ осы сапада стилін ғана өзгертіп қойған жоқ, сонымен қатар мемлекеттік органдарды құрудағы процедураларды, элитаны басқаратын процесті мемлекеттегі негізгі саяси компанияларды да өзгертті. Мысалы, сайлау негізінде адамдардың көбі кандидаттардың бағдарламалары мен партиялық жабдықтарына қызықпайды, олар теледидардағы кандидаттық өмірі мен қызметі, газеттегі адамның деректері көбірек қызықтырады.

Атақты жазбалардың, телекомментаторлардың, репортер жүргізетіндердің және жарнама мамандары қоғамдық ойдың бастылары интеллектуалды саяси элита қатарына енді, олар «ортаңғы» европалық, америкалық, австралиялық ортақ қызықты жүргізді. Саяси механизмға қатысты, қатардағы азамат, БАҚ тұрғындар мен билік арасында тиімді азаматқа айналды. Берілген ашықтың арқасында, оперативтілік пен баға мен позиция құраудағы, әртүрлі топтар мен тұрғындар қабатында БАҚ саяси ойындарға әсерін тигізе алады, тіпті оның ережесін модификациялай отырып, жоғары мен төменің байланысын жаңа етіп қарастыра алады. Олар осы негізінде биліктен гөрі қоғамға байланысты болады.

Ақырғы бір жарым – екі он жылдықта БАҚтың ақпараттық нарықта саяси әрекеттері айқын көрінді, болар өкілділік жүйесін құрды. Оқырмандардың (тыңдармандардың, көрермендердің) көңілін аудару мақсатында, олар адамдарды баулуға арналған бағытта пайдаланады. Массалық әсерге қарай отырып, БАҚ «қызықсыз» факторларды алып тастап, басқаларға сенсация жасайды, олар өз материалдарын ерекше, хаттарын біртүрлі етіп жасауға тырысады. Саяси маркетингтің технологиясын пайдалана отырып, олар лидерлер рейтингісін, имиджін құрайды, тұрғындармен байланысты ұстайды. Саяси процестердің хаттары осылай бедендірілсе, олар көңіл көтерілетін сипатта болады, ал саясат шоуға, көрініске, карнавалға айысады. Билік алаңындағы жанжал топтық күрес ретінде байқалмайды, ол белгілі саяси құрылымдар мен доктриналармен байланысты, олар бір-бірімен анық және жабық бәсекелестік көрсететін топтар. Ол өмірлік драма және спорттық жарыстар сияқты, олардың бірінші жоспары – адамдардың өмірі, моральды уайымы, өмірлік сыртқы атрибуттар.

БАҚ бір уақытта қоғам басқаруда құрылым элементі бола алады. Берілген контексте олар қоғамнан гөрі билікке байланысты болады. Олардың көмегімен мемлекет пен басқа да саяси субъектілер тұрғындарды ған ақпараттандырып қоймай, олардың саясаттағы мақсаты мен бағалылықтарын, билік органдарын, элит құрамын, қоғамдық мақсатқа қатысы бар беделдерді, дәстүр мен стереотипті қоғаммен байланыстылығын шешеді.

БАҚ осындай әлеуметтік жүктемемен нарықтық жүйеге бет алады. Осының аясына коммерциялық қызығушылық (бәрінен бұрын пайда) пен тауарға десек ақпарат қатынас кіреді. Бүгінгі күнге дейін, БАҚ қызметін анықтаған факторлар барлық қызығушылық пен профессионалды күш құрастырады.

Берілген қызметкерді іске асыра отырып, БАҚ қоғамды ағартушылық жүйесін құрайды, азаматтарды әлеуметтендіру, қоғамның мәдени стандарттарын жаюнегізінде маңызды бетбұрыс болып табылады. Г.Лассуэллдың айтуынша, БАҚ қызметі тұрғындарды саяси ағартуға бағытталуы керек, билік аферасында өз қызығушылығын біле алуы керек дейді. Атақты ағылшын публицист Дж. Риттің ойынша, қатал баға берілген және сенсациялық материалдың негізгі мақсаты саяси журналистика бола алмайды, оның белсенділігін байқататын басты нәрсе мемлекетпен қоғамға бірдей байланысы бар, саяси компетенцияның өсу қарқынын бақылау осы бағыта болуы қажет. Бұл мәселе сапалы журналистикамен шешілуі қажет, бірақ ойын-сауық деп аталатын (сары, таблоидты) пресса (телекөрініс) бар. Тіпті солардың ақпаратары азаматтарға саяси білім, қоғамдағы азаматтың өзін-өзі танып даму қызметін атқаруы мүмкін БАҚтың қызметін мінез-құлқы рөл мен статустық біріккен бірлестігі. Мысалы, кезеңдік және кезеңдік емес, синхрондылық (реципиент ақпаратты бірден қабылдағанда) және диахронды (ақпарат кешігіп жеткенде) ақпараты қабылдағандағы пассивті және активті мінез және т.б. Бірақ БАҚ әр статусты өзінің негізімен мағынасына қарай бөліп, дамудың тенденциясына қарама-қайшылықтар туады. Бұл негізделген, немесе мысалы, ақпарат пен жарнамалық нарыққа сыйымдылық (БАҚтың басты коммерциялық статусы) төлемділігі ақпараттық және мәселе тәртібі мен азамат қызығушылығы келіспейтін қарама-қайшылықтар тууы мүмкін.

БАҚтың жауапкершілік деңгейі осы әр жүйеде әртүрлі. Мысалы, коммерциялық мақсатта конфиденциалды ақпаратты тарату, БАҚты үкіметтік дағдары және мемлекетаралық жанжал деп жауапқа тартуы мүмкін. Бірақ заңдылық бұзылған жоқ, тіпті осындай акцияда қиыншылық көрсе де, оларды аңдуға ешқандай құқығы жоқ. Қызметтіктің қарама - қайшылығы саяси іздеу жүргізерде, журналисттер нарықтағы бәсекелестік материалдарымен қатар, қоғамдық моральға, елдегі саяси тәртіптің қалыптылығына нұсқан тимеуін ойлануға міндетті.

