Жедел АИВ-инфекция

•Жедел безгек фаза (жедел ретровирусты синдром)

I клиникалық саты

• Симптомсыз кезең

• Персистирленген жалпылама лимфоаденопатия

II клиникалық саты

• Себорейлы дерматит

• Ангулярлы хейлит

• Ауыздың шырышты қабатында рецидивті ойық-жаралар (соңғы 6 айда екі рет немесе екіден аса)

• Белдемелі лишай (бір дерматоманың аймағында көптеген бөртпелер)

• Тыныс жолдарының рецидивті инфекциялар (соңғы 6 айда екі рет немесе екіден аса синусит, орта отит, бронхит, фарингит немесе трахеит)

• Онихомикоздар

Бастапқы салмаққа қарағанда салмақтын азаюі 10% төмен

III клиникалық саты

· Түсініксіз салмақтын азаюі (соңғы 6 айда 10% астам)

· 1 айдан астам түсініксіз этиологияның қызбасы

· Бір айдан астам түсініксіз созылмалы іш өт

· Өкпе туберкулезі

· Перифериялық лимфа түйіндерінің туберкулёзі

· Ауыз қуысының шашта лейкоплакия

· Рецидивты кандидозды стоматит (соңғы 6 айда екі рет немесе екіден аса)

· Ауыр бактериальды инфекциялар (мысалы, пневмония, плевраның эмпиемасы, пиомиозит, сүйектердің және буындардын инфекциялары, менингит, сепсис)

· Жедел ойық-жаралық шірік стоматит, гингивит немесе периодонтит

IV клиникалық саты

• АИВ-инфекциямен қоздыратын кахексия синдромы

• Өкпеден тыс туберкулез (перифериялық лимфа түйіндерінен басқа)

• Пневмоцисті пневмония

•Ауыр рецидивті немесе рентгенологиялық дәлелденген бактериальды пневмония

(жылда екі рет немесе екі реттен аса)

• Цитомегаловирусты ретинит (± колит)

• ҚГВ қоздыратын герпес (1 айдан аса емес рецидивті немесе персистирленген)

• АИВ-инфекциямен қоздыратын энцефалопатия

• АИВ-инфекциямен қоздыратын кардиомиопатия

• АИВ-инфекциямен қоздыратын нефропатия

• Үдемелі мультифокалды лейкоэнцефалопатия

• Саркома Капоши немесе басқа ісіктер АИВ-инфекциямен байланысты

• Церебралды токсоплазмоз

• Кандидоздын ауыздықталған немесе жалпылама форма (кандидозды эзофагит, бронхит, пневмония, кокцидиоидомикоз, гистоплазмоз)

• Криптоспоридиоз

• Криптококкты менингит

• Атипиялық микобактериялармен қоздыратын диссеминирленген инфекциялар

Маманға қарамастан жоғары берілген аурудын әртүрлі сатыларда АИВ-инфекцияның клиникалық белгілерін әр дәрігер білу керек. Науқас өзінде ауру бар екенін білмеу мүмкін және тексерісте кейбір себептер бойынша АИВ инфицирленген екенін айтпау мүмкін.

Бақылау сұрақтары (10 минут)

1. АИВ өмір циклің кезеңдерің атаңыз.

2. АИВ таралу жолдарды атаңыз.

3. АИВ таралатын биологиялық сұйықтарды атаңыз.

4. АИВ-инфекцияның даму клиникалық сатыларды атаңыз (ДДҰ жіктеуі)

2 САБАҚ

АИВ-инфекцияның алдын алуы

АИВ-инфекция жандарына батады және денсаулық сақтау шығымдар жағынан қымбат болып саналады. Сонымен қатар, оны тез ескерту болады. Халыққа шын қауіп факторларды бағалай отырып әрқашан лайқты ақпарат ұсыну керек, олар қырағылықты көрсету керек және белгілі халық топтарды кінәламау керек.

2.1 ИЕҚ арасында АИВ-инфекцияның алдын алуы. Ақпаратты блок (100 минут)

АИВ-инфекцияның алдын алу жұмысына келесі бағыттар кіреді:

1. Ақпаратты жұмыс және білім.

2. Әлеуметтік және денсаулық сақтау қызметтердің қол жетілімдігін қамтамасыз ету.

3. Инелік есірткелерді қабылдайтын адамдардын арасында белсенді жұмыс жүргізу.

4. ИЕҚ зарасыздандырылғанг құралдарды және дизинфицирленген құралдарды қамтамасыздандыру.

5. ИЕҚ алмасу емді алуға мүмкіндік беру.

I. Ақпаратты жұмыс және білім. Тиімді алдын алудын бірінші жағдайы барлық халық арасындаАИВ жұғу, басқа инфекциялар және инелік есірткелерді қабылдауымен (артық дозалану қауіпі, тамыр аурулары мен ірін асқынулар пайда болуы, және т.б.) байланысты ерекше қауіп туралыхабарлау.. [https://www.socialhelp.ru/attachments]. Денсаулық мәселелер бойынша осындай контексте ағарту бағдарламалар және АИВ-инфекциядан адамды қорғайтын, тәртіпті қалыптастыратын және нығайтатын құрал ретінде қауіпті тәртіпті төмендету бойынша бастама оқу бағдарламалар жүргізілу керек.

Қазіргі уақытта Европалық бюро өз жұмысында зиянды төмендету жөнінде Резолюцияны нұсқау етіп қолданады EUR/RC52/R9 2002 ж. Қауіпті тәртіпті өзгертуімен ИЕҚ әсер етуге болады екен, ол ғылыми дәлелденген. АИВ-инфекция, таралу жолдар, оның алдын алу туралы тек қана инелік есірткелерді қабылдаушыларға хабарламау керек, ол тағы эксперимент ретінде есірткелерді қабылдайтын адамдар да білу керек. Басылып шығарған мәліметтердің әсері жұқпалы аурулардын алдын алуына және қауіпті тәртіпке әсер етуі өте төмен екенін көрсетілді, мәліметті қайталап және адамдармен жеке қатынаста негізделген тәсілді қолдану керек.

Осы алдын алудын бағытына келесі компоненттер кіреді:

· Барлық халықты ағарту;

· Қауіпті тәртіпті өзгертуіне (сонымен қоса сексуалды) бағытталған ИЕҚ және олардын жақын әлеуметтік айналасыға ақпарат беру мен оқу;

· Ең алдымен біріншілік медициналық-санитарлық көмек мекемелерді қоса және денсаулық сақтау және әлеуметтік көмектің қызметтерді оқыту.

Осы алдын алу компоненттерді жүзеге асыру үшін келесі іс-әрекеттер кіріседі:

1. АИВ-инфекция алдын алу бойынша оқу модульдерді мен бағдарламаларды құру және оларды орта мен жоғары білімінің жалпы бағдарламаларға қосу.

2. Денсаулық сақтау салада мен әлеуметтік көмекте оқу кампанияларды жүргізетін бұқаралық ақпарат құралдардын қызметкерлерді оқыту.

3. БАҚ әртүрлі түрлерін қолдануымен халықты ретімен хабарлау.

4. АИВ-инфекцияның және басқа жұқпалы аурулардын алдын алу мәселелерді денсаулық сақтау қызметтегі мен әлеуметтік көмектегі қызметкерлердің негізгі оқу бағдарламаларға қосу.

