2015-04-17
426
Ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың білім –біліктілік, танымдық, коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ойын элементтерін қолданудың маңызы зор. Ойын – ақыл-ой мен сезім күшін талап ететін ерекше ұйымдастырылатын сабақтар. Ойын әрқашан шешім қабылдауды ұсынады – қалай істеу, не айту, қалай ұту қажет? Осы мәселелерді шешу тілегі ойнаушылардың ойлау әрекетін арттырады. Ал егер оқушы сонымен қатар шетел тілінде сөйлесе, ол оқытудың бай мүмкіндігін ашады. Балалар ол туралы ойланбайды. Ойын олар үшін ең бастысы – еліктіргіш сабақ. Сонысымен ол оқытушыларды, соның ішінде шет тілдер оқытушыларын қызықтырады. Ойын кезінде барлығы тең. Ол тіпті нашар оқушылардың да қолынан келеді.Тіпті тіл даярлығынан нашар оқушы ойында бастаушы болуы да мүмкін: кей кезде бұл жердегі тапқыштық пен түсінгіштік пәнді білуден де маңызды болады. Теңдік сезімі, қуаныш атмосферасы, тапсырманың қолынан келетіндігін сезіну – сөзінде басқа тіл сөздерін еркін қолдануға бөгет жасайтын балалардың ұялшақтық сезімін жеңуге мүмкіндік береді және оқыту нәтижесіне жағымды әсерін тигізеді. Байқаусыз тіл материалы меңгеріледі – «мен басқаларымен бірдей сөйлесе алады екенмін» деген ой оқушы жадына келеді.
Сонымен бірге ойынды оған тән белгілермен – сөйлеу ықпалының мақсаттылығымен, күтпегендігімен, әсерлілігімен шынайы сөйлеу арқылы араласуға барынша жақындатылған сөйлеу үлгісінің көп қайталанатын пысықтауы үшін мүмкіндік туатын жағдайдағы түрлі-жағдайлы жаттығу ретінде қаралады.
Ойындар маңызды әдістемелік тапсырмалардың орындалуына мүмкіндік туғызады:
1. Балалардың сөйлеу арқылы араласуына психологиялық дайындығын жасауға;
2. Олардың тіл материалын көп қайталауына табиғи қажеттілікті қамтамасыз етуге;
3. Сөйлеудің жалпы алғанда күтпеген жағдайға дайындығы болып табылатын оқушылардың қажетті сөйлеу үлгісін таңдап алуға жаттықтыруға.
Міндеттері:
1. Ойын әдістемелерін ағылшын тілі сабағында жасөспірімдердің танымдық белсенділігіне ынталандыру құралдары ретінде пайдалану проблемалары жөніндегі әдебиетті зерделеуге.
2. Ойын әдістемелерін топтастыруға әртүрлі көзқарастарды талдауға.
3.Жасөспірімдердің ағылшын тілін үйренудегі ойын әдістемелерін пайдалану ерекшеліктерін атап көрсетуге. Сабақ үрдісінде оқушыларға ойынның мақсаты мен талаптары, ережесі толық түсінікті болуы өте маңызды рөл атқарады. Ойын әдісі арқылы оқыту олардың, пәнге деген қызығуын арттырамыз, өз ойын, пікірін, көзқарасын білдіруге, екінші бір адамның жауабын тыңдап, оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттығады. Жақсы құрастырылған және де үздік әдіспен ұйымдастырылған ойын практикалық, тәрбиелік және дамытушылық жағынан оқыту тәсілі болып табылады.Ойынға қойылатын әдістемелік талаптар:
1.Ойынның мақсаты нақты болуы керек.
2.Ойын тәртібі әбден түсіндірілуі керек
3.Көрнекіліктер мен материалдар алдын ала таныс болуы керек
4.Оқушылар түгел қамтылуы тиіс. Дұрыс шешім қабылдауға дайын болу керек.
