Грамадска-палітычнае жыццё. Дзейнасць партыйных, савецкіх, камсамольскіх, прафсаюзных арганізацый (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.)

Смерць І. В. Сталіна (5 сакавіка 1953 г.) падштурхнула даўно наспеўшы працэс абнаўлення грамадства. Ён закрануў усе сферы жыцця – палітычную, эканамічную, сацыяльную, духоўную. «Хрушчоўская адліга», ХХ з'езд КПСС /1956 г./ з яго выкрываннямі культу асобы выклікалі глыбокія змены ў грамадска-палітычнай свядомасці.Пасля ХХ з'езд КПСС на Беларусі пачалася рэабілітацыя ахвяр сталінскіх рэпрэсій. З 1956 па 1962г. у рэспубліцы было рэабілітавана 29 012 чалавек. Лінію ХХ з'езда партыі на выкрыццё культу асобы прадоўжыў ХХІІ з'езд КПСС /1961 г./. Але ў свядомасці многіх людзей ідэалогія сталіншчыны яшчэ засталася на доўгія гады.Рабіліся захады па абнаўленні адміністрацыйна – каманднай сістэмы. Так, у другой палове 50-х гг. былі пашыраны правы саюзных рэспублік. У іх распараджэнне перадаваліся многія прадпраемства і арганізацыі, якія ранней непасрэдна падпарадкоўваліся саюзным міністэрствам. Пашыраліся законадаўчыя правы саюзных рэспублік. У іх кампетэнцыю ўвайшло прыняццё грамадзянскага, крымінальнага і працэсуальнага кодаксаў. Закон Вярхоўнага Савета СССР ад 11 сакавіка 1957 г. даваў права самім рэспублікам вырашаць пытанні абласнога і краявога адміністратыўна – тэрытарыяльнага будаўніцтва.У 1957 г. у СССР была ажыццеўлена перабудова кіравання прамысловасцю и будаўництвам. Змест сістэмы міністэрстваў, арганізаваных па галіновым прынцыпе, для кіраўніцтва народнай гаспадаркай была створана сістэма саўнаргасаў, пабудаваных на тэрытарыяльнай аснове. У 1965 г. саўнаргасы былі скасаваны. Замест іх зноў пачалі стварацца агульнасаюзныя, саюзна – рэспубліканскія і рэспубліканскія галіновыя міністэрствы і ведамствы.З адстаўкай М.С. Хрушчова завяршыўся перыяд рэформ другой паловы 50-х – першай паловы 60-х гг.У той час, з ліпеня 1956 г. па сакавік 1965 г., партыйную арганізацыю Беларусі ўзначальваў К.Т. Мазураў. Гэта быў палітычны дзеяч, які нярэдка меў сваю пазіцыю па прынцыпова важных пытаннях і не ва усіх новаўвядзеннях падтрымліваў лінію центра.Кастрычніцкі /1964 г./ пленум ЦК КПСС абраў першым сакратаром партыі Л.І. Брэжнева (з 1966 г. – генеральны сакратар ЦК КПСС). Пры ім партыя ўмацоўвала сябе як вядучае звяно адміністратыўна – каманднай сістэмы. Завяршыла гэту палітыку замацаваная ў 6 –ым артыкуле Канстытуціі СССР, прынятай ў 1977 г.. палажэнне аб кіруючай ролі КПСС у грамадстве. Рэальная паўната ўлады знаходзілася ў руках партыйных органаў.Першым сакратаром ЦК КПБ з 1965 па 1980 гг. з'яўляўся П.М. Машэраў. Яго высокі аўтарытэт, кампетэнтнасць, уважлівыя адносіны да людзей, іх лёсу, сціплы вобраз асабістага жыцця вызначалі Пятра Міронавіча, нягледзячы на існуючаю тады сістэму кіравання, як чалавека дэмактатычнага складу.Пэўную ролю ў палітычнай структуры і жыцці грамадства адыгралі прафсаюзы і камсамол. Аднак іх дзейнасць была заарганізавана, цантралізавана і паступова пачала пакідаць усё меньш месца для ініцыятывы асабістага чалавека, актыўнасць іх членаў усё больш і больш фармалізавалася. Колькасць членаў прафсаюзаў узрасла з 350 тыс. у пасляваенны час, да 5 млн. у сярэдзіне 1980-х гг, членаў ЛКСМБ адпаведна з 200 тыс. да 1,5 млн. чалавек.Адміністратыўныя метады кіравання не спрыялі дынамічнаму развіццю грамдства. Пачатак пошукаў выхаду з такога становішча быў зроблены пасля лістападаўскага (1982г.) пленума ЦК КПСС, які выбраў Ю.У. Андропава генеральным сакратаром ЦК КПСС. Аднак пасля смерці Андропова ў лютым 1964 г. на пасаду генеральнага сакратара ЦК КПСС быў абраны К.У. Чарненка, які стаў звяртаць дзейнасць партыі і савецкіх органаў улады да часоў Л. Брэжнева. Гэтыя змены палітыкі на саюзным узроўні адлюстроўваліся і ў Беларусі.

Такім чынам, грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў другой палове 50-х першай палове 80-х гг. было неадназначным і супярэчным. У сярэдзіне 80-х усё вастрэй адчувалася неабходнасць пераадоляння негатыўных з'яў, маральнага ачышчэння і абнаўлення грамдства.

30 Пад час сямігодкі (1959-1965 гг.) хуткае развіццё павінна была атрымаць хімічная прамысловасць (асабліва вытворчасці мінеральных угнаенняў). Быў уведзены першы Салігорскі калійны камбінат, будаваліся другі і трэці камбінаты, азотна-тукавы завод у Гродна, суперфасфатны ў Гомелі. Пабудаваныя комплекс Светлагорскага завода штучнага валакна, Магілёўскі камбінат па вытворчасці лаўсану, Новаполацкі нафтаперапрацоўчы завод, Пінскі завод штучнай скуры, Лідскі завод па вытворчасці лакаў і фарбаў. Удзельная вага хімічнай прамысловасці ў вытворчых фондах прамысловасці Беларусі падвоілася. Апераджальнае развіццё атрымалі новыя неметалаёмістыя галіны – прыборабудаванне і электроніка, высокія тэмпы развіцця захавала машынабудаванне і металаапрацоўка.

Адбылося павелічэнне ў паліўным балансе долі нафты і прыроднага газу. Спрыяла гэтаму адкрыццё Рэчыцкага радовішча нафты і пачатак у 1964 г. прамысловай здабычы нафты ў БССР. Пачалася газіфікацыя кватэр у гарадах і на вёсцы.Вераснёўскі (1965 г.) пленум ЦК КПСС прыняў пастанову “Аб паляпшэнні кіравання прамысловасцю, удасканаленні планавання і ўзмацненні эканамічнага стымулявання прамысловай вытворчасці”. Удасканальвалася сістэма планавання ў прамысловасці, скарачаліся планавыя паказчыкі. Асноўным зараз лічыўся аб’ём рэалізаванай прадукцыі, а не аб’ём валавай прадукцыі. Уводзіўся гаспадарчы разлік. Прадпрыемствам дазвалялася: самастойна распараджацца часткай прыбытку. Былі адноўлены міністэрствы па галінах прамысловасці, якія неслі адказнасць за стан галіны, высокі тэхнічны ўзровень прадукцыі, увядзенне стандартызацыі і ўніфікацыі вырабаў, укараненне НТР у вытворчасць.

Першыя гады рэформы эканоміка станоўча адрэагавала на мерапрыемствы ўрада. Але паступова палітычная сітуацыя мянялася, згортваліся дэмакратычныя працэсы ў грамадстве, адначасова згортвалася і эканамічная рэформа. Гэта прывяло да стагнацыі, застою, а потым да самога крызісу.

У пачатку 70-х гг., з узмацненнем кансерватыўнай плыні ў кіраўніцтве партыі, пачалося згортванне гаспадарчай рэформы. Гэта адбілася на тэмпах росту асноўных эканамічных паказчыкаў, аднак планы дзевятай (1971-1975 гг.), дзесятай (1976-1980 гг.) і адзінаццатай (1981-1985 гг.) пяцігодак выконваліся.