5. Қауіпті тәртіпті өзгертуіне (қаіпсіз сексті және есірткелерді қабылдауымен тақырыпты қоса) бағытталған ИЕҚ және олардын жақын әлеуметтік айналасыға ақпарат беру мен оқу.

Осы бағытта жүргізілген жұмыс арнайы оқытқан мамандарды және бұрынғы есіртке қабылдаушыларды қатыстыруымен тиімді болып саналады.

II. Әлеуметтік пен денсаулық сақтау қызметтердің қол жетілімідігін қамтамасыз ету. Кімде АИВ-инфицирлену қауіпі жоғары болса немесе инфицирленген болса, онда олардын барлықтарында медициналық, әлеуметтік көмек көрсететің қызметтерге және инелік есірткелерді (тамыр ауруларды, ірінді асқынуларды, В және С гепатиттерді және басқа ауруларды емдеу) қабылдау зардаптармен байланысқан орталықтарға еркін қолжетілімдігі болу керек. Сонымен қатар, барлық кеңес, ем және басқа қызметтер АИВ-инфекцияның алдын алу көмегімен айналасу керек, ол мақсатқа жету үшін олар қажетті ақпаратты ұсынады және науқастарды ерікті кеңес жүргізуіне және тесттілеуге (ЕКТ) жібереді.

Кеңестің алдын алу жұмысына келесі факторлар ісер ету мүмкін:

· Қиын жетілімді орындарда орналасқан;

· Бюрократтық рәсімдер;

· Қызметтердің жоғары бағасы;

· Жағымсыз қатынас немесе персоналдын құзыреттілігін жоқтығы;

· Мәдениетті мен тіл кедергілері.

Осындай кедергілер минимумға ұшыру керек, өйткені олар ИЕҚ әлеуметтік және медициналық көмектерге қол жетілімдігіне және тиімділігіне қамтамасыз етеді.

Осы алдын алудын бағытына келесі компонеттер кіреді:

1. Олардын орналасқан жерге және қоғам көлігімен жету мүмкіндігіне жетілімді болу керек.

2. Уақыт бойынша минималды шектеулермен жедел жәрдем көмегіне қол жетілімдігі.

3. Құпиялықты және керек кезде жасыруынды қамтамасыз ету.

4. Жасқа, жынысқа, нәсілге, этникалық, мәдениеттік, идеологиялық немесе діни тиістілігіне қарамастан барлық әлеуетті клиенттер үшін қызметтерге қол жетілімдігі.

5. Науқастын соматикалық мен психологиялық жағдайына қарамастан қызметтерге (оң АИВ-статусты қоса)қол жетілімідігі.

6. Клиенттердің төлем қабілеттілігіне және олардын әлеуметтік-экономикалық немесе еңбек статусына қарамастан қызметтерге қол жетілімдігі.

7. Науқастардын құқықтық статусына қарамастан қызметтерге қол жетілімдігі.

8. Бостандықтан айырылған орындарда ИЕҚ үшін кеңес қызметтерге және АИВ-инфекцияның алдын алуына қол жетілімдігі.

Осы алдын алу компоненттерді жүзеге асыру үшін келесі іс-әрекеттерді қолданады:

1. ИЕҚ әлеуметтік және медициналық көмектерге қол жетілімдігін шектеуленетін кедергілерді анықтау және оларды максималды жою.

2. Есірткі қабылдаудан тез бас тартуға талап етпейтін терапиялық және алдын алу бағдарламаларды даму.

3. Клиенттердің қажеттіліктерге және құқықтарға қажетті сыйды сақтауымен кеңес пен ем ұсыну.

4. Ақпараттын құпиялығына қамтамасыз ететін рәсімдерді енгізу.

5. Халықаралық ем стандарттармен жағдайларда терапиялық әдлістерді бейімделу.

6. ИЕҚ үшін қол жетілімдігін жоғарлату мақсатымен денсаулық сақтау қызметтің және әлеуметтік көмектің қызметкерлерін оқыту және дайындау.

7. БСМК жүйесіне ИЕҚ үшін кеңес және ем-алдын алу көмек көрсетуіне функцияларды қосу.

III. ИЕҚ арасында белсенді жұмыс. ИЕҚ көбісі құқықты сақтау органдардан қорқаннан кейін денсаулық сақтау қызметтердің көмегіне және әлеуметтік көмекті алуға келмейді. Ондай адамдар басқа ИЕҚ және олардын айналасымен жеке қатынастар болғандықтан ғана алдын алу бағдарламалармен қамтылады. ИЕҚ арасында белсенді жұмыстын стратегиялар тіркеуді қажет етпейді, сондықтан ол керекті сенімді құруына және қауіпті тәртіпті өзгертуіне әсер етуіне рұқсат береді.

Осы бағытта «Аутрич-жұмыс» кең қолданылады – ол ИЕҚ тікілей жағдайларда, олардын тұратын орындарда, есірткілерді қабылдау үшін олардын жиналатын орындарда алдын алу қызметтерді көрсетуі деген мағынаны білдіреді. Аутрич-жұмыспен ХКТ өкілдері ғана емес тағы арнайы дайындықты өткен еркінмен келген адамдар айналысады (медициналық, әлеуметтік қызметкерлер, еркінмен келген адамдар).

ИЕҚ есірткілерді қабылдау әсеріне қарай кейбір себептерді түсінбеу мүмкін (немесе бас тарту мүмкін) және оларда көмек көрсетуге бастама жоқ. Заңсыз есірткелерді қабылдауымен байланысқан есіртке қабылдаушылар өз жеке тәртіп статус туралы мәліметтерді ашпайды. Халықаралық тәжірибе көрсетуімен, денсаулық сақтау мекемелерге және әлеуметтік көмек алуына келмейтін ИЕҚ көбісімен қатынас құру ол АИВ-инфекция алдын алудын жетістікті жағдай болып табылады.

Осы алдын алудын бағытына келесі компонеттер кіреді:

1. ИЕҚ жасырым топтармен қатынас құру.

2. Қауіпті тәртіпті өзгерту жөнінде оқуын ұсыну, есіртке қабылдаудын қауіпсіз әдістер және артық дозалануының алдын алу шаралар туралы ақпарат ұсыну.

3. Зарасыздандырылған шприцтерді, дезинфирленген құралдарды ұсыну және ұсталған құралдарды, есірткені дайындауға және инъекция жасау үшін арналған құралдарды жинау.

4. ИЕҚ қоғамға бірлесуге көмектесу үшін әлеуметтік қызметтерді (тұрмыс жағдайларға, құқықтық себептерге, қаржы себептерге, отбасы кеңеске, ЕКТ және басқа тиісті мәселелер) ұсыну.

Осы алдын алу компоненттерді жүзеге асыру үшін келесі іс-әрекеттерді қолданады:

1. Есірткемен байланысты себептер анықталатын немесе денсаулық сақтау жүйенің бақылаусыз қалған және ИЕҚ көбісі денсаулық сақтау қызметтермен қолданбайтын жоғары қауіпті аймақтарда (әсіресе үлкен қалаларда) ИЕҚ арасында белсенді жұмыстын бағдарламаларды құру.

2. Келесі қызметті көрсету үшін қызметкерлерді бағдарламалармен жұмыс істеу оқыту керек:

· ИЕҚ жасырын топтарға қол жетілімдігін алу;

· Олардын ерекше қажеттіліктерін анықтау;

· Шын және адал қатынастардын негізінде жеке қатынастарды орнатуымен ИЕҚ сеніміне кіру;

· АИВ-инфицирлену қауіпімен байланысты тәртіпті өзгертуіне ИЕҚ көмектесу.

