Даму тарихы

Алматы, 2010

УДК 579(075.8)

ББК 52.6я73

М39

РЕЦЕНЗЕНТТЕР:

А.К.Дүйсенова- ҚазҰМУ-дың жұқпалы және тропикалық аурулар кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.д.

Ж.Қ.Ордабаев – Батыс Қазақстан медицина университетінің микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының меңгерушісі, профессор, м.ғ.д.

Авторлары:

Б. А. Рамазанова– ҚазҰМУ-дың микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.д., профессор.

Қ.Құдайбергенұлы – ҚазҰМУ-дың микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының профессоры, м.ғ.к.

А.Л. Котова -– ҚазҰМУ-дың микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының профессоры, м.ғ.д.

М.М.Уразалин - Семей мемлекеттік медицина университетінің микробиология кафедрасының меңгерушісі, профессор.

А.А. Табаева- ҚазҰМУ-дың микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының профессоры, м.ғ.д.

М.39 «Медициналық микробиология». – Оқулық / Рамазанова Б.А., Құдайбергенұлы. Қ., Котова. А.Л., ж.б..-Алматы. -2010 –_________б.

ISBN 978-601-246-188-6

Ұсынылып отырған «Медициналық микробиология» оқулығы барлық дәрігерлік мамандықтар бойынша студенттерге арналған оқу бағдарламасына сәйкес жазылған. Оқулықта бактериялардың, вирустардың, саңырауқұлақтардың жіктелуі бойынша жаңа мәліметтер ескерілген. Оқулық бірнеше тараулардан тұрады: жалпы микробиология, жеке бактериология және вирусология, медициналық паразитология, клиникалық микробиология, медициналық микология. Жалпы бөлімде микроорганизмдерді жүйелеу (систематика), олардың морфологиясы, физиологиясы, генетикасы және экологиясы туралы мәліметтер берілген. Оқулықта және де инфекция туралы ілімнің және иммунология негіздері баяндалған. Жалпы қабылданған және жаңадан енген микробиологиялық зерттеу әдәстері туралы мәліметтер келтірілген. Жеке микробиология тарауларында адамдардың бактериологиялық, вирустық, протозойлық, микоздық ауруларының қоздырғыштарының негізгі қасиеттері жан - жақты талданған. Оқулықтың соңында стоматологтар үшін микробиологияның маңызды мәселелері қарастырылған.

Оқулық медициналық жоғарғы оқу орындарының студенттеріне, және де медицина саласындағы тәжірибелік дәрігерлерге арналған.

ББК 52.6я73

«Медицина білімі мен ғылымының инновациялық технологиялар республикалық орталығы» ЖШС жұмыс комиссия мүшелерінің шешімімен бекітілді және басылымға рұқсат берілді.

№ хаттама «» 20 ж.

Авторлардың жазбаша рұқсатынсыз басылымды түгелдей немесе оның жеке тарауларын қандай түрде болса да қайта бастыруға және таратуға болмайды.

Қысқартылған сөздер тізімі.

AБ – антиденелік бірлік

АГ-антиген

АГАР-Агрегатгемагглютинациялық реакция

АгБР – антигенді бейтараптау реакциясы

АГВ (НАV)- А гепатит вирусы

АД-антидене

АД – аралық денешіктер

АДС – адсорбцияланған күл, сіреспе вакцинасы

АДС-М - адсорбцияланған күл, сіреспе модернизацияланған вакцинасы

АДФ – аденазиндифосфат

АИВ(ВИЧ)-адамдардың иммундық тапшылық вирусы

АИҚЖ (САИР) - анти инфекциялық қорғаныс жүйесі.

АКДС– адсорбцияланған көкжөтел дифтерия сіріспе анатосиндері бар вакцина

АКДС –М - адсорбцияланған көкжөтел дифтерия сіріспе анатосиндері бар вакцина - өзгертілген

АҚ-артериялық қысым

АҚШ (США) - америка құрама штаттары

АПГВ-адамдардың парагрипп вирусы

АР – агглютинация реакциясы

АТФ – аденазинтрифосфат

АУ – астан улану

АҰВ- адамдардың ұшық вирусы

АІЖ (ЖКТ) - асқазан – ішек жолдары

АІИ (ВБИ) – ауруханаішілік инфекциялар

БР-бейтараптау реакциясы

БСГҚ(ГЛПС)-бүйрек синдромды геморрагиялық қызба

БЦЖ/BCG –Кальметт және Герен вакцинасы- Calmette and Guerin

БЦЖ-М–Кальметт және Герен вакцинасы – модернизацияланған

ВГВ- В гепатит вирусы

ВПГЧ-адамдардың қарапайым ұшық вирусы

ВоNT – ботулотоксин

ВСА - висмут-сульфитті агар

ГАР-гемагглютинациялық реакция

ГАдТР-гемадсорбциялық тежеу реакциясы

ГАТР-гемагглютинациялық тежеу реакциясы

ГЛА- глутарлық альдегид

ДДҰ (ВОЗ) – дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы

ДНҚ-дезоксирибо-нуклеин қышқылы

ДГВ- Д гепатит вирусы

ЕГВ- Е гепатит вирусы

ЕК(ТК)-табиғи киллерлер

ЕПА (МПА)-етті пептонды агар.

ЕПБ (МПБ)-етті пептонды сорпа.

ЖГАР-жанама гемагглютинацииялық реакция

ЖЖЖА – Жыныстық жолмен жұғатын аурулар

ЖИФР – жанама иммунды флуоресценция реакциясы

ЖКБР- Жанама комплемент байланыстыру реакциясы

ЖКСВ-Е – бөртпе сүзегіне қарсы егілетін тірі вакцина

GГВ- G(жи) гепатит вирусы

ЖИТС(СПИД)-жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы

ЖҚ (КС)-жасушалық қабат.

