Конфликтіні ескерту (алдын алу)

Конфликтінің алдын алу үшін өзін -өз үстау, басқару технологиясын қолдану керек.

Тұлғалар деңгейіндегі конфликтімен жұмыс жасау.

1. Психоанализ адамның жоққа шығарып отырған методына қарсы тұру, дегенменде шын мәнінде методты бұл шындықты оған психотерапевт таныстырады поценттің қарсылығына қарамай. Ол адаммен диалог ұйындастырады, яғни адамның өзімен - өзі сөйлесуі. Психоаналитик ол адаммен проблемасының арасындағы арбитр жалғаушы.

2. Қазіргі заманғы психоанализдің техникасы өте жақсы психоанализдің қиын түрлерін жеңу үшін онда ұқсастықтан гөрі албырмашылық көп, бірақ когнитивтік теорияға жатады.

Клиентке бағытталған терапия Роджерс пен Фрейд пациентке клиент ретінде қарау, қарсылық көрсеткендерге жылылық танытады. Клиент өткен проблемасын шешпей алға жылжуды қалайды, ал дәрігер оның айнасы.

Гештальт – терапия – Ф. Перлз мен бөлігімен әр – түрлі диалогтар ұсынады. Бұл диалогте екі жақты байланыс ойнатылады. Шабылдаушы, қорғанушы, клиентті ретімен әртүрлі отырғызып өзінің мен бөлігімен диалог жүргізеді. Бұның мақсаты адамды толыққанды өмір сүруін қадағалау.

Экзистенциалдық психотерапея В. Франкл, Р.Мэя, Л.Бинсвангер, И.Ялом. Бастапқы конфликтіні терең структура бойынша қарастыратын категория – адамның жағдайы, өлім, бостандық, өзі қаламасада еркінен тыс болған әрекеттерге өзін кінәлі сезіну. Бұдан алыптудың арнайы терапиясы жоқ, оған көмектесуге деген ниет бар, оны түсіну.

Лекция 5. Мекемені басқару ісіндегі конфликт

1. Мекемені басқару ісіндегі конфликт туралы жалпы түсінік
2. Мекемені басқару ісіндегі конфликтінің көріну ерекшеліктері
3. Мекемені басқару ісіндегі конфликтіні басқару

Кикілжіңді басқару алгоритмі

Қадам	Іс – әрект мазмұны	Әдістері
	Кикілжіңнің пайда болу себебімен таныстыру	Бақылау; іс–әрекетінің қорытындысын сараптау; әңгімелесу; құжаттармен танысу; биографиялық әдіс, яғни кикіжіңге қатысушылардың биографиялық мәліметімен танысу және т.б.
	Қатысушылардың санын шектеу	Шағын топтарда кошбасшыларман жұмыс; функциональдық міндеттерін бөліп беру; мадақтау не жазалау және т.б.
	Эксперттердің көмегімен кикілжіңге қосымша сараптама жүргізу	Эксперттерден жауап алу; медиатор, психологты тарту; келіссөз процесі (медиация) және т.б.
	Шешім қабылдау	әкімшілік әдістер; педагогикалық әдістер

Кикілжіңді шешу және алгоритмді таңдау барысында басшыға келесі кикілжеңді басқару принциптерін ескерген жөн:

· кикілжеңді объективті және адекватты тұрғыдан бағалау;

· нақты қадам жасау;

· демократиялық түсінушілік, қоғам ойына сүйену;

· түсінушіліктің кешенді түрлерін және әдістерін қолдану. Басшыға кикілжіңді басқару барысында, конструктивті шешім қабылдауда кейбір негативті факторларды ескеру қажет.