3. Жергілікті деңгейлерде жұмыс істейтін денсаулық сақтау қызметтермен, әлеуметтік көмекпен және басқа топтармен ынтамақтастық механизмдерді құру.

4. Осы бағдарламалардын мониториг механизмдерді және жұмыс бағалауын құру.

IV. ИЕҚ зарасыздандырылған инъекциялық құралдарды және дезифектанттарды қамтамасыздандыру – Зиян төмендету бағдарлама. Шприцтарды немесе есірткені дайындау үшін құралдарды бірге қолдану нәтижесінде АИВ жұғу қауіпін төмендету үшін зарасыздандырылған құралдар және дезифицирленген құралдар жеңіл түрде қол жетілімді болу керек.

Инъекциялық құралдарды бірге қабылдау себептердің бірі ол зарасыздандырылған құралдарға аз мөлшерде қол жетілімдігі. ИЕҚ барлығы тек қана бір шприцты қолданбау керек, олар есірткені дайындау және қабылдау үшін зарасыздандырылған немесе дезинфицирленген құралдарды қолдану керек. Бұл кеңес тиімді болмайды, егер оларға зарасыздандырылған мен дезинфицирлеген құралдарға қол жетілімдігін ұйымдастырмаса. Сонымен қатар, инелерді мен шприцтерді алмасу бағдарламасы – есіртке қабылдаумен байланысты АИВ-инфекцияны және басқа жұқпалы ауруларды ескертуге көмектесу үшін ИЕҚ ақпаратты, кеңес қызметтерді және оларды оқыту үшін ұсынылады. Зарасыздандырылған шприцтерді ИЕҚ ұсынылуы есіртке қабылдаудын өсуіне келтіреді деп мәліметтер жоқ.

Осы алдын алуға келесі компоненттер кіреді:

1. Шприцтерді және дезинфицирленген құралдарды тегін алмасу бағдарламалар және есірткелерді қабылдаушылардын немесе басқа қызметтердің және ИЕҚ достық қатынасымен мекемелердің бағдарламалар көмегімен зарасыздандырылған шприцтерді және дезинфицирленген құралдарды қамтамасыз ету.

2. Зарасыздандырылған шприцтерге және дезинфицирленген құралдарға немесе кейбір міндетті жағдайларда шектеусіз қол жетілімдігін қамтамасыз ету (мысалы, жеке куәлікті ұсыну).

3. Шприцтерді алмасу бағдарламаларда жағымсыз зардаптарды ескерту (мысалы, қолданылған шприцтерді ерекше арналған сыйымды ыдыстарға жинау және қалдықтарды кәдеге жарату).

4. Дезинфицирленген құралдарға және бостандықтан айырылған орындардағы ИЕҚ үшін шприц алмасу бағдарламасына қол жетілімдігін қамтамасыз ету.

V. ИЕҚ алмасу терапияны алу мүмкіндігін ұсынуы.

Алмасу терапия («агонисттермен фармакотерапия», «агонистермен алмасу терапия», «агонист көмегімен терапия») белгілі терапия мақсаттарға жету үшін осы тәуелділікті қоздырған фармакологиялық белгілерге жақын психобелсенді заттектен есірткеден тәуелді адамға тағайындау ретінде (медицина бақылауымен) анықталады.

Тәуелді ем бағдарламада науқастарды ұстау, есірткелерді қабылдауын төмендету, психологиялық және әлеуметтік қызмет етуін жақсарту және инъекциялық және жыныс өмірімен байланысқан қауіпті тәртіптің оқиғалар саның төмендету сияқты параметрлар бойынша алмасу терапияның тиімділігі дәлелденген. Сонымен қатар, алмасу терапияға тек қана АИВ инфицирлену алдын алу шараларға сияқты қарамау керек, ол тағы келешекте вирус таралу қауіпін төмендету және негізгі ауруды тұрақтандыру үшін опиодтті тәуелділігімен және АИВ инфицирленген адамдардын ем әдісі ретінде қарап және маңызды мағына беру керек.

Фармакологиялық дәрілермен опиоидты тәуелділігінің тиімді емі жүктілік кезінде, периналды және неонаталды кезеңдерде әйелдердің нәтижесін жақсартады. Опиоидты алмасу қолдаушы терапия жүкті әйелдерді қатыстыруында оларды бағдарламада ұстауында, АИВ-инфекция бойынша (мысалы, ЕКТ) қызметтерде қатыстыруында, біріншілік медициналық көмек мекемелермен қоса акушерлік және басқа аудандық қызметтермен жақсы қатынасты қамтамасыз етуде маңызды рөль атқарады.

Есіртке тәуелдлігімен ауратын, АИВ-инфекциямен адамдар ем үдерісінде екі жағдайлармен байланысты клиникалық және психоәлеуметтік мәселелермен айналысу керек. Опиоидты тәуелділігі және АИВ-инфекцияны үлестіруі оппортунистік жұқпалы ауруларды дамуына; алмасу терапия үшін қолданатын дәрілердің симптомдардын әсерлері АИВ-инфекциямен байланысқан жасыру; алмасу терапия үшін қолданатын опиоид және АИВ-инфекция мен ЖИТС ем үшін қолданататын дәрілердің арасында әрекеттесу сияқты ерекше клиникалық жағдайларға келтіру мүмкін.

Опиоидті тәуелділігінде есірткелерді қабылдауы АИВ-инфекция/ЖИТС сызбысын сақтауына кедергі жасау мүмкін; сонымен АРЕ тәртібің және емін сақтау және медициналық бақылауды сақтау үшін опиоидті тәуелділігінің еміне бастама жасау керек. АИВ инфицирленген адамдар инелік есірткілер қабылдауын тоқтатса онда оларда аурудын шырқалуы байқалмайды.

Бірақ алмасу терапияда өз көрсетілімдер мен шектеулер бар. Опиоидті алмасу қолдаушы терапияның тиімділігі науқастын дер кезінде ем бағдарламаға қосылуынан, дәрінің адекватты дозадан, ілеспелі медициналық және психоәлеуметтік көмектен байланысты. Сондықтан, алмасу қолдаушы терапияның қолдануы ғылыми зерттеулердің мәліметтердің негізінде, мамандардын арнайы кәсіптік дайындықты жүргізуін қолдауы, нәтижелердің бағалауы болу керек, медициналық көмек көрсету жүйесінен жоғалмау және заңсыз түрінде таралмау үшін дәрілерді қолдануды бақылау бойынша арнайы шараларды мен ережелерді енгізу керек.

2.2 СЕкс жұмысшылардын арасында АИВ-инфекцияның алдын алуы ( по материаламWHO, UNFPA, UNAIDS, NSWP. Prevention and treatment of HIV and other sexually transmitted infections for sex workers in low- and middle- income countries). Ақпаратты блок (100 минут)

Секс жұмысшы (СЖ) – жыныс жасқа толған адам, ол сексуалды қызметтер үшін ақшаны немесе тауарларды алады, және ол осы қызметті пайдалы түрінде қарастырады. Осы анықтамасекс жұмыспен айналысатын адамдардын жынысына қарамастан қолданылады және осы қызмет негізгі, қосалқы немесе кездейсоқ болып табылатына қарамастан қолданады.

