Кесекті тау жыныстар

Кесекті тау жыныстар пирокласты жєне өзіндік олектор болып жіктеледі.

Пирокласты тау жыныстар шөгінді және эффузивті жыныстар арасын біріктіретін звено болып табылады, вулкандық олектор кезіндегі лақтырылған күл және олектор-вулканды жыныстардың жер бетінде шөгуі нәтижесінде пайда болады. Пирокласты жыныстар олектор және олекторну жыныстар арасындағы көшпелі жыныстар болып табылады. Пирокласты жыныстар үш топқа бөлінеді: олекто, туфиттер жєне туфогенді жыныстар.

1. Туфтар – цементтелген күлдер, құрамында 90% олекторну материалдар бар. Күл - бұл вулканнан түскен, борпылдақ жиналым. Құрамына қарай вулкандық шыныдан тұратындар витрокласты туф, литокластылық - эффузивті кесектерден тұратын жєне кристалокластылық – эфузивті жыныстар кристалдарының кесектерінен тұратын болып бөлінеді.

2. Туффиттерде – вулкандыќ материалдар 50 – 90% -ке дейін барады және вулкандық шынылар кесектерінен, эффузивті кесектер мен минералдардың кесектерінен тұрады, өзінің қабатылығымен сипатталады, олект құрамында органогенді қалдықтар кездеседі.

3. Туффогенді тау жыныстар – туфты сазды, туфты алевролитті және туфты құмтасты оле аталады.

Құрамында 10 -50% олекторну материалдар кездеседі.

Пирокласты тау жыныстардың пайда болуы мен геологиялық таралуы.

Пирокласты тау жыныстардың пайда болуы вулкандық атқылау кезіндегі күл лақтыруынан пайда болады. Күлдің лава тәрізді ағу қассиеті болмайды, олек аймақтарға түсіп, жалпылай жабын түрінде сақталады.

Пирокласты тау жыныстар вертикалды қозғалысқа түскен аудандарда көбірек кездеседі. Төменгі палеозой, әсіресе силур шөгінділерінде туфты жєне туфогенді жыныстарды Орал – Тяньшань қатпарлы белдеулерінде байқалады. Бор кезеңінде Алыс Шығыста, төрттік кезеңінде Камчаткада қазіргі вулкандық белдеуде кездеседі. Туфтар өзінің жұмсақтығымен, кеуектілігімен жақсы құрлыс материалы болып табылады.

Негізгі әдебиет: 1-[102-120], 2 –[82 -85], 3 – [23-32], 4 – [30-34].

Бақылау сұрақтары:

1. Түзлімдік белгілер және олардың генетикалық типтері?

2. Пирокластық жыныстардың пайда болуы?

Дәріс 11.

Өзіндік олектор тау жыныстар

Өзіндік олектор жыныстар жіктемесі минералдық құрамы мен кесектер құрлымына негізделеді. Ірі олектор жыныстары (1- > 1000 мм) – әртүрлі минералды құрамды және генезисті жыныстар: магмалық, метаморфтық және шөгінді. Құмтасты жыныстарда соның ішінде алевролиттерде және пелиттерде олектор бөлік минералдардың бөлшектрімен ұсынылады.