Loyihani MS Power Point da taqdimotga tayyorlash bo'yicha yo'riqnoma

Agar matn og'zaki boTsa, quyidagicha boTishi zarur: yuqori axborotli; -bog'lovchili; aniq va qisqa; oddiy sintaktikli (quyidagilarga e'tibor bering, quyida taqdim etilayotgan... ro'yxatlar kabi aylantiruvchi kirish so'zlari kamroq bo'lishi) -bularning barchasini ma'ruzachining o'zi so'zlashi mumkin. Oddiy tuzilgan gaplar o'rni bilan tanishtiradi va yozuvni kattaroq qilishga imkon beradi;

- (asosan termin va ta'riflarda) tushunarli, mantiqiy, aniq bolishi zarur. Ommaga taqdim etishdan oldin matnni tekshirishga erinmang.

Ovoz tiniq bo'lishi kerak. Taqdimotni ovozli qilish kerak emas, bunda sharhlovchining ovozini eshitib bo'lmaydi, eng yaxshisi ma'ruzachining jonli ovozi hisoblanadi.

Rasmlar aniq va yetarlicha kattaroq boTishi zarur. Rasmlar o'lchamini katta qilishga urinmang, faqatgina Siz sifatni yo'qotasiz.

Videotasmalar taqdimot oynasining uch qismini egallashi zarur. Rasmlar namoyishli boTishi kerak. Bezaklar chalgTtishi mumkin.

Jadvallarda ajratuvchi maTumotlar ani ko'rsatilishi, jadvallarning nomlanishi tagiga katta yozuvlarda berilishi zarur. Jadvallarni haddan ziyod ko'p maTumotlar bilan toTdirish kerak emas! Jadvalga qancha ko'p maTumot kiritilsa, ularni ekrandan qabul qilish qiyin boTadi. Taqdimot boshlashdan avval auditoriyada o'tirganlarga jadval va rasm nusxalaridan tarqatish zarur.

OG`RIQSIZLANTIRISH va uning turlari.

hozirgi vaqtda ham operatsiya oldindan og`riq yo`qotilmay qilinmaydi Og`riqsizlantirish daganda ohgriq sezgisini yo`otish maqsadida qo`llaniladigan tadbirlar yig`indisi tushuniladi. Og`riqqa va uninig oqibatlari bilan kurashish bilan anestiziologiya shug`ullaniladi. Og`riqsizlantirishning qo`yidagui turlaridan foydalaniladi:

1) Maxsus narkotik moddalar hidlatib, venaga yoki to`g`ri ichakka maxsus preparatlar yuborib yuzaga keltiriladigan umumiy og `riqsizlantirsh.

2) Og`riq sezgilari operatsiya sohasida yo`qotiladigan va mahsus moddalar yuborish yo`li bilan yuzaga keltiriladigan maghalliy og`riqsizlantirish.

3) Ogriqsizlantirishning aralash va kombinatsiya

qilingan turlari.

UMUMIY OG`RIQSIZLANTIRISH

Umumiy og`-sh deganda sun`iy vositalarni qo`llash yo`li bilan markaziy nerv sistemasini chuqur tormozlash tushuniladi.

Bunda es-hush, sezuvchanlikning hamma turlari birin- ketin yo`qoladi, skelet muskullari bo`shahsadi, reflekslar so`nadi

NARKOZ turlari. Narkotik moddani kiritish yo`llariga kura ingalyatsiyali va ingalyatsiyasiz umumiy og`riq-sh farqlanadi.

ingalyatsion narkoz deb, narkotik modda nafas orqali yuboriladigan umumiy og`riqsizlantirish turiga aytiladi.

ingalyatsiyasiz narkozlarga vena ichi, tug`ri ichak, teri osti turlari kiradi.

Narkotik uyquninig chuqurligiga kura narkoz yuzaki va chuqur bo`lishi mumkin.

