Адступленне вялiкай армii

ЯК ПАВОДЗIЛI СЯБЕ РАСIЙСКАЯ АРМIЯ I БЕЛАРУСКIЯ СЯЛЯНЕ

Яшчэ летам 1812 у рускую армiю ўлiлося каля 14 740 рэкрутаў з Беларусi

Паводзiны вяскоўцаў ў многiм вызначалася паводзiнамi iх уладальнiкаў. Але добраахвотнага ўступлення ў вайсковыя антырасiйскiя фармiраваннi заўважана не было. Iншая справа, калi сяляне падвяргалiся абрабаванням французскiх фура-жыраў, i тады iм даводзiлася браць у рукi зброю.

Асаблiвай актыўнасцю вызначылiся сяляне в. Трасцянка Iгум. павета, якiя стварылi партызанскi атрад i ваявалi супраць ворага i памешчыкаў, якiя яму дапамагалi. Такiя ж партызанскiя атрады былi створаны сялянамi в. Ста-раселле, Мажаны, Ясмоны Барыс. павета, в. Жарцы Полацкага пав.

Пры гэтым акцыi сялян выклiкалi скаргi французскiх генералаў на адрас рускага камандавання, якое як быццам вядзе вайну не па правiлах.

Размах дзеянняў партызанскiх атрадаў залежаў ад падзей на фронце, але асоба актыўна яны адбывалiся ў час адступлення французаў. Сяляне весак, што актыўна змагалiся супраць французаў, пасля выкуплялiся з прыгону. Але для астатняга сялянства прыгонны лад застаўся i пасля вайны.

Узяўшы Маскву, Напалеон не дачакаўся мiру. У той час, як яго армiя раз-лагалася маральна i галадала, рускае войска у Таруцiна (80 км ад Масквы) пастаянна папаўнялася сiламi, боезапасам, прадуктамi i г.д.

Спроба Напалеона разбiць рускiя войскi пад Таруцiна i Малаяраслаўцам не прынесла яму поспеху i прымусiла ў сярэдзiне кастрычнiка адступаць да Смаленска ў складзе каля 70 тысячнага войска.

Рускiя войскi не дапусцiлi французскага пранiкнення ў паўдневыя рае-ны, прымушаючы iх адступаць па разбуранай тэрыторыi ва умовах холаду i голаду. Да Смаленска прыбыла каля 50 тыс баяздольных i столькi ж хворых i параненых.

Асноўныя баi разгарнулiся на тэрыторыi Беларусi. Праўда, спроба рускiх палкаводцаў акружыць рэшткi французаў у раене Мiнска i Барысава поўнасцю не ўдалася. 14-16 лiстапада французы наладзiлi пераправу цераз Бярэзiну i прарвалiся праз акружэнне. Пасля Маладзечна супрацiўленне французаў фактычна перапынiлася. У Вiльню Мюрат прывеў каля 4 тыс гвардзейцаў i iншых сал-дат. Неўзабаве яны былi выбiты i ўцяклi да прускай гранiцы. 23 лiстапада Напалеон выехаў са Смаргонi ў Парыж. У адказ на пытанне мiнiстраў: “Дзе ж армiяў” Напалеон адказаў:“Армii няма. Ад вялiкага да смешнага адзiн крок”.

10 снежня ў Вiльню прыбыў Александр I. 12 снежня ён абвясцiў амнi-стыю жыхарам Заходнiх губерняў, хто падтрымаў Напалеона, але яна часта парушалася. Маёнткi асобных прыхiльнiкаў Напалеона канфiскоўвалiся. Шляхта, якая тра-пiла ў палон да рускай армii, не хутка вярнулася дадому. Многiя афiцэры, у прыватнасцi, мусiлi пэўны тэрмiн адпрацаваць на асваеннi земляў Прычарнамор’я.