Оқытушы ойынның жүру барысында оқушылардың түгел қатысуын қадағалаумен қатар оларды ойын үстінде дұрыс шешім қабылдай білуге жетелеуі маңызды болып табылады. Жеке тұлғаны қалыптастыру үстінде оқушы қабілетін зерттеудің тиімділігін де пайдаланған абзал. Біздің мақсатымыз –ақыл –ойын, сезімін, білімін, құзыреттілігін еркін үйлесімділікте ұстай білетін, өнегелі мінез қалыптастырып, адамгершілік қағидаларды меңгерген тұлға тәрбиелеу. Бұл ретте білім мен тәрбиені ұштастыра отырып оқушылардың бойында өзіне сын тұрғысында қарау түсінігін қалыптастыруға күш салуымыз қажет. Ол үшін әңгіме, пікірталас, және басқа әдіс –тәсілдерді, сондай –ақ ролдік, іскерлік ойындарды енгізіп отырған жөн.
Ағылшын тілін үйрету барысында музыканың ықпалы зор. Ән тілідік қарым-қатынас құралы ретінде жаңа сөздер мен сөз тіркестері құралып оқушының сөздік қорының көбеюіне ықпал етеді. Ән, өлең тыңдау кезінде таныс лексика оқушы есінде тез жатталады. Шет тілінде ән айтып үйрену барысында оқушы дыбыстарды дұрыс атап үйренеді, сөйлемге дұрыс екпін қояды. Әнмен жұмыс барысында оқушының көңіл күйі көтеріліп, тілге деген қызығушылығы арта түседі.Сабақ барысындағы әндер мұқият жас ерекшелігі ескеріліп таңдап алынуы керек. Сонымен қатар электронды оқулықтардың пайдасы өте зор. Сабақта электронды оқулықтарды пайдалану арқылы оқушының шығармашылық қабілетін арттыруға, ізденісін ұлғайтуға, танымдық көзқарасын қалыптастыруға, өзіндік жұмыстарды тез орындауға машықтануына негіз қаланады.
Электрондық оқулықта тәжірибелер мен басты кейіпкерлердің өмірі, анықтамалық сөздік, әр тарау бойынша тестік сұрақтар бар. Бұл мәлімет оқушылардың өзіндік ізденісін тудырады және осы бағытта жұмыс істеуге дағдыландырады.
Қазіргі заманғы жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейінде пәнаралық байланыстарды тереңдетуге мүмкіндік туады. Бұл оқушының ақпаратты, қоғам жағдайында ойлау қабілетін арттыра түседі. Осындай бағыттағы білім оқушыларды Отанға деген сүйіспеншілікке, достық пен ынтымаққа баулиды.
Оқушылдарының оқу-танымдық құзыреттіліктерін қалыптастыра отырып, танымдық іс-әрекет белсенділіктерін арттыру үшін, көрнекі құралдар, техникалық құралдарды жиі пайдалану қажет.
Мұнда оқушыда кез-келген ақпаратты алғаннан кейін немесе мәтінді алғаннан кейін сол мәліметке қатысты өзіндік көзқарас туындайды. Яғни, адамның ішкі жан дүниесінде сезімдік, эмоционалдық із қалдырады, сол себепті мұғалім берілетін ақпараттарға жағымды қатынас туындатып, білімнің негізін қалайды.
Бастауыш сынып барлық білімнің қалануының негізі.Бастауыш сынып оқушыларына нені үйретсең соны санасына сіңіретін нағыз қабылдау жасында болғандықтан, мейлі қандай тіл болмасын өте тез игеріп алуға болады.3 тұғырлы тілді алға ұстаған қазіргі кезде біздің мектебімізде ағылшын тілі бірінші және үшінші сыныптан бастап өтуді негіз етіп отыр. Балдырғандарымыз тіл жағындағы қадамын нық басса, алдағы болашақта нұрлы жолға қадам тастауына негіз қаланар еді. Бастауыш сынып оқушыларының тілі толық дамып жетілмегендіктен әрине, ағылшын тілі басында қиынырақ сезлігенімен, соңына келе біртіндеп қалыптасып, жаттық әрі әдемі ағылшын тілін сөйлеуіне болады. Бастауыш сынып оқушлары ауыр сабақ жүгін алып жүре алмайтындықтан біз балаларды ағылшын тілінен жалқпауы үшін көбінесе жаңаша үйретіу тәсілдерімен тәрбиелеуіміз қажет. Елдің болашағы келешек ұрпақтың қолында, яғни олар мұратты, мөралды, тәртіпті болумен қатар мықты білім иесі болуы тиіс. Бұнымен қоса дүниенің қай бұрышында болмасын өзін алып шығатын қабілетке ие болулары керек емеспе? Бұған қазіргі заманда дүние жүзінің ортақ тіліне айналған ағылшын тілінің қатысы қалай болмасын.