Массалық ақпаратты таратудағы жан-жақты мақсаттық БАҚ коммуникациясын бұзуы мүмкін, ол қоғамға да, мемлекетке де нұқсан келеді. Бірақ, белгілі жанжалды толығымен болдырмау мүмкін емес, тәжірибе көрсеткендей, ірі БАҚ аясында бөліктерімен рұқсат етіле алады, олар басқаларға әсері тимейтіндей мәселені екінші мәселемен шеше алулығында.

БАҚтың ерекше рөлі, айтып өткендей, ылғи қоғамды бақылауды саяси күрес жүргізуінде. Осы күрес баспа электронды БАҚтың ішкі элитарлы маңызды күрес орнын толтырады. Сайлау нәтижелері саяси курсқа және мүлдем мемлекеттік құрылымды өзгерте алуы басқарма орталықтарына әсерін тигізе алады, олар басқыканалдарға, баспа органдарына массалық газет шығарылымдарына тиым салу үшін барлық мүмкіндіктерін пайдаланады.

БАҚ құрылымы және қызметтендіру мәселелері

Саяси қөзқараспен қарағанда БАҚтың маңызды дифференциясы үкіметтік, опозициялық және тәуелсіз болып бөлінеді. Осы категориялар арқылы БАҚ көптеген нәрселелерді жарыққа шығара алады, оның ішінде қарама-қарсы мәселелер, олар ақпараттық нарықта ылғи болмайды. Ортақ жоспарға алғанда дәл осындай құрылымнан, ешқандай, оның ішінде басқарушылық та, ақпараттық кеңістікте монополиі жоқ, немесе арнайы билікке әсер ететін дискредитация мақсатында күштер болуы мүмкін. Тәуелсіз БАҚ антибиліктік күйді қалай өзгерткілері келсе, солай өзгертеді және басқа күштерді сынай отырып, тиянақты позицияны ұстануы мүмкін. Қандай жағдай болмасын қоғамдық ой бірдей болып келетін тұстары жоқ, кейде әр бағытты ақпарат көздері болып, идеялы бәсекелістік қоғамда өз бағаларын береді.

Осы идеялық бәсекелестік қызмет орталық және периферилік қызметінде БАҚ арнайы реңін береді. Көбінесе, көптеген демократиялық мемлекеттерде үкімет орынында отырып, БАҚ мен оппозициялық күшті бақылауға алып отырады, орталықтанған прессаға қарама-қайшылық түдыру үшін орталық каналдарға телетрансляция үшін ақпараттық барьер құрады. Осындай құрылымда жергілікті БАҚта өз каналы болмауы мүмкін, мөрлік нарық жергілікті басылымдарда ғана болуы мүмкін.

Ағылшын зертеушісі Дж. Курран коммерциялық БАҚ (жеке секторды танытатын), азаматтық (ұжымдық аудитория немесе тұтастай алынған электорат), профессионалды (алдымен профсоюз ойын құптайтындар) қоғамдық – нарықтық, БАҚ, әлеуметтік ортақ қызықтарды танытады. Ақырғысы үлкен аудиторияны қамтиды, ортақ маңызды әлеуметтік мәселелерді қамтамасыз ете отырып, жеке тұлғаға өз көзқарасымен көбіне қарау позициясына жол береді. БАҚтың осындай жұмыс қатары, ақпараттық саяси нарықта қазіргі кездей мемлекет соқтығысады. Мысалы, коммерциялық БАҚтың әлеуметтік немесе саяси мақсаттары үлкен бизнеске құрбан болады. Басқаша айтқанда, қаржылық бақылау, жарнама берушілер мен бастықтардың айқын құптайтындар жабық мәселелерінде көмекке қалдырады, яғни пайда табуға бөгет жасайды. Сонымен қатар, ірі коммерциялық медиакландар ақпараттық кеңістікті үкіметке өз талаптарын айтып жекешелендіргісі келеді.

БАҚтың осы категориядағы қызметі массалық ақпараттық –экономикалық мәселесі деп қарауға болады. Тәжірибеде көрсеткендей, капитал ғана емес, мемлекеттің өзі экономикалық шарт қояды. БАҚтың саясатта жылы көзбен қарау керектігін, ақпараттық нарықта коформисттік курс өткізуіне талап етеді. БАҚ экономикалық қолдаудың басты көздерін өз бақылауына ала отырып, әсіресе саяси қатынастың қоғамға көшуі, мемлекет пен капитал тәжірибесін тәелсіздіктен ажыратады. Ортадағы БАҚ, саяси позиция таңдауда адамдардың мүмкіндігін анық және еркін айырады.

Капитал мен мемлекеттің қарым-қатынасы, бір жағынан алып қарағанда, және қоғам, бір жағында шынайы қарама-қайшылық жасайды, кімде-кім БАҚты біледі (сондықтан олар қоғамға бірдеңе айтуға мүмкіндігі бар және радио мен телевидение естуге және көруге тіпті басқа нәрселерді көруге) осындай себеппен ақпаратты таңдауда кімнің қолы жетеді және пайдаланса солардың қолында еркін түрде ақпарат болады.

БАҚтың құрылымдық элементі олардың түрлі білімдерін ақпаратты таратудағы және азаматтардың байланысы кезінде арнайы әдістепр пайдаланылады. Бәрінен бұрын, оларға телевидение, радио және баспа баспасөз жатады.

Негізінен телекөрініс массалық ақпарат құралының тиімді, әрі мықтысы болып табылады. Әлеуметтік сұрақтар көрсеткенде, адам видеоақпараттың 75 пайзын еске сақтайды. Телекөріністің күші олардың ең бастысы ақпараттың жан-жақтылығы көрерменге көрсету басты қызметі болып табылады. Саясаткердің немесе жеке іс-шараны көрсету олардың басты мақсаты, мәнері және өмірден алынған мәліметтер қабылдауда шынайылық туғызады.

