2015-02-27
510
Басқа ауруларда нұсқаланған дәрілердін 70% қабылдауы ол жақсы терапиялық әсер болып саналады. Егер АИВ-инфекцияда осындай көрсеткіш болса онда ем тиімділігі төмендейді және вирустің резистенттілігі пайда болады. АИВ-инфекцияда жетістікті емге жету үшін дәрілердің қабылдауы 95% болу керек.
Ем тәртібін сақтауына науқас пен дәрігердін қатынастары, есірткелерді немесе спирт ішімдіктердін белсенді қабылдауы, белсенді психикалық аурулар (әсіресе торығу), науқастын білімсіздігі, дәрілердін жағымсыз әсерлер әсер етеді.
Дәрігермен барлық жазылған нұсқаларды сақтау ол жазылған уақыт бойынша күнделікті ем сызбасын сақтау, әр АРВ-дәрінің дозасын дұрыс қабылдау. АИВ-инфекцияның жетістікті ем үшін ұстамдылық өте маңызды.
Ем сызбаларын сақтауы бірнеше себептер бойынша қиналу мүмкін. Кейбір ем тәртібінде күніне тамақпен немесе тамақсыз, басқа дәрілердін алдында немесе кейін бірнеше таблеткаларды қабылдайды. Ем ұстамдылығына кедергі жасайтын басқа факторлар:
|
|
|
• Дәрілерді қабылдау қиындықтары (таблеткаларды жұту қиындығы сияқты);
• Дәрілерден жағымсыз әсерлер (мысалы, жүрек айнуы немесе іш өту);
• Жұмыстын тығыз графигі, жұмысты ауыстыруы;
• Ауру немесе торығу;
• Спирт ішімдіктерді немесе есірткілерді зиян келтіре қабылдау.
Емінің негізгі мақсаттардын бірі вирустік таралуының максималды жою болып табылады, тек қана сол кезде керекті клиникалық және иммунологиялық әсер болады. Ем тәртібін сақтауы ол күрделі үдеріс болып табылады, оның қосымша бөлімдер – науқас, ем тәртібі, «науқас – дәрігер» қатынастары, медициналық жүйеден көмек алатын науқас. Ем тиімділігіне сенетін науқастар ем тәртібін жақсы сақтайды. Сонымен қатар, науқастар емді күнделікті қызметпен, жұмыспен байланыса отырып вирус резистентілігі мен ем арасындағы байланысты жақсы түсінеді, сосын ем тәртібін жақсы сақтайды.
Емінің қиындығы тәртіп сақтауына әсер етеді. Дәрілерді жиі қабылдағандықтан оны қиын сақтау. Сонымен қатар, тәртіп бұзылады, егер дәрілерді тамақпен бірге қабылдау керек болса, немесе арнайы жағдайларда сақтау керек болса. Дәрілердін жағымсыз әсерлері де әсер етеді.
9.5 Тәжірибелік жаттығу «Ем ұстамдылығының үгіт жұмысы» (50 минут)
|
|
|
Тақырып бойынша кіші топтарда жұмыс істеу:
1. Ұстамдылықтын мүмкінді кедергілердін және жену жолдардын тізімін құрастырыныз: түнгі жұмыс, туберкулезді емдеу, психобелсенді заттектерді қабылдау және т.б.
2. АРЕ ұстамдылығын жақсарту үшін қосымша мәліметтерді жасау.Қосымша мәліметтер – плакаттар, брошюралар, буклеттер. Студенттерге клиенттермен жұмыс істегенде ұстамдылықты жақсарту үшін плакаттарға немесе буклеттерге сүрет салу ұсынылады.
9.6 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
АРЕ алдында науқасты АИВ-инфекция туралы кеңес беру бойынша рөльдік ойынды жүргізу. Ескертулердің мәліметің қолданыныз.
«АРЕ жүргізуінде мейірбикенің рөлі»,
«АРЕ негізгі жағымсыз әсерлер, олармен күресу» тақырып бойынша презентацияларды дайындау.
.
Бақылау сұрақтары
1. АРЕ анықтама беру.
2. АРЕ бастауына қандай клиникалық көрсеткіштерді білесіз?