2-БИЛЕТ
1-ВОПРОС
Осы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты (бұдан әрі - Стандарт) орта білім берудің ұзақ мерзімді сипаттағы мақсаттарын, қысқа мерзімді сипаттағы мақсат ретінде білім, білік, дағды, құзыреттер түрінде берілетін күтілетін нәтижелерді тағайындайды; орта білім берудің базалық мазмұнына, оқу жүктемесінің жоғары шекті көлеміне қойылатын талаптарды сипаттайды.
7.7 Орта білім беруде білім алушылардың оқу жетістіктері 6 деңгейде қарастырылады:
Оқу жетістігінің 1-ші деңгейі – 1-2 сыныптарды;
Оқу жетістігінің 2-ші деңгейі – 3-4 сыныптарды;
Оқу жетістігінің 3-ші деңгейі – 5- 6 сыныптарды;
Оқу жетістігінің 4-ші деңгейі – 7-8 сыныптарды;
Оқу жетістігінің 5-ші деңгейі – 9-10 сыныптарды;
Оқу жетістігінің 6-ші деңгейі – 11-12 сыныптарды қамтиды.
Білім беру үдерісінде берілген мақсаттар мен күтілетін нәтижелер:
- білім алушылардың тұлғалық қалыптасуына, олардың рухани әлеуетін дамытуға, өзіндік әлеуетін анықтауға, өзін-өзі дара көрсете алуына, жеке дамудың траекториясын нақтылауға ақпараттық-білім беру кеңістігін құру;
- оқушының негізгі іс-әрекеті ретінде оқуға басымдық беретін оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыруға қажетті оқу-әдістемелік, кадр және материалдық-техникалық тұрғыда қамтамасыз етілуіне жағдай жасау;
- күтілетін нәтижелерге жетудің түрлі жолдары мен тәсілдерін айқындауға бағытталған шығармашыл ынталы істерге қолдау көрсету;
- білім беру субъектілерінің рухани-адамгершілік әлеуетін дамытудың шарты ретінде білім беру ұйымдарына тәрбие үдерісінің жүйесін шығармашылықпен ұйымдастыруға мүмкіндік беру;
- мектептің қоғамдық жасампаз-мәдени орталық болып дамытуының шарттарының бірі ретінде әлеуметтік серкітестік механизмдерін ендіру;
- білім беру үдерісін ұйымдастыруда қабілет деңгейлері мен білім алуға сұраныстары әртүрлі балалар үшін теңдей білім беруді жетекшілікке алатын инклюзивті ұстанымды дамыту;
- қол жеткен нәтижелер негізінде мектептің ары қарай дамытуын жоспарлауға бағдарлаушы басқару жүйесін құру міндеттерін шешу арқылы жүзеге асырылады.
12.1 Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау сыртқы және ішкі бағалау түрлеріне бөлінеді.
12.2 Орта білім берудегі оқу жетістіктерін бағалау 6 деңгейде –2,4,6,8,10,12 сыныптардан кейін іске асырылады.
12.3 Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау баллдық жүйе және білім алушылардың тұлғалық жетістіктерінің бағасы негізінде (портфолио) жүргізіледі.