Қазақстанда секс-индустрия АИВ-инфекцияның эпидемияны анықтайтын негізгі факторы болып табылады. Қазіргі кезде секс-бизнестің жұмысшылардын арасында АИВ таралуы жоғары деңгейде емес. Бірақ халықтын осы тобында жыныс жол арқылы берілетін инфекциялар (ЖЖБИ) жоғары деңгейде, олар ең алдымен эпидемияның дамуына әсер етеді.

Секс-жұмысшылардын арасында АИВ деңгейінің өсуі негізгі халық арасында эпидемия таралу туралы ескерту ретінде қарастырылады.

Әйелдің ағзасы ер адамның ағзасына қарағанда АИВ жұғу жөнінде биологиялық ретінде ең күдікті. Шәуһеттегі қынаптың сөлге қарағанда АИВ шоғырлануы жоғары, және шәуһет қынапта ұзақ уақыт сақталады, ал пенистің үстінде қынаптың сөлі аз уақыт сақталады. Сонымен қатар, қынаптын шырышынды қатынас қабаты көп. Қорғаусыз жыныс қатынаста қынаптың шырышты қабатының көлемі пениске қарағанда көп және әйелде жұғу мүмкіндігі жоғары. Қалыпты жағдайда инфекция кірмеуіне табиғи кедергі ретінде қынап шырышты қабатының эпителийі болып саналады, егер эпителийдің тұтастығы бұзылса онда ол өз тиімділігін жоғалтады. Босану кезде немесе жыныс қатынаста алынған жарақат эпителийдің тұтастығын бұзу мүмкін. Жұғуға ең сенгіш қыздар-жасөспірімдер, өйткені олардын қынаптың шырышты қабаты жарақатқа, әйелдерге қарағанда, сезімтал және қорғауды қамтамасыз ету үшін қынап жеткілікті сұйықты шығармайды. АИВ жұғу мүмкіндігін жоғарлататын ЖЖБИ көбінесе толық емделмеген болып саналады, өйткені олар жиі симптомсыз өтеді, сондықтан әйелдер медициналық көмек алуына бармайды. Кейбір кезде әйел өзінде микрожарақаттар, қынапта немесе жатыр мойыншығында қызару үдерістер бар екенін білмейді. Егер белгілі симтомдар жоқ болса онда әйел гинекологиялық көмек алуына бармайды. Егер әйел маманға барса, ЖЖБИ синдромдық емі қиын еркектерге қарағанда.

Әйелдердің әлеуметтік күдігінде АИВ жұғу жөнінде белгілі биологиялық зардаптары бар. Егер жыныс қатынас әйелдің ерігіне қарсы болса, онда жарақат және вирустік инфекцияның таралу қауіпі жоғарлайды. Әйелдерді зорлауы АИВ таралуының негізігі факторы болып саналады. Егер әйелдің ерігіне қарсы жыныс қатынас болса ол өте зиян болып саналады және денсаулық үшін өте қауіпті.

АИВ-ке СЖ күдігін жоғарлайтын факторларға кіреді:

· медициналық, әлеуметтік және құқықтық қызметтерге шектеулі қол жетілімділік;

· сексуалдық қанау және адамдарды сату;

· зарарлы заңдар және құқық қорғауының жоқтығы;

· гендерлік айырмашылықтар және теңсіздік;

· ақпаратқа және алдын алу шараларға шектеулі қол жетілімдігі;

· стигматизация және маргинализация;

· тұрмыс дәстүрмен байланысты қауіпқа шалдыққыштық, мысалы, зорлық, спирт ішіндіктерді және есірткелерді зиян келтіре қабылдау.

СЖ басқа адамдарға қызмет ұсынған кезде стигматизацияға ұшыру мүмкін және олар алдын алу бағдарламаларды алуына келмеу мүмкін. Сондықтан СЖ арасында АИВ және ЖЖБИ таралуын төмендету керек және ақпарат арқылы лайықты қызметтерді ұсыну керек.

СЖ істегенде олардын міселелерін және артықшыларын білу керек, олардын ішіне кіреді:

· әлеуметтік, құқықтық және экономикалық мәселелерді шешу;

· олар кездесетін ескішілдіктердің және стигматизацияның мәселелерін шешу;

· олардын мүмкіндіктерін және құқықтарын кеңейту;

· оларға ең сапалы және қол жетілімді медициналық қызметтерді ұсыну, әсіресе ЖЖБИ зертьтеу және ем бойынша;

· есірткелерді қабылдаудан зиян төмендету бойынша шараларды жүргізу;

· сутенерлермен серіктестігін орнату және олар жақтан қолдау алу;

· СЖ клиенттерін және серіктестерін алдын алу бағдарламаларға қатыстыру –өйткені еркектер мен әйелдердің және клиенттердің мен СЖ арасында дәстүрлі-таралған қатынастардын басымдық жағдайларды және бағынушылықты санауымен ол өте маңызды.

Секс-бизнестің саласында ЖИТС эпидемияға қарсы ұзақ, тиімді қызметті қалыптастыруы жақсы дәлелденген тәсілді талап етеді, сол арқылы күдікті топтар өз денсаулығын бақылай алады.

СЖ арасында АИВ-инфекция алдын алуында келесі шаралар мен тәсілдер өз тиімділігін тапты:

1. Аутрич-жұмыс.

2. Сенім пункттер және жобаның «жедел желістері».

3. Ақпараттық, білім және коммуникациялық мәліметтер.

4. Тепе-теңдік оқу.

5. Медициналық қызмет көрсету, жыныс жол арқылы таралатын тесттілеу мен ем.

6. Инелік есірткелерді қабылдайтын секс-бизнестің жұмысшыларын қолдау.

7. АИВ-пен өмір сүретін СЖ қолдау.

8. СЖ клиенттерін және сутенерлерді алдын алу шараларға қатыстыру.

9. Құқықсақтау органдармен жұмыс істеу.

1. Аутрич-жұмыс. Тиімді аутрич-жұмыс секс-бизнеске қатысы жоқ адамдармен немесе өздерін СЖ ретінде санамайтын адамдармен және заңсыз мен қуғын жағдайларда жұмыс істейтін адамдармен сенімді құру және байланыстарды орнату. Осы жұмыстын шектелуінде клиникаға бармайтын немесе мүмкіндіктері жоқ адамдарға қызметтер, мәліметтер және ақпарат ұсынылады және әлеуметтік қызметтерге жмен заң кеңеске оларды бағыттаған кезде СЖ әлеуметтік оқшаулауы төмендейді.

Аутрич секс-бизнестің жұмысшыларымен қатынасты қолдауында негізгі (кейбір кезде жалғыз ғана) әдіс болып табылады. Атрич-қызметтерге алдын алу әдістерге оқуы, инелерді мен шприцтерді алмасуы, мүшеқаптарды мен негізгі медициналық тауарларды қамтамасыз етуі және психоәлеуметтік кеңес кіру мүмкін. Аутрич-жұмыс жұмыс жүргізу (оқыған персоналға және жол ақысын төлеу) шығымдармен; сенімді қатынастарды құру үшін керекті уақытымен; СЖ әкімшілік мен полиция жағынан қолдауды жұмылдыруымен; жергілікті секс-индустрияның өзгеріп жатқан динамикасының дамуын түсіну және оған тиімді әсер тигізуімен қоса әртүрлі мәселелермен байланысты.