3. АРЕ бастауына қандай иммунологиялық көрсеткіштерді білесіз?
4. АРЕ тиімділігінің көрсеткіштерін атаныз: клиникалық, иммунологиялық, вирусологиялық.
5. АРЕ ұстамдылығына анықтама беру.
6. Медициналық қызметкердің жағынан ұстамдылыққа қандай факторлар әсер етеді, олардын алдын алуы?
7. Науқастын жағынан ұстамдылыққа қандай факторлар әсер етеді, оларды женуі?
8. АРЕ резистентілікке анықтама беріңіз.
9. Науқаста емге ұстамдылығын қалыптастыруында мейірбикенің рөлі қандай?
10. АРЕ негізгі жағымсыз әсерлерді, олармен күресу қабілеттерін атаныз.
5 МОДУЛЬДІҢ ОҚУТЫШЫҒА АРНАЛҒАН БЕЛГІЛЕР
1.6 Оқиғалық есептер
Жауап: 1. Ананың келісімің алғаннан кейін – баланы АИВ-ке ИФТ-мен зерттеу, өйткені перинаталдық жұғу қауіпі жоғары. 2. Әйелдің күйеуін тест дейінгі психоәлеуметтік кеңеске шақыру, өйткені ИЕҚ ретінде болғандықтан солда АИВ жұғуының қауіп факторы бар.
3.3 Талқыл ауға арналған сұрақ:
• тұрмыс дәстүрді анықтау – есірткелер, гомосексуализм, бисексуалдық, опасыздық және т.б.;
• өлімнен қорқу, кінә сезімі, жабысқан ойлар, мәнгіту, психологиялық қиындықтар және т.б.;
• айырылысу;
• өз тұрмыс дәстүрін өзгерту керек шығар;
• жұмыс шығарудан қорқу;
• өмір мәнің жоғалтады;
• хирургиялық, стоматологиялық және басқа медициналық қызметтерді алуына қиындықтар болу мүмкін;
• жақын адамдарға ол туралы айтуға жеңіл болмайды;
• ата-аналар, айналыстағы жүрген адамдар қарамай қояды;
• жақын адамдарға әсер тиеді;
• емдей алмайтын аурумен ауырып қалғанын білу;
• өш алуына тілек, қауіпті тәртіп пайда болу мүмкін, қорғау шараларын қолданбауы.
5 МОДУЛЬГЕ АРНАЛҒАН АНЫҚТАМАЛЫҚ ӘДЕБИЕТТІҢ ТІЗІМІ
1. ВИЧ-инфекция: клиника, диагностика и лечение. Под ред. В.В. Покровского. М., 2010 г., 463 стр.
2. Инфекционные болезни с курсом ВИЧ-инфекции и эпидемиологии. Белоусова А.К., М, 2008 г., 367 стр.
3. Брико Н.И., Амиреев С.А., Жаикбаев Н. ВИЧ-инфекция: клиника, диагностика, лечение и профилактика (Сборник методических материалов). Алматы, 2010, 165с.
4. Покровский В.И., Пак С.Г., Брико Н.И. и др. Инфекционные болезни и эпидемиология. Учебник. М. ГЭОТАР – Медиа, Москва, 2004, с. 459-468.
5. Периодические протоколы (стандарты) диагностики, лечение и предоставления медицинской помощи при ВИЧ-инфекции и СПИДе. Алматы, 2010.
|
|
|
6. Клинические протоколы по ВИЧ-инфекции для Европейского региона ВОЗ, 2006, рекомендации ВОЗ, 2008, 2009.
7. Амиреев С.А. Эпидемиология, 2 тома (учебник) Алматы, 2002.
8. Амиреев С.А., Муминов Т.А., Черкасский Б.Л., Оспанов К.С. Стандарты и алгоритмы мероприятий при инфекционных болезнях. 1 т. Алматы, 2007, 430 стр.
9. Амиреев С.А., Муминов Т.А., Сергиев В.П., Оспанов К.С. Стандарты и алгоритмы мероприятий при инфекционных и паразитарных болезнях. 2 том (практическое руководство), Алматы, 2008, с. 191-250.
10. Развитие эпидемии СПИДа. Специальный доклад, посвященной профилактике ВИЧ (под ред. В.В. Покровского). М. ГЭОТАР-Медиа, 2006, 115 с.
