Дадатковая

ЛІТАРАТУРА

Крыніцы

1. Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941–1945: Энцыклапедыя. – Мн, 1990.

2. Белорусские остарбайтеры: Угон населения Белоруссии на принудительные работы в Германию (1941–1944): Документы и материалы: В 2 кн. – Мн., 1996 – 1997.

3. Великая Отечественная война 1941–1945: Энциклопедия. – М.., 1985.

4. Всенародное партизанское движение в Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 – июль 1944): Док. и материалы. В 3 т. – Мн., 1967 – 1982.

5. Военная энциклопедия. М., 1997.

6. Нюрнбергский процесс над главными немецкими военными преступниками: Сб. материалов: В 8 т. – М., 1987.

7. Нямецка-фашысцкі генацыд на Беларусі (1941 - 1944). – Мн., 1995.

8. Партизанские формирования Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 – июль 1944): Краткие сведения об орг. структуре партиз. соединений, бригад (полков), отрядов (батальонов) и их личном составе. – Мн., 1983.

9. Подпольные партийные органы Компартии Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (1941 – 1944): Крат. сведения об орг., структуре и составе. – Мн., 1975.

10. Подпольные комсомольские органы Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (1941 – 1944): Крат. сведения об орг., структуре и составе. – Мн., 1976.

11. Преступления немецко-фашистских оккупантов в Белоруссии, 1941-1944: Документы и материалы. – Мн., 1965.

12. Преступные цели – преступные средства: Док. об оккупац. политике фашист. Германии на террит. СССР 1941 – 1944 гг.– М., 1985.

13. Судебный процесс по делу о злодеяниях, совершенных немецко–фашистскими захватчиками в Белорусской ССР (15 – 29 янв. 1946 г.). – Мн., 1947.

14. Энциклопедия Третьего Рейха. – М., 1996.

Падручнікі і вучэбныя дапаможнікі

1. Беларусь у гады Другой сусветнай вайны і Вялікай Айчыннай вайны (верасень 1939 г. – верасень 1945 г.) // Гісторыя Беларусі. У 2 ч.– Мн., 2003. – Ч. 2. С. 217 – 279.

2. Великая Отечественная война // Щетинов Ю.А. История России. ХХ в.: Учебное пособие. – М., 1998. – С. 208 – 234.

3. В годы суровых испытаний // Новейшая история Отечества. ХХ в.: Учеб. для студентов вузов: В 2 т.– М., 1998. – Т. 2. С. 129 – 233.

4. Вторая мировая война // Новейшая история стран Европы и Америки. ХХ век: Учеб. для студ. высш. учеб. заведений. В 3 ч.– М., 2001. – Ч. 1: 1900 – 1945. С. 97 – 126.

5. Долготович Б.Д. Военачальники – сыны Беларуси на фронтах Великой Отечественной войны. – Мн., 2003.

6. Каваленя А.А. Беларусь у выпрабаваннях вайны (1939 – 1945 гг.): Вучэб.-метад. дапам. – Мн., 2001.

7. Каваленя А.А. Беларусь 1939 – 1945 гг. Война и политика: Мн., 2001.

Дадатковая

1. Аблова XE «Аблова Р. Ц.» Р.Т. Это было в Белоруссии: Из истории борьбы молодежи в партизанских отрядах и подполье. – М., 1957.

2. Андрющенко Н.К. На земле Белоруссии летом 1941 года / Под ред. Я.С. Павлова. – Мн., 1985.

3. Брюханов А.И. В штабе партизанского движения. – Мн., 1980.

4. Буржуазная историография второй мировой войны: анализ современных тенденций. М., 1985.

5. Всенародная борьба в Белоруссии против немецко-фашистских захватчиков в годы Великой Отечественной войны. В 3-х т. – Мн., 1983 1985.

6. Городецкий Г. Миф "Ледокола": Накануне войны. М., 1995.

7. Гальдер Ф. Военный дневник. 1939 – 1942 гг. Т.1 – 3. – М.: Воениздат,
1968 –1971.

8. Гудериан Г. Воспоминания Солдата.Пер. с немецкого. - Смоленск:"Русич",1998.

9. Деларю Ж. История гестапо: Пер. с фр. – Смоленск, 1998.

10. Доморад К. И. Разведка и контрразведка в партизанском движении Белоруссии. 1941 – 1944 гг. – Мн.: Наука и техника, 1995.

11. Жумарь С.В. Оккупационная периодическая печать на территории Белоруссии в годы Великой Отечественной войны. – Мн., 1996.

12. Загорулько М.М., Юденков А.Ф. Крах экономических планов фашистской Германии на временно оккупированной территории СССР. – М., 1970.

13. Залескі А.І. Быт беларускіх сялян у партызанскім краі. – Мн., 1960.

14. Залесский А.И. В партизанских краях и зонах: Патриотический подвиг советского крестьянства в тылу врага (1941 – 1944 гг.) – М., 1962.

15. Залесский А.И., Кобринец П.Н., Умрейко С.А. Патриотизм учителей и школьников Белоруссии в борьбе против немецко-фашистских оккупантов. – Мн, 1980.

