R-ch- cooh

жалпы фрагмент

Н-CH- COOH

глицин

20 аминқышқылы ауыстырылатын және ауыстырылмайтын болып екіге бөлінеді.

Тамақ белоктарынан түзіледі:

α- аминқышқылдары азотты алмасу кезінде маңызды, дәрі- дәрмек, т. б. Мысалы: глутамин қышқылы: орташа нерв жүйесін, гистидин, метионин- бауыр ауруы, циситин- көз ауруы.

Жіктелуі:

R- табиғат байлығы

А) алифатты α- аминқышқылы

R-CH- COOH

Б) ароматты және гетероциклді (- - жазылады)- жалпы фрагмент

-CH- COOH

фенилаланин

N

N -CH- COOH

гистидин

R- сипатына байланысты: полярлы емес гидрофобты R (гидрофобты: валин, лицин); полярлы (гдрофильді: организмде иондануға қабілетті, яғни диссоциацияланатын немесе иондануға қабілетсіз Rбар α аминқышқылдары. Мысалы: серин- иогенді емес)

Стероизометиясы:

СООН СООН

* Н Н

R R

L α- аминқышқылы D α аминқышқылы

Химиялық қасиеттері:

NaOH -CH- COONa +

R- CH- COOH +

HCl R -CH- COOH+ Cl

R дың pH табиғатына байланысты болады.

R -CH- COOH

Биологиялық маңызды химиялық реакциялар:

1. Декарбоксилдену: биогенді аминдердің α аминқышқылынан түзілуі.

R -CH- COOH - +

R

α- аминқышқылы амин

2. Трансаминдеу реакциясы: α- аминқышқылы α- оксо қышқылынан алу, донорклеткадағы амин тобы: акцептор- оксо қышқылы;

НООС- - СООН + НООС- - - С- СООН

O

аспарагин қышқылы α- оксо глутамин қышқылы

НООС- - С- СООН + НООС- - - СН- СООН

О

Сірке қымыздық қышқыл α глутамин қышқылы

3. Дезаминдеу реакциясы:

R -CH- COOH+ HN R -CH- COOH+ +

Пептидтердің түзілуі (α амин қышқылының түзілуі қалдықта

- CH- COOH + - CH- COOH - CH- CO- NH- CH- COOH+

R R R R

№10 Көмірсутектер (углеводы)

Жоспар:

1. Моносахаридтер жіктелуі. Стероизомерия. Фишер Хеуорс формуласы. Циклді тізбекті таутомерия. Моносахаридтердің маңызды өкілдері.

2. Моносахарид туындылары. Дезоксиқант, аминді қант, нейроамин қышқылы, сиал қышқылы. Моносахаридтер қасиеттері.

3. Дисахарид түзілуі, құрылысы. Циклді тізбекті таутомерия. Дисахаридтердің тотықсыздану қасиеттері, гидролиздері.

4. Полисахаридтер, гомополисахаридтер, гетерополисахаридтер. Құрамы, құрылысы, биологиялық мәні.

К.С.- гидролизге қабілеттілігіне байланысты.

Моносахарид Полисахарид

Гидролизге қабілетті

Гетерофункциональді

Альдоза Кетоза

О

С

(СНОН)n Н С= О

(СНОН)n

n-1-8 n-1-7

Альдоза

Н О

С

Н ОН С=О

СНОН

СНОН

альдопентоза

Н О

С

Н ОН

ОН Н

Н ОН

Н ОН

Д глюкоза

Стероизомерия- херальді ортаға байланысты 4 = 16

О

С Н

Н ОН

ОН Н

Н ОН

Н ОН

Молекула ішілік әсерлесуі нәтижесінде термодинамикалық тұрақты 5 мүшелік фураноза, 6 мүшелік пироноза циклі форма түзіледі.

О Н- С- ОН

С Н Н ОН

Н ОН ОН Н О

ОН Н Н ОН

Н ОН Н

Н ОН

α- Д глюкоза пироминоза

2-дизокси Д рибоза (нуклейн қышқылының структуралық компоненті)

О

С Н

Н ОН

Н ОН

Н ОН

О О

С Н ОН

Н ОН

Н ОН

Н ОН ОН 2-дезокси Д рибофуроноза

Аминді қант

Тотықсызданатын

Дисахарид

Тотықсызданбайтын

α- Д глюкопионоза+ β- Д глюкопироноза= мальтоза

α- Д глюкопиронозил (1 4) – β глюкопироноза

О О

О

Целлабиоза

Тотықсызданбайтын дисахарид- сахароза.

О

ОН

Н ОН

О (1 2) глюкозидтік байланыс

О α- Д глюкопиронозил (1 2) β- глюкопиронозил

ОН фруктофуроноза

ОН Сахароза