11. А.Г. Рахманова, Е.Е. Воронин, Ю.А. Фомин. ВИЧ-инфекция у детей. «Питер», 2007.
12. Клинические аспекты ВИЧ-инфекции. Авторы: Джон Бартлетт, Джоэл Галлант. Медицинская школа Университета Джонса Хопкинса. 2008.
13. Покровский В.И. и др. Инфекционные болезни и эпидемиология: учебник, 2-е издание. М., 2008.
14. Клинические аспекты ВИЧ-инфекции. Авторы: Джон Бартлетт, Джоэл Галлант. Медицинская школа Университета Джонса Хопкинса. 2008.
15. Лечение ВИЧ-инфекции. Под ред. Кристиана Хоффмана, Юргена К. Рокстро и Бернда Себастьяна Кампса. Переведена и адаптирована АМСЗ, 2007.
16. Лесли, Серчук, Пневмоцистная пневмония. В кн.: ВИЧ-инфекция у детей. Под ред. Стива Зайхнера и Дженифер Рид. Переведена и адаптирована АМСЗ, 2006.
17. ВИЧ-инфекция и СПИД. В кн.: Российский терапевтический справочник. Главный редактор акад. РАМН А.Г. Чучалин. М., 2005.
18. В.М. Гранитов. ВИЧ-инфекция/СПИД, СПИД-ассоциированные инфекции и инвазии. Москва, Медицинская книга, 2003.
19. Покровский В.В., Ермак Т.Е., Беляева В.В. и др. ВИЧ-инфекция: клиника, диагностика и лечение. М. ГЭОТАР-Медиа, 2003, 488с.
20. Постановление Правительства РК от 14.09.2001 г. об утверждении «Программы по противодействию эпидемии СПИДа в РК на 2001-2005 годы» (приложена Программа на трех языках). Алматы, 2004, 160с.
21. Лобзин Ю.В. Руководство по инфекционным болезням. Санкт-Петербург, 2003 г
22. Приказ МЗ РК № 575 от 11.06.2002 г. «Об утверждении Правил медицинского освидетельствования на выявление заражения вирусом иммунодефицита человека».
|
|
|
23. Приказ Агенства РК по делам здравоохранения № 695 от 27.07.2001 г. «О совершенствовании мер борьбы с болезнями, передающимися половым путем (БППП)».
24. Приказ МЗ РК № 575 от 11.06.2002 г. «Об утверждении Правил медицинского освидетельствования на выявление заражения вирусом иммунодефицита человека».
25. Приказ МЗ РК № 684 от 26.12.2008 г. «О мерах по профилактике заболеваемости вирусными гепатитами в Республике Казахстан».
26. Постановление правительства МЗ РК № 1280 от 03.11.2011 г. «Об утверждении Правил медицинского обследования лиц по клиническим и эпидемиологическим показаниям на наличие ВИЧ-инфекции».
27. Приказ № 8 МЗ РК от 05.01.2011 г. «Об утверждении протоколов диагностики и лечения ВИЧ-инфекции». A Handbook for Improving HIV Testing and Counselling Services. WHO, 2010.
28. Bernard M. Branson. Point-of-Care Rapid Tests for HIV Antibodies. Journal of Laboratory Medicine 2003;27(7/8):288-295.
29. Centers for Disease Control and Prevention. HIV/AIDS Surveillance Report 13:2 (2001), 1–44.
30. Convention on the right’s of the child general comment No 3: HIV/AIDS and the rights of the child, UN, 2003, Website: https://whqlibdoc.who.int/publications/2002/ 9291730254.pdf.
31. Counselling and voluntary HIV testing for pregnant women in high HIV prevalence countries. UNAIDS, 2001.
32. Family-centred HIV programming. Good practice guide. International HIV/AIDS Alliance, 2012.
33. Guideline on HIV disclosure counselling for children up to 12 years of age. WHO, 2011.
34. Guidance on provider-initiated HIV testing and counseling in health facilities. WHO, 2007.
35. Guidance on testing and counseling for HIV in settings attended by people who inject drugs for child. WHO, 2009.
36. Integrating HIV voluntary counelling and testing services into reproductive health settings. Joint publication of IPPF South Asia Regional Office and UNFPA, 2004.
