Адам генетикасы

Генетикалық зерттеулердің объектісі ретінде адамның ерекшеліктері. Адам генетикасын зерттеу әдістері. Молекулалық генетика әдістерінің көмегімен адам геномының құрылымы мен белсенділігінін зерттеу. Адам геномының бағдарламасы. Медицина генетикасының мәселелері. Тұқым қуалайтын аурулар, олардың адам популяциясында таралуы. Хромосомалық және гендік аурулар. Тұқым қуалайтын және туа пайда болған аурулардың шығу тегі. Химиялық заттар мен радиацияның генетикалық қауіптілігі. Тұқым қуалайтын аурулардың диагностикасы және оларды емдеудің маңызы. Медицина-генетикалық кеңес беру. Генетикалық токсикология. Антропогендік мутагендер. Ортаның мутагендерімен жанасудың генетикалық тәуекел етушілік дәрежесін анықтау бойынша зерттеулердің маңызы.

8. Селекцияның генетикалық негіздері

Генетика селекциясының теориялық негізі ретінде. Селекция ғылым ретінде. Пән және зерттеу әдістері. Селекция бастапқы материал туралы ілім. Н.И.Вавилов бойынша мәдени өсімдіктердің пайда болу орталықтары. Тұқым, сорт, штамм туралы түсінік.

Сұрыптау үшін өзгергіштік көздері. Комбинативтік өзгергіштік. Шағылыстыру үшін жұптар таңдау принциптері. Өсімдіктер мен жануарлар селекциясындағы шағылыстыру жүйелері. Аутбридинг, инбридинг. Линиялық селекция. Алшақ шағылыстыру. Гетерозис құбылысы және оның генетикалық механизмдері. Цитоплазмалық аталық стерильділік негізінде. Гибридті тұқымдар өсіру. Тұқымқуалаушылық. Тұқымқуалаушылық коэфиценті және оның селекция әдістерін таңдау кезінде қолданылуы. Сұрыптау әдістері. Жеке және жаппай сұрыптаулар және олардың маңызы. Сұрыптау тиімділігіне сыртқы ортаның әсері. Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер селекциясының негізгі жетістіктері мен болашағы. Селекция мен биотехнологиядағы генетикалық инженерия әдістерінің болашағы.

ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ СЕМИНАР САБАҚТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОБАСЫ

Тұқымқуалаушылықтың материалдық негіздері.

Лабораториялық зерттеулердің негізгі объектілерімен танысу: бидай, Drozophile melanogaster, генетикалық белгілер, будандастыруларды дұрыс жазу ережесі.

Генетикалық талдау. Гибродологиялық әдіс будандастыру әдісі. Генетикалық символикалар, шағылыстыруды жазу ережелері.

№1 тәжірибе. Бидайдың бір,екі, үш жұп белгілері бойынша тұқым қуалауын зерттеу. Тәжірибенің протоколын жүргізу жұмыс гипотезасын, будандастыру схемасын құрастыру, тұжырым жасау.

Белгілердің тұқымқуалаушылығын және өзгергіштігін зерттеуде негізі объект ретінде дрозофила шыбынымен жұмыс істеу. Моно- және дигибридті шағылыстыруларға тәжірибе қою (№2 тәжірибе)

Белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары. Моногибридтік будандастырудың талдауы. Гаметалар тазалығының гитогенетикалық негізі. Аллельді гендердің өзара әрекеттесуі: доминанттылық, толымсыз доминанттылық, кодоминанттылық. Генетикалық есептер шығару.

Drozophile melanogaster шыбынының бірінші ұрпағына талдау жасау және екінші ұрпақ (F алу үшін шағылыстыру жүргізу (№2 тәжірибе).

Дигибридті шағылыстырудағы тұқым қуалау заңдылықтары, ажыраудың сипаты үш- және полигибридті шағылыстыру кезіндегі тұқым қуалау. Ажыраудың формулалары. №2 тәжірибе. Екінші ұрпаққа (F) талдау жүргізу. Гипотеза құру. Алынған мәліметтерді Х математикалық тәсілін қолжана отырып статистикалық өңдеу. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бойынша есеп беру. Будандастыру схемасын құрастыру. Зерттеу жүргізу барысында алынған нәтижелер бойынша есеп беру (№2 тәжірибе) №3 тәжірибе. Гендердің өзара әсеріне және жыныспен тіркесе тұқым қуалау тақырыбына дрозофила шыбындарымен тәжірибе қою.