ЖМС (ОМЧ)-жалпы микробтар саны.

ЖОО (ВУЗ) – жоғарғы оқу орындары

ЖРА (ОРЗ)-жедел респираторлы аурулар.

ЖРВИ (ОРВИ)-жедел респираторлы вирусты инфекциялар.

ЖСБТ – жоғары сезімталдылықтың баяу түрі

ЖСЖТ – жоғары сезімталдылықтың жедел түрі

ЖСПЭ(ПСПЭ)-жеделдеу склерозданушы панэнцефалит

ЖІА (ОКИ) – жедел ішек аурулары

ИБ-иммундыблотинг

ИБ(ИК) – инфекциялық бақылау

Ig-иммунды глобулин

ИИ-интерферон индукторлары

ИҚЖ (СИБ) – индикаторлық қағаз жүйесі

IL(ИЛ)-интерлейкин

ИМ-иммунды –модуляторлар

ИФТ(ИФА)-иммунды –ферментті талдау реакциясы

ИФР(РИФ)-иммунды-флюоресценттік реакция

IFN(ИФ)-интерферон

ИЭМ-иммунды-электрондық микроскопиялау

КББ – карбонатты-бикарбонатты буфер

КБР(РСК)-комплемент байланыстырушы реакция

КТБ (КОЕ)-колония түзу бірлігі.

ҚА (КА)-қанды агар

КДФГ – 2-кето-3-дезокси-6-фосфогликоген қышқылы

ҚКГҚ(КГЛ)-қырым-конго геморрагиялық қызбасы

ҚҰВ(ВПГ)-қарапайым ұшық вирусы

LD – леталды доза

ЛПС – липополисахарид

LT – териолабильді токсин

ЛХМ-лимфоцитарлық хориоменингит

ЛФ – леталдық фактор

DLМ (dosis letalis minima) – минимальды леталдық доза

МТК (МИК) – минималді тежеуші (ингибирлеуші) концентрация

НАД (НАДФ) - никотинамид аденин динуклеотид-фосфат

НХИ - натрий хлоридының изотоникалық ерітіндісі

НҚ(НК)-нуклеин қышқылы

HLA-адам лейкоциттерінің антигендері

NCCLS (НЦИЛС) - әрбір антибиотикті тесттеуге арналған халықаралық нұсқау

ОГҚ(ОГЛ)-омбылық геморрагиялық қызба

ОЖЖ(ЦНС)-орталық жүйке жүйесі

ПҚПЭ-прогрессивті қызамықтық панэнцефалит

ПТР(ПЦР)-полимеразалық тізбекті реакция

РАР – риккетсияны агглютинациялау реакциясы

РГР-радиальдық гемолизді реакция

РД – ретикулярлық денешіктер

РИТ-радио-иммунды талдау реакциясы

РНҚ-рибонуклеин қышқылы

wРНҚ – ақпараттық РНҚ

рРНҚ – рибосомалық РНҚ

sРНҚ – секреторлық РНҚ

тРНҚ – тасымалдаушы РНҚ

РС-респираиторлы-синцитиольды вирус

СГВ-С гепатит вирусы

СҚАИ - Сіреспеге қарсы адам сарысуы

СҚП – Санитарлық қолйсыз пункт

СТА (ЖСА) - сарыуызды-тұзды агар

СЭДХ – тырысқақ вибрионына элективті агар

ТМД – тәуілсіз мемлекеттер достастығы

ТСА (АГВ) – тапшы сулы агар (агар голодный водный)

ТСВS агар – тиосульфит, цитрат, сахароза және өт қышқылдары тұздары қосылған агар

