2015-08-21
521
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) әскери-медициналық қызмет - әскери немесе арнайы қызметтiң болуы заңмен көзделiп, осы органдардың қызметiн медициналық қамтамасыз етуге арналған әскери-медициналық бөлiмшелердiң, бөлiмдер мен мекемелердiң жиынтығы;
2) денсаулық сақтау - азаматтардың денсаулығын сақтауға бағытталған медициналық, әлеуметтiк-экономикалық, саяси және өзге де шаралардың жиынтығы;
3) медициналық қызмет - жоғары немесе орта кәсiби медициналық бiлiм алған жеке тұлғалардың, сондай-ақ заңды тұлғалардың азаматтардың денсаулығын сақтауға бағытталған кәсiби қызметi;
4) медициналық көмек - аурулардың медицина қызметкерлерi жүзеге асыратын профилактикасы, диагностикасы, азаматтардың ауыруына, денсаулығының өзге де бұзылуына, жүктiлiгi мен босануына байланысты емдеу және оңалту;
|
|
|
5) медициналық ұйымдар - негiзгi қызметi халыққа медициналық көмек пен медициналық қызметтер көрсету болып табылатын денсаулық сақтау ұйымдары;
6) медициналық қызметтер көрсету - азаматтарға медициналық көмек көрсету жөнiндегi тиiстi лицензия негiзiнде iс-қимыл жасайтын жеке және заңды тұлғалардың қызметтер көрсетуi;
7) медициналық сараптама - денсаулық сақтаудағы қызметтiң әр түрлi салалары жай-күйiнiң деңгейiн, сапасын және дәрежесiн белгiлеуге бағытталған ұйымдастыру, талдау және практикалық iс-шаралардың жиынтығы;
8) денсаулық сақтау ұйымы - ұйымдық-құқықтық және меншiк нысанына қарамастан денсаулық сақтау саласында қызметiн жүзеге асыратын заңды тұлға;
9) денсаулық сақтауды басқару органдары - Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi органы, облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) денсаулық сақтауды мемлекеттiк басқарудың жергiлiктi органдары, медициналық қызметтерiнiң органдары;
10) денсаулық сақтау жүйесi - қызметi азаматтардың денсаулық сақтау және медициналық көмек алу құқықтарын қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттiк органдардың және денсаулық сақтау субъектiлерiнiң жиынтығы;
11) денсаулық сақтау субъектiлерi - денсаулық сақтау ұйымдары және жекеше медициналық iс-тәжiрибемен шұғылданатын жеке тұлғалар;
|
|
|
12) денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган - Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау, медициналық және фармацевтикалық бiлiм беру саласындағы басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы органы.
Ескерту. 1-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы 2004.12.20. N 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
2-бап. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау
туралы заңдары
1. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.
2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.
3-бап. Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттiк
саясаттың негiзгi принциптерi мен мiндеттерi
1. Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi принциптерi:
1) халықтың денсаулығын ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету факторларына жатқызу;
2) азаматтардың денсаулық сақтау саласындағы құқықтарын сақтау және оларды мемлекеттiк кепiлдiктермен қамтамасыз ету;
3) әлеуметтiк және мүлiктiк жағдайына қарамастан халықтың медициналық көмекке қол жетiмдiлiгi;
4) халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз ету;
5) азаматтардың денсаулығын ғұмыр бойы сақтау саласындағы мемлекеттiк реттеу және мемлекеттiк бақылау;
6) азаматтардың медициналық көмек алуындағы әлеуметтiк әдiлдiк пен теңдiк;
7) азаматтардың денсаулық сақтау саласындағы мұқтаждықтарына денсаулық сақтау жүйесiнiң ықыластылығы;
8) мемлекеттiк органдардың азаматтардың денсаулығын сақтау мен тыңайтуды қамтамасыз етуге жағдай жасау жолындағы жауапкершiлiгi.
2. Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi мiндеттерi:
1) Қазақстан Республикасының азаматтарын тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемiмен қамтамасыз ету;
2) дәрiлiк заттармен қамтамасыз ету саласындағы қауiпсiздiктi сақтау;
3) отандық медициналық және фармацевтикалық өнеркәсiптi дамытуды қамтамасыз ету;
4) оқытудың осы заманғы технологияларын пайдалана отырып, медициналық бiлiм берудiң үздiксiздiгi мен сабақтастығын қамтамасыз ету;
5) республикалық және жергiлiктi бюджеттердi қалыптастыру кезiнде денсаулық сақтау саласындағы қаржыландыру нормативтерiн белгiлеу;
6) медициналық ұйымдардың медициналық көмек көрсетудегi iс-қимылдарының сабақтастығы;
7) денсаулық сақтау саласындағы стандарттарды белгiлеу;
8) денсаулық сақтау саласындағы ғылыми-зерттеу қызметiн, ақпараттық және коммуникациялық жүйелердi мемлекеттiк қолдау;
9) медициналық ғылым мен техниканың осы заманғы жетiстiктерiне, емдеудiң жаңа технологияларына сәйкес медициналық көмек көрсету;
10) халықтың әлеуметтiк шетiн топтарындағы азаматтардың, оның iшiнде аналардың, балалардың, мүгедектердiң және зейнеткерлердiң денсаулығын сақтау жөнiндегi шараларды ұйымдастыру және өткiзу;
|
|
|
11) халықтың денсаулық жағдайы мен өмiр сүру ортасының факторлары туралы статистикалық және өзге де ақпаратты беру;
12) көрсетiлетiн медициналық қызметтердiң сапасы мен толымдылығына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау туралы заңдарының өзге де талаптарының сақталуына мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру;
13) азаматтардың денсаулығын сақтау саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту.
4-бап. Денсаулық сақтау жүйесi
1. Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау жүйесi мемлекеттiк және мемлекеттiк емес денсаулық сақтау секторларынан тұрады.
2. Мемлекеттiк денсаулық сақтау секторы денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттiк органдардан, денсаулық сақтау ұйымдарынан, мемлекеттiк меншiк құқығына негiзделген денсаулық сақтау саласындағы ғылыми ұйымдардан және бiлiм беру ұйымдарынан тұрады.
Мемлекеттiк емес денсаулық сақтау секторы жеке меншiк құқығына негiзделген денсаулық сақтау ұйымдарынан, денсаулық сақтау саласындағы ғылыми ұйымдардан, бiлiм беру ұйымдарынан, сондай-ақ жекеше медициналық iс-тәжiрибемен шұғылданатын жеке тұлғалардан тұрады.
3. Денсаулық сақтау жүйесiнiң қызметiн мемлекеттiк реттеудi және мемлекеттiк бақылауды денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының Заңы
Азаматтардың денсаулығын сақтау туралы
(2007.11.01. берілген толықтыруларымен)
29-бап. Дәрігерлік құпия
1. Медициналық көмекке жүгіну фактісі, азаматтың денсаулығының жай-күйі, оның ауруының диагнозы туралы ақпарат пен оны тексеру және (немесе) емдеу кезінде алынған өзге де мәліметтер дәрігерлік құпияны құрайды.
2. Осы баптың 3 және 4-тармақтарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, оқыту, кәсіптік, қызметтік және өзге де міндеттерді орындау кезінде дәрігерлік құпияны құрайтын мәліметтер белгілі болған адамдардың оларды жария етуіне жол берілмейді.
3. Пациентті тексеру мен емдеу мүддесіне орай, ғылыми зерттеулер жүргізу, осы мәліметтерді оқыту процесінде және өзге де мақсаттарға пайдалану үшін дәрігерлік құпияны құрайтын мәліметтерді азаматтың немесе оның заңды өкілінің келісімімен басқа азаматтарға беруге рұқсат етіледі.
4. Азаматтың немесе оның заңды өкілінің келісімінсіз дәрігерлік құпияны құрайтын мәліметтерді беруге мынадай жағдайларда:
1) өзінің жай-күйіне байланысты өз еркін білдіруге қабілетсіз азаматты тексеру және емдеу мақсатында;
2) айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулар таралу қатері болған кезде;
3) тергеу немесе сот талқылауын жүргізуге байланысты анықтау және алдын ала тергеу органдарының, прокурордың және (немесе) соттың сұрау салуы бойынша;
4) кәмелетке толмаған немесе әрекетке қабілетсіз адамға медициналық көмек көрсету кезінде оның заңды өкілдерін хабардар ету үшін;
5) азаматтың денсаулығына зақым құқыққа қарсы әрекеттер салдарынан келтірілді деп есептеуге негіздер бар болған кезде жол беріледі.