Фактор мазмұны	Нәтижесі
Қол астындағылар туралы басшының біржақты пайымдауы (басшының тапсырмасын орындауы тұрғынан ғана)	Кикілжің мотивін және кикілжің динамикасын бағалауға кедергі жасайды
Басшының кикілжіңге ұжым мүшесі және жеке тұлға ретінде көзқарасы	Кикілжің затын субъективті тұрғыдан бағалауда қате шешімдер
Кикілжіңді тезірек жоюға деген ұмтылыс	Жазықты және жазықты емес жақты жазалаудағы қате шешімдер
Кикілденушілермен тұлғаралық қатынас (симпатия, антипатия, достық және т.б.)	Екі жақтың біріне ғана қолданатын қате шешім

Осылайша кикілжің – бұл әлеуметтік құбылыс, көзқарастарының, позициясының сәйкес келмеуі, бірақ өзінің мүддесін көздеуі.

Кикілжің заты есебінде екі жақтың қырқысына алып келетін объективті бар не ойдан құрастырылған проблеманы есептейді.

Лекция 6. Тұлғаралық конфликт психологиясы

Мазмұны:

1. Тұлғаралық конфликт түрлері
2. Тұлғаралық конфликт генезисі мен салдары
3. Тұлғаралық конфликтіні шешудің негізгі әдістері мен тәсілдері

Тұлғааралық конфликт – бұл адамдар арасындағы қарама-қайшылық, келіспеушілік. Гришинаның анықтамасы: екі жақты қарсыластың болуы, психологиялық проблема ретінде қарастырылатын, екі жақтың да белсенділігін көрсететін психологиялық термин болып табылады.

Тұлғааралықтың екі мағынасы бар:

1) тұлғааралық қатынас формальсыз;

2) индивидтің белсенді түрде бақылауынан туатын, нақты фактіге сүйенетін, басқа адамдардың қатысуын байқап, елестету.

Біздің курста анықтаманың екінші түрін қолданамыз. Тұлғааралық конфликтінің екі аспектісі бар:

1) конфликтінің маңызды мағынасы, яғни дауласу, сұрақтар, екі жақты пікірдің тууына әсер ету;

2) конфликтінің психологиялық жағы конфликтінің әсерінен тұлғаның ерекшеліктері, конфликтіге қатысушылардың байланысы, эмоциональды реакциясы.

Тұлғааралық конфликтінің түсіндірмелері:

1) Психоанализ тілінде түсіндіру тұлғааралық ортадағы тұлғаішілік конфликті (З.Фрейд, К.Г.Юнг, К.Хорни)

2) К. Левиннің түсіндірмесі жеке күштің және соған мәжбүр ететін конфликті

Тұлғааралық конфликтінің өзгешелігі:

1) адамдардың күш сынасуы, дәл сол ортада бетпе-бет, жеке күштеріне қарай;

2) конфликтінің кең көлемді болуы;

3) конфликті кезінде тұлғалар өздерінің мінездерін, еріктерін, қабілеттерін байқайды;

4) конфликтіге түскен адамдардың бір-біріне деген күшті эмоциональды қатынасын көреді;

5) тек қана екі адам емес, жұмыстағы немесе басқа да субъектілер қозғалады.

В. Линкольн бойынша тұлғааралық конфликтінің басты шарттары

Түрлері	Пайда болуы
Ақпараттық екінші жақта ақпараттың жеткіліксіздігі	Толық емес, анық емес дәлел: жай әңгімелер, уақытша ақпарат, сырттың әсері
Үлгі - өнеге факторы	Тәкаппарлыққа жоғары билікке ұмтылу. Эгоизмнің тууы, уәденің бұзылуы, сырттың әсері
Екі жақтың бір – бірін ұнатпауы, көңілдерінен шықпауы	Қызығу жағынан, жүріс – тұрыс манерасынан, білім жағынан, сенімсіздікпен тең түспеуден туады
Үлгі - өнеге принципіне қарсы тұрудағы маңызды факторлар	Дәстүрге, ырымға, дінге, мәдениетке деген қарсы көзқарас
Тұрақты – объективті жағдай өзгеріске ұшырамайды	Билік, басқару жүйесі, ойын шарты