УКС-ультра-күлгін сәуле

ФГТ (НФГ) – ферменттелмейтін грамтеріс таяқшалар

ФДФ – фруктозадифосфат

ХАҚ(ХАО)-хорионалланитойс қабықшасы

ХБ – халқаралық бірлік

ХП-химиялық препараттар

ЦҚ – цитоплазматикалық қосындылар

ЦМВ-цитомегаловирус

ЦПӘ(ЦПД)-цитопатогендік әсер

ША – шоколадты агар

ШПМ(УПМ)-шартты-патогенді микроорганизм

ЭБВ(ВЭБ)-Эпштеин-Барр вирусы

ЭД – элементарлық денешіктер

ЭМА (НМЗ)-эпидемиялық емес микробтық аурулар

ЭМ - электрондық микроскопиялау

ЭГІТ – энтерогеморрагиялық ішек таяқшасы

ЭИІТ- энтероинвазиялық ішек таяқшасы

ЭПІТ – энтеропатогенді ішек таяқшасы

ЭТІТ – энтеротоксигенді ішек таяқшасы

ІҚА (ГВЗ)-ірінді-қабыну аурулары

МАЗМҰНЫ

	ТАРАУ. Микробиология пәні. Зерттеу мақсаты, міндеттері. Даму тарихы
1.1.	Микробиология пәні және міндеттері
1.2.	Микробиологияның ғылым ретінде дамуының негізгі кезеңдері
	ТАРАУ. Микроорганизмдер морфологиясы
2.1.	Микроорганизмдерді жүйелеу мен олардың номенклатурасы
2.2.	Бактериялардың жіктелуі мен морфологиясы
2.2.1.	Бактериялар пішіндері
2.2.2.	Бактерия жасушасының құрылымы
2.3.	Саңырауқұлақтардың жалпы сипаттамасы
2.3.1.	Саңырауқұлақтарды жүйелеу (систематика)
2.4.	Қарапайымдылардың жіктелуі және құрылымы
2.5.	Вирустардың жалпы сипаттамасы
2.5.2.	Вирустардың жіктелуі (классификациясы)
2.5.3.	Вирустардың морфологиясы және биохимиясы
2.5.4.	Вирустың жасушамен өзара әрекеттесуі
2.5.5.	Бактериофагтар (бактериялардың вирустары)
	ТАРАУ. Микроорганизмдердің физиологиясы
3.1.	Бактериялар физиологиясы
3.1.1.	Бактериялардың қоректенуі
3.1.2.	Бактериялардың ферменттері
3.1.3.	Бактерия жасушасының ішіне заттарды тасымалдау механизмі
3.1.4.	Конструктивті метаболизм
3.1.5.	Энергетикалық метаболизм
3.1.6.	Бактериялардың оттегіге қатынасы
3.1.7.	Бактериялардың өсуі мен көбею тәсілдері
3.1.8.	Бактерияларды дақылдандыру шарттары
3.2.	Саңырауқұлақтар мен қарапайымдылар физиологиясының ерекшеліктері
	ТАРАУ. Микробтар генетикасы
4.1.	Бактериялар геномының құрылысы
4.1.1.	Бактерия хромосомасы
4.1.2.	Бактерия плазмидалары
4.1.3.	Қозғалғыш генетикалық элементтер
4.1.4.	Мутациялар
4.1.5.	Бактериялардың рекомбинациясы
4.2.6.	Вирустар генетикасының ерекшеліктері
4.3.	Жұқпалы ауруларға диагноз қоюдың генетикалық әдістері
4.4.	Жұқпалы ауруларға диагноз қоюда гендік әдістерді қолдану
	ТАРАУ. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар
5.1.	Микробқа қарсы препараттар
5.2.	Химиотерапевтік препараттар
5.3.	Антибиотиктер
5.3.1.	Антибиотиктерді өндіру көздері және алу тәсілдері
5.3.2.	Микробтарға қарсы синтетикалық химиопрепараттар
5.3.3.	Микробқа қарсы химиопрепараттардың әсер ету механизмі
5.3.4.	Антимикробты химиотерапия кезіндегі асқынулар
5.4.	Микробтардың антибиотиктерге тұрақтылығы
5.5.	Антибиотиктермен тиімді емдеу негіздері
5.5.1.	Адам ағзасының тіндеріндегі және сұйық ортадағы
5.6.	Вирустық инфекцияларды химиялық жолмен емдеу
5.6.1.	Химиялық препараттар
5.6.2.	Интерферондар
5.6.3.	Интерферондардың индукторлары (ИИ)
5.6.4.	Иммундымодуляторлар
	ТАРАУ. Микроорганизмдер экологиясы
6.1.	Микробтар экологиясы – микроэкология
6.1.1.	Топырақ микрофлорасы
6.1.2.	Су микрофлорасы
6.1.3.	Ауа микрофлорасы
6.1.4.	Тағам өнімдерінің микрофлорасы
6.1.5.	Өсімдіктекті дәрі-дәрмектік шикізат микрофлорасы, фитопатогенді микробтар
6.1.6.	Өндірістік, тұрмыстық және медициналық зерзаттардың микрофлорасы
6.1.7.	Табиғаттың заттар айналымындағы микробтар рөлі
6.2.	Адам организмінің микрофлорасы
6.2.1.	Адам организмінің микрофлорасының маңыздылығы
6.2.2.	Дисбактериоз
6.2.3.	Қоршаған орта факторларының микробтарға әсері
6.3.	Қоршаған ортада микробтарды жою
6.3.1.	Стерилизация
6.3.2.	Дезинфекция
6.3.3.	Асептика және антисептика
6.4.	Санитарлық микробиология
6.4.1.	Су, топырақ, тұрмыстық заттарды микробиологиялық бақылау
6.4.2.	Ауаны микробиологиялық бақылау
6.4.3.	Тағам өнімдерін микробиологиялық бақылау