1. Сенім пунктер. Сенім пунктерол келесілерге орын үшін болып табылады:

· Білім қызметі, ЖЖБИ тақырып бойынша әңгімелермен қоса;

· Ақпаратты тарату және мүшеқаптарды тарау;

· Шприцтермен алмасу;

· Жеке және топтарға кеңес жүргізу;

· СЖ жұмысқа тиісті мәселелерді ашық талқылау, ол оқшаулау сезімді жоюға көмектеседі.

Осы пункттердің орналасуын және жұмыс уақытын таңдаған кезде СЖ уақытын және жұмыс орнын есептеу керек.

3. Ақпарат, оқу және коммуникациялар. АИВ таралу жолдарынжәне алдын алу шараларды түсінуге адамдарға үшін ақпарат қажет. Ақпарат беру және оқу ол тағы жұмыс орындағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тиісті болу мүмкін (СЖ қалай клиенттермен, құқық қорғау органдардын өкілдерімен жанжалдын дамуын жою үшін және зорлық кезінде қалай өз-өзін ұстау керек екенін ақпарат беру). АИВ-инфекция алдын алу шектелуінде негізгі қызметтің түрі ол АИВ, ЖЖБИ және басқа медициналық, заң, әлеуметтік мәселелер бойынша ақпаратты, білімді және коммуниккациялық мәліметтерді тарау болып табылады. Осы мәліметтерде секс-бизнестегі халықтын әртүрлі топшаларды, жергілікті аймақ пен мәдениет үшін дәстүрлі сексуалдық тәртіптің түрлерін мен секс-бизнестің әртүрлі формаларды есептеу керек. Сондықтан, қажеттіліктерді бағалауға, ақпаратты мен оқу мәліметтерді жасауға СЖ қатыстыруы тиімді болды. Ақпаратты, білімді және коммуникацияларды ұсыну ол жүйелі аутрич-жұмыспен бір шеңбердің адамдар арқылы оқыту («Тепе-тең оқу»), сенім пункттерде шараларды жүргізу көмегімен жасалыну мүмкін.

4. Тепе-теңдік оқу. Тепе-теңдік оқу СЖ өз денсаулығын бақылауға әсер етеді, яғни медициналық білім алғаннан кейін медицинаға тиісті емес адамдардан тәуелсіз болу. Мысалы, кейбір қуаіпсіз секс туралы СЖ айту мүмкін. Егер кеңесті өз адамдардын ішінде адам жүргізсе, онда СЖ секс-бизнестан кетіп қалу мүмкін, өйткені олар өз-өзін бағалай бастайды.

5. Медициналық қызмет. СЖЖЖБИ алдын алуда мен күтімінде, ЕКТ, отбасыны жоспарлау бойынша кеңесте және басқа медициналық қызметтерде мұқтаж етеді. Күтімнің жақсы сапасына кіретін лайықты және тиімді ем, қажетті дәрілерге еркін қол жетілімділік науқастармен дәрігердің тағайындарын сақтауына және клиникаға қайтып келуіне әсер етеді. Секс-бизнестің жұмысшыларға көмек көрсетуін жақсарту үшін ЖЖБИ ем бойынша жұмыстын жаңа әдістері және медициналық персоналдын оқуы енгізіліп жатыр.

Секс-бизнестің жұмысшыларына тек қана ЖЖБИ және репродуктивті денсаулық жөнінде медициналық қызметтерді ұсынуымен шектелмеу керек тағы олардын денсаулығына және жалпы амандыққа көңіл бөлу керек.

6. Инелік есірткелерді қабылдайтын СЖ қолдауы. ИЕҚ-СЖ қолдауда мұқтаж етеді және АИВ инфицирлену жоғары қауіпқа ұшырады. Осы жағдайда ИЕҚ арасында АИВ-инфекцияның алдын алудын барлық қағидалары қолданылады.

7. АИВ-пен өмір сүретін адамдарды қолдау. АИВ-оң нәтижемен СЖ ем, күтім бойынша адекватты қызметтерге, анадан балаға АИВ таралуына қарсы алдын алу шаралары бойынша қызметтерге және қолдауға қажетті қол жетілімдік керек. Осы қызметтерге кіреді: эмоционалдық қолдау, ақша табудын басқа жолдар туралы кеңес беру, адам құықығын және заң құқығын қорғау, олардын отбасылардын болашақта күтімін жоспарлау, кім отбасыға немесе отанына қайтқысы келсе (егер олар басқа елден келетін болса) оларға әлеуметтік және қаржы көмек.

8. СЖ сутенерлерді және клиенттерді қатыстыру. Зерттеулер бойынша қорғаусыз секстің негізігі себебі ол клиенттердің мүшеқаптарды қолдамау тілегі болып табылады. СЖ айтуынша клиенттер мүшеқапсыз секске және секстің қауіпті түрімен айналысқанда, мысалы аналды секспен, ақшаны көп төлейді. Сонымен қатар, СЖ күнделікті өмірі клиенттер жағынан зорлық және тіл тігізіп қорлау мүмкін. Сондықтан, қорғаусыз сексті насихаттау үшін секс-қызметтерге қажеттіліктерін төмендету мақсатымен АИВ алдын алу бойынша тиімді шаралар клиенттерге, СЖ және бағытталу керек.

9. Құқық қорғау органдармен жұмыс істеу. СЖжәнеқұқыққорғау органдардын арасында қатынастар қуғынымен, қаталгездігімен, қорлауымен, полиция жағынан жазалау шараларымен және СЖ жағынан қорқынышпен сипатталады. Осы жағдайға қарай жағымсыз қатынастарды және құқық қорғау органдардын жағымсыз іс-әрекеттерді жену үшін стратегиялар жасалынады.

Осы стратегияларға кіреді: алдын алу шаралардын жұмыс туралы білгендігін жоғарлату мақсатымен келесі тақырып бойынша: зиян төмендету, лайықты ұлттық пен халықаралық заң шығару және жергілікті құқық қорғау органдардын өкілдермен және ішкі іс министрлігімен қатынастарды орнату және қолдау тренингтерді және семинарларды жүргізуі.

2.3 Еркектер еркектермен секс қатынаста болғандардын арасында АИВ-инфекцияның алдын алуы. Ақпаратты блок (50 минут) («Еркектер еркектермен секс қатынаста болғандардын және трансгендерлі адамдардын арасында АИВ-инфекцияның алдын алуы және емі. Қоғамдықұ денсаулық сақтау жағынан нұсқамалар», ДДҰ, 2011 ж.).

Еркектер арасындағы секс әр мемлекетте бар. Әртүрлі себептер бойынша ол қоғамда стигматизацияға ұшырайды. Термин «еркектер басқа еркектермен секс қатынаста болғандар» (ЕЕС) адамдардын нақты тобын емес тек қана тәртіп жағдайын сипаттау үшін қолданылады. Осы термин ең ыңғайлы, өйткені осы АИВ контексте ең маңызды мәселе ол сексуалды бірдейлестіру емес тек қауіпті тәртіп болып табылады. Осы терминге тек қана гейлермен және бисексуалдармен өзін бірдейлестіретін еркектер ғана жатпайды, тағы басқа еркектермен секс қатынаста болған еркектер және өзін гетеросексуалдармен бірдейлестіретін еркектер жатады немесе олардын сексуалды бірдейлестіруі мәдениеттік бөлігі ретінде саналады. Еркетердің арасында секспен айналысу оқиғаларға түрмедегі қамау немесе әскери қызмет келтіру мүмкін, басқа жағдайларда олар онымен айналыспайды. Еркектер басқа еркектер қорғасусыз секспен айналықандар, әйелдермен де қорғаусыз секспен айналасу мүмкін, сонымен олар халықтын көп топтарға вирусты тараған үшін эпидемиологиялық түйін ретінде рөль атқарады. ЕЕС бағытталған АИВ таралу алдын алудын бағдарламалар өмірде маңызды орын алады. Сонымен қатар, осындай халық топ адамдарға жетілімді көңіл бөлмейді және ЕЕС стигматизацияға ұшырайды.