№	Пайда болу ортасы	Конфликт түрі	Себебі
	Коллектив	Басқарушы мен бағынушы Қызметтестер арасында Жұмыста; жұмыста емес	Ресурстардың бөлінуі, индивидті – психологиялық ерекшеліктері. Әлеуметтік – психологиялық явления (рөл, билік, статус, т.б.)
	Отбасы	Жұбайлар арасындағы; Туысқандар арасында; Ата – ана мен бала арасында	Еркіндіктің тежелуі; отбасылық жағдай, мәдениеттілікке қарай;
	Қоғам (әлеуметтік орта, мемлекеттік мекеме, көше, көлік)	Жалпы азамат; Азамат шенеулік; Азамат азамат	Технологиялық тәсілінің төмен болуы

Осы үшеуінен басқа да конфликтінің кең көлемді түрі бар. Оны Гришина мотивациялық, когнитивтік, әрекет ету ортасы деп қарастырады.

1. Мотивациялық – конфликатінің басқа да түрі қызығушылық конфликтісі. Кең тараған эксперименттік практикада қолданылатын конфликт түрі – оқиғаға байланысты туған конфликт. М. Дойч осы айтылған конфликт түрлеріне жан – жақты қатынас жасауға өз пікірін ұсынды:

• Коперация бәсекелестік;
• Биліктің бөліну;
• Ориентация шешімінен әлеуметтік – эмоциональдық ориентация;
• Формалды және формальсыз характер қатынасы;
• Қажеттілік қтынасы

М. Дойч әлеуметтік қатынастың 16 түрін анықтады:

		Әлеуметтік	эмоциональды	Шешімін	табу
		Формасыз	Формальды	Формасыз	Формальды
	Теңдік	Қызмет көрсету	Жолдастық	Коллективтік	Жауапкершілікті бөліп жұмыс істеу
Коорперативтік
	Теңсіздік	Қамқорлық	Қорғау, көмек	Білім беру	Иерерхиялық ұйым
	Теңдік	Жеке күрес	қарсыласу	Бәсекелестік	Бақылаулы бәсекелестік
Бәсекелестік
	Теңсіздік	Қиналу	Доминирование	Билікке күрес	Бақылау билікке күрес

2. Когнитивтік конфлкит – маңызды проблемалар қарастырады. Когнитивтік конфликт эмоциялық қатынаста аздап болса да байқалады, яғни заттық жақсы емес, жеке дара айырмашылықтарға қатысты.

3. Қызметтік, әрекеттік кофликтіні – белгілі бір қызыметтік ортада қарастыру. Бұл жайлы әр түрлі пікірлер бар:

Лекция7. Конфликтінің алдын - алу мен шешудің негіздері

Мазмұны:

1. Конфликтінің алдын - алудың принциптері мен шарттары
2. Қоршаған ортамен субъектінің арасындағы конфликтіні шешудегі әрекеттер бірізділігі

3. Конфликтіні аяқтау нәтижелігіне ықпал етуші маңызды фактор оны реттеуге үшінші жақтың қатысуы болып табылады. Конфликтіні реттеу- оппоненттер арасындағы қайшылықтарды үшінші жақтың қатысуымен жою. Мұндай іс-әрекетті медиация деп атау қабылданған. Медиация- үшінші жақтың қатысуымен конфликтіге түсуші жақтардың проблемалық конфлитктіні тоқтатуға мүмкіндік беретін шешімін табу процесін қолайландырумен сипатталатын іс-әрекеттің арнайы түрі.

Медиация конфликтілерді шешудің ең ежелгі және жалпыға бірдей тәсілдерінің бірі болып табылады. Ол Қытайда, Африка елдерінде болды, бұл елдерде тайпа немесе ру басылары проблеманы конфликтілі ситуацияларды конфликтісіз шешуді қамтамасыз ете отырып, өзінше бір кәсіби медиаторлар ретінде болды. Қоғамдық мәнді іс-әрекет ретінде медиация 60-жылдардың басында АҚШ-та қалыптасты.