За годы пяцігодак было ўведзена 170 буйных прадпрыемстваў, у тым ліку шынны камбінат у Бабруйску, нафтаперапрацоўчы завод у Мазыры, металургічны ў Жлобіне, сінтэтычных валокнаў у Гродна, інструментальны ў Оршы, чацвёрты калійны камбінат у Салігорску, дзесяткі прадпрыемстваў лёгкай і харчовай прамысловасці. Прадукцыя прамысловасці Беларусі ў 1985 г. павялічылася больш чым у 3 разы (ад 1970 г.), вытворчасць сродкаў вытворчасці ў 3,3 разоў, прадметаў спажывання ў 2,6 разоў. Валавы грамадскі прадукт і нацыянальны даход узрос у 2,5 разоў (гэта адзін з самых высокіх паказчыкаў у СССР).

31. Развіццё сельскай гаспадаркі (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.). Рэформа 1965 г. у сельскай гаспадарцы і яе ажыццяўленне ў Беларусі.

Са зменай кіраўніцтва СССР ў 1953 годзе пачалі прымацца меры па паляпшэнню сітуацыі ў сельскай гаспадарцы: былі павялічаны закупачныя цэны і вытворчасць сельскагаспадарчай тэхнікі, спісана запазычанасць з калгасаў, а самае галоўнае - змененая сістэма падаткаабкладання асабістага надзела селяніна - пачалі плаціць з памеру зямельнай плошчы, а не з таго, што на ёй вырошчваць. Гэта, безумоўна, мела станоўчы вынік.

З 1953 па 1958 г. павялічылася вытворчасць сельскагаспадарчай прадукцыі. Тут мелі найбольшае значэнне стымуляванне калгасна-саўгаснай вытворчасці, зьніжэньне падаткаў з аднаасобных гаспадарак.

Да пачатку 60-х гг. назіраецца зніжэнне ўраджайнасці сельскагаспадарчай прадукцыі, павялічваецца яе сабекошт. Каб выканаць даваенныя ў тонах паказчыкі, у многіх калгасах і саўгасах пашыраюць пасевы менш каштоўных збожжавых і зернебабовых культур за кошт грэчкі. Былі вычарпаныя і магчымасці нарошчвання жывёлагадоўчай прадукцыі шляхам росту пагалоўя. На становішчы спраў у сельскай гаспадарцы Беларусі ў першай палове 60-х гг. у значнай ступені адбілася паспешнасць у рэарганізацыі МТС. Большасць калгасаў, не маючы магчымасці выкупіць адразу ўсю тэхніку, вымушана было пазычаць грошы ў дзяржавы. Істотную небяспеку для сельскай гаспадаркі ўяўляла таксама кампанія па ліквідацыі асабістых гаспадарак, што разгарнулася пад лозунгам пераходу да камунізму.

Вызначаўся шэраг мерапрыемстваў па стымуляванню калгасна-саўгаснай вытворчасці. Была спісана запазычанасць за набытую ў крэдыт тэхніку, змененая сістэма падаходнага абкладання калгасаў, істотна знізіць іх фінансавыя абавязацельствы перад дзяржавай. Значная частка калгасаў цалкам вызвалілася ад выплаты падаткаў. Зацвярджаліся пяцігадовыя планы закупкі сельскагаспадарчай прадукцыі. Той яе часткай, якая заставалася пасля выканання дзяржаўнага плана, распараджаліся калгасы і саўгасы.

Быў вызначаны курс на спецыялізацыю і канцэнтрацыю жывёлагадоўлі. Аднак пры будаўніцтве адкормачных комплексаў з самага пачатку не звярталі ўвагі на экалагічныя праблемы. У шэрагу раёнаў рэспублікі спецыялізацыя жывёлагадоўлі выраблялася без уліку прыродна-эканамічных умоў кожнай гаспадаркі, без адпаведнай падрыхтоўкі, дыктавалася зверху.

У 1970 г. 80% таварнай прадукцыі саўгасаў і больш за 60% гэтай прадукцыі калгасаў складала жывёлагадоўчая. Адной з прычын яе нізкай рэнтабельнасці была перш за ўсё недахоп фуражнага збожжа. Таму важнае значэнне набывала спецыялізацыя ў насенняводстве. Пашыраліся пасевы тэхнічных культур, асабліва лёну. Вынікам з'явілася істотнае (амаль у два разы) павышэнне вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі.

З сярэдзіны 70-х гг. паступова складвалася неўспрымальнасць калгасна-саўгаснай сістэмы да радыкальных зменаў. Безгаспадарчасць, адсутнасць ініцыятывы станавіліся характэрнымі рысамі дзейнасці большасці сельскагаспадарчых калектываў.

Адчужэнне працаўніка ад зямлі і вынікаў сваёй працы паскорыла працэс міграцыі з вёскі ў горад. З 1970 па 1984. сельскае насельніцтва ў БССР зменшылася амаль у 1,5 разы.

Небяспечныя тэндэнцыі, якія выявіліся ў канцы 70 - пачатку 80-х гг., Працягвалі дзейнічаць. Ўзрастала сабекошт прадукцыі жывёлагадоўлі (з 1971 па 1984 г. амаль у два разы).га крызісу.

На прыканцы сямігодкі (1959-1965 гг.) адбылася змена кіраўніцтва краіны. З-за пралікаў быў адхілены ад кіравання краінай Н.Хрушчоў, а ў кастрычніку 1964 г. Першым сакратаром ЦК КПСС быў абраны Л.І.Брэжнеў, Старшынёй СМ СССР быў прызначаны А.М.Касыгін. Апошні пачаў рэфармаванне гаспадаркі.

Вераснёўскі (1965 г.) пленум ЦК КПСС прыняў пастанову “Аб паляпшэнні кіравання прамысловасцю, удасканаленні планавання і ўзмацненні эканамічнага стымулявання прамысловай вытворчасці”. Удасканальвалася сістэма планавання ў прамысловасці, скарачаліся планавыя паказчыкі. Асноўным зараз лічыўся аб’ём рэалізаванай прадукцыі, а не аб’ём валавай прадукцыі. Уводзіўся гаспадарчы разлік. Прадпрыемствам дазвалялася: самастойна распараджацца часткай прыбытку. Былі адноўлены міністэрствы па галінах прамысловасці, якія неслі адказнасць за стан галіны, высокі тэхнічны ўзровень прадукцыі, увядзенне стандартызацыі і ўніфікацыі вырабаў, укараненне НТР у вытворчасць.

Першыя гады рэформы эканоміка станоўча адрэагавала на мерапрыемствы ўрада. Але паступова палітычная сітуацыя мянялася, згортваліся дэмакратычныя працэсы ў грамадстве, адначасова згортвалася і эканамічная рэформа. Гэта прывяло да стагнацыі, застою, а потым да само На працягу перыяду 50-80-х гадоў становішча сельскай гаспадаркі заставалася цяжкім. І не толькі па прычыне велізарных страт у гады вайны.

32. Сацыяльная палітыка і яе ажыццяўленне ў Беларусі (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.).

После обновления народного хозяйства в первые послевоенных годы перед экономикой СССР, в том числе и нашей республикой, стали новые задачи, основными среди которых были: повышение материального и культурного уровня жизни советского народа и активное включение в НТР.

Курс на ликвидацию авторитарного режима культа личности Сталина, на демократизацию общества, который начал проводиться после смерти Сталина, потребовал в свою очередь пересмотра экономической политики, ее гуманизацию, ориентацию на улучшение условий жизни людей.

В 50-60-е годы повышение благосостояния народа и развитие социальной сферы осуществлялось в следующих основных формах:

1) повышение реальных доходов населения;

2) усовершенствование социального обеспечения;

3) развитие торговли и бытового обслуживания;

4) ускорение жилищного строительства;

5) улучшение охраны здоровья.

