Семей 2012 6 страница

- Айқынсыз шығындар – кәсіпорын иесінің өз меншігіндегі сатып алынбайтын өндіріс факторларларын пайдаланғандағы шығындар, яғни өндірісте пайдаланылған фирманың өз иелігіндегі ресурстардың құнын айтады: ғимараттардың жалға берілмеу шығындары т.б.

2. Өндірілген өнім көлемінің өзгеруіне байланысты:

- Тұрақты шығындар – (FC) белгілі уақыт аралығында өндіріс пен өткізу көлемінің өзгеруіне байланысты емес шығындарды атаймыз. Тұрақты шығындарға: облигациялық заем, міндетті төлемдер, ренталық төлемдер; ғимараттар мен жабдықтардың амортизациялық төлемдерінің бөлшегі; сақтандыру жарналары, жұмысшылардың еңбек ақысы т.б. жатады. Олар старттық (бастапқы) және қалдық шығындар болып бөлінеді.

Старттық шығындарға – өндіріс пен өткізудің қайта басталуымен байланысты жұмсалатын тұрақты шығындардың бір бөлшегі жатады.

Қалдық шығындар дегеніміз - өндіріс пен өткізу белгілі бір уақытта толық тоқтағанына қарамастан жұмсалатын кәсіпорындардың тұрақты шығындардың бір бөлігін жатқызуға болады.

- Ауыспалы шығындар (VC) – белгіленген мерзімде өнімді өткізу мен өндіру көлеміне тікелей байланысты шығындар. Оларға жалақы, шикізат отын, көлік қызметіне, электр жүйесіне шығындар. Ол шығындарды кәсіпкер өндіріс көлемін өзгерте отырып болжай алады. Ауыспалы шығындар 3 түрге бөлінеді:

Пропорционалды ауыспалы шығындар – егер көлемі мен шығындарының өзгерісіне пара-пар келсе қалыптасады.

Дегерессивтік ауыспалы шығындар – шығындардың салыстырмалы өсуі өндіріс көлемінің салыстырмалы көбеюінен аз болған жағдайда қалыптасады.

Прогрессивтік ауыспалы шығындар - ауыспалы шығындардың өсуі өндіріс көлемінен артық болған жағдайда орындалады.

2.Кәсіпорынның жалпы шығыны (ТС) деп тұрақты және ауыспалы шығындарының қосындысынан тұрады. Өнімнің жаңа бірлігімен бірге, жалпы шығындар ауыспалы шығындардың сомасындай шамаға өсіп отырады. Кәсіпкер үшін өнімнің бір бөлігін өндіруге жұмсалған шығындардың маңызы зор. Ол орташа шығындар деп аталады.

Кез-келген кәсіпорынның тактикалық мақсаты тұрақты табыс пен пайданың құптарлық деңгейін алу болып табылады. Бұл мақсатқа кәсіпорынның шығындарсыз елестетуге болмайтын қаржы-шаруашылық қызметін жүзеге асыру процесінде қол жеткізуге болады. Шаруашылық көзқарас жағынан, шығындар табысты алу процесінде тауарларды және қызмет көрсетулерді тұтыну және қолдануды көрсетеді.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың сатқан өнімдерінің, тауарларының басқа да активтерінің өзіндік құны, сондай-ақ оларды сату, есептен шығару барысында пайда болатын шығындар сомасының жиынтығы ұйымның шығыстары болып табылады.

«Шығындар» бөлімі мына шоттарды қамтиды

7000 «Сатылған өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны»

7010 «Сатылған өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны»

7110 «Өнімді сату мен көрсетілген қызмет бойынша шығындар»

7110 «Өнімді сату мен көрсетілген қызмет бойынша шығындар»

7200 «Әкімшілік шығындар»

7210 «Әкімшілік шығындар»

7300 «Қаржыландыру шығындары»

7310 «Марапаттау бойынша шығындар»

7320 «Қаржыландырылған жалға берудің пайыздарын төлеу шығындары»

7330 «Қаржылық құралдардың әділ құнының өзгеруінен шығындар»

7340 «Қаржыландыруға басқа да шығындар»

7400 «Басқа да шығындар»

7410 «Активтердің шығуы бойынша шығындар»

