Тапсырма. 1. Радонның активтілігін өлшеу үшін радиометрдің және/немесе дозиметрдің жұмыс жасау принципі мен

1. Радонның активтілігін өлшеу үшін радиометрдің және/немесе дозиметрдің жұмыс жасау принципі мен құрылысын зерттеу.

2. Радиометрдің және/немесе дозиметрдің схемасын сызу.

3. Оқу аудиториясындағы радонның активтілігін өлшеу немесе дозиметрдің көмегімен жалпы радиоактивтіліктің деңгейін анықтау.

4.Алынған мәндерді белгіленген нормалық деңгейлермен (200 Бк/м³) салыстыру.

№6 Зертханалық сабақ

Ядролық реакторлардағы апаттар кезіндегі қоршаған ортаның ластануы – 2 сағат.

Мақсаты – Радиациялық нысандардағы апаттардан кейінгі салдарларды зерттеу.

Тақырып бойынша сұрақтар:

Ядролық реактолардағы апаттар.

- Апат болғанда ауаға радионуклейдтер бөлінген кездегі радиоактивті ластанудың таралуы. Территорияларды зоналау.

- Цезиймен және стронциймен радиоактивті ластанған жағдайдағы ауылшаруашылықты жүргізудің тәсілдері.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Дорожко С.В. и др. Защита населения и хозяйственных объектов в чрезвычайных ситуациях. Радиационная безопасность.-Минск: Дикта, 2006-308с.

2. Козлов В.Ф. Справочник по радиационной безопасности. - Москва: Атмоиздат, 1991-384с.

3. «Атом энергиясын қолдану жөніндегі» ҚР заңы 14сәуір 1997 ж.

4. Нормы радиационной безопасности (НРБ-99). Гигиенические нормативы. Алматы: Официальное, 2002.- 80с.

5. Радиация. Дозы, эффекты, риск: Пер. с англ. - М.: Мир, 1990.-79 с, ил.

№7 Зертханалық сабақ

Радиоактивті қалдықтарды жоюдың (утилизация) экологиялық проблемалары – 2 сағат

Мақсаты – Ядролық сынақтардың салдарларын зерттеу

Тақырып бойынша сұрақтар:

- Радиоактивті қалдықтардың түрлері.

- Қалдықтарды жою тәсілдері.

- Радиохимиялық зауыттар және ҚР радиоактивті қалдықтардың қоймасы.

- ҚР территориясына радиоактивті қалдықтарды әкелу проблемасы.

-

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Бабаев Н.С. В.Ф. Демин, Л.А. Ильин, В.А. Книжников, И.И. Кузьмин, В.А. Легасов, Ю.В. Сивинцев Ядерная энергетика, человек и окружающая среда. М: «Энергоатомиздат», 1984

СҰРАҚТАР ҚОРЫ

1. Радиоактивтілік құбылысының физикалық табиғаты Радиоактивтілік құбылысының шығу және оны қолдану тарихы.

2. Радиоактивтілік ыдырау және ядролық реакциялар. Ядроның орнықтылығы.

3. Жартылай ыдырау периоды – радиоизотоптардың маңызды сипаттамасы. Ұзақ өмір сүретін радиоизотоптар үшін Т_1/2 анықтау тәсілдері.

4. Ядролық түрленулердің энергиясы. Радиоактивті ыдырау мен синтез реакциялары кезіндегі энергияның бөлінуі.

5. Табиғи радиациялық фон. Космостық және жердің сәулеленуі.

6. Табиғи радионуклейдтердің әсерінен туындайтын техногенді радиациялық фон.

7. Ядролық сынаулар кезіндегі табиғи ортаның ластануы.

8. Радиацияның жасанды көздері.

9. Іштей және сырттай сәулеленудің ерекшеліктері.

10. Заттың альфа-сәулелерін жұтуының ерекшеліктері. Әр түрлі материалдардың альфа сәулесін жұтудағы қабілеті.

11. Альфа-сәулелерінен қорғау үшін қолданылатын материалдар.

12. Заттың бетта-(электрондар, позитрондар) сәулелерін жұтуының ерекшеліктері. Әр түрлі материалдардың бетта сәулесін жұтудағы қабілеті.