6.4.4.	Дәрілік заттарды микробиологиялық бақылау
7.	ТАРАУ. Инфекция туралы ілім
7.1.	Инфекциялық процесс және жұқпалы ауру
7.1.2.	Инфекциялық процестің сатылары мен деңгейлері
7.1.3.	Жұқпалы ауру туралы түсінік
7.2.	Инфекциялық процесс қоздырғыштары – микробтардың қасиеттері
7.2.1.	Патогенді, сапрофитті және шартты-патогенді микробтар туралы түсінік
7.3.	Патогенді микробтардың қасиеттері
7.3.1.	Микробтардың патогенділік факторлары
7.3.2.	Бактериялардың токсиндері
7.3.3.	Патогенділік факторларын генетикалық реттеу
7.4.	Қоршаған орта факторларының организмнің реактивтілігіне әсері
7.4.1.	Инфекциялық процесс пайда болуы және дамуындағы макроорганизм реактивтілігінің рөлі
7.4.2.	Макроорганизмнің реактивтілігіне биологиялық және қоршаған ортаның әлеуметтік факторларының әсері
7.5.	Жұқпалы аурулар сипатының ерекшеліктері
7.6.	Инфекциялық процесс түрлері
7.7.	Вирустарда патогенділік қалыптасудың ерекшеліктері, вирустардың жасушамен өзара әрекеттесуінің түрлері, вирусты инфекциялардың түрлері
7.8.	Эпидемиялық процесс туралы түсінік
7.8.1.	Жұқпалы аурулардың экологиялық –эпидемиологиялық классификациясы
7.8.2.	Конвенциялық (карантиндік) және аса қауіпті инфекциялар туралы түсінік
8.	ТАРАУ.Иммунитет туралы ілім және бейспецификалық тұрақтылықтың факторлары
8.1.	Иммунологияға кіріспе
8.1.1.	Иммунитеттің мәнісі және рөлі
8.1.2.	Иммунология - жалпы биологиялық және жалпы медициналық ілім саласы
8.1.3.	Иммунологияның даму тарихы
8.1.4.	Иммунологияның медицина саласындағы жетістігі
8.1.5.	Иммундық жүйенің іс атқаруының негізгі принциптері мен механизмі
8.1.6.	Иммунитетің түрлері
8.2.	Ағзаның бейспецификалық тұрақтылығының факторлары
8.2.1.	Тері және шырышты қабықшалар (механикалық қорғаныс)
8.2.2.	Физикалық-химиялық корғаныс
8.2.3.	Иммундыбиологиялық қорғаныс
8.2.3.1.	Фагоцитоз
8.2.3.2.	Тромбоциттер
8.2.3.3.	Комплемент
8.2.3.4.	Лизоцим
8.2.3.5.	Интерферон
8.2.3.6.	Қан сарысуының қорғаныстық ақуыздары
9.	ТАРАУ. Антигендер және адамның иммундық жүйесі
9.1.	Антигендер
9.1.1.	Жалпы түсінік
9.1.2.	Антигендердің қасиеттері
9.1.3.	Антигендердің жіктелуі
9.1.4.	Адам ағзасының антигендері
9.1.4.1.	Адамның қан тобының антигендері
9.1.4.2.	Гистосәйкестік антигендері
9.1.4.3.	Қатерлі ісіктің пайда болу механизіміне қатынасты антигендер
9.1.4.4.	СД-антигендер
9.1.5.	Микробтардың антигендік құрылысы
9.1.5.1.	Бактериялардың антигендері
9.1.5.2.	Вирустардың антигені
9.1.6.	Антигендер макроорганизмге енген кезде болатын процестер
9.2.	Адамның иммундық жүйесі
9.2.1.	Иммундық жүйенің құрлымдық және функционалдық элементтері
9.2.1.1.	Иммундық жүйенің орталық органдары
9.2.1.2.	Иммундық жүйенің перифериялық органдары
9.2.1.3.	Иммундық жүйе жасушаларының түрлері
9.2.1.3.1.	Лимфоциттер
9.2.1.3.1.1.	В-лимфоциттер
9.2.1.3.1.2.	Т-лимфоциттер
9.2.1.3.1.2.1.	Т–хелперлер
9.2.1.3.1.2.2.	Т-киллерлер
9.2.1.3.1.2.3.	Табиғи киллерлер
9.2.1.3.2.4.	Гамма-сигма Т-лимфоциттер
9.2.1.3.2.	Иммундық жүйенің басқа жасушалары
9.2.2.	Иммундық жүйе қызметінің ұйымдастырылуы
9.2.2.1.	Иммундық жүйе жасушаларының өзара әрекеттестігі
9.2.2.2.	Иммундық жүйенің активтенілуі
9.2.2.3.	Иммундық жауапты супрессиялау
9.2.2.4.	Иммундық жүйенің клондық құрылысының онтогенезі
10.	ТАРАУ. Иммунды жауап қайтарудың негізгі түрлері
10.1.	Антидене және антидене түзу
10.1.1.	Антиденелердің табиғаты
10.1.2.	Антиденелердің молекулалық құрылысы
10.1.3.	Иммундыглобулиндер сыныбының құрылысы және функционалдық ерекшеліктері
10.1.4.	Антидененің антигендігі
10.1.5.	Антигенмен антидененің өзара әрекеттестік механизімі
10.1.6.	Антиденелердің қасиеттері
10.1.7.	Иммундыглобулиндердің генетикасы
10.1.8.	Антидене өндірілудің жүрісі
10.1.9.	Антиденелердің әр түрлілігінің теориясы
10. 2.	Иммунды фагоцитоз
10.3.	Жасуша жанама түріндегі киллинг
10.3.1.	Антиденетәуелді жасуша-жанамалы цитотоксикалық