12.4 Оқыту нәтижелерін ішкі бағалау:
1) 1-2, 3-4, 5-6, 7-8, 9-10, 11-12 сыныптарда оқыту кезеңіндегі бағалауды (ағымдық бағалау);
2) 2, 4, 6, 8, 10, 12 сыныптардағы оқыту циклы аяқталғаннан кейінгі бағалауды (межелік, аралық бағалау);
3) 10 және 12 сыныптарда орта білім беру деңгейін аяқтағаннан кейінгі бағалауды (қорытынды бағалау) қамтиды.
12.5 Оқыту нәтижелерін сыртқы бағалау:
1) білім сапасын мемлекеттік аралық бақылау – 4 және 10 сыныптардан кейін оқу деңгейін аяқтау бойынша бағалауды;
2) ұлттық бірыңғай тестілеу – оқытудың күтілетін нәтижелері жетістіктерін 12 сыныптан кейін бағалауды қамтиды.
11 Білім беру үдерісін ұйымдастыру
11.1 Белгіленген мақсаттар мен күтілетін нәтижелер жүйесі әлеуметтік тәжірибені игеруді, жалпы адамзаттық құндылықтарды ой елегінен өткізуді, өмірдің мәнін және өзін-өзі қалыптастырудың маңызын қажеттіліктер ретінде түйсіну білім алушыларды әлеуметтендірудің негізін анықтайды.
11.2 Шартты түрде оқыту мен тәрбиелеу деп бөлінген білім беру үдерісі әлеуметтенудің нақты тәжирибесінде біртұтас үдеріс болып табылады және тұлғаның дүниетанымының дамуында, әлеуметтік қатынастары дағдысында, мінез-құлқының адамгершілік негіздерінде көрініс табады.
11.3 Әлеуметтендіру оқу-тәрбие үдерісі барысында оқыту мен тәрбиелеудегі бекітілген білім беру бағдарламалары негізінде, сондай-ақ білім алушылардың өздерін түсінуі мен өз өмірлеріне жауаптылықтарын қолдауға бағытталған қосымша бағдарламалар мен жобаларда; өзіндік және жалпы адамзаттық құндылықтарды түйсінуде; қоршаған ортамен жағымды қарым-қатынас жасауда; мектеп пен қоғамдық өмірде өз әлеуетін орынды қолдануда жүзеге асырылады. Мақсаттар мен күтілетін нәтижелер жүйесін негізге ала отырып, сыныптан және мектептен тыс әртүрлі іс-шаралар аясында білім алушылардың әлеуеттік мүмкіндіктерін ашу үшін педагогикалық ұжым мен қоғамның әлеуметтік ынтымақтасуы, олардың оқуда жетістікке жетуіне жағдай туғызуға мүмкіндіктері бар.
11.4 Білім беру үдерісін ұйымдастыру білім беру (мұғалімнің іс-әрекеті) мен білім алудың (оқушының іс-әрекеті) мақсаттарын ескере отырып, оқытудың денсаулық сақтау технологиясы негізінде жүзеге асырылады.
11.4.1 Оқытудың мақсаттары:
– білім беру салаларының мақсаттарын ескере отырып оқу үдерісін ұйымдастыру;
– оқыту, тәрбиелеу және дамыту міндеттерін шешуге бағытталған оқу үдерісін құрастыру;
– білім алушылардың оқу материалын меңгеру бойынша субъективті жаңа білім мен біліктерді өз бетімен алуға бағытталған іс-әрекетін реттеу;
– білім алушылардың дамуын ұйымдастыру үшін, олардың білімдік сұраныстарын\қажеттіліктерін қанағаттандыруға жағдай жасау;
– білім алушылардың қол жеткен нәтижелерінен, білім, білік және дағдылардың құндылық мәнін ұғынудан алған жағымды эмоцияларын ынталандыруға жағдай жасауды қамтамасыз ету;
– білім алушылардың білім кеңістігін кеңейту;
– оқыту барысында уақтылы түзетулер енгізу үшін ағымдық нәтижелерді бағалау.