7420 «Активтердің құнсыздануы бойынша шығындар»

7430 «Курстық айырма бойынша шығындар»

7440 «Үмітсіз талаптарды қажетсіздендіру және резерв құру бойынша шығындар»

7450 «Операциялық жалға беру шығындары»

7460 «Биологиялық активтердің әділ құнының өзгеруінен шығындар»

7470 «Басқа да шығындар»

7500 «Тоқтатылған қызметпен байланысты шығындар»

7510 «Тоқтатылған қызметпен байланысты шығындар»

7600 «Ұйымдардың үлестік қатысу әдісімен есептелетін зияндағы үлесі»

7610 «Ассоцияцияланған ұйымдардың зияндағы үлесі»

7620 «Бірлескен ұйымдардың зияндағы үлесі»

7700 «Корпаративтік табыс салығы бойынша шығындар»

7710 «Корпаративтік табыс салығы бойынша шығындар»

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:

1. Шығындар қалай жіктеледі?

2. Шығындардың экономикалық мәні неде?

3.Шығындар қандай шоттарда есепке алынады?

10 тақырып. Міндеттеме және капитал есебі.

Дәріс сұрақтары

1.Міндеттемелердің анықтамасы мен жіктелуі

2.Міндеттемелер есебі

3.Капитал есебі

1. Міндеттер үш белгі бойынша анықталады:

- Міндеттемелерді тудыратын жағдайдың орны болу керек.

- Міндеттемелер тек басқа субъектілерге қызмет активтерін аудару жолымен реттелуі мүмкін;

- Міндеттемелер даусыз болуы керек;

Міндеттемелер сомасы тәуекелге сәйкес проценттік ставка бойынша

дисконтталған барлық болашақ ақшалай төлемдердің ағымдағы құны ретінде өлшенеді. Міндеттемелер негізгі соманы және процентті қамтиды.

Міндеттемелерді реттеу әртүрлі тәсілдермен жүзеге асырылады:

ақшалай қаржыларды төлеумен;

басқа активтерді берумен;

қызметтер көрсетілумен;

бір міндеттемені басқамен ауыстырумен;

міндеттемені капиталға ауыстырумен.

Реттеудің басқа құралы да болуы мүмкін, мысалы, өз құқықтарын кредиторларға отказ беру немесе жоғалту.

Міндеттеменің пайда болуы ондағы уақытта ресурстар ағымы, осы міндеттеменің орындау мерзімі субъектінің қаржылық жағдайын дұрыс бағалау үшін маңызды. Міндеттемелер ағымдағы және ұзақ мерзімді балады.

Ағымдағы міндеттемелер субъект қызметіне әсер етеді, ал ұзақ мерзімді міндеттемелер әсер етпейді, өйткені ағымдағы міндеттемелер ағымдағы ресурстарға шағым талаптар көрсетеді. Бұл презентациялар ұзақ мерзімдіден жою мерзімі бірнеше жылды құрайтындығымен ерекшеленеді.

Міндеттемелер субъектінің операциялық циклінің қалыпты жағдайында жойылады деп болжағанда және есепті кезеңнен он екі ай ағымында жойылуға жататын болғанда қысқа мерзімді болып жіктеледі.

Ағымдағы міндеттемелерге келесілер жатады:

1. қысқа мерзімді несиелер жәнеовердрафт;

2. ұзақ мерзімді несиенің ағымдағы бөлігі;

3. кредиторлық қарыздар:

- төленуге тиісті шоттар мен вексельдер;

- сатып алушылардан және тапсырыс берушілерден алынған аванстар;

- салық бойынша қарыздар;

- төленуге дивидендтер;

- негізгі шаруашылық серіктес тікпен оның еншілес серіктестері арасындағы қарыз;

- акционерлік қоғамның қызметкер тұлғаларының қарызы;

- басқа да кредиторлық қарыздар.

4. төленуге тиісті есептелген шығындар;

5. алдағы кезең табыстары;

6. көрілмейтін жағдайлар бойынша есептелген төлемдер.

Төленуге тиісті шоттар – жабдықтаушылармен е.а. шоты; кәдімгі

қызмет кезінде пайда болатын қайталанатын сауда міндеттемелері үшін қолданылады.