Конфликтіде кім үшінші жақтың рөлінде бола алады? Формальді немесе ресми медиаторлық медиаторда нормативті мәртебенің немесе оппоненттерге ықпал ету мүмкіндіктерінің болуын ұйғарады. Формальді емес, ресми емес медиаторлық медиатордың нормативті мәртебесінің жоқтығымен сипатталады, бірақ конфликтіге қатысушылар осы тәріздес проблемаларды шешуде осы адамдардың формальді емес беделін мойындайды.

ХІІІ. Ресми медиаторлар ретінде мыналар болуы мүмкін: мемлекетаралық ұйымдар (мысалы, БҰҰ және т.б.); жекелеген мемлекеттер; мемлекеттік құқық институттары (арбитратдық сот, прокуратура және т.б.); үкіметтік немесе басқа да мемлекеттік комиссиялар (ереуілдерді реттеу үшін құрылған және т.б.); құқық қорғау органдарының өкілдері (мысалы, қандай да бір тұрмыстық конфликтіге қатысты участкілік милиционер); кісіпорындардың, мекемелердің, фирмалардың басшылары және т.с.с.); қоғамдық ұйымдар (еңбек таластары мен конфликтілерді шешуге байланысты комиссиялар, кәсіподақ ұйымдары және т.с.с.); кәсіби медиаторлар – конфликтологтар.

Ресми емес медиаторлар болып әдетте мыналар табылады: қоғамдық маңызды қызметтерде табыстарға жеткен белгілі; атақты адамдар (саясаткерлер, бұрынғы мемлекет қайраткерлері); діни ұйымдар өкілдері; шамандар (Ресейдің Қиыр Солтүстігіндегі халықтарда); психологтар, педагогтар, әлеуметтік қызметкерлер; әр түрлі деңгейдегі әлеуметтік топтардың формалды емес лидерлері; жасы үлкендер (анасы, әкесі, апасы, және т.б.) достар, көршілер конфликтінің жай ғана куәгері.

Конфликтілі қатынастарды реттеуге үшінші жақтың қатысуының пайдасы оппоненттер үшінші жақтың көмегіне жүгінеді ме немесе ол конфликтіге өзі араласты ма, соған байланысты. Жақтар мадиаторға мынандай жағдайларда өздері жүгінеді.

1. Реттеу объектісі ұзаққа созылған конфликт болып табылады. Барлық аргументтер, күштер, құралдар таусылған, бірақ жол тауып шығу байқалмайды.
2. Жақтар қарама-қарсы, өзара, бірін-бірі жоққа шығаратын мүдделерді жақтайды және конфликтудың ортақ нүктелерін таба алмайды.
3. Конфликтіні шешуде негізгілер болып табылатын құқықтық нормаларды, немесе басқа да критерийлерді әр түрлі түсіндіру.
4. Екі жақтың біріне маңызды зиян келтірілген және ол оппонентке қатысты жазалау шарасын талап етеді.
5. Жақтарға жақсы арақатынастарды сақтау қажет, конфликт қарқынды емес, бірақ олар өзарақолайлы шешім таба алмайды.
6. Оппоненттер уақытша келісімге келді, бірақ оны орындауды сырттай объективті қадағалау қажет.

Конфликтіге үшінші жақтың жедел өз бетінше араласуы мынандай ситуацияларда қажет:

- Конфликтілі оқиғалардың қауіпті эскалоциясы болады, зорлық- зомбылық, күш қолданудың тікелей қаупі бар болғанда;

- Екі жақтың бірі бастырмалатып күш қолданғанда;

- Үшінші жаққа бұл конфликт қолайсыз, пайдасыз болғанда;

- Конфликт үшінші жақ қадағалайтын ортаға жағымсыз ықпал еткнде (басшы ұжымға жағымсыз ықпал ететін конфликтіні реттеуге мәжбүр болады);

- Жақтар келісімге келген жоқ, ал үшінші жақтың екі жақтың да мүдделерін қанағаттандыруға мүмкіндігі болған кезде.

