Сыйныф – сыйныфта, сыйныфка, сыйныфтан

Китап – китапта, китапка, китаптан.

Трамвай – трамвайда,..., трамвайдан.

Рәсем – рәсемдә, рәсемгә,....

Тәрәзә –...,...,....

Ишек –...,...,....

Җөмлә –...,...,....

... –..., рәткә,....

3. Сузләрне ике баганага языгыз:

Нечкә сузләр Калын сузләр

Бу, рәсем, бара, курә, сыйныф, укытучы, ничә, тәрәзә, ишек, кайда, утыра, икенче, өченче, алтынчы, квадрат, артында, алдында, урындык, өстәл, җөмлә, авыл, шәһәр, Казан, Зәй, Мамадыш, Питрәч, Идел, рәт, тугыз, сигез, кем, суз, хәреф, автобус, башлана, бетә, тора.

4. Тәрҗемә итегез:

Самолет Казаннан Мәскәугә оча. Автобус Чаллыдан Казанга бара. Поезд Мәскәудән Казанга бара. Студент сыйныфка керә. Тубән Камада троллейбуслар юк, ә Әлмәттә бар. Чаллыда трамвайлар бар. Казан – зур шәһәр. Марат институтка бара. Автобус Алабугадан Казанга бара.

Сыйныфта дурт тәрәзә бар. Бу – зур сыйныф. Сыйныфта ничә өстәл? Сыйныфта ун өстәл, алар артында студентлар утыралар. Укытучы утырамы? Юк, ул басып тора. Марат автобуска карый. Марат автобусны курә. Марат тәрәзәдән карый, ул автобусны курә.

өчпочмакта ничә почмак бар? өчпочмакта өч почмак бар. Ә квадратта ничә почмак? Квадратта дурт почмак бар.

Студентлар нинди дәрестә утыралар? Алар татар теле дәресендә утыралар. Студентлар нинди сыйныфта утыралар? Алар зур сыйныфта утыралар. Студентлар нәрсәләрдә утыралар? Алар урындыкларда утыралар.

5. Татар теленә тәрҗемә итегез:

В городе, за столом, около окна, в книге, из Казани, в Елабугу, на окне, из окна, к двери, к столу, в столе, на кровати, из Москвы, к Елабуге, со стола.

В классе есть три окна. Студент выходит из класса. Учитель входит в класс. Сколько в классе столов? В классе девять столов. Поезд едет (идёт) из Казани в Москву. Этот автобус едет в Альметьевск? Да, этот автобус едет в Альметьевск. Сколько букв в слове «книга»? В этом слове пять букв.

Где находится доска? Она находится в классе за учителем на стене. Где книга? Книга на столе. Сколько углов в квадрате? В квадрате четыре угла. На каком уроке сидят студенты? Студенты сидят на уроке татарского языка.

6. Сорауларга җавап бирегез:

1) Сыйныф схемасында нәрсәләр бар?

2) Сыйныф схемасында кемнәр бар?

Студент Д кайда утыра?

4) Студент Г өченче рәттә утырамы?

Сыйныф уртасында кем утыра?

6) Беренче рәттә ничә студент утыра?

7) Сыйныфта ничә студент бар?

Ишек янында кем утыра?

9) Тәрәзә янында кем утыра?

10) Студент В тәрәзә янында утырамы?

Студент Б артында кем утыра?

12) Студент Ә алдында кайсы студент утыра?

Сыйныфта кем басып тора?

Сыйныфта такта кайда?

15) «Татарстан» сүзендә ничә хәреф бар?

Чаллыда трамвайлар бармы?

17) Франция башкаласы нинди шәһәр?

18) Квадратта ничә почмак бар?

19) Укытучы сыйныфка керә. Дәрес бетәме?

20) Студентлар нинди дәрестә утыралар?

Третий урок

Исем

Исемнәр: Булат, Гөлнара, Гүзәл, Искәндәр, Марат, Алсу…

Исемнәр (грамматик категория): өстәл, китап, укытучы, дәрес, хәреф, шәһәр, автобус…

Исемнәр кем, нәрсә сорауларына җавап бирә. Татар телендә исемнәр килеш (падеж) белән төрләнәләр.

КИЛЕШЛӘР

Татар телендә алты килеш бар:

Иялек килеше

Кешенең ике аягы бар. Кешенең ике кулы бар. Сыйныфның ике тәрәзәсе бар. Балыкның аяклары бармы? Юк, балыкның аяклары юк. Бу җөмләнең ничә сүзе бар? Бу кемнең китабы? Бу Маратның китабы.

Сыйныфта өстәлләр, урындыклар, такта быр. Өстәлнең дүрт аягы бар. Тактаның аяклары юк. Сыйныфның ишеге бар. Такта кара төсле. Өстәлләр яшел.

Ак: ландыш чәчәге төсе; шахмат тактасы аклы-каралы була.

Кара: нефтьне «кара алтын» диләр.

