Жақында жарық көрген «Евразийский проект Нурсултана Назарбаева, воплощенный в жизнь» деп аталатын кітапта тұңғыш рет құжаттық негізде іргелес Еуразия мемлекеттерінің интеграциялық үдерістері қарастырылды және тиімді жұмыс істеп тұрған әрі Нұрсұлтан Назарбаевтың Еуразия жобасының жүзеге асуының өзекті құралдарына айналған ЕурАзЭҚ, Кеден одағы және қалыптасып келе жатқан Біртұтас экономикалық кеңістіктің дамуы талданды.
Қазақстан Көшбасшысы өрісі кең Еуразиялық мемлекеттер одағын қалыптастыру идеясын ұсынып, мұндай интеграциялық ұсыныстың тиімділігіне іргелес мемлекеттердің басшыларын сендіре отырып және солардың белсенді қатысуымен осынау еуразиялық жобаны табысты түрде жүзеге асыра білді. Ой мен практиканың осындай тұтастығы және оларды сабақтас та нық сипатта ілгерілету Еуразия жобасының табысты болуын қамтамасыз етті.
Әдістемелік нұсқаулар: Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың ықзметін қазіргі күнгі БАҚ материалдарына сүйене отырып қарастыру керек.
Әдебиеттер тізімі:
1. Сыздықов С. Еуразия идеясы мен практикасы жаңа белесте // Егеменді Қазақстан, 2010 жылғы 18 мамыр.
2. Нысанбаев А. Н., Абенов С. М., Бакаев Л. К. и др. Евразийская интеграционная политика Республики Казахстан: проблемы и перспективы. Алматы: Ақыл кітабы, 1998.
3. Назарбаев Н. А. Евразийский экономический союз: теория или реальность // Известия.-2009.-19 марта.
Дәріс 14.
Кеден одағы және Біртұтас экономикалық кеңістік
Мақсаты: Кеден одағы және Біртұтас экономикалық кеңістікті қарастыру.
1.Біртұтас экономикалық кеңістік жаңа индустрияландырудың жаңа жолы
2. Кеден одағы -еркін сауда жасасу мүмкіндігі
Негізгі түсініктер: еуразиялық интеграция экономикалық кеңістік, Біртұтас экономикалық кеңістік
Адамзат қоғамы өмірдің әр түрлі саласында жаңа идеялардың пайда болуы, бекуі, таралуы және жүзеге асуы нәтижесінде алға қарай басып келеді. Ал идея қоғамның кез келген мүшесінің бойында қайнап жетілуі мүмкін. Бірақ оны кез келген қоғам мүшесі жүзеге асыра алмайды. Өйткені ол үшін қайраткерлік әрекет керек. Ағылшын жазушысы және философы Томас Карлейлдің “білім адамға бәрін береді, ал әрекет оның тұлғасын жарқыратып көрсетеді, даңқ әкеледі” деуі осыған байланысты болса керек.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев осы идеяны неғұрлым жаңа қырынан және прагматикалық тұрғыдан көтерді. Қазіргідей жаһандану үрдістері қарқын алған тұста Еуразия халықтарының тұрмыс-тіршілігін, ортақ тарихи-мәдени арналарын біріктіре, кеңейте түсуге үндеген бұл идея негізінен соған ықпал ететін экономикалық алғышарттарды қалыптастыру мәселесіне бағытталды. Сондықтан бұл идея өзінің алғашқы пайда болу кезінен бастап алдыңғы қатарлы көптеген адамдардың жүрегін баурап алды. Кез келген ұлы идеяның өмірде қиындықпен жол салатыны секілді оның қарсыластарының болмай қалмағандығын айтуға тиістіміз. Кейбіреулер оны орындалмайтын арманға балағаны шындық.
Еуразиялық экономикалық қоғамдастық – ТМД кеңістігіндегі қызметі ең дамыған өңірлік бірлестіктердің бірі болып табылады. Бұл қоғамдастық Елбасының бастамашылдығымен 2000 жылдың 10 қазаны күні оған қатысушы мемлекет басшыларының Астана басқосуында құрылған болатын. 2003 жылдың желтоқсан айында бұл ұйым Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының қасындағы байқаушы мәртебесіне ие болды.