В повышении реальных доходов населения значительную роль в те годы сыграло понижение розничных цен на продукты питания и промышленные товары.. У 50-60-е годы систематически снижались налоги. Снижение розничных цен и снижение налогов положительно повлияло на повышение реальных доходов населения. Реальное повышение доходов населения осуществлялось и за счет общественных фондов, из которых государство оплачивало 2/3 расходов на жилье, пенсии, образование, медицинское обслуживание содержание детских дошкольных учреждений, библиотек, клубов, домов отдыха, санаториев и т.д.

В БССР стало быстрое развитие в 50-60-е годы сферы обслуживания, которая включала в себя торговлю, общественное питание, бытовые услуги, жилищно-коммунальное хозяйство, а также охрану здоровья, туризм, спорт, образование и т.д.

Больше внимания стало уделяться строительству и оборудованию предприятий торговли и общественного питания. Особенно быстрыми темпами в эти годы развивалось жилищно-коммунальное строительство, что отыграло значительную роль в повышении материального благосостояния людей и развитию социальной сферы.

В 50-60-е годы значительно улучшилась и охрана здоровья людей. В 1958 году на это дело было израсходовано 112,9 миллионов рублей, что было в два раза больше, чем в 1950 г.

В 70-е годы в производственных отраслях народного хозяйства были установлены новые ставки и оклады. В итоге зарплата рабочих и служащих повысилась на 63% и составила 173 рубля в месяц (по СССР – 190 рублей), оплата труда колхозников – более, чем в 2,7 раза и составила 154 рубля (по СССР – 153 рубля).

Острой оставалась жилищная проблема. Из-за нехватки квартир на многих предприятиях не хватало рабочих, сохранялась высокая текучка кадров, производственные возможности предприятий полностью не использовались.

В запущенном виде оказалась охрана здоровья. Устарела ее материально-техническая база. Перестала повышаться продолжительность жизни в стране.

Подводя итог вышесказанному, надо отметить, что за 50-60-е годы материальный и культурный уровень жизни белорусского народа, состояние социальной сферы улучшились. Эти годы остались в памяти общества как время очевидного улучшения материального благосостояния народа, особенно положение с жильем и в социальной сфере. В 70-80-е годы экономическое развитие СССР (и, как его составляющая, материальное благосостояние народа) шло противоречиво. С одной стороны, материальное благосостояние народа возросло. С другой, было много сложностей. В целом, действующий хозяйственный механизм привел к снижению темпов развития всех сфер народного хозяйства как СССР в целом, так и БССР в частности.

33Развіццё народнай адукацыі. Рост ведаў пра навакольны свет, чалавека, грамадства стаў неабходным для далейшага развіцця БССР ва ўмовах разгортвання навукова-тэхнічнай рэ-валюцыі. У працэсе фарміравання індустрыяльнага грамадства значную ролю адыграла агульнаадукацыйная школа. Былі створаны сярэднія агульнаадукацыйныя працоўныя політэхнічныя школы з вытворчым навучаннем. Працавалі школы рабочай і сельскай моладзі, пашыралася прафесійна-тэхнічнае навучанне. З 1959 г. навучальныя ўстановы гэтага тыпу былі пераўтвораны ў прафесійна-тэхнічныя вучылішчы (ПТВ), якія рыхтавалі кваліфікаваных рабочых. У 1970-х гг. быў завершаны пераход да ўсеагульнай сярэд-няй адукацыі моладзі. Дзеля атрымання сярэдняй адукацыі ў 10-гадовай школе, а таксама ў сярэдніх спецыяльных навучальных установах і ПТВ прадоўжылі вучобу 98 % выпускні-коў 8-х класаў. У працэсе набыцця адукацыі вучняў рыхтавалі да ўдзелу ў прадукцыйнай працы. Галоўная роля ў гэтым належала міжшкольным вучэбна-вытворчым камбінатам. Аднак з-за недастатковай аснашчанасці матэрыяльнай базы яны не маглі забяспечыць вучняў ведамі і навыкамі, неабходнымі для свядомага выбару прафесіі. Сярэднюю адукацыю давалі таксама прафесійна-тэхнічныя вучылішчы. Але якасць адукацыі і ўзровень падрыхтоўкі выпускнікоў сярэдняй школы не заўсёды адпавядалі патрабаванням вытворчасці. У развіцці адукацыі галоўнае - ўсеагульны ахоп моладзі вучобай і атрыманне ёю атэстата сталасці. Павышэнне якасці ўзроўню адукацыі часта было немагчымае з-за недахопу сродкаў для развіцця матэрыяльна-тэхнічнай базы навучання. Каб падрыхтаваць спецыялістаў для новых галін прамысловасці БССР — радыёфізікі, электронікі, радыётэхнікі і інш.,прыём у вышэйшыя і сярэднія спецыяльныя навучальныя ўстановы з 1958 па 1965 г. павялічыўся больш як у 2 разы. Былі адкрыты і новыя навучальныя ўстановы: Магілёўскі машынабудаўнічы інстытут, Віцебскі тэхналагічны інстытут лёгкай прамысловасці, Мінскі радыётэхнічны інстытут, Магілёўскі тэхналагічны інстытут і інш. У наступныя гады колькасць вышэйшых і сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў палепшылася.

Развіццё беларускай навукі. Беларуская навука развівалася як састаўная частка агульнасаюзнай. Вядучая роля ў яе развіцці належала Акадэміі навук БССР. Па пэўных навуковых кірунках рэспубліка дасягнула вялікіх поспехаў. За распрацоўкі ў галіне матэматыкі, фізікі, электронна-вылічальнай тэхнікі, біялогіі, медыцыны многія беларускія вучоныя сталі лаўрэатамі Ленінскай і Дзяржаўных прэмій СССР і БССР, 12 з іх былі ўдастоены звання Героя Сацыялістычнай Працы. Напрыклад, акадэмік АН БССР М. Я. Мацапура стаў лаўрэатам Ленінскай прэміі за распрацоўку і ўкараненне ў сельскагаспадарчую вытворчасць высокаэфектыўных тэхналогій механізаванага асваення забалочаных зямель і ўборкі бульбы. Званне Героя Сацыялістычнай Працы было прысвоена члену карэспандэнту АН БССР, выдатнаму хірургу афтальмолагу, таленавітаму вучонаму ў галіне вочных хвароб Т. В. Бірыч. У хімічнай навуцы найбольш важнымі былі дасягненні ў галіне палімераў, якія з’явіліся асновай для атрымання пластмасы і сінтэтычных валокнаў. У біялогіі асаблівае значэнне мелі адкрыцці ў галінах генетыкі і геннай інжынерыі, якія знайшлі выкарыстанне ў вывядзенні новых сартоў сельскагаспадарчых раслін і парод жывёл.Ва ўмовах навукова-тэхнічнай рэвалюцыі вырашальнае значэнне набыло ўкараненне навуковых адкрыццяў. Яно садзейнічала павышэнню прадукцыйнасці і паляпшэнню ўмоў працы, якасці прадукцыі. У БССР хуткімі тэмпамі ішло развіццё радыёэлектронікі і інтэгральнай мікраэлектронікі, вылічальнай тэхнікі. На прадпрыемствах быў наладжаны выпуск станкоў асаблівавысокай дакладнасці.Беларусы Пётр Клімук і Уладзімір Кавалёнак сталі лётчыкамі касманаўтамі СССР. Яны ўнеслі вялікі ўклад у асваенне космасу. Кожны з іх здзейсніў па тры касмічныя палёты.Аднак укараненне навуковых распрацовак у вытворчасць у савецкім грамадстве сутыкалася з пэўнымі цяжкасцямі. У 1980-я гг. ва ўмовах замаруджвання тэмпаў сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны знізілася і эфектыўнасць навукі. У сувязі са скарачэннем расходаў на яе развіццёкраіна пачала губляць ранейшыя пазіцыі ў галінах касмічных распрацовак, тэлебачання, камп’ютэраў, робататэхнікі.