Осындай себептермен адамға немесе адамның өміріне психологгиялық механизмдер «қосылады», ол ақпарат қабылдау мүмкіндігін жоғарылатады.

Телебейне бір уақытта рационалдылыққа, болып жатқан құбылысқа пікірін айтудан құралады. Нақты әр бейнеде ерекеш мазмұн тұрады, ол қабылдауды қалыптастырады. Телеөнім әрине шығармашылық, эстетикалық және мәдени безендірулерсіз жүзеге аспайды. Ол метафоралық мінез бере отырып, көргенін одан әрі құлпырта түседі.

Телекөрініс сонымен қатар, технологиялық әрекеттер саны да болады және видеоматериалдарды ұйымдастырудағы әдістер ақпараттық хабарламалар көлемін жоғарылатады. Мысалы, «жүгірмелі тармақ» және «сурет» немесе әр түрлі сюжеттердің монтажы телеэкранда болып жатқан құбылысқа көңіл аудару үшін адамдардың көңілін тартады. Телекөрініс осындай техникалық мүмкіндіктерді пайдалана отырып, саяси процестер мен кампаниялардың негізгі құрал-жабдықтары болып саналады, сонымен қатар көрермендер ойын өзіне тартады.

Радио да өте үлкен саяси потенциялды ұстанады. Оның коммуникативті мүмкіндіктері ақпаратты таратуда жоғары оперативтілігінде, ол әлеуметтік аудиторияға дер уақытында хабарламаларды ауқымды жіберіп тұрады. Көптеген адамдар, радионы арнайы тыңдамаса да, өз қабылдағыштарын қосулы қояды. Сондықтан, телекөріністен гөрі радионың мүмкіндіктері көп, және ақпараттар шектеусіз таратылады.

Радио акустикалық, технологиялық тиімділік арқасында ол кең ассоциативті бейнелерді құрайды, драмалық қабылдауларды іске асырады, басқа БАҚ деңгейінде аудиторияның көңіл-күйін басқару үшін пайдаланады.

М.Маклюэн радионың жағдай жасауға мүмкіндігі бар, тыңдаушы шығарылған ақпаратты белсенді ойлағанда, оны «ыстық канал» деп атаған (Телекөрініс айырмашылығы, көрермендер қатысымен бірге және көрермен бейнесі фантазияға шектеу қояды және сондықтан ақпарат таратуда осы канал адам ойына «суық» болып қалады).

Баспа баспасөзі өзінің коммуникациялық ерекшеліктері бар. Оның басты белгісі ақпарат таратудағы рефлексиялық. Баспа өнімдері ақпарат қабылдауда жеке көзқарастардан тұрады және сондықтан оқырмандардың белгілі бір дайындық деңгейлерін қарастырады. Газеттерден ақпарат алушылар әрине оқи алатын оқырмандар, ал телеэкраннан немесе радиоқабылдағыштан ақпарат алушыларға мұндай қасиеттердің қажеті жоқ.

Мұндай тәртіп баспадағы сюжеттік- тақырыптық бағытты анықтайды. Парасатты баспасөз орталығы аналитикалыққа тірек жасайды, оқиғаларды тереңдей ашып, берілген мәліметін жарыққа шығарады, ал «сары» баспасөзде барлығы керісінше болады.

Қоғамдық ойдың қалыптасуы

Қоғамдық ойдың қалыптасудағы механизмі әр түрлі болып келеді, ол азаматтық қоғамның билікпен қатысына байланысты. Ортақ алғанда эмоцияналды, стихиялық және рационалды – танымдық болып оның қалыптасу жолын бөліп қарастырады.

Эмоционалды, сезімдік тәсілдер және механизмдер коммуникация негізінде тұлғааралық болып қалыптасады. Бірақ топтық және көпшілік ойымен келісу үшін біраз уақыт өтуі қажет. Бұл жерде механизмдердің психологиялық рөлі басым келеді.

Қалыптасудағы стихиялық тәсілдер көбінесе БАҚ лидерлерінің ойларына негізделеді. Алдымен беделді лидердің позициясы азаматтар ойына әсерін тигізеді. Қалған басқа адамдар осы ойға келіседі, осының арқасында саяси мүмкіндіктер кеңейеді.

Берілген қоғамдық концентрация тәсілі аясында БАҚ қарама-қарсы сөздерден құтылып, белгілі бір түсіністікке келуін талап етеді. Бұл жерде белгілі қарым-қатынас, эмоционалды жағдай, шаблондар және стереотиптер қатысады.

Қоғамдық позицияда осы тәсілдің қалыптасуында лидерлердің ойлары ғана жоғары емес, сонымен қатар, интеллектуалды элитаның да ойы жоғары. Бірақ билік басындағылар айтылған ойлар мен бағаларға келіседі деген ешқандай кепілділік жоқ.

Қоғамдық ой сонымен қатар арнайы құрылымдар әрекетінен, партиялардан, қозғалыстардан, аналитикалық құрылымдардан тұрады, олар қоғамдық көзқарастан белгілі бағалау жөнінде кәсіби деңгейде айналысады. Бұндай іс-әрекет қоғамдық позицияларды даярлаудағы, каналдарды қалыптастырудағы, ақпарат таратудағы тәсілдер және оны билік құрылымдарына тарату болып табылады.

Ақпараттық технологиялар

Жоспар:

1) Ақпараттық нарықтағы технологиялардың ерекшеліктері;

2)Ақпараттық нарықта мемлекет әрекеттерінің стратегиялары;

3) Имидж құрудың ақпараттық технологиялары;

4) Саяси жарнама туралы ұғым, мәні;

5) Интернеттің мазмұны мен технологиясы.