|
|
|
III тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АЗАМАТТАРҒА МЕДИЦИНАЛЫҚ
КӨМЕК ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСI
14-бап. Халыққа медициналық көмек ұйымдастыру
1. Азаматтарға ақысыз медициналық көмектiң кепiлдi көлемiнiң қолайлығын және оны алуын қамтамасыз ететiн мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiнiң негiзiн:
фельдшерлiк-акушерлiк пункт (дәрiгерге дейiнгi көмек);
дәрiгерлiк амбулатория, емхана және учаскелiк аурухана (дәрiгерлiк көмек);
аудандық орталық аурухана, диспансерлер (бiлiктi дәрiгерлiк көмек);
облыстық аурухана, қалалық аурухана, диспансерлер, жедел медициналық жәрдем ауруханалары мен станциялары, республикалық орталықтар мен ғылыми-зерттеу институттарының клиникалары (мамандандырылған дәрiгерлiк көмек) құрайды.
2. Лицензиясы болған жағдайда заңды және жеке тұлғалардың медициналық ұйымдардың басқа да түрлерiн ашуына рұқсат етiледi.
15-бап. Халыққа медициналық көмек көрсету түрлерi
1. Халыққа медициналық жәрдем көрсету:
алғашқы медициналық-санитариялық көмектi, мамандандырылған медициналық көмектi, медициналық-әлеуметтiк көмек пен оңалтуды қамтиды.
2. Мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiне кiретiн арнайы медициналық ұйымдар (жедел медициналық жәрдем станциялары мен бөлiмдерi) өмiрге қауiп төнген жағдайларда, бақытсыз жағдайларда және ауыр сырқаттанған кезде ересектер мен балаларға тегiн жедел медициналық көмек көрсетедi.
3. Алғашқы медициналық-санитариялық көмек медициналық қызмет көрсетудiң әрбiр азамат үшiн негiзгi қолайлы және тегiн түрi болып табылады және ол неғұрлым кең таралған ауруларды, жарақаттарды, улануды және кiдiртуге болмайтын басқа да жай-күйлердi емдеудi, бала тууға жәрдемдесудi, санитариялық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралар жүргiзудi, аса елеулi аурулардың медициналық профилактикасын, санитариялық-гигиеналық бiлiм берудi, отбасын, ананы, әке мен баланы қорғау жөнiнде шаралар жүргiзудi, тұрғылықты жерi бойынша медициналық көмек көрсетуге байланысты басқа да шаралар жүргiзудi қамтиды.
4. Мамандандырылған медициналық көмектi азаматтарға диагностиканың, емдеудiң арнаулы әдiстерiн және күрделi медициналық технологияларды пайдалануды қажет ететiн аурулар кезiнде амбулаториялық-емханалық және стационарлық ұйымдар көрсетедi.
5. Медициналық-әлеуметтiк көмек медициналық-әлеуметтiк үлгiдегi ұйымдар желiсiн құру және дамыту, тұрғын үй-тұрмыстық жеңiлдiктер беру, жұмыс iстейтiндердi сауықтыру жөнiндегi медициналық ұсыныстарды жұмыс берушiлердiң орындауын қамтамасыз ету, еңбек пен тамақтанудың ұтымды режимiн ұйымдастыру жөнiндегi шаралар жүйесiн қамтиды.
6. Туа бiткен және жүре пайда болған, асқынған және созылмалы аурулардан және алған жарақаттар салдарынан зардап шегушi азаматтарды медициналық, дене қуатын, психологиялық және әлеуметтiк жағынан оңалту тиiстi емдеу-профилактикалық және сауықтыру ұйымдарында көрсетiледi.
16-бап. Әлеуметтiк жағынан елеулi аурулардан және
айналасындағыларға қауiп төндiретiн аурулардан
зардап шегетiн азаматтарға
медициналық-әлеуметтiк жәрдем
1. Әлеуметтiк жағынан елеулi аурулардан және айналасындағыларға қауiп төндiретiн аурулардан зардап шегетiн азаматтарға медициналық-әлеуметтiк жәрдем, диспансерлiк қадағалау тегiн және жеңiлдiктi жағдаймен жасалады.