Медиатордың қабылданған шешімді қадағалау дәрежесіне қарай үшінші жақтың конфликтідегі бірнеше рөлін бөліп көрсетеді: аралық сот, арбитр, делдал, көмекші және бақылаушы.

«Аралық сот»- конфликтіге өзінің өкілдігі жағынан ең беделді үшінші жақтың қатысу түрі. Аралық сот екі жақты кезекпен тыңдай отырып, оппоненттер үшін міндетті шешімдер қабылдайды. Ежелгі орыс князьдерінің, ру басшыларының конфликтілерді шешуі, сондай-ақ, ант берген соттың шешімі мысал бола алады.

«Арбитр» - дәл осындай маңызды өкілдіктерді иеленеді. Ол конфликтіні зерттейді, оны қатысушылармен бірге талқылайды, ал кейін орындау міндетті болатын ақырғы шешім шығарады. Алайда жақтар шешіммен келіспеуі және ол туралы жоғарыда тұрған инстанцияларға шағым арыз беруі мүмкін.

ХІУ. «Делдал»- анағұрлым бейтарап рөл. Арнайы білімдерге ие бола отырып, ол проблеманы конструктивті талдауды қамтамасыз етеді. Ақырғы шешім оппоненттер жағында қалады.

«Көмекші» - конфликтіні реттеуге көмекшінің қатысуы проблеманы талқылау процесін жетілдірумен, кездесулер мен келіссөздерді ұйымдастырумен, проблеманың мазмұнына байланысты қақпайласуға қатыспаумен және соңғы шешім қабылдаумен сипатталады.

«Бақылаушы»- медиатрлықты өзінің конфликт аймағында болуы арқылы жақтарды бұрын қол жеткізген уәделестіктерді бұзудан немесе өзара агрессиялардан тыюмен қамтамасыз етеді. Бақылаушының болуы келіссөздер арқылы таласты мәселелерді шешу үшін жағдай туғызады.

Медиатр ұшырасатын ситуациялар күрделі және әр түрлі. Сондықтан медиация процесінің қатаң құрылымы жоқ. Тек үш негізгі кезеңдерді бөліп көрсетуге болады:

1. Конфликтімен және конфликтіге түсуші жақтармен танысу. Медиатр проблеманың тарихын, оппоненттердің талаптарын зерттейді. Көптеген конфликтілер спецификалық сипат алады, медиатрға проблеманың егжей-тегжейін түсінуге, тиісті әдебиетті оқуға, мамандардан кеңес алуға тура келеді.

2. Конфликтіге түсуші жақтармен жұмыс істеу. Медиатр әдеттегідей, қарама-қарсы жақтардың әрбіреуімен оларды бірлесіп келіссөздер жүргізуге даярлау мақсатында бірнеше рет кездеседі (талаптар анықталады, кінәлау алынып тасталады, тұжырымдар жұмсалады және т.б.).

3. Келіссөздер жүргізу- ең маңызды кезең. Олардың барысында медиатор бірқатар функциялар атқарады: жүргізушінің, жаттықтырушының, педагогтың және т.б. Ол оппоненттердің не және қалай айтатынын, қажет болса оларды түзете, дем бере немесе айыптай отырып қадағалайды. Әрбір кездесудің шағын болсын, бірақ алға нақты жылжу байқалатындай болуы қажет.

Конфликтіде үшінші жақтың іс-әрекетінің нәтижелі болуына ықпал ететін бірқатар факторлар бар:

- негізгі фактор болып екі жақтың да бірлескен жұмысқа ынталануы, делдалдың пікірін ескеруге, олар ұсынған шешімді қабылдауға әзірлігі табылады;

- медиацияның тиімділігі үшінші жақтың іс-әрекет сипаттарының ерекшеліктерімен анықталады;

- үшінші жақтың әрекеттеріндегі табандылық қатысушылардың алауыздығы олар үшін принципті мәселелермен байланысты болғанда және конфликтінің шиеленісушілігі ерекше жоғары болғанда нәтижелі болады (Кохен, 1978; Колб, 1983);