10.3.2.	Антиденетәуелсіз жасуша-жанамалы цитотоксикалық
10.4.	Гиперсезімталдық реакциялары
10.5.	Иммунологиялық есте қалу (жадында сақтау)
10.6.	Иммунологиялық толеранттық
11.	ТАРАУ.Иммунитеттің орналасқан жеріне және түрлі жағдайларға байланысты ерекшеліктері
11.1.	Жергілікті иммунитеттің ерекшеліктері
11.1.1.	Терінің иммунитеті
11.1.2.	Шырышты қабықтың иммунитеті
11.1.2.1.	Ауыз қуысы иммунитетінің ерекшеліктері
11.2.	Ағзада түрлі жағдайлар туған кездегі иммунитеттің ерекшелігі
11.2.1.	Иммунитеттің бактериалық инфекциялар кезіндегі ерекшеліктері
11.2.2.	Вирустарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
11.2.3.	Саңырауқұлақтарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
11.2.4.	Протозоалар тудырған ауруларға қарсы иммунитеттің ерекшелігі
11.2.5.	Ішек құртына (гельминттерге) қарсы иммунитеттің ерекшелігі
11.2.6.	Трансплантациялық иммунитет
11.2.7.	Қатерлі ісіктерге қарсы иммунитет
11.2.8.	Жүктіліктің иммунологиясы
11.3.	Иммундық статус және оны бағалау
11.4.	Иммундық жүйенің патологиясы
11.4.1.	Иммунды тапшылықтар
11.4.1.1.	Біріншілік, немесе туа біткен иммунды тапшылық
11.4.1.2.	Екіншілік, немесе жүре пайда болған иммунды тапшылық
11.4.2.	Аутоиммунды аурулар
11.4.3.	Аллергиялық аурулар
11.4.3.1.	I-типтес реакциялар (анафилактикалық)
11.4.3.2.	II-ші типтес реакциялар (гуморалды цитотоксикалық)
11.4.3.3.	III-ші типтес реакциялар (иммунокомплекстік)
11.4.3.4.	IV-ші типтес реакциялар (Т-лимфоциттердің жанамасымен)
11.4.4.	Иммундыпролиферативті аурулар
11. 5.	Иммундыкоррекция
12.	ТАРАУ. Иммундыдиагностикалық реакциялар және олардың қолданылуы
12.1.	Антиген-антидене реакциялары
12.2.	Агглютинциялық реакциялар
12.3.	Преципитациялық реакциялар
12.4.	Комплементтің қатынасуымен жүретін реакциялар
12.5.	Бейтараптау реакциясы (БР)
12.6.	Таңбаланған антидене мен антигендердің қатынасымен жүретін реакциялар
12.6.1.	Иммундыфлюоресценция реакциясы - ИФР (Кунс тәсілі)
12.6.2.	Иммундыферменттік тәсіл немесе талдау ИФТ
12.6.3.	Радиоиммунды тәсіл (РИТ)
12.6.4.	Иммундыблоттинг
13.	ТАРАУ.Иммундық әдіспен емдеу және алдын алу
13.1.	Иммунды әдіспен алдын алу және емдеудің медицина тәжірибесіндегі мәні мен орыны
13.2.	Иммундыбиологиялық препараттар (ИБП)
13.2.1.	ИБП-лардың жалпы сипаттамалары мен жіктелуі
13.2.2.	Вакциналар
13.2.2.1.	Тірі вакциналар
13.2.2.2.	Өлі вакциналар
13.2.2.3.	Молекулалық вакциналар
13.2.2.4.	Анатоксиндер (токсоидтар)
13.2.2.5.	Синтетикалық вакциналар
13.2.2.6.	Адъюванттар
13.2.2.7.	Ассоциаланған вакциналар
13.2.2.8.	Жаппай вакцинациялау тәсілдері
13.2.2.9.	Вакцина қолданудың нәтижелі болуының жағдайлары
13.2.2.10.	Қазіргі кезде қолданылатын вакциналардың жалпы сипаттамасы
13.2.2.11.	Вакцинаны егудің көрсетімі мен қарсы көрсетімдері
13.2.2.12.	Вакцина егудің күнтізбесі
13.2.3.	Бактериофагтар
13.2.4.	Пробиотиктер
13.2.5.	Спецификалық антиденелердің негізінде жасалған иммундыбиологиялық препараттар
13.2.5.1.	Иммунды қан сарысулар. Иммундыглобулиндер
13.2.5.2.	Моноклоналды антиденелер
13.2.5.3.	Иммундытоксиндер. Иммундыадгезиндер
13.2.5.4.	Абзимдер
13.2.6.	Иммундымодуляторлар
13.2.7.	Адаптогендер
13.3.	Вирустық инфекциялардың спецификалық профилактикасы
13.3.1.	Вирустық инфекциялардың спецификалық алдын алуда енжар (пассивті) және белсенді (активті) иммундаудың рөлі
14.	ТАРАУ. Жеке бактериология
14.1.	Коктар
14.1.1.	Аэробты грам оң коктар
14.1.1.1.	Мicrococcacеae тұқымдастығы
14.1.1.1.1.	Стафилококтар (Staphylocоccus туыстастығы)
14.1.1.2.	Streptococcaceae тұқымдастығы
14.1.1.2.1.	Стрептококтар
14.1.1.2.2.	Энтерококтар (туыстастығы Enterococcus)
14.1.2.	Аэробты грам теріс коктар
14.1.2.1.	Нейссериялар
14.1.2.1.1.	Менингококтар
14.1.2.1.2.	Гонококтар
14.1.3.	Анаэробты коктар
14.1.3.1.	Анаэробты грам оң коктар
14.1.3.2.	Анаэробты грам теріс коктар
14.1.3.2.1.	Вейлонеллалар (Veillonella туыстастығы)