2. Әлеуметтiк жағынан елеулi аурулар және айналасындағыларға қауiп төндiретiн аурулар тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.
3. Әлеуметтiк жағынан елеулi аурулардан және айналасындағыларға қауiп төндiретiн аурулардан зардап шегетiн азаматтарға медициналық-әлеуметтiк жәрдем жасау түрлерi мен көлемiн Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау саласындағы уәкiлдi орталық атқарушы органы белгiлейдi.
17-бап. Айналадағы адамдарға қауiп төндiретiн
аурулардың арнаулы алдын алу шаралары
1. Денсаулық сақтау органдары мен ұйымдары, медицина қызметкерлерi айналадағы адамдарға қауiп төндiретiн ауруларды (туберкулездi, психикалық және соз ауруларын, алапестi, ЖИТС-тi және карантиндiк инфекцияларды) анықтауды (соның iшiнде құпиялылығын сақтап анықтауды), сондай-ақ олардың арнаулы алдын алу шараларын жүзеге асырады.
2. Айналадағы адамдарға қауiп төндiретiн аталған аурулардың арнаулы алдын алу шараларын жүргiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкiлдi орталық атқарушы органы белгiлейдi.
18-бап. Туберкулезбен және диабетпен ауыратын адамдарға
медициналық-санитариялық көмек көрсету
1. Туберкулезбен ауыратын адамдар мiндеттi түрде диспансерлiк бақылауға алынып, емделуге тиiс, олар туберкулезге қарсы дәрi-дәрмектермен және санаторий-курорттық еммен тегiн қамтамасыз етiледi, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жеңiлдiктердi пайдаланады.
2. Туберкулез микробактерияларын тарататын науқастар мiндеттi түрде ауруханаға жатқызылуға тиiс, олар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тұрғын үймен қамтамасыз етiледi.
3. Диабетпен ауыратын адамдар мiндеттi түрде диспансерлiк бақылауға алынып, тегiн еммен және дәрi-дәрмек құралдарымен жеңiлдiктi жағдайда қамтамасыз етiлуге тиiс.
19-бап. Соз ауруларымен және ЖИТС-пен ауыратын
адамдарға медициналық-санитариялық көмек көрсету
1. Соз ауруларына және ЖИТС-ке шалдыққан адамдарды дер кезiнде анықтап, емдеу үшiн денсаулық сақтау органдары мен ұйымдарының ұсынысымен жергiлiктi атқарушы органдар арнаулы орталықтар, лабораториялар, кабинеттер, соның iшiнде олардың құпия емдейтiндерiн, ауруханалар және диспансерлер ашады. Өз еркiмен емделуден жалтарған жағдайларда мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Тексерiлуге және емделуге келуден жалтаратын, сондай-ақ соз аурулары мен ЖИТС тарататын адамдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
2. ЖИТС-пен ауыратын азаматтардың құқықтары Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалады.
VI тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ЖӘНЕ ЖЕКЕ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ҰЙЫМДАРЫНЫҢ
ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI
37-бап. Мемлекеттiк және жеке медициналық ұйымдардың
құқықтары мен мiндеттерi
Мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесi ұйымдарының:
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өздерiнiң ұйымдық құрылымын, штаттарын жасауға және бекiтуге, еңбектi ұйымдастыру мен оған ақы төлеу нысанын дербес таңдауға;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес заңды тұлға құқықтарын пайдалануға құқығы бар.
38-бап. Жеке медициналық ұйымдардың және жеке
медициналық практикамен айналысатын адамдардың
құқықтары
Жеке медициналық ұйымдардың және жеке медициналық практикамен айналысатын адамдардың:
алған лицензиясына сәйкес халыққа профилактикалық, диагностикалық және емдiк көмек көрсетуге;
көрсетiлетiн медициналық қызметке баға белгiлеуге;
Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтiн шарттармен медициналық қызметкерлер жалдауға, олардың еңбегiне ақы төлеудiң нысандары мен мөлшерiн белгiлеуге;
Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкiлдi орталық атқарушы органы белгiлеген тәртiппен дәрi-дәрмекке рецепттер жазып беруге және анықтамалар мен еңбекке жарамсыздық парақтарын беруге құқығы бар.