- конфликтінің шиеленісу дәрежесі;

- конфликтінің ұзақтығы. Ұзақ созылатын конфликтілерді реттеу жылдам өтетіндерге қарағанда қиынырақ.(Анцупов, Шипилов, 1993);

- жақтардың арақатынастарының сипаты. Өзара қатынастар неғұрлым күрделі, шиеленісті болса, делдалдық соғұрлым аз тиімді болады;

- медиатрдың ерекшеліктерімен емес, ситуациямен анықталатын конфликтілерді реттеудің таңдалатын тактикалары мен техникалары.

Келіссөз процесінің дамуының ішкі циклі бар, оның барысында қатысушылардың медиатрға сенімі, олардың конфликтіні шешу қажеттілігі артады және бәсеңсиді. Делдалға келіссөздердің сыни сәттерін пайдалана білу маңызды, сонда олардың істейтін әрекеттері барынша табысты болады.

Конфликтінің құрылымдық моделі

1)Конфликтінің құрылымдық элементтері

2)Конфликтінің себептері,шарттары,функциялары

3)Конфликтінің классификациясы

Конфликтінің құрылысын,бөліктерін,құрылымдық элементтері анықтау керек,себебі конфликтінің өзара тығыз байланыс жасауы,қатысып тұрған келесі конфликтіге тұрақты форма береді.

Ештенеге қарамастан,конфликт ол әрқашан процесс,әр конфликт өз элементінің тұрақты инвариантты болып саналады және конфликтінің ішкі құрылысы тұтас мағына береді.

Конфликтінің құрылымдық элементтері

1.Конфликтінің қарама қарсы жақтастары

Әр конфликтіде,кем дегенде екі конфлик жақтастары бар.Сонымен қатар жеке индивидке және топқа сәйкес келеді.Конфликтілер көп жақты болып келеді,олар өзара тығыз байланыста,кем дегенде екі жақта қатысады.Конфликтілерді келесі дәлелді мінездемемен артықтау болады.

Роль-құқық пен міндеттің жинағы,шынайы моделі.Рольдерді конфликтінің қатысуымен анықталуы да мүмкін:

-Конфликтінің субьектісін анықтау үшін турасы немесе белсенділігі

-Конфликтіге қатысушысы қолдайтын және қарсы шығатын қосымша және көмекші белгілері.

-Конфликтіге қатысушылар екіге бөлінеді:тура және жанама.

Тура қатысушыларының арасында бастаушы болып бөлінеді,ал жанама конфликтіге қатысушысы рольдегі ұстамдылығымен анықталады.

Жанама конфликтіге қатысушысы:

-Олардың мақсаттары өздерінің қызықтары үшін арандату,азғыру.

-Делдал,бұқаралық ақпарат құралдары төрешілер конфликтімен кекесін сөздер ұлғайған кезде бірге әрекет жасайды немесе толықтай тоқтатады.

-Бір мезетте бір жақты немесе екі жақты қолдаушылар болысушылық,жақтастары немесе қолдаушы топтар.

-Конфликт құрбаны.

Алан Турен конфликтінің анализдегі анықтамасын,әлеуметтік оппонент,және оның құнды бағдарлары-маңызды кезең деп санайды.

Бұл жердегі келелі мәселе не?Шынайы конфликт оппоненттер өздерін қатысушы ретінде көрсетпей,жасырын болмашы қатысушы ретінде танытады.Бұдан басқа қатысушының және субьектінің конфликт байланысы динамиканың осы процесімен тығыз байланысты: бір кезеңде адам немесе топ конфликтінің бастаушысы болып алға шығуы мумкін, ал соңында құлдырау категориясына көшеді.Сондықтан,француздың зерттеушілермен келісуге тура келеді,себеп: бұл рәсім (жосық,тәртіп) жәй нәрсе емес, бірінші көзқарастай көрінеді.

Конфликт қатысушының және субьектінің рөлінен басқа анықталады.