Қоғамдастық қызметінің негізгі мақсаты – оған қатысушы мемлекеттер арасында бірыңғай экономикалық кеңістік құру арқылы сауданың еркіндігіне, елдер шекарасынан осы мемлекеттерде өндірілетін тауарлардың кедергісіз жылжуына қол жеткізу. Бұл міндет пен мақсат 1999 жылдың 26 ақпанындағы Кеден одағын қалыптастыру мен Бірыңғай экономикалық кеңістік құру туралы алғашқы келісімнің өзінде айқындалған болатын.
ЕурАзЭҚ осы мақсатқа қол жеткізу бағытында неғұрлым шапшаң қарқынмен алға жылжу үстінде. Содан бері ұйым аясында көптеген құжаттар қабылданып, жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Солардың арасында 2007 жылдың 6 қазаны күні Душанбе қаласында өткен Мемлекетаралық кеңес отырысында қабылданған Беларусь, Қазақстан және Ресей мемлекеттері басшыларының Кеден одағын құру жөніндегі келісімдік-құқықтық базаны қалыптастыру туралы шешімінің маңызы ерекше болғандығын айта кетпекпіз.
Содан кейінгі жерде валюта саясаты, капиталдың еркін қозғалуы және инвестициялық саясат саласында тараптардың өзара қатынастарын ретке келтіретін бірқатар халықаралық келісімдер, Кеден одағының комиссиясы туралы шешім дүниеге келді. Сонымен қатар ЕурАзЭҚ-ты дамытудың басым бағыттарын жүзеге асырудың 2008-2010 және одан кейінгі жылдарға арналған шаралар жоспары бекітілді.
Сонымен қатар инвестицияларды ынталандыру мен өзара қорғау, энергетикалық рынокты ақпараттық тұрғыда қамтамасыз етудің ортақ жүйесін қалыптастыру, ЕурАзЭҚ-тың техникалық реттеу саласындағы ақпараттық жүйесін құру туралы шешімдер қабылданып, қоғамдастық жұмысының одан әрі алға басуына мүмкіндік жасалды. Ортақ энергетикалық рынокты қалыптастырудың тұжырымдамасы бекітілді.
2008 жылдың 19-21 желтоқсаны аралығында біздің Елбасының бастамашылдығымен Бурабайда өткен Армения, Қазақстан, Қырғыз, Ресей, Тәжікстан президенттерінің бейресми жағдайдағы кездесуінің де маңызы үлкен болды. Осы басқосуда қоғамдастықтың 10 млрд. доллар көлеміндегі Дағдарыспен күрес қорын және Жоғары технологиялар орталығын құру жөніндегі келісімге қол жеткізілді.
Сөйтіп, ЕурАзЭҚ қызметі ТМД елдеріндегі басқа ұйымдармен салыстырғанда жемісті жұмыс жасап, жылдан жылға алға басу үстінде. Мұның өзі Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың интеграциялану жөніндегі идеяларының өміршеңдігін, халықаралық деңгейдегі қайраткерлік қимыл әрекеттерінің табыстылығының айқын көрінісі деп айта аламыз.
Дегенмен, осы жолғы Минск басқосуының қарсаңында бұқаралық ақпарат құралдарында Ресей мен Беларусь арасында аталған басқосуда дүниеге келуге тиіс Кеден одағына қатысты аздаған кикілжіңдердің бар екендігі де байқалып қалған еді. Осыған байланысты басқосуды ақпараттық тұрғыдан қамтамасыз ету үшін әр елден келген журналистер қауымы бір-бірімен әңгімесінде жоспарланып отырған шараның кейінге сырғуы мүмкін деген қауіптерін де білдіріп жатты.
ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық кеңесіне қатысуға келген ел басшыларының кездесу регламентіне аздап өзгеріс енгізілетіні мәлім болды. Мемлекетаралық кеңестің төрағасы Беларусь Республикасының Президенті Александр Лукашенко Кеден одағына қатысты құжаттарды талқылау үшін ең алдымен Қазақстан, Беларусь, Ресей президенттерінің үшеуара кездесу өткізіп, мәселені неғұрлым тар шеңберде талқылайтындығын мәлім етті. Сөйтіп, ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық кеңесінің осы жолғы отырысында ең негізгі және түйінді мәселе Кеден одағын құруға қатысты құжаттарды талқылау болатындығы белгілі болды.