39-бап. Мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесi ұйымдарының
мiндеттерi
Мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiнiң ұйымдары:
шұғыл медициналық көмек көрсетуге;
науқас адам үшiн мемлекет кепiлдiк беретiн көлем шегiнде қолайлы, дер кезiнде бiлiктi, мамандандырылған және тегiн медициналық көмектi;
төтенше жағдайларда жұмыс iстеуге сақадай-сай болуды;
айналасындағы адамдарға қауiп төндiретiн аурулардан, сондай-ақ кәсiби аурулардан сақтандыру, олардың диагностикасы және емделуi жөнiнде арнаулы профилактикалық медициналық шаралар жүргiзудi;
мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiнiң ұйымдары көрсететiн бiлiктi медициналық жәрдем нысандары мен түрлерi туралы тегiн, оперативтi және ақиқат ақпар берудi;
санитариялық-гигиеналық, эпидемияға қарсы режимдердi сақтауды;
меншiк нысандарына қарамастан, басқа да денсаулық сақтау ұйымдарымен өзара iс-қимыл жасауды және олармен сабақтастықты;
салауатты тұрмыс салтын насихаттауды және халыққа санитарлық-гигиеналық тәрбие берудi;
медициналық кадрлар даярлау және қайта даярлау үшiн жағдайлар жасауды;
азаматтардың денсаулығын сақтау мәселелерi бойынша басқа да министрлiктермен және ведомстволармен, сондай-ақ өнеркәсiп, оқу, сауда, ауыл шаруашылық және басқа ұйымдармен өзара iс-қимыл жасауды қамтамасыз етуге мiндеттi.
Ескерту. 39-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2002.03.21. N 308 Заңымен.
40-бап. Жеке медициналық ұйымдардың және жеке
медициналық практикамен айналысатын адамдардың
мiндеттерi
Жеке медициналық ұйымдар және жеке медициналық практикамен айналысатын адамдар:
шұғыл медициналық көмек көрсетудi қамтамасыз етуге;
халыққа өздерi көрсететiн профилактикалық, диагностикалық және емдiк көмектiң барлық түрлерiне лицензиясы болғанда ғана медициналық қызметтi жүзеге асыруға;
профилактикалық-емдеу ұйымдарының жұмысын ұйымдастыру жөнiнде Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкiлдi орталық атқарушы органы бекiтетiн санитариялық ережелер мен нормаларды, гигиеналық нормативтердi басшылыққа алуға;
Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкiлдi орталық атқарушы органы белгiлеген нысан, түрлер бойынша және көлемде бастапқы медициналық құжаттарды жүргiзуге және жыл сайын есеп берiп отыруға;
кәсiби мiндеттерiн атқару кезiнде өздерiне белгiлi болған азаматтардың ауруы туралы, iшкi және отбасылық өмiрi туралы мәлiметтердi жария етпеуге мiндеттi. Бұл ақпаратты ашып айтуға осы Заңда көзделген жағдайларда жол берiледi;
бұқаралық ақпарат құралдарында көрсетiлетiн медициналық жәрдем және сырқаттарды емдеу әдiстерiнiң тиiмдiлiгi туралы азаматтарға ақиқат ақпар және объективтi жарнама беруге;
соз ауруларымен, ЖИТС-пен, алапеспен, микроспориямен, трихофитиямен, қышымамен, жұқпалы психикалық аурулармен ауыру жағдайларын денсаулық сақтау органдарына, ал жаңадан алған жарақаты мен жаралануы бойынша өтiнiш бiлдiрген адамдар туралы iшкi iстер органдарына хабарлауға мiндеттi.
Ескерту. 40-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.12.17. N 325 Заңымен.
Тақырып 5. ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУ-ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Мақсаты: Студенттер Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтау жүйесін заңдылық реттеудің негізгі принциптерін білуі қажет.
Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғауды құқықтық қамтамсыз ету жүйесі келесі негізін қалаушы актілерден тұрады: Қазақстан Республикасының Атазаңы; Қазақстан Республикасы Президентінің нұсқаулары; Қазақстан Республикасының заңдары; Қазақстан Республикасы Парламентінің қаулылары; Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары; ҚР ДСМ нормативтік актілері (бұйрықтар, ережелер, нұсқаулықтар және т.б.).
Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау жүйесінің қызмет етуі заңдылық құжаттармен қамтамасыз етілген. Олардың арасындағы негізгісі – Қазақстан Республикасының Атазаңы (30 тамыз, 1995 ж.) болып табылады. Қазақстан Республикасы Атазаңының 29-бабында:
1. Қазақстан Республикасының азаматтары денсаулығын қорғауға құқылы.
2. Қазақстан Республикасы азаматтарының заңмен бекітілген медициналық көмектің кепілдік етілген көлемін тегін алуға құқысы бар.
3. Мемлекеттік және жеке-меншік емдеу мекемелерінде, сонымен қатар жеке-меншік медициналық практикамен айналысатын тұлғалардан ақылы медициналық көмек алу заңмен бекітілген негізде және ретпен жүргізіледі.
Қазақстан Республикасының әрбір азаматына бұл құқықтар туғаннан тиесілі. Бұл құқықтар Қазақстан Республикасының азаматы болып тұрған барлық ғұмыры барысында күшінде болады. Денсаулық қорғауға құқысы, тек, мемлекет қатысуымен ғана іске асатын әлеуметтік құқықтарға жатады. Мемлекет Қазақстан Республикасының Атазаңында денсаулықты қорғау құқысын бекіте отырып, олардың іске асуын, республикалық және жергілікті бюджет есебінен медициналық көмектің кепілді көлемін көрсетумен қоса өз міндетіне алады..
29-баптан басқа Қазақстан Республикасы азаматының тікелей денсаулыққа қатысты басқа да құқықтары бар: өмір сүруге құқысы (15-бап), жеке бас еркіндігіне құқысы (16-бап), адам жетістіктеріне қол сұқтырмау құқығы (17-бап), жеке өміріне, жеке басы мен жанұя құпияларына қол сұқтырмау, өз ар-ожданын қорғау құқығы (18-бап), еңбек еркіндігі құқығы (24-бап), демалысқа құқығымен бірге (24-бап, 4 б.), тұғын-жайға құқығы (25-бап), меншік иесі болуға құқысы (26-бап), өмір және денсаулыққа қолайлы қоршаған ортаға құқығы (31-бап), жасына, ауру жағдайына, мүгедектікке, асыраушысын жоғалтқан жағдайда әлеуметтік қаматамасыз етілуге құқысы (28-бап), атан-ананың балаларына қамқорлық жасап, тәрбиелеуге құқысы (27-бап), білім алуға құқысы (30-бап) және т.б. Атазаңда бекітілген құқықтар мен еріктерінен басқа, Қазақстан Республикасыны азаматы өз кезегінде Атазаңды, ҚР заңдылықтарын, басқа тұлғалардың құқықтарын, ерігін, ар-ожданын құрметтеуге міндетті (34-бап).
Халық денсаулығын қорғау денсаулық сақтау жүйесінің құзыреті шектерінен шығып кетеді. Осыған байланысты, халық денсаулығын қорғау бойынша әрекет қазақстандық құқықтардың көптеген салаларын қамтиды: әкімшілік, азаматтық, жер, муниципалды, жанұялық, еңбек, қылмыстық, экологиялық құқы.
«Барлық қазақстандықтардың көркеюі, қауіпсіздігі және жағдайын жақсарту» «Қазақстан – 2030» стратегиясы ұзақмерзімді 4-ші басымдық «Денсаулық, білім және азаматтардың көркеюі» болып табылады. Бұл мақсатты іске асыру стратегиясы келесі компоненттерден тұрады: аурушылдықтың алдын-алу салауатты өмір салтын ынталандыру, есірткіге құмарлық пен есірткі бизнесімен күрес, алкоголь және темекі пайдалануды қысқарту, әйелдер мен балар денсаулығын жақсарту, ана мен бала денсаулығын қорғау, тамақтану сапасын жақсарту, қоршаған орта және экология тазалығы, таза ауыз суын қамтамасыз ету, гигиена және санитария ережелерін сақтау.