34. Развіццё беларускай літаратуры. Умовы развіцця культуры характарызаваліся ўплывам КПБ. Крытыкаваліся творы, у якіх адзначаліся новыя рэалістычныя падыходы да асэнсавання і паказу грамадскіх працэсаў. Партыйныя органы імкнуліся зарыентаваць дзеячаў культуры на праслаўленне вялікіх здзяйсненняў Савецкай краіны і вырашэнне задачы пабудовы камунізму. У адпаведнасці з метадам сацыялістычнага рэалізму савецкая рэчаіснасць разглядалася як найвышэйшае дасягненне чалавецтва. У цэнтры ўвагі літаратараў знаходзілася новая гістарычная супольнасць людзей -савецкі народ. Гэтыя абставіны абумовілі недастатковую ўвагу да адлюстравання ў літ нац-культ асаблівасцей бел народа.Перабудова другой паловы 1980-х гг. садзейнічала паступоваму змякчэнню адміністрацыйна-камандных метадаў.У галіне літаратуры і мастацтва надышоў час адноснай творчайсвабоды. Дзеячы літ атрымалі магчымасць праяўляць свой талент. Сваёй задачай яны лічылі выхаванне гуманістычных адносін да чалавека, сцвярджэнне велічы чалавека-працаўніка. Пафас чалавечнасці напаўняўамаль усе творы беларускіх пісьменнікаў. Паглыбленне ва ўнутраны, духоўны свет чалавека стала найважнейшым дасягненнем беларускай літаратуры. У 1970—1980-я гг. з’явілісятворы «Дажыць да світання», «Пайсці і не вярнуцца», «Знак бяды».Дасягненнем у творчасці беларускіх пісьменнікаў стала тое, што яны імкнуліся адлюстроўваць падзеі тагачаснага жыцця ва ўзаемасувязі з гістарычным мінулым і перспектывамі будучага развіцця рэспублікі. Беларускія пісьменнікі, распрацоўваючы тэму Вялікай Айчыннай вайны ва ўмовах дэмакратызацыі тагачаснага грамадска-палітычнага жыцця, пашырылі рамкі метаду сацыялістычнага рэалізму.Яны ўнеслі вялікі ўклад у адлюстраванне суровай праўды вайны, маральных прынцыпаў, якіх прытрымліваліся на фронце і ў тыле. Пісьменнікаў цікавіла сувязь сучаснасці з мінулым і будучым. Гісторыя разглядалася імі як аснова для выхавання павагі да чалавека і асэнсавання яго жыццёвага лёсу, для фарміравання ў чытачоў любові да Радзімы. У творах, прысвечаных жыццю беларускай вёскі і яе праблемам, каштоўнасці сацыялістычнага грамадства, якія адлюстроўваліся ў асабістых перакананнях герояў, усё больш саступалі месца агульначалавечым.
Музычнае мастацтва. У беларускай музычнай культуры адбываўся пераход ад павярхоўнага да больш глыбокага адлюстравання духоўнага жыцця грамадства, яго патрабаванняў і інтарэсаў. У 1955 г. быў зацверджаны Дзяржаўны гімн БССР. Кампазітар Анатоль Багатыроў на аснове народнай песеннасці стварыў арыгінальную шматчасткавую кампазіцыю«Беларускія песні», за якую атрымаў Дзяржаўную прэмію БССР.Аляксей Туранкоў напісаў оперу «Яснае світанне»,прысвечаную тэме ўз’яднання Заходняй Беларусі з БССР.У Дзяржаўным тэатры музычнай камедыі БССР, які адкрыў-ся ў 1971 г. у Мінску, была пастаўлена першая беларуская аперэта «Паўлінка» Юрыя Семянякі. Яму належыць опера«Зорка Венера», прысвечаная жыццю і творчасці М. Баг-дановіча. Яна, як і опера Дзмітрыя Смольскага «Францыск Скарына», унесла свой уклад у нацыянальна-культурнае адраджэнне беларускага грамадства.Сярод твораў на гістарычную тэматыку — музыка беларускага кампазітара Яўгена Глебава да кінафільма «Трэцяя ракета»,балет «Альпійская балада» па аднайменных аповесцях В. Быкава, балет «Выбранніца»па матывах паэм Я. Купалы.Станаўленню песеннай творчасці ў рэспубліцы садзейнічаў вакальна-інструментальны ансамбль «Песняры» пад кіраўніцтвам Уладзіміра Мулявіна. Шырокай У. Мулявін папулярнасцю карысталіся апрацоўкі беларускімі кампазітарамі народных песень, якія абуджалі пачуццё гонару за Бацькаўшчыну. Не меншую вядомасць мае ансамбль «Сябры». Яго мастацкім кіраўніком і вядучым салістам стаў Анатоль Ярмоленка, выканаўца многіх знакамітых песень беларускіх кампазітараў. Сярод іх «Майскі вальс» Ігара Лучанка, «Вы шуміце, бярозы» Эдуарда Ханка. Шырокаму колу беларускіх слухачоў вядомы імёны спевакоў В. Вуячыча, Я. Еўдакімава, Л. Барткевіча,Т. Раеўскай і інш.

Беларускія жывапіс, кіно, скульптура. Развіццё выяўленчага мастацтва было звязана са станаўленнем прафесіяналізму вялікай групы мастакоў.Яны паступова пераходзілі да філасофскага асэнсавання гісгістарычных падзей, адлюстраваных у іх творчасці. Тэма партызанскай барацьбы супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў стала вызначальнай у творчас М.Савіцкі - удзельнік ВАВ, быў вязнем фашысцкіх канцлагераў. Жахі фашысцкай няволі адлюстраваны ў яго славутым цыкле карцін «Лічбы на сэрцы».У карцінах «Партызанская мадонна» і «Партызанская мадонна (Мінская)» створаны ясны і прывабны вобраз маладой маці,поўнай надзеі, спачування, цярплівасці. Тэме працы прысвечаны карціны «Ураджай», «Сказ пра хлеб» і інш. Сваімі творамі мастакі папоўнілі культурны фонд Беларусі. Карціны Леаніда Шчамялёва «Навала. 22 чэрвеня 1941 года», «Першы дзень міру», «Край мой Міншчына» — гэта ўвасабленне памяці пра гераічнае мінулае краіны і адлюстраванне сучаснасці. Надзвычайнай разнастайнасцю вызначаюцца палотны мастака Мая Данцыга. Ён аўтар шэрагу карцін, наякіх паказана будаўніцтва Салігорска. Многія з яго палотнаў прысвечаны Мінску.З’явілася новае пакаленне мастакоў, якія адлюстроўвалі культурна-гістарычную спадчыну Беларусі. Уладзімір Басалыга стварыў серыю графічных твораў «Помнікі дойлідства Беларусі». З імем Фелікса Янушкевіча звязана паглыбленая распрацоўка гістарычнай тэматыкі. Ён — стваральнік карцін, прысвечаных К. Каліноўскаму. Мастак Аляксей Марачкін —аўтар партрэтаў Рагнеды, Вітаўта, М. Гусоўскага, Ф. Скарыны,Я. Драздовіча і інш. У 1970—1980-я гг. студыя «Беларусьфільм» кожны год выпускала на экраны да 70 мастацкіх,дакументальных і навукова-папулярных фільмаў. Сярод іх гісторыка-рэвалюцыйныя фільмы «Крушэнне імперыі» (рэжысёрУ. Корш-Саблін) і «Масква — Генуя» (рэжысёр А. Спешнеў пры ўдзеле У. Корш-Сабліна і П. Арманда), фільм пра сучаснасць «Белыя Росы» (рэжысёр І. Дабралюбаў), шматсерыйны тэлефільм «Дзяржаўная граніца» (рэжысёры В. Нікіфараў і Б. Сцяпанаў). Паводле трылогіі І. Мележа В. Тураў стварыў кінаэпапею з дзвюх стужак «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы» і шматсерыйны тэлефільм.