16. История Второй мировой войны. 1939 – 1945. В 12 т. – М., 1973 – 1982.

17. Каваленя А.А. Прагерманскія саюзы моладзі на Беларусі 1941 – 1944. Вытокі. Структура. Дзейнасць. – Мн., 1999.

18. Кнатько Г.Д. Рукописные издания партизан Белоруссии. – Мн., 1979.

19. Кузьменко В.И. Советская интеллигенция в партизанском движении в Белоруссии. – Мн., 1991.

20. Лемяшонак У.I.Вызваленне – без грыфа „сакрэтна!“. – Мн., 1996.

21. Лемешонок В. И. Идейно–политическая работа Компартии Белоруссии в годы Великой Отечественной войны. – Мн.: Беларусь, 1988.

22. Липило П.П. КПБ – организатор и руководитель партизанского движения в Белоруссии в годы Великой Отечественной войны. – Мн., 1959.

23. Літвін А.М. Акупацыя Беларусі (1941 – 1944): пытанні супраціву і калабарацыі. – Мн., 2000.

24. Мазуров К.Т. Незабываемое. – Мн., 1987.

25. Мельтюхов М.И. Упущенный шанс Сталина. М., 2000.

26. Мюллер Н. Вермахт и оккупация. (1941 – 1944)– М.: Воениздат, 1974.

27. Очерки истории Ленинского комсомола Беларуси. – Мн., 1975.

28. Откровения и признания. Нацистская верхушка о войне Третьего Рейха против СССР. Секретные речи. Дневники. Воспоминания. Пер. с нем. Смоленск, Русич, 2000.

29. Павлов Я.С. В суровом сорок первом. – Мн., 1985.

30. Памяць: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі. – Мн, 1985 – 2004. Пономаренко П.К. Всенародная борьба в тылу немецко-фашистских захватчиков. 1941 – 1944. – М., 1986.

31. Партийное подполье в Белоруссии, 1941 – 1944. – Мн.: Беларусь, 1984.

32. Партийное подполье в Белоруссии, 1941 – 1944 – Мн.: Беларусь, 1985.

33. Партийное подполье в Белоруссии, 1941 – 1944. – Мн.: Беларусь, 1986.

34. Пикер Г. Застольные разговоры Гитлера. – Смоленск: Русич, 1993.

35. Пономаренко П.К. Партизанское движение в Великой отечественной войне. – М., 1943.

36. Раманоўскі В. Саўдзельнікі ў злачынствах. – Мн., 1964.

37. Сталин И. В. О Великой Отечественной войне Советского Союза.– М.: Госполитиздат, 1951.

38. Сямашка XE «Сямашка Я.» Я.І. Армія Краёва на Беларусі. – Мн., 1994.

39. Тозик А.А. В дни суровых испытаний: Укрепление рядов КП (б) Б в условиях подполья в годы Великой Отечественной войны (1941 – 1944 гг.) – Мн., 1981.

40. Умрейко С. А., Залесский А. И., Кобринец П. Н. Патриотизм учителей и школьников Белоруссии в борьбе против немецко-фашистских оккупантов. – Мн.: Изд-во БГУ, 1980.

41. Факторович А.А. Крах аграрной политики немецко-фашистских оккупантов в Белоруссии. – Мн., 1979.

42. Хацкевич А.Ф., Крючок Р.Р. Становление партизанского движения в Белоруссии и дружба народов СССР. – Мн., 1980.

43. Черчилль У. Вторая мировая война. В 3 кн. – М.: Воениздат, 1991.

44. Шелленберг В. Лабиринт. Мемуары гитлеровского разведчика.М., 1991.

45. Юденков А. Ф. Политическая работа партии среди населения оккупированной советской территории. 1941 – 1944 гг. – М.: Мысль, 1971.

46. Якубовский Н.А. Помощь советского тыла партизанам: Материально-техническое обеспечение. – Мн., 1973.

Ад аўтараў

У шматвяковай гісторыі Беларусі яе землі неаднойчы станавілася арэнай узброенага процістаяння. Сотні вялікіх і малых войнаў апалілі шматпакутную нашу Бацькаўшчыну, прынеслі безліч людскіх страт, разбурэнне і гора. Цяжкія выпрабаванні выпалі на долю беларускага народа ў гады Другой сусветнай і Вялікай Айчыннай войнаў, найбольш кровапралітных за ўсю гісторыю чалавечай цывілізацыі.