Үш мемлекеттің басшысы аталған мәселені 2 сағат бойы талқылады. Сөйтіп барып ортақ келісімге қол жеткізілді. Мұнан кейін болып өткен ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық кеңесінің тар шеңберде және кеңейтілген құрамда өткен отырыстары Кеден одағының дүниеге келгендігін әйгіледі. Отырыс жүріп жатқан Минскідегі орталық кітапханада залды торлап алған толғанысты сәттер осылайша шешімін тапты. Еуразиялық экономикалық қоғамдастық аясында Қазақстан, Беларусь, Ресей мемлекеттерінің арасында Кеден одағының құрылғандығын, 2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап осында қол жеткізілген келісімдерге сәйкес аталған мемлекеттерде бірыңғай кеден тарифінің орнығатындығын, ал сол жылдың 1 шілдесінен бастап бірыңғай кеден аумағының жұмыс істеуге кірісетіндігін жан-жақтан жиналған журналистер әлемнің әр шалғайына жедел түрде таратып жатты. Артынан журналистермен болған баспасөз мәслихатын ашқан Александр Лукашенко бұл басқосуды тарихи басқосу болды деп мәлімдеді. “Беларусь жері халықтар тағдырына әсері мол тарихи оқиғалардың мекеніне айналды. Осында 1991 жылы Беларусь, Украина, Ресей республикаларының басшылары Белавежье келісіміне қол қойып, Кеңес Одағының өмір сүруі тоқтағандығын мәлімдеген еді. Енді біз Минск келісіміне қол қойып, Кеден одағының құрылғандығын әйгілеп отырмыз”, – деді ол. “Белавежье келісімі жан-жаққа ыдырауды бастап берген, ал біз бірігуге үндейтін келісім жасадық”, – деді Ресей Президенті Дмитрий Медведев өз сөзінде.
Осы баспасөз мәслихатында сөз сөйлеген Қазақстан басшысы Нұрсұлтан Назарбаев қол жеткізілген келісімнің экономикалық тиімділік қырларын ашып берді. Кеден одағын құрудағы ең маңызды шарт ЕурАзЭҚ аясында Бірыңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыру екендігін, бүгінгі қол қойылып отырған бірыңғай кедендік тариф пен Одақтың Кеден кодексін қабылдау осы мақсатқа жетудің тарихи маңызды қадамы болатындығын атап көрсетті.
Кеден одағын, Бірыңғай экономикалық кеңістікті құру біздің елдерімізге не береді?
Біріншіден, бірыңғай кеден аймағының құрылуы елдердің әртүрлі бағыттары бойынша кең көлемді ынтымақтастық орнатуына мүмкіндік береді. Бірлескен өндірістер мен кооперациялар құру әрекеттерін белсенді етеді. Мұның өзі жаңа индустрияландыруды жүзеге асыру, сырттан болатын тауарлар экспансиясынан бірлесіп қорғану үшін өте маңызды.
Екіншіден, үш мемлекеттің азаматтары кедендік төлемдерді қаттамай-ақ өзара еркін сауда жасасу мүмкіндігіне ие болады.
Үшіншіден, құрылатын ортақ рынок 2 трлн. доллар көлеміндегі ауқымды инвестициялар тарту үшін де өте тиімді. Демек, кәсіпкерлер қосымша ресурстар тарту мүмкіндігіне ие болады.
Төртіншіден, бұл рынокта бәсекелестік ықпалы күшейеді. Мұның өзі тауарлар мен қызметтер сапасының артуына алып келеді. Осы арқылы халықтың өмір сүру деңгейі жақсара түседі.
Бесіншіден, Одаққа біріккен мемлекеттердің транзиттік әлеуетін тиімді пайдаланудың жаңа мүмкіндіктері қалыптасады. Бұдан мемлекеттің кірісі артады. Осы арқылы ол бизнес пен халықты қолдауда жаңа мүмкіндіктерге ие болады.
Сарапшылардың алдын ала болжамына қарағанда, бірыңғай кеден кеңістігін қалыптастыру 2015 жылға таман оған қатысушы елдердің ішкі жалпы өнім көлемін 15 пайызға дейін арттыруды қамтамасыз етеді.