Плённа працавалі беларускія скульптары. Тэма ВялікайАйчыннай вайны стала галоўнай у творчасці Анатоля Анікейчыка. Подзвігу беларускіх партызан прысвечаны створаны ім мемарыяльны комплекс «Прарыў» ва Ушацкім раёне. Уражвае яго скульптурны комплекс «Праклён фашызму» на месцы спаленай вёскі Шунеўка Докшыцкага раёна. Анікейчык — аўтар вялікай колькасці скульптурных партрэтаў, у тым ліку П. М. Машэрава. Разам з Л. Гумілеўскім і А. Заспіцкім ён стварыў помнік Я. Купалу ў Мінску.Сусветна вядомым стаў адкрыты. мемарыяльны архітэктурна-скульптурны ансамбль на ўшанаванне памяці ахвяр фашызму «Хатынь», створаны сумесна з групай архітэктараў скульптарам Сяргеем Селіханавым.Мастацкай выразнасцю вызначаюцца мемарыяльныя комплексы «Брэсцкая крэпасць-герой», «Курган Славы Савецкай Арміі — вызваліцельніцы Бела-русі» пад Мінскам, мемарыяльны комплекс савецка-польскай баявой садружнасці ў в. Леніна Горацкага раёна. Падзеяй у мастацкім жыцці Беларусі стала адкрыццё ў 1975 г. у Жодзіне Манумента ў гонар маці-патрыёткі Настассі Фамінічны Купрыянавай і яе пяці сыноў, якія ўдзельнічалі ў барацьбе з ворагам у гады Вялікай Айчыннай вайны. Аўтары манумента — скульптары А. Заспіцкі, І. Міско, М. Рыжанкоў.

Тэатральнае мастацтва ў БССР. У 1970—1980-я гг. належнае месца ў рэпертуары беларускіх тэатраў заняла нацыянальная тэматыка. Як і раней, вядучым быў Беларускі дзяржаўны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы.Найбольш значнымі работамі купалаўцаў сталі спектаклі па п’есах І. Чыгрынава «Плач перапёлкі», А. Дударава «Радавыя». У гэтых творах аўтары паказалі не толькі гераізм людзей у гады Вялікай Айчыннай вайны, але і тое, якой цаной была заваявана перамога. У Беларускім дзяржаўным акадэмічным тэатры імя Якуба Коласа ў Віцебску былі пастаўлены спектаклі «Снежныя зімы» паводле рамана І. Шамякіна, «Званы Віцебска» паводле п’есы У. Караткевіча. У Дзяржаўным рускім драматычным тэатры БССР імя М. Горкага ажыццёўлены пастаноўкі «Вяртанне ў Хатынь» паводле аповесці А. Адамовіча, «Пайсці і не вярнуцца» паводле аповесці В. Быкава і інш.

35 Дзейнасць БССР на міжнароднай арэне развівалася ў рамках скаардынаванай знешняй палітыкі СССР і сацыялістычных краін членаў Варшаўскага Дагавора і Савета Эканамічнай Узаемадапамогі (СЭУ).

Важным напрамкам знешнепалітычнай дзейнасці рэспублікі з'яўлялася яе прадстаўніцтва ў ААН. Беларуская дэлегацыя ўдзельнічала ва ўсіх чарговых і нечарговых сесіях Генеральнай Асамблеі ААН. БССР выбіралася членам Эканамічнага і Сацыяльнага Савета, Выканкама Міжнароднага дзіцячага фонду, Савета Бяспекі ААН, узнімала пытанні пакарання ваенных злачынцаў, ініцыіравала і падтрымлівала рэзалюцыі ААН аб раззбраенні і спыненні гонкі ўзбраенняў.

БССР з'яўлялася членам спецыялізаваных устаноў ААН Сусветнай мэтэаралагічнай арганізацыі (СМА), Міжнароднай арганізацыі працы (МАП), Міжнароднага саюза электрасувязі (МСЭ), Сусветнага паштовага саюза (СПС), Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па пытаннях асветы, навукі і культуры (ЮНЕСКА), Міжнароднай арганізацыі грамадзянскай авіяцыі (ІКАО), Міжнароднага агенцтва па атамнай энергіі (МАГАТЭ) і інш.

Рэспубліка вяла вялікую дыпламатычную перапіску, удзельнічала ў рабоце розных міжнародных канферэнцый, была членам многіх міжурадавых арганізацый, мела дагаворную практыку, аказвала дапамогу краінам, якія ў літаратуры называюцца краінамі "трэцяга свету". Дыпламатычныя зносіны БССР з замежнымі дзяржавамі ажыццяўляліся з дапамогай пасольстваў і місій СССР.

БССР заключала дагаворы, якія ахоплівалі самыя розныя бакі міжнароднага жыцця. Сярод іх Міжнародная канвенцыя электрасувязі, Канвенцыя аб палітычных правах жанчын, Сусветная паштовая канвенцыя, Міжнародная канвенцыя аб ліквідацыі ўсіх форм расавай дыскрымінацыі, Міжнародны пакт аб грамадзянскіх і палітычных правах, Дагавор аб забароне размяшчэння на дне мораў і акіянаў і ў яго нетрах ядзернай зброі і іншых відаў зброі масавага знішчэння і інш.

Беларусь наведвалі афіцыйныя дэлегацыі, кіраўнікі розных краін, палітычныя і грамадскія дзеячы. У сваю чаргу дэлегацыі БССР выязджалі ў замежныя краіны.

Як і іншыя рэспублікі СССР, БССР уключылася ў міжнародны рух параднёных гарадоў з 1957 г., калі быў заключаны дагавор аб пабрацімскіх сувязях паміж Мінскам і англійскім горадам Нотынгемам і інш. Гарадамі. 3 1963 г. апошняя нядзеля красавіка ў Беларусі, як і ў іншых краінах, адзначаецца як Сусветны дзень параднёных гарадоў.

Гандлёваэканамічныя сувязі з замежнымі краінамі. Важнае месца ў міжнароднай дзейнасці БССР займала развіццё эканамічных сувязей з замежнымі краінамі. Шырокая сетка аўтамабільных, чыгуначных, паветраных, водных шляхоў зносін праз тэрыторыю Беларусі давала ёй магчымасць весці гандлёваэканамічнае супрацоўніцтва з рознымі краінамі.

Беларусь, як і іншыя рэспублікі СССР, не мела самастойнага выхаду за мяжу ў эканамічных адносінах. Рэалізацыяй тавараў, вырабленых на экспарт прадпрыемствамі рэспублікі, займалася Міністэрства замежнага гандлю СССР. Развіццю знешнеэканамічных сувязей спрыяла Беларускае аддзяленне Усесаюзнай гандлёвай палаты, пераўтворанае ў Гандлёвапрамысловую палату БССР.

БССР падтрымлівала гандлёвыя сувязі перш за ўсё з сацыялістычнымі краінамі Еўропы. Рэспубліка з'яўлялася актыўным удзельнікам стварэння адзінай энергетычнай сістэмы "Мір", будаўніцтва нафтаправода "Дружба", газаправода ў Заходнюю Еўропу.

У краіны "трэцяга свету" пастаўляліся трактары, аўтамабілі, металаапрацоўчыя станкі, вырабы электратэхнічнай, лёгкай прамысловасці. Значнае месца займалі пастаўкі абсталявання для прадпрыемстваў, якія будаваліся з дапамогай СССР. Беларускія спецыялісты разам з прадстаўнікамі іншых саюзных рэспублік аказвалі дапамогу ў пошуку прыродных рэсурсаў і правядзенні у Афганістане, Іране, Мазамбіку, Сірыі, Малі, Эфіопіі і іншых краінах.

Пашыраліся эканамічныя сувязі з капіталістычнымі краінамі. Шырокім попытам сярод замежных пакупнікоў карысталіся беларускія веласіпеды, гадзіннікі, фотаапараты, Шкло, іншыя вырабы. Добра ішла на экспарт прадукцыя швейных прадпрыемстваў: ільняныя і баваўняныя тканіны.

Беларускія прадпрыемствы аснашчаліся імпартным абсталяваннем. Сярод такіх прадпрыемстваў былі Полацкі і Мааьірскі нафтаперапрацоўчыя заводы, Гомельскі, Гродзенскі Хімічныя камбінаты, Магілёўскі завод сінтэтычнага валакна, Мінскі завод халадзільнікаў, шэраг мясакамбінатаў і малочных заводаў.