Патрыятычныя пачуцці сталі маральна-псіхалагічным фундаментам паводзін беларускага народа ва ўмовах ваенных выпрабаванняў, якія выпалі на яго долю. Народы Беларусі ўнеслі значны ўклад у разгром германскіх агрэсараў. Звыш 1,3 млн байцоў змагаліся ў радах Чырвонай Арміі, 374 тыс. чалавек удзельнічала ў партызанскім руху, 70 тыс. чалавек вялі барацьбу ў падполлі, амаль 400 тыс. жыхароў Беларусі складалі партызанскія рэзервы, некалькі тысяч ураджэнцаў Беларусі змагаліся ў радах ерапейскага руху Супраціўлення. У першых радах мужных патрыётаў ішла моладзь. Амаль 60% беларускіх партызан былі да 30-годовага ўзросту, звыш 20 тыс. юнакоў і дзяўчат удзельнічалі ў патрыятычным падполлі. Гэта быў велізарны, навядомы раней у гісторыі патрятычны ўздым народа супраць захопнікаў. Шматнацыянальнае насельніцтва Беларусі праявіла бясконцую мужнасць, самаадданасць, вернасць сацыялістычным ідэалам і нават самаахвярнасць у барацьбе за свабоду і незалежнасць Бацькаўшчыны.

У вучэбным дапаможніку асэнсоўваюцца супярэчлівыя міждзяржаўныя адносіны напярэдадні і ў пачатку вайны, паказваецца іх уплыў на фарміраванне тэрытарыяльна-дзяржаўнай цэласнасці Беларусі, сацыяльна-эканамічныя і палітычныя пераўтварэнні, што адбыліся ў заходніх абласцях рэспублікі ў перадваенныя гады. Вучэбная інфармацыя ў дапаможніку асвятляе гераічныя і трагічныя старонкі Другой сусветнай і Вялікай Айчыннай войнаў, жыццё насельніцтва на акупіраваных тэрыторыях і ў савецкім тыле, уклад прадстаўнікоў шматнацыянальнага беларускага народа ў разгром нямецка-фашысцкіх захопнікаў, уплыў ваенных падзей на лёсы народаў Еўропы і Савецкага Саюза. Шмат увагі ўдзелена раскрыццю сутнасці партызанскага руху, узаемадзеяння партызан і войск Чырвонай Арміі, іх сувязі з мясцовым насельніцтвам. Значная частка матэрыялаў дапможніка прысвечана паказу ролі моладзі ў ваенна-палітычным жыцці акупіраванай Беларусі, дзейнасці камсамольска-маладзёжнага падполля, барацьбе юнакоў і дзяўчат у радах партызан, а таксама заснаванню прагерманскіх саюзаў моладзі. На старонках дапаможніка асвятляецца сутнасць акупацыйнай палітыкі, дзейнасць беларускіх калабарацыянісцкіх сіл, Арміі Краёвай, прыводзяцца цікавыя малавядомыя факты, якія даюць больш поўнае ўяўленне аб злачынным характары паводзін германскіх агрэсараў, велізарных людскіх і матэрыяльных стратах, якія панесла наша краіна.

Сёння намаганні, накіраваныя на захаванне міру і бяспекі павінны ўлічваць урокі Другой сусветнай і Вялікай Айчыннай войнаў. Нягледзячы на тое, што ў апошні час адбываецца збліжэнне краін і народаў, сітуацыя ў свеце застаецца складанай, чалавецтва не пазбаўлена ад выпадковасці пачатку новай сусветнай вайны. Сучасная сістэма падтрымання міждзяржаўных адносін не дае гарантыі бяспечнага прагрэсіўнага развіцця. Зварот да мінулага вопыту, яго трагічных старонак уяўляецца справай неабходнай для таго, каб забяспечыць мірнае суіснаванне чалавечай цывілізацыі ва ўмовах сучасных шматлікіх сацыяльных, нацыянальных і рэлігійных супярэчнасцей.

Змест вучэбнага дапаможніка ўлічвае навейшыя дасягненні айчыннай і замежнай гістарыяграфіі з улікам выяўленых невядомых раней архіўных дакументаў і матэрыялаў. Айчынная гісторыя прадстаўляецца ў кантэксце сусветнай з выкарыстаннем сучасных метадалагічных падыходаў, звязаных з асвятленнем вайны як з'явы ў жыцці чалавецтва і накіраваных на рэалізацыю прыміраючай функцыі гісторыі. Разгляд ваенна-палітычнай сітуацыі ў Беларусі ажыццяўляецца на фоне развіцця падзей на савецка-германскім фронце, а таксама ў краінах Еўропы.

Кожны з раздзелаў пачынаецца агульнай характарыстыкай вывучаемага перыяду, у якой прадстаўлены заканамернасці і асаблівасці развіцця грамадства, у т.л. беларускага этнасу ў складаных геапалітычных умовах 1939-1945 гг. Кожная з тэм на пачатку мае шэраг рознаўзроўневых па складанасці вучэбных задач, якія трэба выканаць у выніку азнаямлення з вучэбнай інфармацыяй і яе аналізу. Вывучэнне кожнай з тэм заканчваецца працай з гістарычнай інфармацыяй. Пры пошуку адказаў на пытанні дадзенай рубрыкі рэкамендуецца выкарыстаць ключавыя словы, якія абазначаны ў тэксце тэмы курсівам. Напрыканцы кожнай з тэм таксама размяшчаюцца гістарычныя дакументы, да якіх сфармуляваны разныя па сваёй складанасці пытанні.