Берілген вексельдердің негізіг қайнар көздері банктік ссудалар және тауарлар мен қызметтер үшін төлемдер болып табылады.

Вексельдер залогпен қамтамасыз етілген немесе қамтамасыз етілмеген болады. Вексель проценттік немесе проценттік емес болуы мүмкін. Проценттік вексельде проценттік ставка вексель сомасынан жеке көрсетілген. Проценттік емес вексельде процент алдын ала, дисконт тағайындау жолымен төленеді, онда жанама түрде процент нормасы бейнеленеді, ол нақты проценттік ставка немесе проценттік табыс деп аталады.

Атынан тәуелсіз барлық қарыздық құжаттар жанама немесе тура қарыз алушылардан проценттік төлемдерді талап етеді. Бұл уақыт ағымында ақшаның құнсыздануынан қашудан болмайтындығынан жасалады. Қарыздық міндеттеме бойынша кезеңдік процент сомасы – бұл:

Қарыздың Х проценттік Х уақыт һ процент сомасы негізгі сомасы ставка

Тағайындалған процент ставкасы – қарыздық құжатта көрсетілген процент нормасы. Тағайындалған процент ставкасы қарыздың негізгі сомасына төленетін проценттік төлемнің срмасын анықтайды.

Сонымен проценттік ставка қаржылық нарықта толықтай экономикалық жағдайда анықталады және уақыт ағымында өзгереді, ол несие ұзақтығынан тәуелді.

Нақты проценттік ставка бойынша қарыз қаржыны займға алуда осындай уақытта нарықтық проценттік ставкаға сәйкес келеді. Нақты проценттік ставка қарызды болашақта ақшалай төлеуді дисконттау үшін қолданылады. Қарыз алушымен алынған ақшалай қаржылар немесе ақшалай эквиваленттер сомасына нақты проценттік ставка қолданылады. Қарыздың толық сомасы – бұл қарызды жою күнінде төленген сомадан осы күні жүргізілуге тиісті проценттік төлемдерді шегергендегі сома.

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелерді есепке алу тізімдерінде жүргізіледі, оларға жазбалар бір күн немесе бірнеше күннің жалпы сомасы құжаттары қоса тіркелген банк көшірмелерінен жазылады.

Есепке алу тізімдерінде есепке алынған кредит айналымдарын салыстырып тексергеннен кейін, бас кітапқа көшіреді. Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелердің түрлері бойынша айдың басындағы және аяғындағы қалдықтар келтірілуге тиісті 601 шотқа және оларды берген банктерге, сондай-ақ шоттың дебеті және кредиті бойынша айналымдарға бухгалтерия талдамалық есеп ұйымдастыруға міндетті.

Кепілге салу кезінде кепілдікке салынған мүлік кепілге берушіден кепілге ұстаушының иелігінде өтеді.

2.К/о орта мерзімді және ұзақ мерзімді құнды қағаздарды олардың атаулы құнынан жоғары баға бойынша өткізу жолымен қаражат тарата алады. Мұндай жағдайда құнды қағаздардың атаулы құны және өткізу бағасы арасындағы айырмашылық «Алдыңғы кезең табысы» шотының К^m –і бойынша және К/о Кредит алу үшін кредиттің сомасы және мақсаты бағыты, пайдалану мерзімі, өтеу мерзімі, сондай-ақ кредиттелетін шараның қысқаша сипаты және оны жүзеге асырудың экономикалық тиімділігі дәлелденген жазбаша өтінішін сұраумен банкке барады. өтініш-сұрауды банкке Ссуда алу үшін алғашқы рет барған немесе ссудан оқтын-оқтын пайдаланатын, тәуекелді қажет ететін кредитке өтініш жасаған, осы банкте е.а. шодты жоқ сауда мәлімесін жасау үшін кредит алушы к/о-р ұсынады.

Сонымен қатар банкке кредит алу үшін бірінші рет барған к/о өзінің жарғысын, ұйымдастыру құжаттарыныңкөшірмесін, ережелерді, жалға алу келісімдерін, тіркеу куәлігін және клиенттін кредит алу құқығының барлығын растайтын құжаттар ұсынылды.