37. Integrated Management of Childhood Illnesses (resources). Website: https://www.who.int/child-adolescent-health/publications/pubIMCI.htm.
38. McDaniel J. S., Brown L., Cournos F.et al. Practice guideline for the treatment of patients with HIV/AIDS. APA, 2000.
39. Priority interventions. HIV/AIDS prevention, treatment and care in the health sector. WHO, 2008.
40. Rapid HIV tests: guidelines for use in HIV testing and counseling services in resource-constrained settings. WHO, 2004.
41. Stein R, Grimes TS, Malow R et al. Monitoring and evaluation of HIV counseling, testing and referral (ctr) and HIV testing services. AIDS Education and Prevention, 23(3) Supplement, 1–6, 2011.
42. Valleroy, L. A., MacKellar, D. A., Karon, J. M. et al. HIV prevalence and associated risks in young men who have sex with men. J. Am.Med. Assoc. 284 (2000), 198-204.
43. Voluntary Counselling and Testing (VCT). UNAIDS, 2000.
44. Расширение тестирования и консультирования на ВИЧ. Воз, 2010.
45. Злоупотребление наркотиками и ВИЧ/СПИД: Извлеченные уроки. ООН, 2001.
5 МОДУЛЬГЕ АРНАЛҒАН ЕСКЕРТУЛЕР
3.5 Тесттен кейін кеңестің қабылдаулары.
АИВ тасымалдаушының және аурудын эпидемиологиялық зерттеудің хаттамасы
_____________________ Но. __________
(толтырылған күні)
1. Жіктеу бойынша диагноз: ______________________________________________________________________________________________
| 1, 2 – жас, 3 – жыныс [Ә, Е], 4–6 – тұратын орны (әкімшілік аймақтын коды), 7–10 – науқас есімінің және тегінің екі алғашқы әріптер |
2. Науқастын коды:
НАУҚАС ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТТЕР
| 3. туған күні ££££-££-££ 4. әлеуметтік сақтандыру: £ иә £ жоқ 5. әлеуметтік топ: £ оқушы, студент £ ТТОА £ жұмыссыз £ қызметкер £ жұмысшы £ басқа _____ 6. білім: £ бастауыш £ орта £ жоғары £ маман.тех £ басқа _______ 7. қауіп тобы: £ жоқ £ төленетін секс-қызметтер £ есірткелерді қабылдаушылар £ турист £ теңізші £ тұтқанушы £ еркек басқа еркекпен секс қатынаста £ басқа ______ 8. тұрақты тұратын орны: £ ауыл, £ қала; £ қай мемлекеттен келді ____________________ 9. мед.мекемеге келу визиті ££££ ££ ££ 10. Диагноз қойылған күні ££££ ££ ££ 11. әкімшілік аймақтар бойынша мемлекетте мүмкінді жүғу аймағы: ££.£, Егер жергілікті тұрғын болмаса, мемлекет: |
ДИАГНОЗДЫ НҰСҚАЛАУ
| 12. диагноз негізімен қойылды: £ клиниканың £ зерт. талдаулардын £ клиниканың және зерт.талдаулардын 13. диагноз қойылды: £ науқас өзі келді £ алдын-ала зерттеу £ донор £ ауруханада £ түрмеде £ қауіп тобы £ қатынастарды зерттеуде £ жүкті әйел £ өлген адамды зерттеу £ басқа 14. дәлелденген зертханалық зерттеу: £ бактерологиялық £ серологиялық £ антигенді анықта £ вирусологиялық £ нуклеин қышқылдары £ £ басқа _______ 14.1. әдіс _______ 14.2. зерттеудін нәтижесі _______ 14.3. CD4 жасушалардын саны _______ 14.3.1. АИВ саны/РНР көшірмелер_______ |
ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕР
| 15. жұғуы: £ туа біткен £ пайда болған 16. жұғу мүмкінді жолдары: £ гетеросексуалды қатынас £ мед қимылдар £ ана-бала £ гомосексуалды қатынас £ тамыр арқылы есірткелер£ қан қую £ белгісіз £ басқа _______ 17. мүмкінді түпнұсқа: £ жұбайы, бірге тұратын адам £ ата-аналар £ белгісіз £ таныс £ тұрақты жыныстық серіктес £ бөтен адам £ жезөкше £ басқа _________ 18. соңғы 6 айда секс қызметтерді ұсынатын адаммен қатынаста болды: £ иә £ жоқ £ білмеймін 19. соңғы 12 айдын ішінде серіктестердің саны: £ 1 £ 2–3 £ > 4 £ болған жоқ 20. мүшеқаптарды қолданады: £ жоқ (0 proc.) £ сирек (1–25 proc.) £ орташа (26–74 proc.) £ жиі (75–99 proc.) £ әрқашан(100 proc.) 21. £ қатынастардын анықтауы басталды. Белгіленген ______ қатынастар |
5.5 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
АИВ-пен қауымдастырылған стигма ол қауымдастырылған АИВ-пен өмір сүретін адамдар, жеке тұлғалар, топтар, қоғамдастықтар жөнінде сенімсіздік, қорғаусыздық, дискредитацияны, дискриминацияны білдіреді.