ЕЕС арасында АИВ-инфекция алдын алуында әртүрлі шаралар қолданылады: жеке адамдардын және топтардын қауіпті тәртіпті өзгертуіне қолдау (мысалы, мүшеқаптарды және любриканттарды тарату), қауіпсіз секс мәселелер бойынша ағарту жұмыстарды жүргізу және қоғамда ЕЕС стигматизацияны мен дискриминацияны төмендету үшін қоғамдық камапнияларды жүргізу.

1. АИВ-инфицирлену қауіпін төмендету туралы ақпарат беру және оқыту, қауіпсіз сексті және лайықты дағдыларды насихаттау, серіктестердің саның төмендеу, мүшеқаптарды қолдану туралы кампаниялар жүргізу.

2. Жоғары сапалы мүшеқаптарды және любриканттарды жалпы мен мақсатты түрінде тарату, оларды әрқашан қамтамасыздандыру.

3. ЕЕС үшін қол жетілімдігін және қолайлы қызметтерді қамтамасыз ету бойынша медициналық мекемелердің жұмысын ұйымдастыру.

4. ЕЕС белгілі топтарға бағытталған бағдарламалар, мысалы, заң өкілдері, тұтқындар, секс-бизнесте жұмыс істеп жүрген ер адамдар.

5. ЕЕС жөнінде стигма және дискриминацияны төмендету бойынша кампаниялар.

1. Ақпарат беру және оқу. Осы алдын алудын бағыты келесі компоненттерден тұрады:

· ЕЕС үшін жынысты денсаулығын қорғау мәлелелер бойынша оқу құралдарды жасау;

· ЕЕС арасында өзара оқу және өз ерігімен немесе кәсіби әлеуметтік пен медициналық қызметкерлермен орында бағдарламалар бойынша көмек көрсету, ЕЕС әйел-серіктестердің арасында ағарту және әлеуметтік жұмысты жүргізу;

· ЕЕС жөнінде білімсіздікті мен қате түсінікті жою үшін медициналық қызметкерлерге мен венерологиялық клиникалардын қызметкерлеріне ағарту жұмытарын жүргізу;

· Әлеуметтік қызметтерді ұсынатын мекемелерге, үкіметті емес ұйымдарға, қоғамдастық деңгейде жеке топтарға, діни ұйымдарға үшін семинарларды және оқу сабақтарды жүргізу.

2. Жоғары сапалы мүшеқаптарды және любриканттарды тарату. Еркектер арасындағы секс жиі түрде аналды болады, қорғау шаралар қолданбағанда «қабылдайтын» серіктеске АИВ таралу қауіпі жоғары, ал «енгізуші» серіктеске қауіп мөлшерлі болады. Әлем бойынша барлық АИВ-инфекция таралу оқиғалардын ішінде 5 – 10% еркектердің арасындағы секс жатады. Сондықтан, ЕЕС үшін бағдарламаларда арнайы (ерекше мықты) мүшеқаптар және су негізінде майлар таратылады. Осы оқиғада максималды қамту үшін аутрич-жұмыс әдістерін қолдануға ұсынылады және ЕЕС арасында өз ерігімен адамдарды жинауға талпыну керек.

3. Медициналық қызметтерге ЕЕС қол жетілімдігін ұйымдастыру:

· ЖЖБИ зерттеу және емдеу;

· АИВ-ке ерікті кеңес жүргізу мен тесттілеу;

· АИВ-пен өөөмір сүретін ЕЕС үшін емге, күтімге және қолдауға қол жетілімдігі.

Егер ЕЕС ИЕҚ болса, онда ол ИЕҚ арасында барлық АИВ алдын алуына және есірткіден тәуелді ем бағдарламаларға қол жетілімдігі болу керек.

2.4 Талқылауға арналған сұрақ (25 минут)

Кіші топтарда жұмыс.

АИВ-оң нәтижемен ЕЕС қолдау үшін қандай шаралар (бағдарламалар) немесе іс-әрекеттер қажет?

2.5 ЖЖБИ алдын алу. Ақпаратты блок (25 минут) («Жыныс жолымен таралатын инфекциялардын алдын алуының глобальды стратегия және олармен күресу», ДДҰ мәліметтері, 2006-2015 жж.

ЖЖБИ болған кезде АИВ таралуын мүмкіндігі жоғарлайды, сондықтан олардын ерте анықтауы және тиімді ем жүргізуі АИВ таралу алдын алу стратегнияның маңызды бөлімі болып саналады. ЖЖБИ негізгі күресу мақсаттарға кіреді:

1. Жыныс жол арқылы инфекция таралуын жою.

2. ЖЖБИ дамуын, олардын асқынуларын және алыс зардаптарын жою.

3. АИВ инфицирлену қауіпін төмендету.

Осы міндеттерді орындауға болады, егер ауруды төмендетуге бағытталған біріншілік алдын алу және ауру емінің мерзімдерін қысқарту арқылы таралуын төмендетуге бағытталған екіншілік алдын алу бағдарламарды жүзеге асырса, ол өз бетімен асқынуларды келтіру немесе алыс зардаптарды пайда болу мүмкіндігін минимумға келтіреді.

1. ЖЖБИ біріншілік алдын алу. Біріншілік алдын алудын мақсаты – инфицирленуін және аурудын дамуын жою. Оған қауіпсіз сексуалды тәртібін насихаттауымен және енгізу жыныс қатынастарда мүшеқаптарды қолдануымен жетуге болады.

Тек біріншілік алдын алу шаралардын көмегімен қазіргі кезде емдей алмайтын (өйткені олардын қоздырғыштары вирустар болып табылады) ЖЖБИ таралуын ұстауға болады. ЖЖБИ ем көмегін ұсынуы біріншілік алдын алу үшін жақсы мүмкіндіктері бар, өйткені олар инфицирленуі немесе таралу бойынша жоғары қауіпті топтағы адамдарға санитарлық ағарту жұмысын жүргізеді, ем ұсынады және толық емделгенге дейін көмек көрсетеді. ЖЖБИ бір науқасты емдеу және толық емделіп шығуы болашақта жыныс қатынаста болатын адамдарға ол біріншілік алдын алуы болып табылады.

Халықты санитарлық ағарту үшін мәліметтерге келесі ақпараттар кіреді:

· ЖЖБИ толық емделуге болады деген ақпарат;

· Асқынулар дамуын және алыс зардаптарды жою үшін ерте сатыда емдеуді бастау керек екенін туралы ақпарат;

· Инфекция жасырын түрде өту мүмкін, кейбір клиникалық көріністер байқалмау мүмкін, әсіресе әйелдерде және олар асқынулар пайда болмағанша жасырын түрде өту мүмкін туралы ақпарат;

· Әртүрлі ЖЖБИ арнайы белгілердің және симптомдардын сипаттауы;

· ЖЖБИ бойынша кңес алуға болатын мекемелердің тізімі (яғни негізгі медициналық қызметтер), және жасырын түрде зерттеуді өтуге болатын арнайы емдік мекемелер және орталықтар;

· ЖЖБИ жеке жұғу қауіпін бағалау бойынша кеңестер және жыныс серіктестерде ЖЖБИ жұғу қауіпі.