Бірінші жақтың екінші жаққа қарама қарсылық әрекетінің позициялық деңгейі.

-Бір деңгейлі адам өзінің атынан немесе өзіндік қызығушылығымен алға шығады.

-Екінші деңгейі оппонент жеке өзіндік қасиет,топтық қызығушылық.

-Үшінші деңгейлі опонент, топтардың құрылымы мен бір бірлерінің тікелей тығыз әрекет жасауынан тұруы.

-Төртінші деңгейлі опоненттің мемлекеттік құрылымы,заң атымен сөз сөйлеп, алға шығуы.

Қоғамдағы тұлғаның неше топтың әлеуметтік статустық жағдайы нақты құқықтың немесе міндеттердің жинағымен байланысты.

Конфликтіде қарама-қарсы жақтар мақсатын асыруда оппоненттік қарама-қайшылыққа қарамастан шамасына (күшіне) сәйкес мүмкіндігімен қабілеттерін қолданады.Бұлардың барлығы конфликт жақтарының шамалық,өзектік амалының және ресурстарының жиынтығы болып саналады.

Элвин Тоффлер батыстық стандарттармен келісе отырып,күштің үш маңызды қайнар көзін бөледі: зорлық (күштеу), байлық, білім.

Ол зорлықты аяусыз күш санайды.Зорлық(күш көрсету) ақиқатқа негізделсе, солай келеңсіз жағдайда қолданылады.

Байлық орта деңгейдегі күш.

Күш білімге жұмсалатын ең жоғарғы сапа.Мұнымен,жалған және екі ойлы фактілер, ғылым заңдары, жан жақты көзқарас білімде формасында атқаратын күш құралы болып табылады.

Білім күш жігердің демократиялық қайнар көзі болып саналады.

Білім,күш көрсету(зорлық) көре байлық қоғамдағы орны бар,бір бірімен тығыз байланысты.

Саяси ресурс векторы өзара әрекетінен келесі факторларды бөліп шығарады:

1)билік факторы.Билік құрылысының әрекеті және тұрақтылығы,оның халық тұрғындары көзқарасы немесе әлеуметтік жеке топтарға заңдылығы

2)адам ресурсының факторы.Билік құрылысындағы қолдайтын,көмек беретін,қызметтес адам сана,халыққа қатынасы,сонымен қатар басқару тұрақтылығы мен формасы.

3)білім және дағды факторы.Саясатта осы адамдардың ақылы,білімі және мүмкіндігі,және олардың қажеттілікті қанағаттандыратын қабілеттері.

4)жасырын факторлар.

Іскерлік мәдениет пен архетиптың іргетасының негізі.Психологиялық және идеологиялық фактор,сол сияқты,әдеттер, бой ұсынуға және бағынуға қатынасы,қоғамдағы сенімнің бар болуы немесе жоғалуы,идеологиялар,борыш (парыз) сезімі.

5)материалдық ресурстар және саясат жеке меншік табиғи және қаржы ресурсы,экономикалық система,транспорт байланыс системасы.

6)санкциялар.Билік құрылымындағы билік ететін таза қолданушылардың мінезі,күші.

Әрекет және қарама қарсы әрекет күштің қасиеті болып саналады,олар әрекетте күштің фактісін анықтай ды.

Обьективтік сипаттамадан басқа конфликтінің өте маңызды жағы болып білімнің субьективтік сипаттамасы саналады.

Оларға кіреді:

Конфликтік ситуацияның образы;конфликтідегі тақырыптық конфликтің өзара әрекетіндегі субьект санасының бейнеленуі.

Конфлик ситуациялық образдың шынайылықта сәйкестік деңгейі әртүрлі болуы мүмкін:

-Конфликті ситуациялық обьективті түрде қолданылады,бірақ қатысушы ретінде ұсына алмайды.

-Конфликті ситуациялық обьективті түрде қолданылады,бірақ қатысушы кейбір ауытқуға байланысты ұғыныса алмайды.