Bitta narkotik modda yuboriladimi, yoki ularnnig aralashmasimi, shunga ko`ra qo`yidagilar farq qilinadi: bittta modda beriladigan COF narkoz (azot 1 oksidi, efir, ftorotan... bu moddalarning aralashmasi qullaniladigan narkoz- aralash aralash narkoz d-di. Faqat narkotik moddalar emas, balki ularning yuborish yo`lllari ham kombinatsiya qilinadigan narkoz-kombinatsiyali narkoz d-di.

Ingalyatsiya uchun qo`yidagi moddalar keng qo`llaniladi:

1. Suyuq narkotik moddalar:

Efir- uziga xos xidin va achishtiruvchi ta`mi bol`gan rangsiz tiniq suyuqlik. Oson alangalanadi.

Efirning xavo bilan aralashgan bug`lari portlashi mumkin

Xloroform- tiniq rangsiz suyuqlik. Yorug`likda parchalanadi. Organizmdan asosan siydik yo`li bilan chiqariladi.

Xloretil- uziga hos xidli, uchuvchan rangsiz suyuqlik. Oson alangalanadi. Shisha ampulalarda 20 ml. dan chiqariladi.

Ftorotan- yoqimli hidli rangsiz suyuqlik. Alangalanmaydi va portlamaydi. Bemor 1-2 daqiqa ichida hushidan ketadi.narkotk holat tezda yuz beradi. Ko`pincha azot-1-oksid bilan birga qo`llaniladi.

Pentran – (ingalan) o`ziga hos meva hidi keladigan tiniq suyuqlik,alangalanmaydi va portlamaydi.Narkotik faolligi jihatidan efir va xloroformdan ustunlik qiladi

G a z s i m o n narkotik modalar

Azot I-oksidi –shodlantiruvchi gaz.Pulat ballonlarda saqlanadi. Yonmaydi, xidsiz.Kislarod bilan aralashmasi 70-80 % li azot va 30-20% li kislarod ishlatiladi.

Siklopropan- tez yonuvchi gaz. Portlashi mumkin, ballonlarda saqlanadi. Tez ta’sir qiladi.

Mahalliy og`riqsizlantirish deganda bemorning es- xushi saqlangan holda operatsiya maydoni sohasiga og`riqning yo`qolgani tushuniladi. Xozirgi vaqtda mahalliy og`riqsizlantirishning quyidagi turlari farqlanadi.

Surtish va namlash yo`li bilan anesteziyalash –kuz kasalliklarida,Lor, urologiya va bronxologiyada qo`llaniladi.

I-10% li novkain yoki 0,1 % li sovkain eritmasi bilan ho`llangan tampon bilan namlanadi.

NARKOZDA YUZ BERADIGAN ASORATLAR:

i.
Narkoz o`tkazish vaqtida II)Narkozdan keyingi asoratlarga bo`linadi.

Narkoz vaqtidagi asoratlar texnikasini noto`g`ri o`tkazish, apparatlarning nosozligi, bemor axvolining og`irligi natijasida sodir bo`lishi mumkin.Bunday xollarda asfiksiya ro`y berishi va yurak to`xtab qolishi mumkin: I. Mexanik sabablar (tilning orqaga ketib qolishi,kusuk massalarining tikilishi).2.Toksinli sabablar (narkotiklarning dozasini oshirish)3.Reflektor sabalar(narkotik ta’sirida yurak va nafasning tuxtab qolishi)

Yurakni sun’iy massaj qilish

Yurak tuxtaganda o`tkaziladigan reanimatsion tadbirlar yurakni tashqi massaj qilish va sun’iy nafas oldirish bo`lib, bular bir vaqtda bajariladi.Yurakni tashqi uqalash yo`lida tush suyagining pastki №1|3 qismi kaft bilan faol bosiladi..Bunda yurak tush suyagi va umurtqa pog`onasi oralig`ida qisiladi va ma’lum miqdordagi yurakdagi qon tomirga haydaladi. Bunday xarakat minutiga 50-70 marta takrorlanadi va muolaja tekis katta joyda bemorni chalqancha yotqizilgan holatda o`tkaziladi. Yurakni tashqi massaj qilish qo`yidagicha ijobiy belgilari bilan aniqlanadi:

1.
uyqu arteriyasida tomir urushining paydo bo`lishi.