14.2.	Грам теріс факультативті-анаэробты таяқшалар
14.2.1.	Энтеробактериялар (Enterobacteriaceae тұқымдастығы)
14.2.1.1.	Эшерихиоздардың қоздырғыштары
14.2.1.2.	Клебсиеллалар (Klebsіella туыстастығы)
14.2.1.3.	Шигеллалар
14.2.1.4.	Салмонеллалар (Salmonella туыстастығы)
14.2.1.4.1.	Салмонеллез (астан улану) қоздырғыштары
14.2.1.4.2.	Ауруханаішілік салмонеллез
14.2.1.4.3.	Протей (Proteus туыстастығы)
14.2.1.5.	Оба қоздырғышы
14.2.1.6.	Энтеропатогенді иерсиниялар
14.2.1.7.	Псевдотуберкулез қоздырғышы
14.2.1.8.	Ішек иерсиниозының қоздырғышы
14.2.2.	Вибриондар (Vibrionaceae тұқымдастығы)
14.2.2.1.	Тырысқақ қоздырғышы
14.2.2.2.	Парагемолитикалық вибриондар (Vibrio туыстастығы)
14.2.2.3.	Кампилобактериялар (Сampylobacter туыстастығы)
14.2.2.4.	Хеликобактериялар (Helicobacter туыстастығы)
14.2.3.	Pasteurellaceae тұқымдастығы
14.2.3.1.	Гемофилді бактериялар
14.2.3.1.1.	Haemophilus influenzae (Афанасьев-Пфайффер таяқшасы)
14.2.3.1.2.	Haemophilus ducreyi
14.2.3.2.	Пастереллалар
14.3.	Бордетеллалар
14.3.1.	Көкжөтел және паракөкжөтел қоздырғыштары
14.3.1.1.	Bordеtella bronchiseptica, Bordеtella avium
14.3.2.	Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары
14.3.3.	Туляремия қоздырғышы
14.3.4.	Легионеллез қоздырғышы
14.3.5.	Псевдомонадалар (Pseudomonas туыстастығы)
14.3.6.	Буркхольдериялар (Burkholderia туыстастығы)
14.4.	Анаэробты бактериялар
14.4.1.	Спора түзбейтін анаэробтар (клостридиялар емес)
14.4.2.	Күйдіргі бациллалары (Bacillus туыстастығы)
14.4.3.	Спора түзетін Clostridium туыстастығына жататын бактериялар
14.4.3.1.	Анаэробты инфекция қоздырғыштары
14.4.3.1.1.	Жарақаттық анаэробты инфекция қоздырғыштары. Газды гангрена
14.4.3.1.2.	Сіреспе клостридиясы (Clostridium tetani)
14.4.3.1.3.	Ботулизм клостридиясы (Clostridium botulinum)
14.4.3.2.	Лактобациллалар (Lactobacillus туыстастығы)
14.5.	Листериялар (Listeria туыстастығы)
14.6.	Коринебактериялар (Corynebacterium)
14.6.1.	Дифтерия қоздырғышы (Corynebacterium diphtheriae)
14.6.2.	Микобактериялар (Mycobacteriaceae тұқымдастығы)
14.6.2.1.	Туберкулез қоздырғыштары
14.6.2.2.	Алапес (лепра) қоздырғышы (Mycobacterium leprae)
14.6.3.	Актиномицеттер (Actynomyces туыстығы)
14.6.3.1.	Нокардиялар (Nocardia туыстастығы)
14.6.3.2.	Бифидобактериялар (Bifidobacterium туыстастығы)
14.6.3.3.	Гарднереллалар (Gardnerella туыстастығы)
14.7.	Риккетсиялар
14.7.1.	Бөртпе сүзек тобына жататын риккетсиялар
14.7.1.1.	Эндемиялық (бүргелік) бөртпе сүзегінің қоздырғышы
14.7.1.2.	Солтүстік азиялық кенелік бөртпе сүзегі
14.7.1.3.	Марселдік қызбаның қоздырғышы
14.7.1.4.	Құзды таулардың ақтаңдақтық қызба қоздырғышы
14.7.2.	Ориенциялар (Цуцугамуши қоздырғышы)
14.7.3.	Коксиеллалар (Ку– қызбаның қоздырғышы)
14.8.	Спирохеталар және басқа ирекше, иілген бактериялар
14.8.1.	Трепонемалар (Treponema туыстығы)
14.8.1.1.	Мерез. Бозғылт трепонема (Treponema pallidum)
14.8.2.	Боррелиялар. Боррелиоздар
14.8.2.1.	Эпидемиялық қайталама сүзек
14.8.2.2.	Эндемиялық қайталама сүзек (кенелік қайталама сүзек, аргас кене боррелиозы)
14.8.2.3.	Иксод кене боррелиозы - Лайм ауруының тобындағы аурулар
14.8.3.	Лептоспиралар. Лептоспироз
14.9.	Хламидиялар. Хламидиоздар
14.10.	Микоплазмалар. Микоплазмоздар
	ТАРАУ. Клиникалық микробиология
15.1.	Клиникалық микробиология және оның медицина үшін маңызы
15.1.1.	Клиникалық микробиологияның аңықтамасы, мақсаты және іріңді қабыну аурулары қоздырғыштарының сипаттамасы
15.1.2.	Іріңді - қабыну ауруларына микробиологиылық диагноз қою
15.1.2.1.	Микробиологиылық диагноз қоюдын маңызы және жалпы принциптері
15.1.3.	Патологиялық материалдарды микробиологиялық зерттеу әдістері
15.2.	Дисбактериоз
15.2.1.	Адам организмінің қалыпты микрофлорасы
15.2.2.	Адам организмінің дисбактериоздары, және оның даму дәрежелері
15.3.	Ауруханаішілік инфекциялардың маңызы және анықтамасы