10.4.2 Оқудың мақсаттары:
– өзін-өзі оқытуға, тәрбиелеуге және дамытуға қызығушылығы;
– оқу іс-әрекетін өздігінен ұйымдастыру және өздігінен басқару;
– оқу пәнінің білім, білік және дағдыларын меңгеру;
– түйінді және пәндік құзыреттерді игеру;
– өз қызығушылықтарына сәйкес жеке білім беру траекториясын құру;
– оқытудың ақпараттық құралдарының, оқулықтардың және оқу-әдістемелік кешендер мен бағдарламалық құралдардың мүмкіндіктерін пайдалану;
– іс-әрекет нәтижелеріне өзіндік баға беру және өзіндік түзету енгізу;
11.5 Орта білім беру ұйымдарындағы білім беру үдерісі оқу жылы көлемінде жүзеге асырылады.
Оқу жылы 4 оқу тоқсандарымен көрсетілген. Әр оқу тоқсанының ұзақтығы – 8 апта. Сабақ күнтізбелік жылдың 1- қыркүйегінде басталады. Оқу тоқсандарының арасындағы демалыстар төмендегідей бөлінген:
– І тоқсаннан кейін – 1 күнтізбелік апта;
– ІІ тоқсаннан кейін – 2 күнтізбелік апта;
– ІІІ тоқсаннан кейін – 2 күнтізбелік апта.
11.6 Сабақтың ұзақтығы:
Бастауыш білім беру: 1сыныпта – 35 минут, 2-4 сыныптарда – 45 минут.
Негізгі орта білім беру: 5-10 сыныптарда – 45 минут.
Жалпы орта білім беру: 11-12 сыныптарда – 45 минут.
11.7 Оқу аптасының ұзақтығы:
Бастауыш білім беру: 1-4 сыныптарда – 5 күндік оқу аптасы;
Негізгі орта білім беру: 5-7 сыныптарда – 5 күндік, 8-10 сыныптарда – 6 күндік оқу аптасы.
Жалпы орта білім беру: 11-12 сыныптар - 6 күндік оқу аптасы.
11.8 Бес күндік оқу аптасында 6-шы оқу күні жобалық-зерттеу жұмыстарына, спорттық-сауықтыру, шығармашылық және т.б. іс-шараларды ұйымдастыруға бағытталады.
11.9 Осы стандарт талаптарын орындаған, оқу тоқсандары арасындағы белгіленген демалыс уақытының ұзақтығы мен санитарлық-гигиеналық нормаларды және оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыру ережелерін сақтаған жағдайда оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастырудың циклдік-блоктік жүйесін пайдалану ұсынылады.
11.10 Орта білім беру деңгейіне сәйкестендірілген типтік оқу жоспарына сай құрастырылған орта білім беру ұйымының жұмыстық оқу жоспары жалпы оқу жүктемесінің көлемінде, яғни орта білім беру деңгейіне сәйкес типтік оқу жоспарының инвариантты және вариативті бөліктерінің жалпы көлемінде қаржыландырылады.
11.11 Орта білім беру ұйымдарының барлық типтері мен түрлерінде оқу жоспарының инвариантты бөлігіндегі оқу пәндері бойынша оқу сабақтарын ұйымдастыру кезінде сыныптарды топтарға бөлу қалалық жерде сынып толымдылығы 25 және одан да артық білім алушылар; ауылдық жерде сынып толымдылығы 20 және одан да артық білім алушылар болған жағдайда жүзеге асырылады.
а) Екі топқа бөлу төмендегі пәндерді оқыту кезінде жүзеге асырылады:
– қазақ тілі – оқыту орыс, өзбек, ұйғыр, тәжік тілінде жүргізілетін орта білім беру ұйымдарының 1-12 сыныптарында;
– орыс тілі - оқыту қазақ, өзбек, ұйғыр, тәжік тілінде жүргізілетін орта білім беру ұйымдарының 2-12 сыныптарында;
– қазақ әдебиеті - оқыту орыс, өзбек, ұйғыр, тәжік тілінде жүргізілетін орта білім беру ұйымдарының 5-12 сыныптарында;
– өзін-өзі тану – 3-12 сыныптарда;
– технология – 5-10 сыныптарда (қыздар және ұлдар топтары);
– дене шынықтыру – 5-12 сыныптарда (қыздар және ұлдар топтары);
– бағдарлы пәндер бойынша практикалық сабақтарды өткізуде – 11-12 сыныптарда;
– информатика пәні бойынша компьютермен өткізілетін практикалық сабақтарда – 3-12 сыныптарда;
б) шет тілдерін оқыту кезінде үш топқа бөлу – 3-12 сыныптарда;
11.12 Тілдерді, бағдарлы пәндерді оқытуға қажетті құралдар болған жағдайда толымдылығы аз сыныпты топтарға бөлуге болады.