-Конфликтілік ситуация обьективті түрде қолданылмайды,бірақ өзін конфликт негізінде жете түсінеді,ұғынады.

-Конфликтілі ситуация обьективті түрде қолданылады,мұнымен қатысушы өзін теңбе тең жете түсінеді,меңгереді.Психология пәнінде танымал теорема Томастың теоремасы;егер адамдар ситуацияны шынайы қабылдаса,онда нәтижесі де шынайы болмақ.

2)Конфликтік жақтардың себептері(дәлелдері): субьектің конфликтіге тебетін ішкі күш-жігері.

3)Конфликтік қызығушылары:эмоционалдық көңіл-күй,танымдық әрекеттің дамуымен байланысты және сол әрекеттің болуын анықтайды.

Конфликтілік жақтардың позициясы:конфликтілік жақтардың бір-бірімен болған жағдайларды мәлімдеуі.Конфликтілік қарама-қарсы жақтар кейбір құрылымдық элементтері бөледі.Одан бұрын бұл жер келісе алмаушылық немесе конфликтілік тақырып.

2.Конфлик тақырыбы:конфлик белгілі бір жағдайлардан дамып,обьективті түрде қолданылуы немесе сол жағдайлардың сапасына қарай қабылдануы,конфликтінің негізгі тірегі,яғни бұл сол қарама-қайшылықтан,келісім үшін бір жақтың конфликтіде алға шығуы.

3.Конфлик обьектісі-бұл конфликтінің тұрақты себебі,мотивациясы,қозғалмалы күші.Яғни,екі оппоненттің ие болуындағы немесе қолданысындағы материалдық ресурс,жан дүниесіндегі идея,мақсаттар,норма т.б. немесе әлеуметтік құндылық.

Үш тип конфликт обьектіде қолданылады:

-Обьект,белгілі бөліктерге бөліне алмайды,бейтаныс адамдармен бірге иелік ете алмауы

-Обьект белгілі сәйкестікке әр түрлі бөліктерге бөленеді.

-Обьект,конфликтіге қатысушылардың бірге иелік етуі.

Обьекті мен конфликтінің тақырып арасындағы айырмашылық.

1)жапы мағынада айтқанда конфликт обьектісі бұл сол жақтың шынайылығы,яғни процестің конфликт субьектісімен өзара әрекеті.

2)конфлик обьектісі шынайы немесе жалған,өзекті немесе әлеуметтік,жалған немесе бұлдыр,қозғалатын т.б. болып келеді.Конфлик тақырыбы әрқашан шынайы және өзекті.

3)конфликт обьектісі ашықтан ашық айқын болса соған орай жасырын болуы мүмкін,сонда тақырып ашық,айқын,анық білдіріледі.

Конфлик обьектісіне сипаттамалар(мінездеме)

-Обьект өзіне-өзі қолданылмайды,ал сыртындағы субьекттердің өзара әрекетінің қызығушылығынан қалыптасады.

-Конфлик обьектісінің зияны және қажеттілікпен оны жан жақтан екі жақтың қолданылуы.

-Обьекттің релиамистік сипатының әр түрлі субьективтік бағалануымен байланысы әр түрлі субьект үшін маңыздылығы(мәнділігі).

-Конфликт обьектісін реалистік немесе ақиқат емес(реалист емес),олар өз алдына мақсат ұстайды

8.Қоршаған орта конфликттік обьективтік шарттардың жиындығы.Конфлик ортасы себептермен олардың дамуына және оның динамикасына зор ықпал жасайды.Қысқаша айтқанда,әлеуметтік система деңгейлері үлкен немесе шағын орта болып өзгешеленеді.

Үлкен орта(макросреда)-бұл үлкен әлеуметтік топтарды адамдардың өзара және мемлекетті құрайтын әрекеті.

Шағын орта(микросреда)-тұлғаның ішкі өзіндік сезімі және өзіндік әрекетінен туындаған ішкі(шағын)топтарды құрайды.