Развіццю эканамічных сувязей спрыяў удзел прадпрыемстваў у міжнародных кірмашах, гандлёвапрамысловых выстаўках, якія адбываліся штогод у розных краінах. На Брусельскай выстаўцы 1958 г. прэміі "Гранпры" і залатыя медалі атрымалі самазвал МАЗ530, трактар МТЗ70, самаходны сельскагаспадарчы камбайн і іншыя вырабы беларускіх прадпрыемстваў. Мінск быў адным з нямногіх гарадоў СССР, дзе штогод на працягу 1970-1980х гг. праводзіліся міжнародныя выстаўкі.

У 1985 г. Гандлёвапрамысловая палата БССР была ўзнагароджана міжнароднай прэміяй "Залаты Меркурый".

Культурны і навуковы абмен. Адной з форм развіцця міжнародных культурных адносін з'яўлялася супрацоўніцтва ў галіне літаратуры. Лепшыя творы вядомых беларускіх пісьменнікаў К. Крапівы, А. Куляшова, I. Шамякіна, В. Быкава, Н. Гілевіча, П. Панчанкі, А. Макаёнка таксама перакладаліся на замежныя мовы і выдаваліся ў Англіі, Аўстрыі, Канадзе, Францыі і іншых краінах. У сваю чаргу, творы пісьменнікаў замежных краін перакладаліся на беларускую мову.

Наладжвалася супрацоўніцтва паміж мастацкімі калектывамі Беларусі і замежных краін. Перад беларусамі ў розныя гады выступалі артысты Сафійскай оперы, Дзяржаўнай філармоніі Венгрыі, Дрэздэнскага джазавага аркестра, Славацкага народнага аркестра, зоркі польскай эстрады, а таксама ансамблі венгерскай народнай музыкі і танца "Дунай" і "Чардаш", ансамблі "Рытмы Кубы" інш.

У Мінску неаднаразова адбываліся выстаўкі, якія знаёмілі беларусаў з лепшымі творамі мастацтва замежных краін, адбываліся дні культуры замежных краін у Беларусі і наадварот.

Пашырэнню культурных сувязей Беларусі з замежнымі краінамі садзейнічаў узаемны абмен перыядычнымі выданнямі. У Мінску выходзіла і працягвае выходзіць газета "Голас Радзімы", якая інфармавала суайчыннікаў за мяжой аб жыцці беларускага народа. Аднак кантакты з беларускай эміграцыяй былі вельмі абмежаванымі.

З развіццём НТР даследчыя інстытуты, лабараторыі Акадэміі навук БССР каардынавалі і праводзілі навуковыя пошукі з вучонымі розных устаноў Польшчы, Венгрыі, Чэхаславакіі і іншых краін.

Ажыццяўлялася супрацоўніцтва ў галіне адукацыі: узаемадзеянне паміж кіруючымі органамі адукацыі, вывучэнне вопыту працы, перадача літаратуры, абсталявання. Беларускія вучоныя, выкладчыкі працавалі ў выш. і сярэдн. навучальных установах Афганістана, Кубы, Індыі і іншых краін.

Супрацоўніцтва ў галіне спорту і турызму. Значнае месца адводзіла рэспубліка супрацоўніцтву з замежнымі краінамі ў галіне спорту. Беларускія спартсмены ўдзельнічалі ў міжнародных спаборніцтвах. Ў Алімпійскіх гульнях у складзе зборных каманд СССР удзельнічалі 150 беларускіх спартсменаў, якія выступалі ў 16 відах спорту. На тэрыторыі Беларусі праводзіліся шматлікія міжнародныя спартыўныя турніры.

Важным сродкам сувязей паміж народамі з'яўляўся турызм. Колькасць замежных турыстаў штогод павялічвалася. Групы замежных турыстаў у нашай рэспубліцы наведвалі гістарычныя мясціны: мемарыял "Хатынь", Брэсцкую крэпасць, Курган Славы, Музей Вялікай Айчыннай вайны, Дзяржаўны мастацкі музей і інш. Асабліва вялікую колькасць замежных турыстаў прыняў Мінск у 1980 г. падчас Алімпійскіх гульняў. Павялічваўся і выезд беларускіх турыстаў у замежныя краіны.

36У красавіку 1985 г. на пост Генеральнага сакратара ЦК КПСС быў абраны М.С.Гарбачоў. Ён хутка абвясціў курс рэформаў, якія атрымалі назву “перабудова”. Перабудова ў СССР была накіравана на маштабныя змены адразу ва ўсіх сферах, уключаючы дэмакратызацыю грамадства. Ініцыятарам перабудовы была КПСС, на канферэнцыях, з’ездах, пленумах ЦК распрацоўваліся мерапрыемствы па яе рэалізацыі ў жыцці. Асобнымі мерапрыемствамі перабудовы стала палітыка галоснасці, дзяржразліку, адраджэння прыватнай ініцыятывы ў рамках кааператыўнага руху. Палітыка галоснасці прадугледжвала паступовае адмаўленне ад кантролю КПСС за ідэалагічнымі працэсамі ў грамадстве. Цэнзура над публікацыямі была зменшана, дазволены сходы для абмеркавання палітычных працэсаў. Акрамя кантралюемых камуністычнай партыяй і ўрадам грамадскіх арганізацый сталі ўзнікаць самастойныя дыскусійныя клубы і нефармальныя аб’яднанні, у якіх можна было праявіць асабістую грамадскую ініцыятыву.

Першай тэмай для шырокага абмеркавання ў прэсе сталі культ асобы Сталіна і палітычныя рэпрэсіі 30 – пач. 50-х гг. Выкрыццё культу асобы Сталіна ў найвышэйшых партыйных органах сярэдзіны 50-х гг. мела адносна абмежаваны характар. Аднавіліся працэсы рэабілітацыі бязвінна рэпрэсіраваных. Але яшчэ не дазвалялася рэзка крытыкаваць сучасную палітыку партыі.

Страшэнныя экалагічныя і эканамічныя наступствы для ўсёй тэрыторыі Беларусі мела аварыя на чацвёртым энергаблоку Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі (ЧАЭС), якая адбылася

26 красавіка 1986 г. На тэрыторыю Беларусі прыпала 70% радыёактыўнага забруджвання. Асабліва ў цяжкім становішчы апынулася насельніцтва паўднёвага ўсходу БССР – усяго 2.100.000 чалавек. З абароту было выведзена 20% сельгасугоддзяў і 14% ляснога фонду. Толькі 4 мая 1986 г. было прынята рашэнне аб высяленні жыхароў трыццацікіламетровай зоны вакол ЧАЭС. Вынікі катастрофы ўсяляк замоўчваліся. Насельніцтва не атрымоўвала аператыўнай інфармацыі. У 1989 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў праграму доўгатэрміновых дзеянняў па ліквідацыі наступстваў аварыі, разлічаную да 1995 г. Аднак цалкам яна так і не была выканана.

У 1988-1989 гг. ліквідацыя былых аўтарытарных механізмаў запалохвання і кантролю прывяла да таго, што ў рамках палітыкі галоснасці дэмакратычна настроеныя грамадзяне пачалі крытыкаваць сістэму кіраўніцтва партыі над выбарнымі органамі ўлады. Нарасталі нацыянальныя працэсы ў рэспубліках, з’явілася палітычная і нацыянальная апазіцыя, якая пачала заклікаць да выхаду з СССР. Кіраўніцтва асобных савецкіх рэспублік прыслухоўвалася да гэтых заклікаў, наладжвала кантакты з апазіцыянерамі, збірала рэсурсы, неабходныя для набыцця самастойнасці.

“Перестройка” и радикальные общественно-политические преобразования. Возрождение историографического плюрализма. Обобщающие работы по истории развития исторической мысли в Беларуси: Михнюк В.Н. Становление и развитие исторической науки Советской Белоруссии (1919-1941 гг.). Мн., 1985; Михнюк В.Н., Петриков П.Т. Историческая наука Белорусской ССР. 80-е годы. Мн., 1987.