Ақпараттық нарықтағы технологиялардың ерекшеліктері

Қалыптасқан шешімнің орындалуын қамтамасыз ету үшін қолданылатын ақпараттық технологиялар басқа міндеттермен байланысты анықталады. Жалпы, олардың мазмұны сызбада көрсетілген кезеңдермен негізделеді.

Мұнда қолданылатын ақпараттық технологиялардың қиындығы мемлекеттің ақпараттық нарық агентінің бірі болып табылуымен анықталады, олар не қойылған мақсаттарға қоғамның қатынасын жасау мәселелерінде, не қоғамдық пікірде өз беделін қалыптастыру ісінде, не өзіндік хабарламаларды бақылауда құқыққа ие бола алмайды. Ақпараттық технологиялар коммуникатор мен реципиент орындарын ауыстыратын бұқаралық кері байланыстардың пайда болу есебінен күрделенеді. Мұндай жағдай интерактивті коммуникативті желінің құрылуына және монологиялық емес, диалогиялық ақпараттық байланыстардың басым болуына түрткі болады. Бұл мемлекет сыртқы ақпараттық нарыққа шыға отырып, өз іс-әрекетін үнемі жетілдіріп, өзінің котрагенттерінің ерекшелігі мен мәдени орта жағдайын ескеруі қажет, рухани жағдайдың өзгерісіне саналы және жедел түрде қимылдай білуі қажет. Сондай-ақ мемлекеттің контрагенттері өзгере алатынын да ескерген жөн, олар қоғамдық пікір (үкімет, мысалы, қандай да бір әлеуметтік мәселеге өз қарым-қатынасы туралы көпшілікті хабарландыру міндетін қойған кезде); басқару құрылымдары (мемлекеттік мекемелерге қажетті ресурстарды бөлу кезінде, басқарушыларды тағайындау кезінде); бір мезгілде қандай да бір контрагенттер (мысалы, мемлекеттік мекемелерге қажетті ресурстарды оңтайландыру қажеттігі, басшыларды тағайындау кезінде); шетелдік қоғам пікірі; халықаралық ұйымдар және т.б. ретінде шыға алады.

Алайда мемлекет өзінің ақпараттық технологияларын қалыптастыра отырып, қандай да бір нұсқасында ақпаратты таратудың барынша тиімді әдістерін, оның ішінде сәйкес келетін техникалық құралдарды үнемі анықтауы қажет, шешілу тиімділігін төмендету үшін арнайы, мысалы, оппозиция ұйымдастырған ақпараттық ағымдармен бәсекелесу, саяси жарнамалауда өз артықшылығын сақтауға күрес жүргізу, мамандандырылған ақпаратты таратуға мүмкіндік беруі қажет. Бірақ егер ақпараттық мінез-құлықтың тандап алынған жолы қауіпсіздік тұрғысынан халықтың ақпаратталуын үнемі шектеп отырса, онда бұл демократияға қауіп тудырады.

Ақпараттық нарықта мемлекет әрекеттерінің стратегиялары

Ақпараттық нарықтағы әрекеттердің стратегиясы мен тактикасы ақпараттық технологиялар мазмұны қатысты болатын басты факторлар болып табылады. Негізгілері ретінде мемлекеттің ақпараттық әрекетіне сапалы шектеу қоятын және басқарудың барлық органдары мен құрылымдарының қызметін бағыттайтын келесі тапсырмаларды айтуға болады:

- мемлкет қойған мақсаттарды халықтың жаппай қолдау инициациясы және оларды жүзеге асыруда ауқымды әлеуметтік топтарды оңтайландыру («жаңғыру» стратегиясы);

- қандай да бір шешім бойынша қабылданған, бірақ олардың орындалуы бойынша күш-жігерді белсендірусіз жеке ұстанымы туралы қоғамға хабарлау («көпшілікпен қарым-қатынас ұстау» стратегиясы);

- қызметтік сипаты бар шешімдерді іске асыру үшін басқарманың төменгі құрылымдары мен органдарына бағынушыларына тапсырмалардың таратылуы («рөлдік» стратения);

- қабылданған және жүзеге асырылған шешімдерді бақылау («бақылау» стратегиясы);

- қандай да бір әлеуметтік мәселелерді талқылау барысында мемлекеттік, саяси және қоғамдық ұйымдарды бағдарлау («күш балансын сақтау» стратегиясы);

- саяси режимі мен басқару типінің оң беделін құру, сәйкесінше, оппозиция сыны («бедел құрылымы» стратегиясы);

- қоғамдық ой-пікірдің әлеуметтік мәселенің режиміне тиімсіз сөз етудіден бас тарту («адастыру» стратегиясы).

Мемлекет қызметі тәжірибесінде ақпараттық стратегиялар өздері және олармен байланысты техникалық міндеттер басқарма органдарының алдында тұрған мәселелерді қияндата отырып, бір-біріне жүктеле алады. Режим үшін тұрақсыз сыни жағдайларда, негізінен, әдейі басқа стратегиялық ойлары (мысалы, сыртқы жаумен күресті ақпаратпен қамтамасыз етуді көздейтін және т.б.) қалыптасады.

Ақпараттық технология мазмұнын анықтайтын маңызды факторына мемлекет пен көпшілік қатынасының сипатын ашатын ақпараттық-коммуникативтік әрекеттер түрлері де жатады. Ақпараттандыру мен коммуникацияландырудың мұндай түрлері шешім қабылдау аясынан шығады.

Имидж құрудың ақпараттық технологиялары

Саяси объектілердің оң бейнелерін (имидждерін) құру ең маңызды тұжырымдалатын ПР-технологиялардың бірі болып табылады. Мұндай объектілерге жеке тұлғалар да, бірлескен құрылымадар да (партиялар, қозғалыстар), тіпті жалпы мемлекет немесе мемлекет аралық ұйымдар да бола алады.