Аллельді емес гендердің өзара әсері: комлементарлық, эпистаздық полимерлік әсерлер, Генетикалық есептер шығару.

Жыныс генетикасы. Табиғатта жыныс қатынастарын бірдей қамтамасыз ететін механизм. Жыныспен тіркескен тұқым қуалау.

Дрозофила шыбынының бірінші ұрпағына (F1) талдау және екінші ұрпақ (F2) алу үшін будандастыру қою (№3 тәжірибе).

Хромосомалардың бірінші және екінші реттік ажырамауы. Ажырамаудың себептері. Гендік баланстың теориясы. Интерсекстер мен генандроморфтар. Генетикалық есептер шығару. Гипотезаны Х2 математикалық тәсілмен тексеру. Будандастыру схемасын құрастыру. Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша есеп беру (№3 тәжірибе).

Тіркесе тұқым қуалау және кроссинговер. Тұқым қуалаудағы хромосомалық теорияның негізгі қағидалары.

Кроссинговердің генетикалық және цитологиялық дәлелдемелері. Кроссинговер механизмі. Тең емес кроссинговер. Митотикалық кроссинговер.

Хромосомада гендердің түзу сызық бойымен орналасуының дәлелі. Генетикалық карталардың құрылуы. Тіркесу топтары мен тіркесу күшін анықтау (есептер шығару).

Өзгергіштік типтері. Модификациялық өзгергіштік. Онтогенетикалық өзгергіштік. Мутациялар, мутацияларды классификациялау принциптері.

Генетикалық материалдың ген, хромосома, геном деңгейіндегі өзгергіштігі. Қоршаған ортаның физикалық, химиялық, биологиялық факторлар. Генетикалық қауіпсіздігін проблемалары.

Мутациялардың сапалық және сандық есепке алуының тәсілдері.

Онтогенез. Гендердің диференциялық белсенділігі. Хромосомалардың онтогенездегі функционалдық өзгерістері.

Популяция генетикасы. Популяция және оның генетикалық құрылымы. Харди – Вайнберг заңы. Популяцияның динамика факторлары. Табиғи және қолдан сұрыптау.

Адам генетикасы.Адам генетикасын зерттеу тәсілдері. Потологиялық тұқым қуалау реакцияларына қоршаған ортаның әсері.

Селекцияның генетикалық негіздері. Селекциядағы алғашқы материалдың қалыптасуындағы рөлі. Будандастыру типтері, өсімдіктер қалыптасу селекциясы сұрыптау тәсілдері мен бағыттары. Аутбридинг. Инбридинг. Гетерозия.

3. Жұмыс оқу жоспарынан көшірме (күндізгі бөлім)

Шифр, мамандық	Кредит саны	1сем	2сем	3сем	4сем	5сем	6сем	7сем	8сем
Лек/рп/лаб/обсөж/сөж
050113- Биология 3 курс 050607- Биология, 3 курс	3(135)					30- 15 45 45	30- 15 45 45

Сырттай бөлім

Шифр, мамандық	Кредит саны	1 сем	2 сем	3 сем	4 сем	5 сем	6 сем	7 сем	8 сем	9 сем	10 сем
Лек/рп/лаб/обсөж/сөж
050113- Биология 2,0 ж				6-3 9 117
050113- Биология 3,0 ж							6-3 9 117
050607-Биология 3 ж					6-3 6 117

4. Пәннің пререквизиті мен постреквизиті:

Пререквизиті. Осы пәнді игеру үшін төменгі курста өтілетін цитология және гистология, зоология, ботаника, адам және жануарлар физиологиясы сияқты пәндерден алған білім дәрежелері қажет.

Постреквизиті. Бұл курсты меңгеруде студенттер тұқым қуалаушылықтың цитологиялық негізін, түрішілік будандастырудағы тұқымқуалау заңдылықтары, тұқымқуалаудың хромосомалық теориясы, цитоплазмалық тұқымқуалау, өзгергіштік, полиплоидия және басқа хромосома санының өзгерісі, алшық будандастыру, инбридинг және гетерозис, жеке дамудың генетикалық негізі, популяциядағы генетикалық құбылыстар сияқты сұрақтарды меңгереді.