15.3.1.	АІИ-ң негізгі қоздырғыштары
15.3.2.	АІИ-ң жұғу көздері мен факторлары, таралу жолдары
15.3.3.	Ауруханалық ортаның сипаттамасы
15.3.4.	АІИ-ң таралуына әсер ететін факторлар
15.3.5.	АІИ-дан сақтану жүйесінің негіздері
15.3.5.	Инфекциялық бақылау бағдарламасының міндеттері
16.	ТАРАУ. Вирустардың ашылу тарихы, табиғаты
16.1.	Эволюциялық дамудағы рөлі, жіктелуі (класификациясы)
16.1.1.	Вирустардың ашылуы
16.1.2.	Вирусологияның даму кезеңдері
16.1.3.	Вирустардың табиғаты
16.2.	Вирусты инфекциялардың патогенезі
16.2.1.	Вирустың таралу жолдары
16.2.2.	Вирустық инфекциялардың түрлері
16.2.3.	Жасушаларда трансформациялық процестер дамуындағы вирустардың рөлі
16.2.4.	Вирустық инфекциялар патогенезінің ерекшеліктері
17.	ТАРАУ. Жеке вирусология
17.1.	РНҚ-вирустар
17.1.1.	Пикорнавирустар
17.1.1.1.	Сал (полиомиелит) вирусы
17.1.1.2.	Коксаки вирустары
17.1.1.3.	ЕСНО – вирустары
17.1.1.4.	Гепатит А вирусы(АГВ-HAV)
17.1.1.5.	Риновирустар
17.1.1.6.	Аусыл вирусы
17.1.2.	Тогавирустар
17.1.2.1.	Альфавирустар
17.1.2.2.	Қызамық вирусы
17.1.3.	Флавивирустар
17.1.3.1.	Сары қызба вирусы
17.1.3.2.	Кенелік энцефалит вирусы
17.1.3.3.	Жапондық энцефалит вирусы (масалық энцефалит)
17.1.3.4.	Омбылық геморрагиялық қызба (ОГҚ)
17.1.3.5.	С гепатит вирусы (HCV)
17.1.3.6.	G – гепатит вирусы (HGV)
17.1.3.7.	Е гепатит вирусы (НЕV)
17.1.3.8.	TTV-гепатит вирусы
17.1.3.9.	FГВ (HFV).
17.1.4.	Коронавирустар
17.1.5.	Реовирустар
17.1.5.1.	Реовирустар (ортореовирустар)
17.1.5.2.	Ротавирустар
17.1.5.3.	Орбивирустар
17.1.5.4.	Колтивирустар
17.1.6.	Ортомиксовирустар
17.1.7.	Парамиксовирустар
17.1.7.1.	Парагрипп вирустары
17.1.7.2.	Мысқыл (эпидемиялық паротит) вирусы
17.1.7.3.	Қызылша вирусы
17.1.7.4.	Респираторлық – синцитиальдық вирус
17.1.8.	Рабдовирустар
17.1.8.1.	Везикулярлық стоматит вирусы
17.8.2.	Құтыру вирусы
17.1.9.	Ретровирустар
17.1.10.	Ареновирустар
17.1.10.1.	Лимфоцитарлық хориоменингит
17.1.10.2.	Ласса геморагиялық қызбасы
17.1.10.3.	Д гепатит вирусы (HDV)
17.1.11.	Филовирустар
17.1.11.1.	Марбург ауруы
17.1.11.2.	Эбола қызбасы
17.1.12.	Буньявирустар
17.1.12.1.	Қырым- Конго геморрагиялық қызбасы (ҚКГҚ).
17.1.12.2.	Бүйрек синдромды геморрагиялық қызба вирусы (БСГҚ)
17.2.	ДНҚ –вирустар
17.2.1.	Парвавирустар
17.2.2.	Аденовирустар
17.2.3.	Поксвирустар
17.2.3.1.	Нағыз немесе қорасан шешегінің вирусы
17.2.3.2.	Шешектік вакцина вирусы (сиыр шешегінің вирусы)
17.2.3.3.	Контагиялық моллюск вирусы
17.2.4.	Ұшық вирустары –Герпесвирустар
17.2.4.1.	Қарапайым ұшық вирустары (ҚҰВ)
17.2.4.2.	3-типтік ұшық вирусы
17.2.4.3.	Бетта-герпесвирустар(5-типі). Цитомегаловирус (ЦМВ).
17.2.4.4.	Эпштейн-Барр вирусы (ЭБВ). Ұшық вирусының 4-типі.
17.2.5.	Гепатит В вирусы (HBV)
17.2.6.	Паповавирустар
17.2.6.1.	Папилломавирустар
17.2.6.2.	Полиомавирустар
17.2.7.	Онкогенді вирустар
17.2.7.1.	Онкогенді ДНҚ- геномды вирустар
17.2.7.2.	Адамдардың онкогенді РНҚ-геномды вирустары
17.2.8.	Вирустық баяу инфекциялар (приондық аурулар)
18.	ТАРАУ. Жиі кездесетін микоздардың сипаттамасы
18.1.	Беткейлік микоздардың қоздырғыштары
18.1.1.	Кератомикоздардың қоздырғыштары
18.1.1.1.	Түрлі түсті теміреткі қоздырғышы – Malassesia furfur
18.1.1.2.	Ақ пьедра қоздырғышы – Trichosporon beigelli.
18.1.1.3.	Қара теміреткі (Exophiala wernekii) және қара пьедра (Piedraia hortae) қоздырғыштары.
18.1.2.	Дерматомикоздардың қоздырғыштары.
18.1.2.1.	Микроспория қоздырғыштары
18.1.2.2.	Трихофития қоздырғыштары
18.1.2.3.	Эпидермофития қоздырғышы
18.2.	Теріастылық (субкутанды) микоздардың қоздырғыштары.
18.2.1.	Споротрихиоз қоздырғышы-Sporothrix schenckii
18.2.2.	Хромобластомикоз қоздырғышы
18.2.3.	Мицетома қоздырғыштары
18.2.4.	Феогифомикоз қоздырғышы
18.2.4.1.	Рhialophora repens
18.2.4.2.	Рhalophora richardsiae
18.3.	Терең жүйелік микоздардың қоздырғыштары
18.3.1.	Гистаплазмоз қоздырғышы