Имиджді құру – бұл қоғамды қызықтыратын және нақты бір саяси міндетті (сайлауда жеңуді, билік беделің арттыруды және т.б.) шешуге мүмкіндік беретін субъектінің қандай да бір қасиеті мен сапасын саналы түрде құру. Бұл мағынада имидж саясат саласының маңызды құрылымдық компонентін білдіреді, оның көмегімен билеуші субъектілер халықпен байланыс жасайды, халықпен қайтымды байланысты ұстауды қамтамасыз етеді, қоғамдық ой-санаға мақсатты әсер етуге мүмкіндік жасайды. Имидж – бұл саяси субъектілердің саяси капиталының маңызды формасы және бір мезгілде оны көбейтудің миханизмі.

Басшының имиджін құру да маңызды болып отыр, мұнда билеушілік режимі мен стиліне деген қоғамның талаптары шоғырланып, анықталады. Имиджде көрсетілген қасиеттер бойынша адамдар саяси жағдайларды ескере отырып, «өз» саясаткерін таниды, өзінің қажеттеліктерін айқындайды. Мұндай жағдайда имидж көрсеткіш болып табылады, оның көмегімен арнайы білімі немесе ерекше біліктілігі жоқ халық қандай да бір саясатты, не нақты бір тұлғаны саналы түрде тандайды.

Имиджге әрқашан белгілі бір жасандылық, сендіретін күш, мінез-құлықтың беріктілігі (инерттілік), олардың айқындығы мен ақиқаттығы, қарапайымдылығы және тіпті кейбір икемділік тән (Д. Бурстин). Алайда, таратылған БАҚ және қоғамдық сананың дағдылы бағдары болған имидж қасиеттері саясатқа мінез-құлық пен қызметтің барынша қатаң шекарасын белгілейді. Соның салдарынан бұл бекіп қалған бейнені негізінен тек қана түзетуге болады, ал оны өзгерту қиынға соғады.

Имидж әсерінің басымды салдарын сөз ете отырып, саясаткерлер әдетте оның құрылуын маман-психологтерге, кеңесшілерге, кәсіби сарапшыларға ұсынады. Олар адамға бастапқыдан тән нірсені мүлдем өзгерте алмайды, бірақ тек олар ғана сол бейнеге халық қабылдайтын және оң бағасын беретін қасиет бере алады. Имидждің стихиялы қалыптасуы үлкен тәуекелділікке апарады, себебі саяси басшы халықпен қатынас жасайтын телеарна мен баспасөз олардың атағы мен беделін түсіре алатын қасиеттерді көрсете алады. Бекер емес, Н.Макиавелли де патша үшін «халық алдында сөзіне берік, қайырымды, шын ниетті» болып көріну өте маңызды, яғни халық оны қалай көргісі келсе, сондай болуы қажет. Мұнжай жағдайда оның қасиеттері мен сипаттамаларының көпшілік (топтық) сана-сезім қажеттілігі мен құндылығына сәйкес болуы имидж сәттілігінің басты критерий болып табылады. Олай болса имиджді көпшілік қажеттіліктің өзіндік жеңілдігі, саяси өмірдің жеке формасы ретінде түсіндіруге болады. Сәтті жасалған имидждің арқасында кейбір саясаткерлер, мысалы, Дж.Вашингтон, тірі кезінде ұлт символы бола алады.

Имиджді құру технологиясының негізінде саясаткер өміріндегі саяси оқиға немесе әрекет жатыр, олар қоғамда оң көзқарас тудырудың алғышарты бола алады, мысалы, басшының халық алдындағы абыройлы әрекеттері, өмірбаянының жағымды қасиеттері, қоғам пікірінде оң бағаға ие болған сөздері және т.б.

Имиджді құру әдетте саяси белсендінің тандап алынған типі негізінде жүзеге асады: «сыбайлас жемқорлықпен күресуші», «шындық үшін күресуші», «саяси қысым құрбандары», «отан қорғаушысы», интеллигент-интеллектуал» жіне т.б. Сонымен қоса бұл тип басшының өзінің психологиялық типіне, оның кәсіби қасиеттеріне, саяси сахнада көрінген қасиеттеріне сәйкес болуы тиіс, сондай-ақ әрине басшы өзара қатынас жасайтын және қолдау көрсететініне үміттенетін топтын да типәне сай болуы керек. Мұндай имиджді құрудың мақсатында осы тип көрінісін беретін универсалды сыртқы стандарттары қолданылады: күш-жігер профилі – «отан қорғаушысы үшін», көзілдірік – «интеллигент» үшін және т.б.

Нақты саяси белсенді имиджінің көп түрлілігін ескере отырып, қолданылатын технологиялар негізінен оның маңызды параметрлеріне, оның ішінде: қарым-қатынас стиліне (қарапайым, достық, ресми емес); қалыпты емес жағдайда өзін-өзі ұстауына; дағдарысқа деген әрекетнеі; ым-ишарат, артикуляцияға қатысты. Осыған орай имиджді құрудың белгілі бір бағыттары мен тәсілдері бекітілген: бодибилдинг (ым-ишарат жасау техникасы, бұлшықет әрекеттері), фейсбилдинг (артикуляцияны, сыртқы келбетін түзеу тәсілі) және т.б.

Имидж құру үрдісі әр түрлі ақпараттық технологияларды қолдануда ескереді, олар: саяси (электоралды) нарықты және оның сегментациясын (дауыс берушілердің белгілі бір топтарының қажеттілігі, құндылығы және басқа да сипаттамаларының ерекшеліктерін көрсету мен суреттеуді) танып-білуге; берілген имидж параметрлерін өндіруге; имиджді түзеуге және көтеруге; имиджді нарықта (жарнама жолымен) ұсыну және сату; бәсекелестерді «шығару» (бәсекелестер әрекетін бақылау және сәйкесінше әрекет қолдану; антижарнама және контржарнама әркеттерді (бәсекелестерге қатысты) іске асыруға бағытталған. Имиджді құру және оны сақтап қалу тұрақты үрдіс ретінде көрінеді, оның уақыты басшының саяси нарығында болу уақытымен тең.