Яшел: киви төсе; газон яшел төсле; татарча «Гринпис» (Green Peace) – яшел дөнья

Кызыл: коммунистлар байрагы төсе

Сары: лимон төсе; светофорның урта төсе

Зәңгәр: глобуста океан төсе; Зәңгәр кит – дөньяда иң зур җәнлек.

Сыйныфның стеналары нинди төсле? Сыйныфның стеналары яшел. Светофорның төсләре нинди? Светофорның кызыл, сары һәм яшел төсләре бар. Сыйныфның идәне нинди? Идән кызыл.

а) Мин студент, мин институтта укыйм. Хәзер мин беренче курста укыйм. Мин институтка барам. Мин татар теле дәресендә утырам һәм тәрәзәдән карыйм. Укытучы тактада татар сүзләре яза, мин тактадан укыйм. Мин китаптан дәфтәргә язам.

б) Син кем? Син эшче. Син студентмы? Юк, син студент түгел. Син укыйсыңмы? Юк, син укымыйсың, син эшлисең. Син хәзер эшкә барасың. Синең китабың бармы? Юк, синең китабың юк.

в) Студент китап укый. Китапта күнегүләр бар. Ул күнегүләр эшли. Дәрестә укытучы студентка күнегүләр бирә һәм ул күнегүләрне эшли. Ә хәзер ул диктант яза.

г) Без – студентлар. Без хәзер сыйныфта. Без татар теле дәресендә утырабыз. Укытучы такта янында басып торпа. Ул тактада сүзләр яза, ә без аларны укыйбыз. Без дәфтәрләргә татар сүзләре язабыз.

д) Сез эшчеләрме? Юк, сез эшчеләр түгел. Сез дә студентлар. Сез нәрсә эшлисез? (нәрсә эшлисез = нишлисез)? Сзх хәзер дичтант язасыз. Семестр бетә, һәм укытучы сездән зачёт ала.

Сез нишлисез? Без институтта укыйбыз. Сез ничәнче курста укыйсыз? Без беренче курста филология факультетында укыйбыз.

е) Алар кемнәр? Алар эшчеләр. Алар студентлар түгел. Алар интститутта укымыйлар, алар заводта эшлиләр. Аларның китаплары бармы? Юк, аларның китаплары юк.

ж) Бу – сыйныф. Сыйныфның ишеге ак. Сыйныфның тактасы кара, стеналары яшел. Ә түшәм нинди? Сыйныфның түшәме ак. Өстәлләр нинди төстә? Алар яшел. Ә укытучының өстәле нинди? Ул зәңгәр.

Машинаның дүрт тәгәрмәче бар. Велосипедның ике тәгәрмәче бар. Кешенең ике кулы һәм ике аягы бар. Балыкның аяклары һәм куллары буламы? Юк, балыкның аяклары һәм куллары булмый. Банан яшел буламы? Әйе, банан яшел була. Ә бу банан яшелме? Юк, бу банан сары. Алмы нинди төсле була? Ә бу алма кызылмы? Юк, бу алма яшел.

КҮНЕГҮЛӘР

1. Рус теленә тәрҗемә итегез (сүзлек кулланыгыз):

Алар бирәләр; сез киләсез; без китәбез; син аласың; ул китапны ала; алар җавап бирәләр; сез Чаллыга барасыз; без Чаллыдан кайтабыз; алар сыйныфтан чыгалар; мин сыйныфка керәм; мин эшләмим; мин укыйм; мин Казанга китәм; ул Мәскәүгә китәм; алар укыйлармы?; алар эшлиләр; без татар теле дәресендә утырабыз; без институтта укыйбыз.

Һәр кешенең башы бар. Баш хәреф. Һәр җөмлә баш хәрефтән башлана. Рим – Италиянең башкаласы. Лондон нинди илнең башкаласы? Лондон – Англиянең баш шәһәре. Дәрес башланамы? Әйе, хәзер дәрес башлана. Хәзер нинди дәрес була? Хәзер татар теле дәресе була. Лимон кызыл буламы? Юк, лимон сары була. Ә нәрсәләр кызыл була? Помидор, алма кызыл була.

Син хәзер нишлисең? Мин хәзер институтка китәм. Ул институтка барамы? Юк, ул студент түгел, институтка бармый. Ул эшче, ул хәзер заводка эшкә китә.

Сез хәзер нишлисез? Без хәзер татар теле дәресендә утырабыз. Без күнегүләр эшлибез. Син студентмы? Юк, мин студент түгел, мин укучы; мин мәктәптә укыйм.

2. Үрнәк буенча эшләгез:

Үрнәк: Мин эшлим. Син укыйсыңмы? Юк, мин укымыйм. Ә син нишлисең? Мин эшлим.

Мин язам.

Мин укыйм.

3) Без китәбез.

Без Чаллыга барабыз.

5) Ул керә.

Алар чыгалар.

Без Чаллыга барабыз.

8) Син Казанга барасың.

9) Син сыйныфка керәсең.