18.3.2.	Криптококкоз қоздырғышы
18.3.3.	Кокцидиоидоз қоздырғышы
18. 3.4.	Бластомикоз қоздырғышы
18.4.	Оппортунистік микоздардың қоздырғыштары.
18.4.1.	Кандидоз қоздырғыштары
18.4.2.	Аспергиллез қоздырғыштары
18.4.3.	Сирек кездесетін оппортунистік инфекциялардың қоздырғыштары
18.4.3.1.	Пенициллиоз қоздырғыштары
18.4.3.2.	Фузариоз қоздырғыштары
18.4.3.3.	Зигомикоз (фигомикоз) қоздырғыштары
18.5.	Микоздарға микробиологиялық диагноз қоюдың принциптері
18.5.1.	Зерттеу үшін алынатын заттар
18.5.2.	Зерттеу әдістері
18.5.2.1.	Микроскопиялық әдіс
18.5.2.2.	Дақылдық әдіс
18.5.2.3.	Микоздарға диагноз қоюдың басқа әдістері
18.5.2.4.	Микоздарды емдеу мен алдын алудың принциптері
19.	ТАРАУ. Жеке протозоология
19.1.	Саркодылар (Sarcodina)
19.1.1.	Амебиаз қоздырғышы
19.2.	Талшықтылар (Flagelleta).
19.2.1.	Лейшманиоз қоздырғыштары.
19.2.2.	Трипаносомоздардың қоздырғыштары
19.2.3.	Трихомониаз қоздырғыштары.
19.3.	Споралылар (Sporozoa)
19.3.1.	Токсоплазмоз қоздырғышы
19.3.2.	Безгек қоздырғыштары.
19.4.	Кірпікшелілер (Ciliata).
19.4.1.	Балантидиаз қоздырғышы
20.	ТАРАУ. Инфекциялық және стоматологиялық аурулар кезіндегі ауыз қуысында пайда болатын зақымданулардың микробиологиясы
20.1.	Ауыз қуысының микрофлорасы
20.1.1.	Ауыз қуысының қалыпты микрофлорасы
20.1.1.1.	Ауыз қуысындағы қалыпты микрофлораның қызметі
20.1.2.	Ауыз қуысының микробтарын дақылдандыру ерекшеліктері және оның физиологиялық маңызы
20.1.3.	Ауыз қуысындағы микрофлораның адам жасына байланысты ерекшеліктері
20.1.4	Ауыз қуысы - жұқпалы аурулар қоздырғыштарының кіру қақпасы
20.1.5.	Ауыз қуысының антимикробты қорғаныстық факторлары
20.2.	Стоматологиялық аурулардың микробиологиясы
20.2.1.	Халитозис
20.2.2.	Микробтар туғызатын аурулар
20.2.2.1.	Микробтық тіс дақтарының пайда болуы
20.2.2.2.	Кариес
20.2.2.3.	Пульпит
20.2.3.	Микробтармен қоздырылатын пародонт аурулары
20.2.3.1.	Гингивит
20.2.3.2.	Пародонтит
20.2.4.	Микробтармен қоздырылатын ауыз қуысы шырышты қабығының аурулары
20.3.	Одонтогендік инфекция
20.3.1.	Периодонтит
20.3.2.	Жақ периоститі
20.3.3.	Жақ остеомиелиті
20.3.4.	Тіс аймағында жұмсақ тіннің абсцесстері мен флегмоналары
20.4.	Жұқпалы аурулар кезіндегі ауыз қуысының зақымдалуы
20.4.1.	Бактериялық зақымдалуы
20.4.1.1.	Стафилококтық және стрептококтық іріңдік зақымдалу
20. 4.1.2.	Бет-жақ актиномикозы
20.4.1.3.	Жаралы-шірік Венсан гингивостоматиті (фузоспирохетоз)
20.4.1.4.	Гонококтық стоматит
20.4.1.5.	Туберкулез кезіндегі ауыз қуысының зақымдалуы
20.4.1.6.	Алапес кезіндегі зақымданулар
20.4.1.7.	Мерез кезіндегі зақымданулар
20.4.2.	Ауыз қуысының вирустық зақымданулары
20.4.2.1.	Герпесвирустық инфекциялар
20.4.2.2.	Коксаки А вирустық инфекция
20.4.2.3.	АИВ инфекциясы
20.4.2.4.	Папилломавирустар
20.4.2.5.	Приондық аурулар
20.4.3.	Саңырауқұлақтық зақымдалу
20.5.	Стоматологиялық емдік- профилактикалық мекемелердегі ауруханаішілік инфекциялар
20.5.1.	Аурухана ішілік инфекциялардың эпидемиологиясы
20.5.2.	Ауруханаішілік инфекциялардың этиологиясы
20.5.3.	Стоматологиялық ауруханаішілік инфекцияның жұғу жолдары және берілу факторлары
20.5.4.	Стоматологиялық жәрдем көрсетілген кезде іріңдеу – септикалық инфекция жұқтыру қауіпін тудыратын факторлар
20.5.5.	Ауруханаішілік инфекциялардың алдын алуы
20.6.	Клиникалық материалды микробиологиялық зерттеу
20.6.1.	Ауыз қуысынан материалды зерттеуге алу, сақтау және зертханаға жеткізу
20.7.	Стоматологияда микробтарға қарсы қолданылатын заттар мен факторлар
20.7.1.	Дезинфекция және стерилизация
20.7.2.	Антисептиктер
20.8.	Тіс дәрігерінің биологиялық қауіпсіздік ережелерін сақтауы
20.9.	Тіс емдеуде биологиялық дәрі - дәрмектерді қолдану
20.9.1.	Биологиялық препараттарды стоматологияда қолдану
	Микробиология бойынша тесттер
	Қосымшалар (сызбанұсқалар, суреттер)
	Кейбір аурулардың қазақша атауларының орысша баламасы
	Қолданылған әдебиеттер