Национальная концепция белорусской истории. Вклад в ее разработку М.Бича. “Нарысы гісторыі Беларусі”. Первая и вторая Всебелорусские конференции историков (1993, 1997 гг.). Освещение истории Беларуси на Международных научных конференциях (Рим, 1990. “Формирование социально-культурных традиций в Восточной и Центральной Европе: Белоруссия, Литва, Польша, Украина”). Научные конференции по историографии: “Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: стан і перспектывы развіцця” (Мн., 1999), “ХХІ век: актуальные проблемы исторической науки” (Мн., 2004).

Расширение исследовательской проблематики, обращение к истории белорусского национального движения, БНР, белорусской эмиграции и т.д.

Историческая периодика: “Беларуская мінуўшчына”, “БГЧ”, “Cпадчына”, “Архівы і справаводства”. Значение журнала “Беларускі гістарычны агляд” для развития историографического процесса. Издания “Беларусікі”.

Справочные и энциклопедические издания. “Энцыклапедыя гісторыі Беларусі”.

Антропологический поворот в историографии. История повседневности, “женская история” (О.Шутова, Л.Репина). Конференция “Гісторыя штодзённасці і правы чалавека” (Мінск, 1999).

Тема 2. Изучение социально-экономической истории

Развитие археологических исследований (работы Л.Поболя, В.Исаенко, П.Лысенко, Г.Штыхов, Я.Зверуго, Е.Калечиц и др.).

“Экономическая история Беларуси. Учебн. пособие.” (Мн.,2001).

Медиевистика. Изучение социально-экономической истории (работы М.Спиридонова, П.Лойка, В.Голубева, А.Довнар).

Социально-экономическая история нового времени. Изучение социально-экономического статуса белорусского крестьянства І половины ХІХ в. (В.Сосна). Исследования В.Панютича, Х.Бейлькина. Работы А.Киштымова по изучению социально-экономической истории ХІХ-начала ХХ в. Коллективный труд “Гісторыя сялянства Беларусі”. Исследование В.Бусько развития экономической мысли в Беларуси в ХІХ-начале ХХ в. Комплексное изучение социально-экономического развития белорусского местечка (И.Соркина).

Социально-экономические процессы новейшего времени в историографии. Работы А.Сорокина, Л.Лыча, Г.Григорьева, А.Врублевского по истории советской деревни.

Тема 3. Освещение общественно-политической и этнокультурной проблематики

Исследование проблем государственно-политической истории белорусского народа – доминанта в историографии с конца 80-х гг. Н.Ермалович (“Гісторыя аднаго міфа”).

Историография ВКЛ. Работы В.Носевича, Г.Семенчука, Ю.Бохана, А.Кравцевича, Г.Сагановича, Г.Ластовского. Вклад историков права в изучение ВКЛ (Юхо Я.А. Гістарыяграфія гісторыі дзяржавы і права феадальнай Беларусі. Мн., 1999).

Развитие Скоринианы. Работы Е.Немировского. Энциклопедический справочник “Францыск Скарына і яго час” (1988). Исследования В.Конона, Г.Голенченко, С.Морозовой, С.Падокшина, Ю.Лабынцева в области белорусской культурологии.

Изучение общественно-политической жизни и социокультурной сферы в ХІХ-начале ХХ в. (Д.Карев, С.Токць, С.Кузняева, Е.Филатова, В.Григорьева, Е.Анищенко, Н.Забавский, Б.Житко). Политические партии и движения (А.Смоленчук, А.Кохановский, Н.Сташкевич)

Общественно-политическая трансформация общества І четверти ХХ в. в исследованиях белорусских историков (Н.Семенчик, С.Рудович, В.Ладысев, П.Бригадин, Н.Сташкевич, Н.Стужинская, Т.Протько). Изучение истории БНР. Историография истории культуры и церкви советского периода. Работы Л.Лыча, В.Новицкого, И.Янушевича.

Беларусь в геополитике ХХ в. (А.Грицкевич, А.Сидоревич, В.Снопковский, А.Тихомиров, Г.Лазько, Н.Мезга).

История Беларуси в период ІІ мировой войны (А.Литвин, С.Новиков, Е.Павлова, А.Каваленя).

Белорусская диаспора (Г.Сергеева, А.Леднева).

Историография истории Западной Беларуси. Исследования И.Ковкеля, В.Ладысева, А.Вабишевича,

Проблематика истории и культуры национальных меньшинств в историографии. Работы Э.Иоффе, И.Герасимовой, В.Тугая, И.Пушкина.

38 25 жніўня 1991 г. пасля няўдалага путча ў Маскве нечарговая сесія Вярхоўнага Савета БССР прыняла закон “Аб наданні статусу канстытуцыйнага закона Дэкларацыі Вярхоўнага Савета БССР аб дзяржаўным суверэнітэце БССР” і пастанову “Аб забеспячэнні палітычнай і эканамічнай самастойнасці БССР”. Такім чынам, фактычна была абвешчана незалежнасць Беларусі. 19 лістапада 1991 г. БССР была перайменавана ў Рэспубліку Беларусь (у скарочаным варыянце – Беларусь), былі вызначаны нацыянальныя сімвалы – бела-чырвона-белы сцяг і герб “Пагоня”. Быў выбраны новы старшыня Вярхоўнага Савета – С.С. Шушкевіч.

Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі спрыяла далейшаму развіццю дэмакратычных адносін. Хутка развівалася незалежная прыватная прэса. Быў спрошчаны выезд грамадзян за мяжу. Ужо ў першыя гады незалежнасці было зарэгістравана 29 палітычных партый і 7 грамадска-палітычных рухаў, якія з’явіліся пасля прыняцця закона “Аб грамадскіх арганізацыях”. У 1994 г. парламент прыняў закон аб палітычных партыях, які гарантаваў грамадзянам нашай краіны права свабоды палітычных поглядаў і актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцці.

У 1992 г. былі ўсталяваны дыпламатычныя адносіны з ЗША, Германіяй, Вялікабрытаніяй, Францыяй, Японіяй, Ізраілем, Польшчай і іншымі краінамі, нармалізаваны адносіны з беларускай дыяспарай, падпісаны найважнейшыя міжнародныя дамовы, якія гарантавалі далейшае развіццё Беларусі як мірнай дэмакратычнай дзяржавы. У 1993 годзе адбыўся З’езд беларусаў свету.

У верасні 1991 года пачалося стварэнне беларускай арміі, у 1992 годзе было заснавана міністэрства абароны, абвешчана абаронная дактрына Беларусі, згодна з якой Беларусь абвяшчалася безядзернай краінай.

Пасля распаду СССР перад Рэспублікай Беларусь паўстала задача пабудовы незалежнай дэмакратычнай дзяржавы. Важнай падзеяй стала распрацоўка асноўнага закона Рэспублікі Беларусь – Канстытуцыі. Канстытуцыйная камісія працавала да 1994 года. 15 сакавіка Вярхоўны Савет прыняў Канстытуцыю Беларусі, згодна з якой у краіне ўводзіўся пост Прэзідэнта. У гэтых умовах у чэрвені 1994 г. адбыліся выбары прэзідэнта Беларусі. На выбарах у другім туры перамог Аляксандр Лукашэнка, праграма якога прадугледжвала правядзенне радыкальных эканамічных рэформ, пабудову справядлівага грамадства і барацьбу з карупцыяй і цеснае эканамічнае супрацоўніцтва з Расіяй. Рэалізацыя праграмы цеснага супрацоўніцтва з Расіяй прывяла да падпісання 2 красавіка 1996 г. Дамовы аб стварэнні Саюза Беларусі і Расіі. Расія адкрыла для Беларусі свае рынкі і стала пастаўляць сыравіну і энергію па льготных цэнах. Беларусі былі спісаны даўгі больш чым на мільярд долараў за папярэднія пастаўкі энергарэсурсаў.