Қарыз алушыға кредит жасалынған несие шартына сай беріледі. Бұл келісімде кредиттің мақсаты, мөлшері және мерзімі, құжаттар тізімі және олардың банкке ұсынылу мерзімділігі, кредиттің мақсатты пайдаланылуын және қамсыздандырылуын тексеру нысандары, несие бойынша қарыздарды өтеудің есебіне кепілге салынған мүліктерді өткізудің рәсімдері, қамсыздандыруды тексеру үшін банкке ұсынылатын ақпараттардың мазмұны көзделді.

Қысқа мерзімді кредит әдетте 12 айдан аспайтын мерзімге кредиттелетін материалдық құндылықтардың айналымдылығына және шыққан шығынның өзін-өзі ақтауына негізделіп беріледі.

Банкттер кредитті к/о-рға қаржы бөлу үшін құрылыс, қалпына келтіру және өнеркәсіптік және әлеуметтік жәене тұрмыстық бағыттағы объектілерді техникамен қайта жабдықтауы техника, жабдық, көлік саймандарын, ғимараттар мен құрылыстар алуға; бірлескен к/о-р құруға; ғылыми-техникалық өнімдер және басқа да (к/о) меншіктік объектілер бойынша шығындар жасауға береді.

Кредитті пайдаланғаны үшін пайыз мөлшері нарық жағдайына байланысты депозит бойынша пайыздың өзгеруі ресми жарияланған инфляция көрсекіштерәіне және басқа да себептерге байланысты өсу (кему) жағына қарай қайта қарау шартымен, реттеліп отыру керек.

Кредит бойынша қарыздарды өтеудің әдістері және нақты мерзімдері, тәртібі несие шартында қарастырылады.

Әдетте қысқа мерзімде несиені өтеу қарық алушының мерзімді міндеттемесінің негізінде жүзеге асырылады..

Несиелеу қарыз капиталының қозғалысы болып табылады – ол пайыз түрінде үстеме төлем қайтару шартымен қарызға берілген капиталдың қозғалысы.

Несиелерді есепке алу 4010 «Ұзақ мерзімді банк заемдары» шоттарында жүргізіледі.

Қысқа мерзім және ұзақ мерзім несиелерді беру ҚР-сы Ұлттық Банкі бекіткен «Қысқа мерзім және ұзақ мерзім несиелендіруді ұйымдастыру ережелеріне» сәйкес жүзеге асырылады.

Несие беру және оның операцияларын жүргізу лицензия берілген Ұлттық банктің шешімімен айқындалған ресми статусы бар банктер арқылы жүзеге асырылады. Несие негізінен оны өтеу қабілеті бар к/о-рға беріледі.

Несие мерзімділік, қайтарымдылық, төлену шарттарымен коммерциялық және келісім шарт негізінде беріледі.

Несие беру банктермен өздерінде бар несие қорларының көлемінде жүзеге асырылады. Сауда банк арқылы бұрын берілген ссуда бойынша қайтару мерзімі өтіп кеткен қарыздары жоқ болған жағдайда беріледі.

Облигация – оның иесінің ақша қаражатын салғанын құнандыратын және көзделген мерзім ішінде осы облигацияның номиналдық құнын белгіленген пайызы мен ұстаушысына өтеп беру міндеттемесін растайтын құнды қағаз. Кредитордың облигациялары ерікті шарттың негізінде таратылады, олар атаулы және ұсынушыға арналған, пайызды және пайызсыз, еркін айналмалы немесе айналып шеңбері шектелген болуы мүмкін.

Кәсіпорынның жарғылық капиталы қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан құрылған кәсіпорынның жасаған қаражаттарының сомасы болып саналады.

Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың, мемлекеттің қаражаттарының, материалдық емес активтердің және басқа да мүліктердің немесе мүліктік құкьіктарының есебінен күрылады. Сонымен қоса, жарғылық капитал жаңадан құрылған занды тұлғалар ез қызметін бастау үшін бастапкы материалдық базасы болып та табылады, ол құрылтайшылардың (акционерлердің, катысушылардың) катысу үлесін және кепілдік сипатын аиыктайды.