Мұндай кезде жағдайлардың өзгеруіне (аясаткердің сайлаудан сайлау органында жұмысқа ауысуы кезіндегі жағдайға) байланысты белгілі бір тактикалық амалдар ғана ауыса алады. Имидждің түрлі шегін үгіттейтін ұандай да бір амалдарды жиі көрсету және қайталау кезінде саясаткер бейнесінің есте сақталуы артады, оның бейнесі халықты осы саясаткерге қатысты белгілі бір қолдау көрсету мен ынтымақтастыққа бағыттай отырып, қоғамның ой-санасында қалыптасып бекітіледі.

Саяси жарнама туралы ұғым, мәні

Саяси жарнама имджді құрудың маңызды тәсілі мен өзіндік бағыты болып табылады.

Ол адамға деген жақсыз бағытталған қатынастың түрін білдіреді, бұл түрі ақпаратты тәуелсіз және бәсекелі таңдау жағдайында адамның ой-санасында сәйкесінше қолдау көрсететініне үміттеніп саяси тауарлардың (кандидаттың, институттың, рәміздің) жағымды бейнесін жасауға бағытталады. Саяси жарнаманың соңғы мақсаты эмоционалды және үйлесімді адамға партияның саяси негізінің мәнін, кандидат немесе басқа саяси объектінің бейнесін жеткізуде, сол арқылы азаматтардың кең аясы тұрғысынан оларға деген жағымды қарым-қатынасын құруда ғана емес, ал оларды қолдауға бағытталған нақты әрекеттерге шақыруында жатыр.

Маркетингтік түрінің ақпараттық технологиялардың т.рі ретінде саяси жарнама өзінедеген жарнама берушілердің азаматтарды ақпараттандырудан гөрі, олардың ой-пікіріне үнемі қызығушылығын тудыратындай етіп орындайды. Қандай да бір тауарларды гарыққа шығара отырып, жарнама адамдардың саяси ұстанымын дербес, саналы таңдауын жігерлендіреді, саясатқа деген ішкі жақындығын сипаттайтын қоғам ішіндегі ауарайын сақтап тұрады. Адам мен биліктің ресми байланыстың үстіне қосыла отырып, жарнамалық технологиялар азаматтың мемлекетпен нақты-мәртебелі қарам-қатынасына жетуге ұмтылады және азаматтардың сана-сезімін ойлай отырып, оларды саяси белсендікке шақырады.

Жарнама қандай да бір институттардың, басшылар мен доктриналардың жағаымды бейнесін жасай отырып, ақпараттық нарықта белгілі бір саяси мақсаттар мен құндылықтарды тұрақты түрде алға сүйрейді. Бұл мағынада осындай саяси тауарлар, олардың танымалдығы беделінің дәрежесі, сондай-ақ оларды халықтың қолдау көрсету дәрежесі де олардың тиімділігінің басты көрсеткіші болып табылады.

Жарнамалық технологияларды қолданудың ерекшеліктерінің бірі ақылы негізде артықшылық бойынша сәйкес келетін хабарларды беру үшін қызмет етеді. Мұндай жағдайда жарнамалық матеиалдардың мазмұны оны тарататын субъектілермен бақыланады және сыртқы тұлғалармен (журнал редакторямен, телебағдарламамен және т.б.) өзгере алады. Сондай-ақ, коммерциялық жарнамаға қарағанда ол әрқашан оппонеттерінің сынына түседі, идеялық ұстанымы мен акценттерінде қатан регламентацияны қамтиды, асыра сілтеуге жол бермейді, ақиқатты қарапайымдап, драммаға әкеледі, жиі адамдардың әлеуметтік шындықты, қайшылықты қабылдау ерекшелігін пайдаланады. Жарнамада жиі саясаткер өмірінің юморлық көрінісінің элементтері де қолданылады.

Саяси назар мен адам белсендігін жетілдіре отырып, жарнама, сонымен қатар, оның саналығынуәкілеттігінің сапалы түрде жоғарылануына есептелген. Оның технологиялары саяси сананың терең немес ойлы элементтеріне ғана емес, ақиқат уақыт режимінде адамның саяси объектілерге деген қатынасын өзгерте алатын жарнама, эмоционалды, жағдайлық элементтерге де әсер етеді. Бұл көзқарас бойынша жарнама мақсаты - өмірдің саяси саласына деген адамның сезімталдығын нығайту және оның белгілі бір саяси мақсатын қолдануға жету.

Жарнамалық технологиялар мазмұны мен түрлері көп түрлі. Олар адресатқа, жарнамалық хабарламаларды тарату уақытына жарнама компаниясы сипатына, орнына және басқа дагеографиялық жағдайларға, сонымен бірге, бірқатар факторларға тәуелді. Жарнамалық технологиялырды жалпылай түрде келесідей топтастаруға болады:

- жаранманың аудио- (аудиорепортаждар, жарнамалық жолдаулар, әңгімелесулер) және визуалды (видеороликтер, телеқойлымдар, теле дебаттар және т.б.) тәсілдері;

- жарнамалық хабарламаларды жіберудің баспа тәсілдері (мақалаларды басу, жаңалықтар құру, интервью және т.б.);

- сыртқы жарнама әдістері (жарнамалық қалқан, афишалар, транспоранттар, үндеу қағаздары, қабырғадағы жазулар, яғни «саяси графити»)

- баспа жарнамаларының амалдары (плакаттар, қатты қағаздар, хаттар, үндеулер, жадынамалар, күнтізбелер, визит карталары, және т.б.);

- тікелей пошта жарнамаларының әдістемесі (нақты саилаушыларға пошта хабарламаларын жіберу);

- жарнамалық сувенирлерді тарату әдістемесі (төсбелгілер, киімдер бас биімдер, іскери сыйлықтар);