Бүкіл әлемде АИВ-пен қауымдастырылған стигма әртүрлі көрсетіледі.
· АӨА жағымсыздықты көрсету және олардан қашу.
· АӨА дискриминациясы.
· Келісімсіз және құпиялықты сақтамауымеен АИВ-ке тесттілеуге лажсыз көндіру және болашақта қуу.
· АИВ-инфекциямен өмір сүретін адамдарға зорлық көрсету.
· АИВ-пен өмір сүретін адамдарды оқшаулау.
ЖИТС стигмасы бірдей әсер етеді, бірақ бір мемлекеттен басқа мемлекетке қарай ол формамен айырылады; стигманың объекті ретінде саналатын ерекшелік топтар да өте айырылады.
Социально-психологические аспекты установок стигмы, ассоциируемой с ВИЧ.
Қатысушыларды тақырыппен таныстыру үшін оқутышы төмен берілген дәріс мәләметін қолданды:
АИВ өмір суретін адамдармен тұратын адамдар жөнінде және АИВ жөнінде заң шығару ерекшеліктермен байланысқан әлемдегә әртүрлі мемлекеттерде көп мөлшерлі зерттеулер бар. Осы зерттеулерде АИВ-пен қауымдастырылған стигма психологиялық нұсқама (қатынас) немесе қоғамдық пікірдің аспекті ретінде қарастырылады.
Осы тақырып бойынша шетелдік публикациялардын сыртқы шолуы АИВ жөнінде қатынасты бірнеше аспектілерде қарастыруға мүмкін, АӨА жөнінде эмоционалдық реакцияларды, АӨА кінәлау мен өздеріне жауап тарту, АӨА тұлға аралық қатынастардан қашу, АИВ жөнінде жан жақты қоғам ережелерді қолдау.
АИВ жөнінде нұсқамадан байланысты көп мөлшерлі факторлар бар екенін зерттеулер көрсетті. Ең сенімді факторлар жас, білім деңгейі, АӨА жеке қатынастар болуы, таралу жолдарын білу және (гомо) сексуалдық қатынастар болып табылады.
Зерттеулердің жас және ақпаратталған қатысушылар ересек және оқымаған адамдарға қарағанда АИВ-пен қауымдастырылған стигманың төмен деңгейін көрсетті. Осы түрімен, АӨА білетін адамдар басқа адамдармен салыстырғанда стигманы аз мөлшерде көрсетеді. Тұрмыс қатынас арқылы АИВ-инфекцияның төмен дәрежедегі жұғу қауіпі туралы және (гомо) сексуалдық адамдарды кінәламайтын адамдарда қатаң қоғамдық ережелерді АӨА жөнінде аса көрсетілмеген.
АИВ-инфекция ауру ретінде стигманы тудыратын төрт сипаттаманы көрсетеді.