Қүрылтайшылардың (қатысушылардың) жарғылық капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесе барлық құрылтайшалардың келісімі бойынша немесе барлық кұрылтайшылардың жалпы жиналысының шешімі бойынша мүліктік құқығы ақшалай нысанда бағаланады. Осындай салымдардың құнының сомасы жиырма мың айлық есептік көрсеткіштен асып түсуі керек, бірақ сол бағалауды тәуелсіз эксперт (бағалаушы) қуаттауы керек.

Шаруашылық жүргізуші субъектілер қайта тіркелген кезде қатысушылардың акшалай салымдары бухгалтерлік кұжаттармен не болмаса аудиторлық есеп берулерімен қуатталып бағалануы мүмкін.

Осындай бағалау кезеңінен бастап, бес жыл бойы шаруашылық жүргізуші субъектілердің кұрьштайшылары (қатысушылары) өздері қосқан сомаларының шегінен артық бағаланған салымдарына субъекті кредиторларының алдында бірлесіп жауап береді.

Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану құқы берілсе, онда бұл салым үшін төленетін төлемнің мөлшері, кұрылтайшылардың құжаттарында көрсетілген барлық мерзімі үшін есептелген сомадан анықталады.

Мүліктік құкы жоқ және басқа да материалдық емес игіліктерді жеке салым ретінде жасауға рүқсат етілмейді, сондай-ақ қатысушылар серіктестікке бір-бірінің қарызын өзара есептесуге жатқызуына болмайды.

3. Жарғылық капитал — "жарғы" деген сөзден алынған — үғымды анықтайтын ережелердің жиынтығы, белгілі бір ұйымнын атқаратын қызметінің тәртібі, немесе актив қүндарының екінші жағынан көрінуі, яғни жарғылық қорға салынған активтердің жалған және номиналдық құны.

Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшері бірыңғай валюта көрсетілген барлық шығарылған акцияның номиналды (атаулы) қүнына тең болады. Қоғам өзінің шығады деп жариялап қойған акцияларының барлығын немесе тек бір бөлігін ғана шығаруы және орналастыруы мүмкін. Ол жағдайда жабық акционерлік қоғамы мемлекеттік тіркеуден өтпес бұрын жарияланған жарғылык. капиталының толық төленуін қарастырады. Ашық акционерлік қоғам жарияланған жарғылық капиталының кем дегенде 25% тіркеместен бұрын төлеуі тиіс.

Қоғамның шығарылған (төленген) жарғылық капиталының деңгейі шығарылатын акцияның номиналдық(атаулы) құнына тең болады.

Барлык кредиторларға кем дегенде 30 күн бүрын хабарланған сон, жарияланған жарғылык капиталын азайтуға рұқсат етіледі. Бұл жағдайда кредиторлар өзінің алашағын толық деңгейде, әрі тез арада талап етуге құқылы.

Қоғам акциялары жай және айрықша болып келеді.

Заңға сәйкес акциялар акционерлердің келесі қүқтарын қанағаттандырады:

- дивидендтер алуын;

- коғамды басқаруына қатысуын;

- қоғам жойылғаннан кейін одан қалған мүлікті бөлісуге катыса алатындығын.
Қоғам тек иесі жазулы (атаулы) акцияны шығаруға қүқы бар. Иесі жазулы (атаулы)

акцияның қозғалысы, яғни акцияның өз ұстаушысын ауыстыру, қатаң тәртіпте арнайы құжатта — акционерлік қоғамның акционерлерінің тізімінде белгіленеді. Иесі жазулы (атаулы) акцияның құқын, тек тізімге енгендер ғана пайдалана алады.

Жарғылық капиталдың колда бары және козғалысы 5010-ші "Жарияланған капитал" шотының кредиті бойынша акционерлік коғамның жарғылық капиталына салынатын салымдары бойынша қатысушылардың қарыз сомасы көрініс табады, ал ол 5020-ші "Төленбеген капитал" шотымен корреспонденцияланады.

Шығарылған акциялардың (салымдардың) немесе жарналардың номиналдық қүны төленсе, онда ол: 1010,1020,1040,1050 дебеті бойынша және 5020 шоттың кредиті бойынша көрініс табады.

Егер де шығарылған акциялардың номиналдык, құны негізгі қүралдармен, материалдық құндылықтармен және басқа да активтермен төленсе, онда мына шоттар дебеттеліп: 2410,2710,1310 және 5020 шоты кредиттеледі.