11.13 Орта білім беру ұйымдарының барлық түрлері мен типтерінде факультативтер, таңдау курстары, қолданбалы курстар, жеке кеңестер және оқу жоспарының (мектептік және оқушы компоненттері) вариативті бөліміндегі басқа да оқу түрлерін өткізу кезінде 1-12 сыныптарда білім алушылардың топтарын ұйымдастыру көзделген. Топ толымдылығы – 8 адамнан кем болмауы тиіс.
11.14 Аз ұлттарға өз ана тілін оқыту 1-10 сыныптарда топтағы адам саны 10-нан кем болмаған жағдайда оқу жоспарының вариативті компонентінің оқу жүктемесі есебінен жүзеге асырылады.
11.15 Оқу жоспарындағы оқушы компонентінің оқу жүктемесі есебінен өткізілетін қоғамдық пайдалы еңбекті ұйымдастыру, еңбек тәжірибесін өткізу білім алушылардың өз еркімен қатысуы негізінде орта білім беру ұйымдары Кеңесінде шешіледі.
2-ВОПРОС
Әңгіме – оқу материалын ауызша баяндау. А. Байтұрсынов "Сөзден әдемілеп әңгіме шығару өнері үй салу өнеріне үқсас" дейді. Сөз өнерінің айшықты болуы сөздің дұрыстығына, тілдің анықтығына, дәлдігіне, көркемділігіне, тіл тазалығына байланысты екенін дәлелдеп, алмастыру, кейіптеу, бейнелеу (ұқсату), әсірелеу тәсілдерінің мәнін ашады. Міржақып Дулатов Оқытудың баяндау, әңгіме, түсіндіру әдістеріне ерекше мән беріп, тұрмыс-салтқа, әдет-ғұрыпқа байланысты тақырыптарды әсерлі баяндаудың тәсілдерін көрсетіп берді. Ол "баланы толық жауап беруге әдеттендіру керек", - дейді. Сөйтіп, оқытушы көркемдеп оқытудың жаңаша жолдарын ұсынып, мұғалімдерден соны іс-әрекеттерді талап етеді. "Балалар дұрыс оқи алмай, қиналған жерде мұғалім өзі оқып, көрсету лайық", - дейді.
Сөздік әдісі мектептің барлық сатыларында қолданылып, әңгіменің сипаты, көлемі, ұзақтығы өзгереді. Әңгіме арқылы жаңа білімді хабарлау үшін оған кейбір талаптар қойылады. Олар:
• әңгіменің оқушылардың адамгершілігіне әсер етуі;
• әңгімеде дәлелді және ғылыми фактілердің болуы;
• ой пікірдің дұрыстығын дәлелдейтін жарқын және нанымды мысалдардың, фактілердің жеткіліктілігі;
• әңгіменің жүйелілігі болуы керек;
• әңгіменің әсерлілігі;
• тілінің қарапайымдылығы және түсініктілігі;
• мұғалімнің фактілер, оқиғаларға берген бағасының болуы.
Түсіндіру – жеке ұғым, құбылыстарды, құралдар, көрнекі құралдардың жұмыс істеу әдіс-тәсілдерін ауызша баяндау. Мысалы, шет тілі сабағында жаңа мәтінді өтер алдында оқушыларға жаңа сөздердің мағынасы түсіндіріледі. Мұғалім оқушыларға таныс емес құралдарды немесе басқа көрнекі құралдарды сабаққа алып келіп, жаңа материалды түсіндірмес бұрын оларды оқушыларға түсіндіреді.