Біріншіден, тасымалдаушының жауапкершілігімен байланысқан ауруларға стигма тіркеледі. Ол ерікті тәртіп арқылы таралатын және оны жоюға болатын ауру ретінде қарастырылса онда қоғам осындай тәртіпті кінәлайді, және жағымсыз эмоциялар ретінде стигманы тудырады. Сонымен, АИВ таралудын алғашқы жолдар – жыныс қатынас пен инфицирленген инелерді бірге қолдану, олар ерікті және намыссыз тәртіп ретінде саналады, және АИВ инфицирленген адамдар өз жағдайларына жауап беру керек және олар стигмаға кіреді.
Екіншіден, ең қатаң стигматизация емдей алмайтын мен үдемелі ауруламен және жағдайлармен байланысты. АИВ эпидемиясы бірінші күннен бастап өлім жағдай ретінде саналды. Осындай диагноз қойылса, онда ол жедел өлім туралы хабар ретінде болып саналатын, және басқаларға өлімнің және қайтыс болып жатқанның ескерту немесе нақталы түрде көрсету ретінде ұсынылатын. Күрестің дамуымен эпидемифның жағдайы өзгерді. Бірақ ең тиімді емнің жасауына қарамастан АИВ көп адамдар үшін өлім ауру ретінде болып қалады. Жаңа емнің тәртібі әр қайсына өте күрделі және барлығықтарға жарамайды. Сонымен қатар, әлем бойынша мөлшерлі адамдардын саны АРЕ қол жетілімдігі жоқ. Тиімді ақпараттық бағдарламалар және БАҚ кампаниялар аурудын өлім туралы жаман ұсынысын жоймағанша осындай оқиға қалады.
Үшіншіден, ең қатаң стигма жұғатын сияқты жағдайлармен қауымдастырады, мысалы, олар жеңіл таралады, сондықтан олар басқаларға қауіпті болу мүмкін. АИВ жұғу жөнінде қауіп және қорқыныш туралы ұсыныстар стигманың зерттеушілерін эпидемияның басына немесе олар пайда болған кезіне қайтарады. Бұрын Кеңес Одақ аймақтардын мемлекеттерде, сонымен қатар Украинада зерттеулер (Шығыс-Батыс ЖИТС ҚОРЫ) халық арасында осындай пікірлердің таралуын дәлелдейді. (Ақпаратты бюллетень «Шығыс-Батыс ЖИТС ҚОРЫ, 2011 жыл»). Осындай сияқты оқға Қазақстанда да бақыланады. Сонымен қатар осындай сияқты қоғамдық пікір заң шығаруға енгізіледі, қылмыс ретінде жұқтыру болу мүмкін (ең алдымен – жыныс қатынас) іс-әрекеттерді қарастырады.
Аяғында, дәстүр ретінде жағдай (ауру) көбінесе стигмамен байланысатын болады, сол кезде жағдайдын (аурудын) белгілері басқаларға анық, жағдай (ауру) әлеуметтік әрекеттесуіне кедергі жасайды немесе басқа адамдармен ол итеріп тұратын нәрсе сияқты, жағымсыз түрінде қабылданады немесе өз белгілерімен өкінішті тудырады. ЖИТС-тің соңғы сатылар адамның дене түрінде және өмір тонусында белгілі болып тұрады, олар күәгерлерде және бақылаушыларда мәнгіту мен стигманы тудырады. (Африка мемлекеттерден телехикая бойынша көп көрсетілген репортаждар осыған қатты әсер етті).
Осындай сипаттамалар бар болуында адамның АИВ-пен эпидемиологиялық және әлеуметтік тарихына қарамастан АИВ жөнінде адамдарда стигманы тудырады. Соған қарамастан, АИВ/ЖИТС-пен қауымдастырылған стигманың сипаттамасы қоғамдық пікірде АИВ-инфекцияның жеке әлеуметтік топтармен байланысқаннан болады (мысалы, секс-бизнестің жұмысшылары және инелік есірткелерді қабылдаушылар). Осы деректі санауымен, әлеуметтік психологтар АИВ-пен қауымдастырылған стигма жөнінде екі фактордан тұратын бірнеше теорияны анықтады. Осындай модельдердің көбісі АИВ-пен қауымдастырылған стигманың пайда болуына екі түпнұсқаны сипаттайды: 1) ауру ретінде АИВ қолданбалы қорқуы 2) АИВ-инфекцияның мөлшерлі таралуы анықталған жерде АИВ пен топтарды рәміз түрінде қауымдастыру.