Серіктестіктердің қатысушысы мүшеліктен шығып кетсе, онда онын үлесін үшінші тұлға сатып алуы мүмкін, ол кезде жарғылық капиталдың сомасы өзгермейді,тек катысушылардың құрамында ғана өзгерістер болады.

Төленбеген капиталдың есебі. Төленбеген капиталдың есебін жүргізу үшін 5020-ші "Төленбеген капитал" шотын пайдаланады. Бұл шотта занды және жеке түлғалардың шаруашылық серіктестіктің жарғылык корына қоскан үлестері бойынша қарыздарының сомасы туралы ақпарат жинакталады.

5020 "Төленбеген капитал" шоты шоттардың типтік жоспарында, "Меншік капиталы" ретінде саналса да, яғни баланстың пассивтік шоттарының қатарында болса да, ол активтік шот болып табылады.

Сондай-ақ 5020 шоты тек қана жалған капиталды көрсетеді, яғни ол бар болғаны табыс табуға арналмаған жалған капиталдарды тіркейді.

Акционерлердің меншігіндегі акцияларды айналыстан шығару үшін, не болмаса оларды қайта тарату үшін акционерлерден қайтып сатып алынады. Қайтып сатып алынған акциялар номиналдық қүны бойынша да, номиналдык құннан жоғары немесе төмен қүны бойынша да сатып алынуы мүмкін.

Негізгі қүралдарды қайта бағалау операциялары. Негізгі құралдарды, ұзақ мерзімге жалға алатын негізгі кұралдарды, бітпеген (аяқталмаған) күрделі қаржы жұмсалымдары мен жабдықтарды коса алғанда кдйта бағалау заңға сәйкес негізгі қорларға индексация жасау тәртібі мен ережесін шаруашылық субъектісі өзі шешуге құкылы.

Қайта бағаланған (дооценка) сомасы бөлінбеген табыстар шотына ай сайын кешірілуі кажет және осы есептің дұрыстығын тексеру үшін есептеулер жасалынады:

Резервтік капитал — акционерлерлік коғамның және басқа да тараптардың таза табысының есебінен қалыптасатын меншік капиталының бір бөлігі. Резервтік капитал субъектінің негізгі (оперативтік) кызметінен алынған зияндарын жабуға және ағымдағы табыс жеткіліксіз болған жағдайда, дивиденттерді төлеуге пайдаланылады. Резервтік капиталды құрау және оны пайдалану құрылтайлық құжаттармен және қолданыстағы заңдармен анықталады. Резервтік капитал жарлық капиталымен және басқа да қаражатгармен бірге бухгалтерлік баланстың пассивінде көрініс табады және ол кәсіпорынның меншік капиталы болып табылады.

Резервтік капиталдың есебі 5300-ші "Резервтер" бөлімшесінің мынадай пассивті шоттарында жүргізіледі: 5310-ші "Құрылтайшылық құжаттармен белгіленген резервтік капитал", 5320 «Қайта бағалауға резерв», 5330 «Шетелдік қызметте валютаны қайта есептеуге резерв» және 5340ші "Басқа да резервтік капитал".

Заңдармен белгіленген резервтік капиталдың есебі. Шаруашылык жүргізуші серіктестіктің құрылтайшылық құжаттарында(жарғысында) белгіленеді,сондай-ақ белгіленген тәртіп бойынша мемлекеттік тіркеуден өтеді. Жыл сайын түскен таза табыстан аударып отыру акционерлердің жалпы жиналысында белгіленеді. Оның мелшері жарияланған жарлық капиталдың 15%-нен кем болмауы керек.

Резервтік капиталдарды калыптастырған (құраған) кезде 5410 шоты дебеттеледі де, 5310 шоты кредиттеледі.

Резервтік капитал қаражаттарын пайдалану 5310ші шоттың дебетінен 3030,5410,5430 шоттардың кредитінде көрініс табады.

Басқа да резервтік капитал есебі, 5340-ші "Баска да резервтер" шотында жүргізіледі. Бұл шотга заңтәртібімен көзделген еңтеменгі мөлшерден тыс жасалған резервтік капиталдар есептелінеді.