Елбасы осылай дей келе кеден кеңістігін құрудың Ресейге, Беларусьқа, Қазақстанға қанша табыс әкелетіндігін де айтып өтті. Мұндай кеңістікті құру болашақтың жоспары – Еуразиялық экномикалық одақты құрудың негізі болып табылатындығын атап көрсетті.
Сонымен қатар осы басқосуда ЕурАзЭҚ-қа қатысушы мемлекеттердің ортақ сақтандыру рыногын құру жөніндегі қаттамаға қол қойылды. “Бүгін біз Әділет министрлері кеңесіне ЕурАзЭҚ-тың жанама органы мәртебесін беру туралы шешімге келдік. Мұның өзі қоғамдастыққа қатысатын барлық елдердің келісімді құқықтық саясатын қалыптастыру ісіндегі маңызды қадам болып табылады”, – деді Елбасы. Сондай-ақ осы басқосуда қоғамдастықтың 2010 жылға арналған бюджет саясаты туралы жолдаудың қабылданғандығын және қоғамдастықтың ішкі шекара режімін ұстаудың негізгі қағидаттары туралы ереженің бекітілгендігін айтты.
Баспасөз мәслихатында мәлім болған тағы бір мәселе келесі жылдан бастап Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың Мемлекетаралық кеңесіне Қазақстан жағы, атап айтқанда, біздің Елбасымыз төрағалық ететін болады. Осы хабарды журналистерге жеткізген Александр Лукашенко желтоқсан айында Алматыда мемлекет басшыларының бейресми жағдайда басқосуы болатындығын, онда 2010 жылдан бастап Кеден одағын құрудың нақты тетіктері одан әрі талқыланатындығын жеткізді.
Бұл басқосу Елбасымыздың еуразиялық идеясын жүзеге асыруға негіздеген батыл практикалық қадам болды деп айқын айта аламыз.
Әдістемелік нұсқаулар: Қазіргі кезде посткеңестік елдер арасындағы экономикалық ықпалдасудың тиімді және тиімсіз жақтарын салыстыра отырып қарастыру.
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1. Мансуров Т.А. Бизнес в ЕврАзЭС в условиях Таможенного союза и Единого экономического пространства. «Литер», Казахстан, 26 сентября 2011 г.
2. Путин В.В. Новый интеграционный проект для Евразии — будущее, которое рождается сегодня // «Известия», 3 октября 2011 г.
3. Лукашенко А.Г. О судьбах нашей интеграции // «Известия», 18 октября 2011 г.
Назарбаев Н.А. Евразийский Союз: от идеи к истории будущего // «Известия», 26 октября 2011 г.
Дәріс 15.
Қазақстан және еуразиялық интеграцияның экономикалық негіздері
Мақсаты: Қазіргі кездегі еуразиялық интеграциялық үрдістер мен ЕурАзЭҚ мәселелері мен болашағын қарастыру.
1.Еуразия кеңістігіндегі Бірыңғай экономикалық кеңістік: ЕурАзЭҚ, Кеден Одағы.
2.ЖаҺандану жағдайындағы еуразиялық интеграциялық үдерістер.
Негізгі түсініктер: еуразиялық интеграция экономикалық кеңістікБіртұтас экономикалық кеңістік
1. Еуразиялық экономикалық қоғамдастық -2000 жылғы 10 қазанда Астана қаласында халықаралық экономикалық ұйым ретінде Кедендік Одаққа қатысушы мемлекеттердің басшылары қол қойған ЕурАзЭҚ құру туралы шартқа сәйкес құрылды. ЕурАзЭҚ бастауы 1994 жылы Чолпан ата қаласында (Қырғызстан) Орталық Азия Одағы шеңберінде өткен Қазақстан, Өзбекстан және Қырғызстан мемлекет басшыларының кездесуінде Біртұтас Экономикалық кеңістікті құру туралы қабылданған шешіммен байланысты.
ТМД шеңберінде Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың қалыптасуы Достастық елдерінің ықпалдастықтың жаңа деңгейіне ұмтылатындығын көрсетті. Сонымен қатар ТМД-ның ішкі мәселелері де ықпалдастықтың жаңа деңгейін қажет етті.
