2015-02-24
625
Біяграфічны метад — гэта спосаб вывучэння літаратуры, пры якім біяграфія і асоба пісьменніка разглядаюцца ў якасці вызначальных момантаў мастацкай творчасці (у шырокім разуменні, г. зн. не толькі канчатковых вынікаў, «прадуктаў», але і самога працэса, творчага акта).
Упершыню найбольш поўна прымяніў біяграфічную метадалогію ў літаратуразнаўстве французскі вучоны Шарль Сент-Бёў (1804–1869) — аўтар славутага пяцітомніка «Літаратурныя партрэты» (1836–1839). Заўважым, што Сент-Бёў адным з першых звярнуў увагу на адрозненні паміж літаратурна-крытычным і ўласна навуковым літаратуразнаўчым аналізам. У сваіх даследаваннях вучоны імкнуўся паказаць асаблівасці творчасці пісьменніка праз яго біяграфію. У нарысе «П’ер Карнэль» (1829) Сент-Бёў так фармулюе ідэю свайго метаду: «У галіне крытыкі і гісторыі літаратуры няма, відаць, больш займальнага, больш прыемнага і разам з тым больш павучальнага чытання, як добра напісаная біяграфія вялікіх людзей <...>, старанна складзеныя, часам нават крыху шматслоўныя апавяданні аб асобе і творах пісьменніка, мэта якіх — пранікнуць у яго душу, асвоіцца з ім, паказаць яго з самых розных бакоў» [2]. Разам з тым неабходна адзначыць, што хоць у Сент-Бёва ў падыходзе да літаратурных з’яў і мела месца біяграфічная дамінанта, вучоны ўсё-такі не замыкаўся поўнасцю ў вузкіх межах спавядаемага ім метаду.
У «чыстым» выглядзе біяграфічны метад праіснаваў нядоўга. Своеасаблівае прымяненне ён знайшоў у метадалогіі буйнейшых заходнееўрапейскіх літаратуразнаўцаў ХІХ ст. І. Тэна і Г. Брандэса. І. Тэн лічыў Сент-Бёва сваім настаўнікам і адным з тых, хто падрыхтаваў культурна-гістарычны метад. Г. Брандэс стварыў шэраг арыгінальных літаратурных партрэтаў-біяграфій пісьменнікаў (У. Шэкспіра, І.В. Гётэ, Вальтэра, Г. Ібсана і некат. інш.), выкарыстоўваючы многае з метадалогіі Сент-Бёва.
У пачатку ХХ ст. некаторыя вучоныя (Р. дэ Гурмон з Францыі, Ю. Айхенвальд з Расіі і інш.) паспрабавалі адрадзіць біяграфічны метад. Аднак гэтыя спробы былі амаль што беспаспяховымі.
У беларускім літаратуразнаўстве 1920–1930-х гг. біяграфічная метадалогія не мела значнага пашырэння. Выпадкі яе прымянення (напрыклад, «Новая беларуская паэма» М. Байкова, «Аповесць «У палескай глушы» М. Піятуховіча, «Трыццаць год» Я. Бранштэйна) характарызуюцца заканамерным перабольшваннем ролі біяграфіі аўтараў у іх мастацкіх тварэннях.
Сучаснае літаратуразнаўства таксама выкарыстоўвае біяграфічныя моманты пры разглядзе мастацкіх твораў, аднак яны пры гэтым не выступаюць у якасці прэвалюючых і дамінуючых у агульнай сістэме навуковага аналізу.