13. Бетта-сәулесінің ұлкен энергиясынан еселене қорғанудың қажеттілігі.

14. Бетта-сәулесін жұтатын экранның қалыңдығын есептеп шығудың формуласы.

15. Заттың гамма-сәулесін жұту ерекшеліктері. Алуан түрлі материалдардың гамма-сәулесін жұту қабілеті. Гамма-сәулесінен қорғануда қолданылатын материалдар.

16. Әлсіреу коэффициенті белгілі болған кездегі қорғаныс экранының қалыңдығын есептеу.

17. Нейтрондардың заттармен жұтылу ерекшеліктері. Алуан түрлі материалдардың баяу және шапшаң нейтрондарды жұту қабілеті. Нейтрондардан қорғануда қолданылатын материалдар.

18. Биологиялық ұлпалармен сәулелердің жұтылуының физикалық-химиялық негізі.

19. Әр түрлі организмдердің радиацияның әсеріне қарсы тұра алуы.

20. Жартылай ыдыраудың тиімді периоды.

21. Радиацияның көп дозасын бір рет алу кезіндегі және ұзақ уақыт сәулелену кезіндегі әсер.

22. Сәулелену ауруының үш деңгейі.

23. Аз дозалы радиацияның әсері.

24. Маңғыстау облысы территориясындағы радиациялық бақылау (облыстық СЭС радиациялық гигиена бөлімі).

25. Дозиметрлік және радиациялық бақылау приборларына жалпы сипаттама.

26. Ядролық реакторлердің түрлері. Шапшң нейтрондармен жұмыс жасайтын реакторлер. Артықшылықтары мен кемшіліктері.

27. Радиоактивті қалдықтар проблемасын шешу жолдары (активтілігі төмен, орташа және жоғары)

28. Ядролық сынақтардан кейінгі қоршаған ортадағы радионуклейдтердің жинақталуы мен таралуы.

29. Ядролық реакторлардағы апаттар.

30. Апат кезінде қоршаған ортаға радионуклейдтер бөлінген кездегі радиоактивті ластанудың таралуы.

31. Радиоактивті цезий және стронциймен ластанған жағдайдағы ауыл шаруашылығын жүргізу тәсілдері.

32. Радиоактивті қалдықтардың түрлері. Қалдықтарды жою жолдары. Радиохимиялық зауыттар және ҚР радиоактивті қалдықтар қоймасы.

ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Негізгі:

1. Радиация. Дозы, эффекты, риск. Перевод с английского Ю.А. Банникова. Пер. с англ. - М.: Мир, 1990.-79 с

2. Гумарова Л.Ж. Pадиобиология. Алматы: Дәуір, 2011.- 176б.

3. А.Шик. Учебно-методическое руководство по радиоэкологии и обращению с радиоактивными отходами для условий Казахстана. Алматы, 2002.-304 с.

4. Радиация. Дозы, эффекты, риск: Пер. с англ. - М.: Мир, 1990.-79 с, ил.

5. Голубев Б.П. Дозиметрия и защита от ионизирующих излучений.- Москва: Энергоатомиздат, 1986-462с.

6. Дорожко С.В. и др. Защита населения и хозяйственных объектов в чрезвычайных ситуациях. Радиационная безопасность.-Минск: Дикта, 2006-308с.

7. Козлов В.Ф. Справочник по радиационной безопасности. - Москва: Атмоиздат, 1991-384с.

8. «Атом энергиясын қолдану жөніндегі» ҚР заңы 14сәуір 1997 ж.

9. Нормы радиационной безопасности (НРБ-99). Гигиенические нормативы. Алматы: Официальное, 2002.- 80с.

10. С.М.Усманов “Радиобиология”-Москва:Владос, 2001-156с.

Қосымша:

1. Бабаев Н.С. В.Ф. Демин, Л.А. Ильин, В.А. Книжников, И.И. Кузьмин, В.А. Легасов, Ю.В. Сивинцев Ядерная энергетика, человек и окружающая среда. М: «Энергоатомиздат», 1984.

2. Безопасность жизнедеятельности. Учебное пособие/ Л.А.Муравей -М.: ЮНИТИ, 2002.Москва:Энергоиздат, 1989.-336с.