2. ЖЖБИ екіншілік алдын алуы. Екіншілік алдын алуғаинфицирленген немесе ЖЖБИ науқастармен қатынаста болған адамдарға ем және медициналық көмек көрсету кіреді. Осы шараларға кіру қажет:

· Медициналық көмек алуының насихаты тек қана ЖЖБИ симптомдары бар адамдарға бағытталмаған, ол тағы ЖЖБИ және АИВ жоғары жұғу қауіпі бар адамдарға да бағытталған;

· ЖЖБИ симптомдармен, симптомсыз науқастарға және олардын серіктестерге қол жетілімді, қолайлы мен тиімді медициналық көмекті және зерттеу мен тиімді ем бойынша қызметтерді ұсынуы;

· ЖЖБИ және АИВ-инфекциямен науқастарға кеңес жүргізу және моральдық қолдау ұсыну.

Науқаста ЖЖБИ диагноз анықтағанда міндетті түрде оның серіктеске де хабарлау керек. Науқастын жыныс серіктестерге хабарлауына кіреді: жұғу мүмкіндігі, маманнан кеңес алу, зерттеуден өту және ем алу. Серіктестерді хабарлаудын мақсаты – ЖЖБИ таралуын шектеу үшін. Ол үшін керек:

1. ЖЖБИ науқастын барлық жыныс серіктестерді емдеу (ең аз мерзім бойынша үш ай бойы емдеу).

2. «Негізгі» науқаста бар ЖЖБИ серіктестерде де соны емдеу және зерттеу жүрісінде анықталған инфекцияларды емдеу.

3. Серіктестерді хабарлау тәсілдері.

Науқаспен хабарлауы: науқасқа лайықты санитарлық ағартуын және кеңес алғаннан кейін өз серіктестермен байланысуға мүмкіндік беріледі және науқас оларды зерттелу және ем алу үшін мекемеге келуге сұрау керек.

Медициналық қызметкермен хабарлауы: медициналық қызметкер жыныс серіктестермен байланысу үшін науқастан олардын аты-жөнін және тұратын жерін сұрайды. Медициналық қызметкер оларды зерттеуді өту және ем алу үшін келуге сұрайды.

2.6 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар.Жұпта тәжірибелік жұмыс (50 минут) (https://www.youtube.com/user/venericheskie). Қатысушылар жұпқа бөлінеді. Әр қайсына ормада мүшеқап беріледі. Оқутышы әр қатысушыға барлық ережелерді сақтауымен мүшеқапты фаллоимитаторға кигізуге мүмкіндік береді. Нәтижені аяқтағанда АИВ-инфекцияның алдын алу шаралардын айта кету керек: · Инъекция үшін әрқашан зарасыздандырылған шприцтерді қолдану керек; · Татуировка мен пирсинг үшін зарасыздандырылған құралдармн қолдану керек; · Әр жыныс қатынаста мүшеқапты қолдану; · Тек өз сақал алғыш заттармен және тіс тазалайтын щеткамен қолдану керек.

Мүшеқаптарды қолдану ережелері. · Орамада мүшеқаптын сақтау мерзімін тексеру керек; · Ораманы абайлап ашу керек (тістерді, тырнақтарды және өткір заттарды қолдануға болмайды); · Ораманың ішінен ауа шығып кетпеу үшін екі саусақпен шығып тұрған мүшеқаптын бұрышын қысып алу керек; · Бір қолымен жыныс мүшенің басына кию керек, екінші қолымен мүшеқапты түгел ашу керек және пенистің табанына дейін мүшеқапты кию керек; · Егер қосымша майлау керек болса, онда тек қана су негізінде майды қолдану керек (майды немесе вазелинді қолдануға болмайды — олардын әсерінен мүшеқап жыртылып кету мүмкін); · Ұрық шашқаннан кейін, мүшеқапты табынан ұстап абайлап шешу керек және қоқыс салатын урнаға немесе пакетке лақтырып тастау керек; · Әр жыныс қатынаста жаңа мүшеқапты қолдану керек; · Бір біріне киілген екі мүшеқап қорғай алмайды, олар тез жыртылып кету мүмкін.

Бақылау сұрақтары (10 минут)

1. ИЕҚ арасында АИВ-инфекцияның негізгі бағыттарын атаңыз.

2. «Аутрич-жұмыс» түсінікке анықтама берініз.

3. «Секс жұмысшы» түсінікке анықтама берініз.

4. Секс жұмысшылардын арасында АИВ-инфекцияның негізгі бағыттарын атаңыз.

5. «Гомосексуал» және «ЕЕС» түсініктемелердің айырмашылықтары қандай, түсіндірінізші.

3 САБАҚ

ЕҚӘХ әлеуметтік ілеспе

ЕҚӘХ тәртіп өзгертуінің жағымды нәтижелерге тек оқуда және қажетті ресурстарды ұсынуда емес (мүшеқаптар, шприцтер және т.б.). ЕҚӘХ өкілдерде тек қана бір себеп емес, оларда тұрмыстық, медициналық, психологиялық сипатымен жалпы кешен себептерлер бар. Сонымен қатар, оларға денсаулық сақтауымен және қолдауымен байланысқан себептер аса маңызды болып табылмайды, оларға жеке қауіпсіздік, созылмалы мәңгіруден, аштан және жалғыздықтан қашу тілегі ең маңызды болып табылады. Осы дерекпен ешқашан жақтамау керек, сіз өз жұмысынызда жұқпалы аурулардын алдын алу саласында пікір-сайысты және дағдыларды даму керексіз (жеке түрде, АИВ-инфекция). АИВ-инфекция алдын алу мәселелерді талқылау үшін талқылауға лайықты жағдайларды жасау керек.

3.1 Рольдік ойын «Өмірден алынған күн …» (50 минут)

Жаттығу өз ерігімен адамдармен жүргізіледі. Қатысушылардын әрқайсы өзіне рөль таңдайды: ИЕҚ, СЖ, зорлыққа ұшырған әйел, қараусыз бала, АИВ-инфициренген.

10 минуттын ішінде «өз» өмір туралы айтыныз: «менің» күнім қалай басталады, күні бойы «мен» не істеймін, өз өмір туралы «мен» не ойлаймын, «өз» өмірімде не өзгертуге келеді.

3.2 Әлеуметтік ілеспе бағдарламалар (ӘІБ). Ақпаратты блок (50 минут)

Қиындықтарды сезетін адамдар жөнінде ӘІБ жүргізіледі, АИВ-инфекция таралуын төмендету немесе қауіпін жою үшін олар өз бетімен тәртіпті өзгертуге бастасын және жаңа формаларды сақтасын деп жасалынады. Қауіпті төмендету және дәстүрлі әлеуметтік жүргізу бойынша кеңес сипатталарын сақтауымен ӘІБ клиентке сервисті қызметтермен қатынастарды орнатуымен кеңес, қолдау, серіктес ретінде қарқынды, ұзартылған көмекті ұсынады. Осындай алдын алу есіртке қабылдауымен, ЖЖБИ, психикалық денсаулық жағдайымен, әлеуметтік және мәдениеттік факторлармен байланысқан адамдарға жағымды әсер етеді және АИВ-инфекция жұғу қауіпін төмендетеді.