Түсіндіру әдісі жаңа тақырыпты түсіндіргенде жиі қолданылады, бірақ бекіту кезінде оқушылар білімді дұрыс меңгермегенде де қолданылады.
Химиялық, физикалық, математикалық есептерді шығарғанда теоремаларды оқығанда, табиғат және қоғам құбылыстарының түбірлі себептерін және салдарын ашу кезінде түсіндіру әдісі жиі қолданылады.
Түсіндіру әдісіне қойылатын талаптар:
• сұрақтарды дәл және аңық тұжырымдау;
• себеп-салдар байланысын ашып, дәлелдер келтіру;
• салыстыру, қатар қою, ұқсату, жарқын мысалдар қолдану;
• жүйелілік.
Түсіндіру – оқыту әдісі ретінде әр жастағы балалар тобымен жұмыста кең қолданылады. Бірақ орта және жоғары сатыларда оқу материалының күрделеніп, оқушылардың ақыл-ой жұмысының мүмкіндіктері өскенде бұл әдіс кіші жастағы оқушылармен жұмысқа қарағанда көбірек қолданылады.
Әңгімелесу – оқытудың диалогтық әдісі, мұғалім оқушыларға мұқият ойластырылған сұрақтарды жүйелі қою арқылы олардың жаңа оқу материалын меңгеруіне жағдай жасап, бұрын оқылған материалдарды қалай меңгергенін тексереді. Әңгімелесу - дидактикалық әдістің ескі түрі, оны Сократ шебер түрде қолданған, сондықтан әңгімелесу әдісін Сократ әдісі деп атайды.
Оқу материалының мазмұны, оқушылардың шығармашылық танымдық қызметіне қарай дидактикалық процестегі әңгімелесу әдісінің көптеген түрлері бар. Олар: кіріспе, немесе сабақты ұйымдастыратын әңгіме, жаңа білімді қалыптастыру (сократ, эвристикалық), жинақтаушы, жүйелеуші және бекітуші әңгімелер арқылы оқушылардың іс-әрекеттің жаңа түріне, жаңа білімді тануға дайындық деңгейі анықталады.
Әңгімелесу әдісі. Оқушыны жаңа білімді алуға белсене қатыстырып, оны білім алу әдістеріне, мұғалім қойған сұрақтарға өз бетімен жауап беруге үйретеді. Эвристикалық әңгімелесу барысында мұғалім оқушылардың білімі мен тәжірибесіне сүйеніп, олардың жаңа білімді түсінуін, қорытынды жасауын жеңілдетеді. Бірлескен іс-әрекет арқылы оқушылар өздері еңбектеніп, ойланып жаңа білім алады.
Білімді жинақтайтын, бекітетін әңгіме оқушылардан теориялық білімдерін, оны қолдану тәсілдерін жүйелеуге бағытталған. Оқушы өз білімін жаңа оқу және ғылыми мәселелерді шешуге қолданады.
Әңгімелесу барысында мұғалім сұрақты бір оқушыға (жеке әңгімелесу) немесе барлық сынып оқушыларына (жаппай) қояды. Әңгімелесудің бір түрі - оқушымен әңгімелесу. Оны сыныппен, оқушылардың жеке топтарымен өткізуге болады, әсіресе жоғары сынып оқушылары өз пікірлерін айтып, сұрақтар қойып, мұғалім ұсынған тақырыпты талқылайды. Әңгімелесудің нәтижесі көп жағдайда сұрақтардың дұрыс қойылуына байланысты.
Әңгімелесу әдісінің артықшылықтары:
• ес пен тілді дамытуы;
• оқушылардың оқу-танымдық қызметін белсенді етуі;
• оқушылардың білімінің белгілі болуы;
• жақсы диагностикалық құрап;
• үлкен тәрбиелік күші бар.
Әңгімелесу әдісінің кемшілігі:
• уақыттың көп кетуі;
• қауіп элементі бар (оқушы дұрыс жауап бермеуі мүмкін, оны басқа оқушылар естіп, есінде сақтап қалады.