- жарнаманың компьюьерленген түрі интернет, арнайы ақпараттық бағдарламалар);

Сонымен қатар қоғамдық, танымал, этика түрінде белгіленген жарнама әдіттерімен бірге, оның саяси қару қоймасында «қара» немесе «батпақтылар» деп аталатын техникалар бар, олар адамгершіліктің танымал нормаларын бұзады, ойыннның ережелерін және кейбір кезде құқықтық мінездегі бұзушылықтарды көрсетеді. Мысалы, ашық өтірік және жалған хабарларымен қатар кейбір саяси күштер басқа материалдарды таратады, олар, халықтың дәстүрлері мен үстемдік етуші құндылықтарын бұзады, бөсекеші атынан мәліметтерді жария етеді, осы мәліметтер халықтың алдында беделік түсіреді; кандидаттар – бәсекешілерге, сайлаушыларға арналған сайлау кезінде олардың «егіздерін» тізілпе тіркейді, бәсекешілердің абыройын төмендету үшін саяси бағалаудан олар оларды жамандауға көшеді, адамның жеке өміріне, жанұасына тіл тигізеді, арандатулар және т.б. жасайды.

Кейбір мемлекеттік органдар осындай технологияларды пайдалануға бейімділік көрсетеді, осында саясаттық көңілік табу үшін сайлау заңдарын бұзады, осылардын немесе басқалардың сайлау кезіндегі күреске килігеді және өздерінің қызметін пайдаланып айқын артықшылықтарды жасайды. Сондықтан «батпақтылар» атты жарнамалық технологиялар заңмендауға кіреді және демократиялық қатар негіздерінің жоюына алғы шарт негізінде қызмет етеді.

Негізінде, мемлекет ақпараттық нарық басында тұру қажет және саяси жарнаманы тарату керек. Көбінесе ақпараттық қатынастар заңнамалық түрінде реттеледі. Бірақ ақпараттық – жарнамалық қатынастардың қиындығымен бір жүйеде болмауы осы үрдісті қиындатады. Әлемде, тек қана Буркина Фасода саяси жарнама туралы заң жұмыс жасайды.

Интернеттің мазмұны мен технологиясы

Интернет мазмұны мен технологиялары желідегі адресаттау жүйесі әрбір компьютерді бірегей байланыс координаталарымен қамтамасыз етеді (дән айтсақ, компьютердің әрбір қорын) және әрбір оның пайдаланушысын.

Белгілі байланыс турлері ретінде келесілер алға шығады:

WWW - Дүниежүзілік өрмешінің өрмегі (желі), миллиардтаған құжаттарды ұсыну мен тапсыруды қамтамасыз етеді, мәтін, графика, дыбыс және бейне қосылған, бүкіл әлем ішінде әртүрлі «сайттар» мен «WEB – беттерде» орналасқан және құжаттардағы «сілтемелер» арқылы өзара байланысқан;

E-MAIL – электрондық пошта, осы арқылы адресаттар бір-бірімен жеке немесе іскер хабарлаулармен ауыса алады, егер адресатта электронды пошталық мекенжайы болса, бұл элетронды мекенжайы пошталық бөлімдегі жалданған абоненттік жәийкпен сәйкес келеді;

USENET – дүниежүзілік дискуссиялық клуб, конференциялар жиынтығынан құрылған («news groups»), жаналықтардың оқу бағдарламасы көмегімен хабарлаулардың тақырыптарын қарап шығуға рұқсат етеді, хабарлауларды тақырыптар бойынша реттеуге болады, өз хабарлауларды түсініктемелермен бірге қосып және сұрақтар қоюға болады;

FTP – компьютерлар арасында файлдарды жіберу қызметі;

TELNET – алысталған рұқсат, пайдаланушыдан алыстанған компьютерде бағдарламаларды орындауға мүмкіндік беретін, сонымен оның қорларын өз өзіне меншікті сияқты қолдану;

PROXY – СЕРВЕР, пайдаланушылар жиі қолданылатын және локалды жүйеде ақпаратты сақтауға арналған сервер.

Интертет соңғы жылдары өзінің ақпаратты алмасу техникалық мүмкіншіліктерінің арқасында белсенді түрде сайлау науқандарын өткізу үшін қолданылады. Осылай, Вебсайтты (беттер) осы немесе басқа партияға не қозғалыстың көшбасшысына жасау, сайлау науқандардың ұйымдастырушылары еріктілердің мобилизацияауына арналған қосымша мүмкіншіліктерді алады, осы немесе басқа депутаттарға көмек көрсетуге дайын, сайлаушылардың сұрақтарына көшбасшылардың жауаптарын дайындауға арналған, сайлау штабына көмекшілерді дайындау, париялар мен қозғалыстарға арналған, қаражаттық көмек жинау, электоральдық нарықта маркетингтік операцияларды жүргізу.

Осы уақытта, соңғы жылдардың тәжрибесі көрсеткендей, депутаттыққа өз кандидатураларын берушілер туралы электронды беттерде әшкерелейтін мәліметтер анонимды түрде тастау үшін қолданылады, сонымен қатар жалған ақпаратты мен басқа мәліметтерді тарату үшін қолданылады, ал осы мәліметтер бәсекешілердің сүйсуін төмендете алады және штабтардың жұмысын бұза алады.

Саяси процестегі технологиялардың рөлі мен оны қалыптастыру тәсілдері

Жоспар:

1) Технологияларды қалыптастырудағы субъективті тәсіл;

2) Технологияларды құрудағы аналитикалық әдіс.

Технологияларды қалыптастырудағы субъективті тәсіл

Саяси технологияларды өңдеу мен пайдалаудағы процестің негізгі маңызы рационализация және оптимизация (құрастыру мағынасында) берілген тапсырмаларды орындау аясында субъектінің мақсатқа бағытталған қызметі. Соңында, саяси технологиялар субъектінің саяси өзгерістері аумағында бақылау және басқару жоспары мүмкіндігін кеңейтеді.