Алдын алу әлеуметтік жүргізу бағдарламалардын (ӘІБ) клиенттері немесе «HIV Prevention Client Management», ең алдымен олар үшін ең маңызды мәселелерді шешу үшін көмек алады. Уақыт өткеннен кейін әлеуметтік қызметкерде клиенттің денсаулық жағдайына тиісті мәселелерді талқылауға мүмкіндік болады. Клиент қажетті көмек алғанымен өз тәртібін қауіпсіз түріне ауыстыруға өз бетімен шешім қабылдайды.

АИВ-инфекция контексте әлеуметтік жүргізуінің негізгі міндеттері:

1. Клиент өмірінің негізгі салаларға тиісті қажетті бағалауды жүргізу және жанжақты көмек көрсету жоспарын құру: психоәлеуметтік, медициналық, қаржылық және т.б.

2. Клиент үшін барлық қызметтер қол жетілімді екенін және олар оның қажеттіліктерге лайықты екенін сену.

3. Қажетті қызметтерге қол жетілімдігін жеңілдету және спектрді кеңейту.

4. Әртүрлі ұйымдарды қатыстыруымен барлық деңгейлерде үзіліссіз күтімін қамтамасыз ету.

5. Қызметтердің қайталау мүмкіндігін төмендету және оларды ұсыну сапасын бақылау.

6. Клиенттің және оның отбасының мүшелерінің өз қызметіне қолдау жасау.

7. Клиенттің денсаулығына АИВ-инфекцияның әсері туралы хабарын көп мөлшерде беру және дұрыс тұрмыс дәстүрді жүргізу қажеттілік туралы айту.

8. Баланың әлеуметтік жүргізуін қамтамасыз ету (ата-анасы немесе қамқоршы АИВ-инфицирленген кәмелетке толмаған балалар үшін).

Әлеуметтік ілеспе қызметің ұсынуға тәсілді көрсетеді, оның ішінде клиенттің келесі құқықтары сақталады:

· Жеке өмірге және құпиялыққа;

· Мұқияттық, күн ілгері кесіп-пішілмегшен көзқарас және сыйластық;

· Өз-өзін анықтау және өз бетімен таңдау;

· Жоғары сапалы медициналық-әлеуметтік қызметтерді алу.

Осы контексте АИВ-инфекция алдын алуына бағытталған бағдарламалар әлеуметтік жүргізуінің келесі міндеттерін шешуге көмектеседі:

1. Әңгімеге орналаспаған адаммен қатынасты орнату.

2. Оның тәртібің өзгерту үшін жағдайларды жасау және АИВ-инфекция таралу қауіпін төмендету.

3. Стигма мен дискриминация байланысымен АИВ-пен өмір сүретін адамдардын мәселелерін және себептерін шешуге болысу.

Жүргізу бағдарламаларда осы міндеттер келесі түрімен шешіледі:

· АИВ-инфекция таралу қауіпін төмендету мақсатымен АИВ-инфекцияның жоғары жұқу қауіппен адамдарға мамандырылған көмекті ұсыну;

· Басқа ЖЖБИ жұғу қауіпін бағалау және адекватты зерттеуге мен ем ұсынуға кепілдік беру;

· Клиенттің денсаулық жағдайына үшін және оның АИВ-инфекцияның жоғары жұқу қауіппен байланысты тәртіпті өзгерту мүмкіндіктеріне жағымды әсер тигізетін клиенттің қажеттіліктеріне қарай әртүрлі медициналық және психоәлеуметтік қызметтерге оны жіберу;

· Қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін ақпарат ұсыну және басқа қызметтерге жіберу, мысалы алдын алу позитивті немесе АИВ-пен өмір сүретін адамдардын арасында ре-инфицирлену алдын алу қызметтерге жіберу.

Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар

2 БӨЛІМ. С ВИРУСТЫ ГЕПАТИТТІ ЖӘНЕ КОИНФЕКЦИЯНЫ (АИВ ЖӘНЕ С ВИРУСТЫ ГЕПАТИТ) ЖҮРГІЗУІНДЕ МЕЙІРБИКЕ ҮДЕРІСІ

Вирусты гепатиттер гемоқатынасты таралу механизмен (В және С) және АИВ-инфекция біздің мемлекетте және шетелде зманауи жұқпалы патологияның маңызды себеп болып табылады. Эпидемиялық үдеріс жан-жақтағы таралуымен және халық топтарда барлық жастағы топтарда жоғары қақырдылығымен сипатталады ния.

Бұрын немесе қазір 2 миллиарда жуық адамдарда ВГВ инфекцияға серологиялық куәгерлігі бар. 360 миллионға жуық адам ВГВ созылмалы тасымалдаушылар болып табылады. (www.niaid.nih.gov/topics/hepatitis/research/Pages). Зерттеушілердің бағалау бойынша 130–170 миллион адам ВГС инфекциямен тұрады (Goldstein ST, Zhou F, Hadler SC, е.а. A mathematical model to estimate global hepatitis B disease burden and vaccination impact. Int J Epidemiol. 2005;34:1329–39.

75 – 85% бауырдын созылмалы аурулары В және С вирусты гепатиттермен байланысқан. Жыл сайын 350 мыңнан астам адам С вирусты гепатитпен байланысқын аурулардан қайтыс болады.

АИВ-инфекция жиі жалғаспалы С вирусты гепатитпен көбінесе есіртке қабылдайтын адамдарда тіркеледі. Иммундық тапшылықта өтетін вирусты гепатит жағымсыз сәт болып табылады, өйткені ол заманауи зерттеуді және уақытында басталған емді талап етеді.

Осы модульдің бөлімінде С вирусты гепатиттің және коинфекцияның (АИВ + СВГ) этиология, зерттеу, клиника, ем мәселелері бойынша негізгі мәліметтер ұсынылған.

С вирусты гепатиттің эпидемиология, зерттеу, клиникалық көрсетілімдер және ем мәселелері бойынша теориялық дайындық, осы инфекциямен заманауи күресу әдістерді тәжірибелік дағдыларда игеру орта медициналық қызметкерлердің кәсіптік өнерді жоғарлату үшін маңызды.

4 САБАҚ

С вирусты гепатиттің таралу, этиология, эпидемиология, таралу жолдар және факторлар туралы заманауи ұсыныстар. СВГ қоздырғыштары. С вирусты гепатиттің патогенезі

4.1 Интербелсенді сұрау (15 минут)

Сұрақ – жауап әдісін қолдануымен вирусты гепатиттердің мәселелер бойынша аудиторияның білім деңгейін анықтаймыз.

1. ВВГ, СВГ негізгі таралу жолдарды атаңыз?

2. ВВГ, СВГ жоғары қауіпті топтарды белгіленіз?

3. Парентеральды вирусты гепатиттердің патогенезінде негізгі түйіндерді атаңыз.

4.2 Вирусты гепатиты. Ақпаратты блок (50 минут) (https://ru.wikipedia.org/wik; https://www.gepatit.com/)

Қазіргі кезде парентеральды вирусты гепатмиттермен аурулар көбейіп бара жатыр, әсіресе С гепатит. АҚШ денсаулық сақтау