Ауру ретінді АИВ-инфекцияның қолданбалы қорқуымен байланысты стигма инфекцияның таралу мен АИВ-инфекцияның өлім салдарынан шығады; ол әртүрлі аурудын таралуы мен өлім салдары сияқты қорқынышты және ұсыныстарды байланыстырады.
Мүмкін, ол эпидемияның бірінші кезеңнің тәжірибеде көрсетілген шығар, сол кезде қан қую арқылы адамдар АИВ жұқтырып алды, олар инелік есірткелерді қабылдаушыларға қарағанда белгілі бір уақытта қоғам жағынан аса қатты стигманың әсерін сезген жоқ (бірақ олардын көбісі аурудын қолданбалы қорқуымен байланысқан белгілі стигмамен кездесті). Сонымен, эпидемияның таралуында олардын көбісі тұрмыс жолымен АИВ таралады деп қорқаннан жағымсыздықты және оқшаулауды сезді.
Белгілі әлеуметтік топтармен байланысқан АИВ жөніндегі стигма ол тек қана онымен қауымдастырылған топтарға және/немесе инфекция таралуымен байланысқан тәртіпке өз жағымсыз қарауын білдіру үшін ауруды қолдану ретінде жасалынған. Америкада осындай әлеуметтік топтын мысалы ретінде гомосексуал адамдар болып табылады, басқа мемлекеттерде, сонымен қатар Қазақстанда – ол инелік есірткелерді қабылдаушылар және секс-бизнестің жұмысшылары.
АИВ/ЖИТС-пен қауымдастырылған тұлға деңгейдегі стигманың қатаң жағымсыз әсері бар. Ең алдымен алдын ала ойланған қатынастардын мен дискриминация оқиғалар туралы ақпаратпен біріккен АИВ-пен өмір сүретін адам стигманы болашақта сезеді жөнінде таралған күтімдер АИВ-пен өмір сүретін адамдардын өздеріне, олардын жақындастарына және оларға қарайтын адамдарға маңызды әсер етеді. Ол мысалы, дене, психологиялық, әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін тесттілеуден өту немесе көмек алу жөнінде АИВ-пен өмір сүретін адамдардын шешіміне әсер етеді. Иә, АИВ-пен қауымдастырылған стигмадан және жалғаспалы дискриминациядан қорқуы ол аурудын қауіпін төмендету үшін жұғу қауіпінда тұрған адамдарды тест өтуден, ақпарат пен көмек алуына ұстап отыр.
Жалтарудын, қуудын көрнекті куәліктерден басқа жеке тұлға деңгейде АИВ-пен қауымдастырылған стигманың әсері бар, ол АИВ-пен өмір сүретін адамдардын басқа адамдарға өз статус жайлы ашу дайындығы болып табылады. Жалтарудан және жағымсыз қатынастардан қорққанынан АИВ-пен өмір сүретін адамдар өз статусын басқалардан жасырады, ол өз ретінде олардын әлеуметтік оқшалауына келтіру мүмкін. Мысалы, осындай оқшаулау АИВ-пен өмір сүретін адамдарға әлеуметтік қолдауын алуына мүмкіндігін жояды және мәнгітудін күшеюіне келтіреді. Сонымен қатар, кейбір АИВ-пен өмір сүретін адамдар стигмамен тығыз байланысты, ол өз-өзіне жағымсыз қарауына, өз-өзін кінәлауына өз тәртібін бұзуына келтіреді, осындай жағдай өз-өзіне стигма қою деп аталады.
АИВ-пен өмір сүретін адамдардын жақындастары да стигманың қауіпіна және оның жағымсыз салдарға шегеді. Олар АИВ-пен өмір сүретін адамдармен байланысқан үшін жиі жағымсыздықпен және дискриминациямен кездеседі. АИВ-пен өмір сүретін адамдарға күтім және қолдау жасайтын адамдар – мамандар немесе волонтерлер, оларда да АИВ-пен өмір сүретін адамдармен тығыз жұмыс істеген үшін жағымсыздық қауіпінда тұр, ол өз ретінде олардын ауыр жұмысты өте ауыр қылады.
6.6Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