Казақстан Республикасы Президентінің келесі жыл сайынғы халыққа жолдаулары денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру бойынша, соның ішінде медициналық көмек сапасы мен нәтижелілігін арттыру бойынша тапсырмалар; мемлекеттік-жеке-меншік серіктестік механизмін қолдана отырып 100 аурухана құрылысы; дәрігерлер мен медициналық қызметкерлерді оқытудың, аттестациялау және даярлаудың халықаралық стандарттарын қоса жалпы халықаралық стандарттарға көшу; соңғы жұмыс нәтижелерін, яғни көрсетілген медициналық көмектің сапасын, көлемін және күрделілігіне, сонымен қатар біліктілік деңгейіне қарай медициналық қызметкерлердің еңбекақысын төлеу; бюджеттік сфера қызметкерлерінің еңбекақысын сатылып жоғарылата отырып 2012 жылға 2 есе деңгейге жеткізу және т.б. қамтиды.
Азаматтардың денсаулығын қорғауға конституциялық құқықтарын іске асыру мақсатында және Қазақстан Республикасында олардың сақталуын қамтамасыз етуде бірқатар заңдар қабылданып, кейін олар 2009 жылдың 18 қыркүйегінде қабылданған «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі» туралы ҚР Кодексінің негізін қалады. Медицина сферасын регламенттейтін 11 заңды алмастырған Кодексті қабылдау лейтмотиві болып азаматтардың денсаулығын қорғауға құқықтарын максималды бекітуге жағдай жасау, ұлттық медицина статусын жоғарылатуға, денсаулық сақтау аймағындағы отандық заңдылықтарды халықаралық стандарттарға келтіру табылады.
Кодексте денсаулық сақтау аймағындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдары бекітілген:
1) қауіпті, тиімді және сапалы медициналық көмек алудағы азаматтардың құқық теңдігін;
2) жеке және қоғам денсаулығын сақтап нығайту үшін мемлекеттің, жұмыс берушілер мен азаматтардың ортақ жауапкершілігін;
3) аналық пен балалықты қорғауды;
4) ақысыз медициналық көмектің ақысыз кепілді көлемін;
5) денсаулық сақтау жүйесі жұмысында профилактикалық бағыттың басымдығын;
6) медициналық көмекке қол жеткізуді;
7) медициналық көмек сапасын үздіксіз жоғарылатуды;
8) халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын;
9) медициналық көмек көрсетуде денсаулық сақтау мекемелері жұмысындағы сабақтастықты;
10) оқытудың қазіргі технологияларын қолдана отырып медициналық және фармацевтикалық білімнің үздіксіздігі мен сабақтастығын;
11) отандық медициналық ғылымды мемлекеттік қолдауды, ғылымның алдыңғы қатарлы жетістіктерін, денсаулық сақтау аймағындағы әлемдік техника мен тәжірибені енгізуді;
12) ерікті және риясыз донорлықты кеңейту;
13) медициналық және фармацевтикалық өндірістің конкурентқабілеттілігін дамыту және отандық өнімдерді мемлекеттік қолдауды;
14) денсаулығын қорғауға азаматтардың құқықтарын қамтамасыз етуде қоғамдық бірлестіктердің қатысуын;
15) денсаулық сақтаудың әлеуметтік, халықтың қажеттері мен тұтынуын қамтамасыз етуге және өмір сапасын жақсартуға бағыттылығы;
16) салауатты өмір салты мен салауатты тамақтануды қалыптастыруға атасалысу;
17) халық денсаулығын, дәрілік заттардың қауіпсіздігін, тиімділігін және сапасын ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету факторларына жатқызуды қамтамасыз ету.
Қазақстан Республикасындағы халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесінің қазіргі жағдайына талдау жүргізу негізінде 2011-2015 жылдарға «Саламатты Қазақстан» Мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың басымды стратегиялық бағыттары мен механизмдері анықталған.
Бағдарламада ведомствоаралық және сектораралық өзара әрекеттестікті ескере отырып жоспарланған іс-шараларды орындаудың заңдылық, инвестициялық, құрылымдық, экономикалық және мамандық қамтамасыз етілуі бойынша шаралар қарастырылған. Саланың нарықтық қатынастарға бейімделуі қарастырылған: көпқырлы меншік формаларының дамуы, медициналық көмек нарығын түзу, медициналық мекемелер арасында конкуренттік қатынастар қалыптастыру.