Технологияны қалыптастыру және қызмет еткізу процесінде құрылымдық, кеңістік-уақыт және процессуалды көзқараспен қарауға болады. Бұл мәселені шешудің бірінші жолы, техникалық қамтамасыз ету және оны шешу жолында оптималды механизмдерді іздеу. Екіншіден келісілген құралдардың нақты жергелекті және уақытылы шарттары болу керек, онымен мәселе шешілуі қажет. Үшіншіден, мақсатқа жету жолындағы білім мен шарттың жеке параметрлерін құрастыру. Соңғы жағдайда іс-әрекеттің логикасы технология құрау бойынша, тізбектің маңайында жиналады «анализ – жағдайдың бағасы мен диагностикасы-болжам-жобалау проектісінің операциясы - мақсатқа жету – соңғы іс -әрекетті ажырату – ұсынысты құрастыру».

Толығымен айтқанда технологиялар жағдайлардың шектеулі санына (объектінің түріне) қолданылатын және бәрінен бұрын дұрыс жағдайларға және кен таралуында. Олардың параметрлерінің құрастырылуында, ережеге сай, тек қана тапсырмалар ғана саналмайды, сонымен қатар субъектілердің әрекет ету типі мен мінез құлқы да қарастырылады әрі уақытша және басқа да қызметтік маңызы бар шарттар параметрлері де жатады. Сонымен қатар, технологиялар «жоғарыдан» болуы мүмкін, құрылымдарды басқарушылар, субъектінің өмірлік тәжірибесінде қорытынды жасау және рационализация біркелкі әрекет ететін шарттар құрылуы мүмкін. Бірақ бәрінен бұрын технологияларда құрастырылған әдістер туады, нормативті-мақсатты тапсырмалар тәжірибелік тапсырманы шешуде қатысушылардың бақылауы мен тәжірибесімен келісіледі.Кейбір технологиялар ескіруі мүмкін, тиімділігін жоғалтып алуы мүмкін, диапазондары кішірейуі мүмкін. Басқа технологиялар бірыңғай жетілдіру үстінде болады, өзінің «басқарушылық» әрекеттері өсуі мүмкін.

Технологиялардың құрастырылуында екі түрлі тәсіл бар- субъективті және аналитикалық. Алғашқысы, субъективті қатыста (ерекше жағдай), келелі ойдың оптималды конструкторлық негізі іс-әрекетте жатыр, субъектінің тәжірибелік өтілі және оның интуициясы, әсері, мәдени стеротипі, әдеттері және т.б. жеке ерекшеліктері оның әлемтануға қатысы бар. Нақтырақ айтқанда тәжірибе түрінде осындай компоненттерсіз-ақ ешбір баға берілмейді, ресурстардың құрылуы жолында жетістіктері ажыратылмайды. Бірақ та бұл жағдайда бұл компоненттер соншалықты дамымайды. Көбінесе қатал аналитикалық жағдайларға түсіп қалады. Бүтіндей алғанда ара-тұра оң нәтиже беріп жататын да жағдайлар кездеседі (мысалы, дағдарыс кезіндегі пайдалану, бірақ мақсатты түрде алынған бұл алгоритімдік әдіс барлық мәселені шешпейді.

Технологияларды құрудағы аналитикалық әдіс

Екінші технологияларды құрудағы аналитикалық әдіс арнайы аналитикалық әдістер мен процедурадан тұрады, олар мақсатқа жетудегі негізгі параметрлер мен шарттардан тұрады. Берілген әдістер субъективтің қызметтің параметрлері мен мақсатын бағалауда шектеу қойылмайды, оған мүмкіндіктерін тиімді пайдалануға және интуитивті өтілді, мақсатқа жетудегі құрал-жабдықтардың диагностикасын анықтау жатады. Бұл жағдайда субъект жағдайға енудегі рационализация мүмкіндігін алады, «мақсаттар» және «шарттар» категориясына ешбір шектеусіз, ойлап қарасаңыз, оның қызметіне қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді әрекет (табиғаттар, саяси күш пен қатынасы), әлеуметтік (саяси) тәртіптің қолданып тұрған аясында нақты қарау қажет. Технологияны құраудағы аналитикалық тип дұрыс көз қасты, яғни баға мен мінездемені талар етеді: нақты акторларі тұлғалық қарым - қатынастағы рөлдік – қазметтік мінездер; қызметке қатынасты меже мен регламенттер; саяси күш қағидалары («жан-жаққа бағыт» әртүрлі саяси мәселелердің шешудегі идеологиялық позиция және блоктар қатысты болады); нақты акциялар және интеракциялар ішкі және сыртқы факторларға әсер етеді кеңістік параметрлері (тереңдік, ендік, ұғындық, саяси оқиғаның жері) және әрекеттік уақытша мінездемесі; қоршаған ортаның спецификасы; әрекет етуші тұлғаның ресурстары мен потенциалы.

Осы тапсырманы шешуде әдістің барлық байлығы, акторлар мен нұсқаулардың максималды қатыстарын пайдаланады.

Қысқаша айтқанда, жағдайлы-аналитикалық әдіс өзімен қоса қаншама критерийлермен өлшем жүйесін жүргізеді, олар жағдайдың дамуына оңтайлы құрылымы туралы тенденциясын құрайды, онымен субъектінің өз мақсатына жетудегі оптималды жағдай туғызады. Берілген ұсыныстың мазмұнды пайдалануы диференция мен структурализацияға негізделеді ол бірнеше маңызды фазадан және этаптан тұрады, сонымен қатар, нақты уақытағы ритм мен жиелікті реттейтін масштабтан тұрады. Осының негізінде акторлардың қарым-қатынасын субъект уақытша және кеңістік көрсеткіштерді, ішкі отрадағы факторларды, нақты жағдайдың даму