Бұл ұйымға Қазақстан, Беларусь, Қырғызстан, Ресей Федерациясы, Тәжікстан, Өзбекстан, Армения, Молдова республикалары мүше, ал Украина бақылаушы мемлекет болып табылады. ЕурАзЭҚ құру негізіне «Кедендік Одақты және Біртұтас Экономикалық кеңістікті тиімді қалыптастыру» мақсатында қалыптастырылған сауда-экономикалық ынтымақтастық тұжырымы алынды. Мемлекетаралық Кеңес, Интеграциялық Комитет, Парламентаралық Ассамблея және Қоғамдастықтың Соты ЕурАзЭҚ-тың басқару органдары болып белгіленді.
2003 жылы мамыр айында БҰҰ ЕурАзЭҚ-ты халықаралық ұйым ретінде мойындады. ЕурАзЭҚ-тың 2003 жылдың 27 сәуірде Душанбе қаласында өткен Мемлекетаралық Кеңесінде Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтағы іс ахуалы және интеграциялық ынтымақтастықты жеделдету жөніндегі ұсыныстар туралы» баяндамасы тыңдалды. Аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жолындағы келесі қадам – Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы (ҰҚШҰ). Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт 1992 жылы ТМД шеңберінде Достастық елдерінің ұжымдық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және әскери-саяси ынтымақтастықты нығайту мақсатында құрылғандығы белгілі. Ұжымдық қауіпсіздік туралы шартқа ресми түрде 1992 жылы 15 мамырда Ташкент қаласында қол қойылды. Келісімге ТМД-ның алты мемлекеті: Армения, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Өзбекстан қол қойды. Кейіннен Беларусь қосылды. Ұйымның жоғарғы органы – Ұжымдық қауіпсіздік кеңесі. Сонымен бірге, өкілетті өкілдерден тұратын Тұрақты Кеңес, Сыртқы істер министрлері кеңесі, Қорғаныс министрлері кеңесі, Қауіпсіздік кеңестер хатшылық комитеті, ұйымның бас хатшысы, ұйым хатшылығықызмет жасайды.
Тәуелсіз Қазақстан кеңестік жүйеден кейінгі кеңістікте орналасқан елдермен ТМД, ЕурАзЭҚ ұйымдары шеңберінде экономикалық, мәдени-гуманитарлық байланыстарды қалыптастырды. Бүгінгі күні бұл ұйымдар шеңберіндегі қарым-қатынастың басым бағыттарының бірі көші-қон мәселесін шешу болып отыр. Ал аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін қалыптастыруда ҰҚШҰ-ның маңызы зор.
Қазақстан тек Орталық Азия аймағында ғана емес, Еуразия аймағында да ықпалдастыққа ұмтылуда. Әсіресе, Шанхай ынтымақтастық ұйымының алатын орны ерекше. Ол бүгінгі күні қол жеткізген нәтижелерімен ерекшеленеді. Олар: аумақтық мәселені шешу; лаңкестікке қарсы күрестегі жетістіктер; әскери саладағы тығыз ынтымақтастық; басқа халықаралық ұйымдармен байланыс орнату; экономикалық ынтымақтастықты тереңдету жолындағы нақты жобалар. 1996 жылы 26 сәуірде Шанхайда бес мемлекет – Қазақстан, Ресей, Қытай, Қырғызстан, Тәжікстан «Шекара аймағында әскери салада сенімді бекіту туралы келісім шартқа» қол қойып, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымыныңнегізін қалады. Сол кезде ұйым «Шанхай бестігі» деп аталғанымен, кейін 2001 жылғы саммитте «Шанхай бестігіне» Өзбекстанның қабылдануымен Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы деп аталды. Саммиттен кейін «Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының құру туралы» Декларация жарияланды. Сонымен бірге «Лаңкестік, сепаратизм және экстремизмге қарсы күрес туралы Шанхай конвенциясы» деп аталатын тағы бір маңызды құжат қабылданды. Сөйтіп, аймақтық саясатта алғаш рет лаңкестік, сепаратизм және экстремизм ұғымдарына анықтама берілді. Бір қызығы, бұл құжат АҚШ-тағы 2001 жылғы 11 қыркүйек оқиғасына 3 ай қалған уақытта қабылданған еді. Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы әскери одақ емес, ол аймақтық қауіпсіздік саласындағы ықпалдастықпен қатар, экономика саласындағы ықпалдастыққа ұмтылатын ұйым болып табылады.
Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары кеңесі (Азия кеңесі, АӨСШК ) АӨСШК құру туралы идеяны ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев 1992 жылы 5-ші қазандағы БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-ші сессиясында ұсынды. Ұйымның негізгі мақсаты Азия аймағындағы бейбітшілік, қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуге қатысты көп жақты қарым-қатынастарды орнату және осы мәселелерді шешу барысында ынтымақтастықты нығайту.
І Саммитте екі маңызды құжатқа: Алматы актісі мен АӨСШК Терроризмді жою және өркениеттер арасындағы диалогқа қолдау көрсету туралы Декларацияға қол қойылды. Осы құжаттар негізінде АӨСШК Азиядағы дау-жанжалдар мен қақтығыстарды реттеу мақсатындағы форумға айналды.
2004 жылы қазан айындағы АӨСШК мүше елдерінің ІІ кездесуінде Сенім шаралар каталогы қабылданды. Бұл әскери-саяси, экономикалық, гуманитарлық және басқа салалардағы шаралар жиынтығынан тұрды. АӨСШК-ке мүше мемлекеттер басшыларының шешімімен Қазақстан Республикасы Президентінің 1992 жылы БҰҰ 47-сессиясында кеңесті құру туралы идеясын қолдау ретінде 5 қазан Азия кеңесі күні болып жарияланды. АӨСШК аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті қамтамасыз ету факторына айналды.
ІІ Саммит 2006 жылы маусым айында өтті. 2007 жылғы желтоқсан айынан бастап Азия кеңесі БҰҰ Бас Ассамблеясы жанындағы бақылаушы мәртебесіне ие болды. Қазақстан АӨСШК құру туралы идеяны ұсынушы ғана емес, осы идеяны іс-жүзіне асырушы мемлекет. Бұл еліміздің ұйым төрағалығына екі мерзімге яғни 2002-2006 жылдардағы (бірінші мерзім) және 2006-2010 жылдардағы (екінші мерзім) сайлануынан да көрінеді. Бүгінгі күні еліміз АӨСШК-тің 2010 жылы өткізілетін ІІІ Саммитіне дайындық үстінде.
ШЫҰ мен АӨСШК тұрақтылық пен қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету жағынан мақсаттары мен міндеттері ұқсас құрылымдар. Бірақ бұл екі ұйым бірін-бірі қайталамайды, әрі бір-біріне қайшы келмейді. Керісінше Азиядағы қауіпсіздіктің ұжымдық жүйесін толықтырып отыр. Егер Шанхай ынтымақтастық ұйымы оған мүше мемлекеттердің нақты құқықтары мен міндеттемелеріне негізделген бірлестік болса, АӨСШК өзекті де өткір мәселелерді еркін талқылауға және оны шешу жолдарын іздеуге арналған кеңейтілген форум болып табылады. ШЫҰ мен АӨСШК Азия құрлығындағы қазіргі заманғы халықаралық қатынастардағы маңызды фактор ретінде танылып отыр.
2003 жылғы 19 қыркүйекте Беларусь, Қазақстан, Ресей және Украина Президенттері Біртұтас экономикалық кеңістікті (мұнан әрі - БЭК) құру туралы келісімге қол қойды. БЭК Достастық кеңістігіндегі экономикалық ықпалдастықты жүзеге асырудың бір жолы. ТМД құрамына кіретін төрт мемлекет ықпалдастықтың жаңа деңгейіне көшу туралы шешім қабылдады. БЭК қызметіне экономикалық сипат тән. 2004 жылы 20 мамырда БЭК құру туралы заң күшіне енді. 2004 жылы 24 мамырда Ялтада БЭК-тың дамуының басым бағыттарын анықтаған мүше мемлекет басшыларының кездесуі өтті.
Қазіргі кезде ЕурАзЭҚ – бұл әлемдегі үлкен территорияға орналасқан, мол минералдық-шикізаттық қорға ие және айтарлықтай экономикалық әлеуеті бар аймақтық ірі рынок. ТМД Статистикалық комитетінің есебінше, оның әлемдік ІЖӨ-дегі үлесі 2010 жылы 4,4 пайызды құрады. Қоғамдастық елдерінде әлемдегі барланған мұнай қорының 8,5 пайызы, табиғи газдың 25 пайызы, көмірдің 22 пайызы, тұщы су мен орман алқабының 20 пайыздан астамы орналасқан.