2.
Kuz qorachiqlarining torayishi.

3.
yuz terisi, tirnoqlar va lablarning qizarishi

4.
mustaqil nafas xarakatlarining paydo bo`lishi

5.
mushaklar tonusining paudo bo`lishi.

Yurakni bilvosita massaj (yopiq) qilish.

Bu usulning mihiyati shundaki, yurakning tush suyagi bilan umurtqa pog`onasi o`rtasida qisilish natijasida katta va kichik qon aylanish doirasining yirik tomirlariga qon haydaladi va shu tariqa qon aylanish va hayotiy muhim a’zolar funksiyasi sun’iy ravishda quvvatlanib turiladi.Bemor qattiq uringa chalqancha yotqiziladi, bir qul kafti tush suyagining pastki 1\3 qismiga, ikkinchi kaft birinchisining ustiga qo`yiladi, qo`llar tirsak bo`g`imlarida yozilgan bo`lishi kerak, sungra yordam kursatayotgan odamtushni turtkisimon bosib uni umurtqa pog`onasi yo`nalishi bo`yicha 3-5 sm.ga siljitishga,shu vaziyatda taxminan 1,2 sk.kutib turishga sungra qo`llarni tushdan olmasdan turib, ularni tez bushatishga xarakat qiladi.

SUN`IY NAFAS BERISH USULLARI

nafas yo`llari utkazuvchanligini tiklash, nafas - tovush boylamlarininig spazmi, nafas yo`llariga kusuk massasininig tikilishi, intubatsion naychaninig buralib ketishi,tilning xalqumga ketib qolishi va shu kabilar oqibatida nafas faoliyati tuxtashi mumkin.

Nafas yo`llari tulik yoki qisman bekilishi mumkin. Bexush holatda yotgan odamda nafas yo`llari erkin o`tkazuvchanligini tiklash uchun tez va izchillik bilan qo`yidagi tadbirlarin o`tkaaizsh zarur:

1) Bemorni qattiq yuzaga chalqancha yoyqizish.

2) boshini orqaga engashtirish.

3) Pastki jag`ini oldinga va yuqori surish va og`zini och.

4) Og`iz va tomoqni shilimshiq va boshqalardan tozalash.

5) bemorni og`ziga xavo yuborib, kukrak qafasi ekskursiyasi va nafas chiqarishni kuzatib turish mumkin.

Og`izdan- og`izga yoki og`izdan-burunga nafas berish usuli nafas oldirishninig eng ta`sirchan va oddiy usulidir. bemor boshini orqaga ko`proq engashtirib, chalqancha yotqiziladi. Buning uchun

bemorning kuraklari ostiga bolishga uxshatib yumoloqlangan adyol qo`yiladi. Bemorninig burni barmoqlar bilan qisiladi, Og`ziga doka yoki ro`molcha yopiladi va chuqur nafas olib xavo bemorninig og`ziga puflanadi. Nafas chiqarish susut bo`ladi, bir minutda taxminan 12-16 marta puflanadi. Bemorning jag`lari maxkam qisilgan xollarda og`izdan burunga sun`iy nafas oldirish ususli foydali hisoblanadi. bu maqsadda bir qul bilan bemorninig boshi manglayidan orqaga oqaga engashtiriladi. 2-kul bilan iyagidan ushlanadi va pastki jag`ini yuqoriga kutarilib, og`zi berkitiladi. So`ngra chuqur nafas olib lablar bilan burnini kamrab olib jadallik bilan nafas puflanadi.

O`zbekiston Respublikasi

Xalq ta`limi vazirligi

Navoiy davlat Pedagogika instituti

Tabiatshunoslik fakulteti

Tibbiy bilim asoslari kafedrasi