Канстытуцыя 1994 г. ўяўляла сабой варыянт прэзідэнцкай рэспублікі пры дамінуючай ролі парламента. Гэта не адпавядала палітычнай сітуацыі ў краіне, калі большасць насельніцтва выказвала давер прэзідэнту. Ступень даверу да калектыўнага прадстаўнічага органа была значна ніжэй. У выніку ў 1995-1996 гг. адбыўся шэраг сутыкненняў паміж выканаўчай і заканадаўчай галінамі ўлады, якія заканчваліся нязменна на карысць прэзідэнта

39. Выбары Прэзідэнта РБ. Рэферэндумы 1995 і 1996 гг. Змены ў Канстытуцыі, у сістэме заканадаўчай улады.

Пасля распаду СССР перад Рэспублікай Беларусь паўстала задача пабудовы незалежнай дэмакратычнай дзяржавы. Важнай падзеяй стала распрацоўка асноўнага закона Рэспублікі Беларусь – Канстытуцыі. Канстытуцыйная камісія працавала да 1994 года.

15 сакавіка Вярхоўны Савет прыняў Канстытуцыю Беларусі, згодна з якой у краіне ўводзіўся пост Прэзідэнта. У гэтых умовах у чэрвені 1994 г. адбыліся выбары прэзідэнта Беларусі. На выбарах у другім туры перамог Аляксандр Лукашэнка, праграма якога прадугледжвала правядзенне радыкальных эканамічных рэформ, пабудову справядлівага грамадства і барацьбу з карупцыяй і цеснае эканамічнае супрацоўніцтва з Расіяй. Рэалізацыя праграмы цеснага супрацоўніцтва з Расіяй прывяла да падпісання 2 красавіка 1996 г. Дамовы аб стварэнні Саюза Беларусі і Расіі. Расія адкрыла для Беларусі свае рынкі і стала пастаўляць сыравіну і энергію па льготных цэнах. Беларусі былі спісаны даўгі больш чым на мільярд долараў за папярэднія пастаўкі энергарэсурсаў.

Канстытуцыя 1994 г. ўяўляла сабой варыянт прэзідэнцкай рэспублікі пры дамінуючай ролі парламента. Гэта не адпавядала палітычнай сітуацыі ў краіне, калі большасць насельніцтва выказвала давер прэзідэнту. Ступень даверу да калектыўнага прадстаўнічага органа была значна ніжэй. У выніку ў 1995-1996 гг. адбыўся шэраг сутыкненняў паміж выканаўчай і заканадаўчай галінамі ўлады, якія заканчваліся нязменна на карысць прэзідэнта. Так, на рэферэндуме 11 мая 1995 г. большасць грамадзян выказалася за змяненне сімволікі дзяржавы згодна з прапанаваным прэзідэнтам праектам. Тады ж было вырашана пытанне аб наданні рускай мове роўных правоў з беларускай, паскорылася інтэграцыя з Расіяй і былі ўнесены некаторыя змяненні ў Канстытуцыю, згодна з якімі Прэзідэнт атрымаў права распусціць ВС, калі апошні груба парушыць асноўны закон краіны. Адначасова з рэферэндумам былі праведзены выбары ў Вярхоўны Савет новага сазыва. Аднак толькі ў снежні, у выніку давыбараў, парламент прыступіў да работы – адмячалася нізкая яўка выбаршчыкаў на выбары народных дэпутатаў.

У лістападзе 1996 г. быў праведзены другі рэферэндум па ініцыятыве Прэзідэнта Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі, па выніках якога народам быў адобраны прапанаваны прэзідэнтам варыянт змяненняў у Канстытуцыі. Улада прэзідэнта – кіраўніка дзяржавы была значна пашырана. Замест Вярхоўнага Савета ўводзіўся новы двухпалатны парламент. Дата нацыянальнага свята пераносілася з

27 ліпеня на 3 ліпеня – дзень вызвалення Мінска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Народ не абодрыў свабодную, без адмежаванняў, куплю-продаж зямлі і адмену смяротнага пакарання.

40. Выбары Прэзідэнта РБ у верасні 2001 г. Рэферэндум 2004 г. Выбары Прэзідэнта РБ у 2004 г. Выбары Прэзідэнта РБ у 2006 г. Дзяржаўныя інстытуты і ідэалагічныя працэсы ў сучаснай Беларусі.

9 верасня 2001 адбыліся чарговыя выбары прэзідэнта, пераможцам у якіх ізноў стаў Лукашэнка, набраўшы 75,62 % галасоў.

17 кастрычніка 2004 быў праведзены рэферэндум аб занясенні паправак у Канстытуцыю, якія здымаюць абмежаванне на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў. 77,3 % выбаршчыкаў падтрымала гэтыя змены. Варта адзначыць, што змены ў закон «Аб прэзідэнце Рэспублікі Беларусь», якія вынялі абмежаванні ў два тэрміны былі ўхваленыя Саветам Рэспублікі толькі 5 кастрычніка 2006 [1] Такім чынам, на момант правядзення прэзідэнцкіх выбараў 2006 года ў Беларусі дзейнічала Канстытуцыя, дзе не было абмежаванняў на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў і закон аб Прэзідэнце, артыкул 8 якога абвяшчаў: Тэрмін паўнамоцтваў Прэзідэнта — пяць гадоў. Адна і тая ж асоба можа быць Прэзідэнтам не больш двух тэрмінаў. Аднак, паводле артыкула 137 Канстытуцыі ў выпадку супярэчнасцяў, яна мае прыярытэт перад законамі, указамі і г. д.

Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі 2006 года - чарговыя выбары прэзідэнта Беларусі, паводле Пастановы Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, прынята 16 снежня 2005 года, прайшлі 19 сакавіка 2006 [1]. Перамог дзеючы прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка [2].

Спісы членаў ініцыятыўных груп павінны былі быць пададзеныя ў Цэнтрвыбаркам не пазней за 23 сьнежня 2005 года [3]. 27 сьнежня 2005 г. пачалася рэгістрацыя ініцыятыўных груп усіх тых, хто падаў заяўкі кандыдатаў. З 29 снежня 2005 года па 27 студзеня 2006 года быў устаноўлены тэрмін cбора подпісаў выбаршчыкаў [4]. Тэрмін здачы падпісных лістоў у тэрытарыяльныя камісіі завяршыўся 27 студзеня 2006 года, а прадастаўлення неабходных дакументаў у Цэнтрвыбаркам - 11 лютага [5]. Рэгістрацыя кандыдатаў адбылася 17 лютага 2006 года ў Палацы Рэспублікі [6].

C Люты 18 па 18 сакавіка 2006 года праводзіцца агітацыйная кампанія [7].

Расходы на прэзідэнцкія выбары 2006 года склалі прыкладна 20 млрд. беларускіх рублёў [8].

41. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў 1990-я гг. Эканамічныя рэформы. Пераход да рыначнай эканомікі.

Асаблівасць эканамічнага развіцця Беларусі ў пачатку 90-х гг. – крызісныя з'явы выявіліся пазней, чым у іншых рэспубліках СССР. Займаючы 0,9% тэрыторыі СССР і налічваючы 3,6% насельніцтва і 3,4% кошту асноўных вытворчых фондаў, у 1990 г. Беларусь вырабляла 4% валавага нацыянальнага прадукту, 4,5% прамысловых тавараў і 5,6% прадукцыі сельскай гаспадаркі СССР. У 1990 г. выдаткі дзяржавы на сацыяльна-культурныя мерапрыемствы поўнасцю пакрываліся прыбыткамі, прафіцыт дзяржбюджэту быў роўны 2,6% да ВНП. Практычна адсутнічалі беспрацоўе і інфляцыя. У 1991-1992 гг. па індэксу развіцця чалавечага патэнцыялу (ІРЧП) Беларусь займала 40-е месца сярод 174 краін свету і адносілася да групы краін з яго высокім узроўнем. Толькі ў 1991 г. у Беларусі ўпершыню адбылося абсалютнае падзенне вытворчасці прамысловай і с/г прадукцыі (ВНП склаў 98%, а нацыянальны даход 97% ад 1990 г.). У наступныя гады адбылося рэзкае абвастрэнне эканамічнага крызісу (супала з першымі гадамі незалежнага існавання Беларусі). Народная гаспадарка рэспублікі стаяла на мяжы абвалу.

Осноунымi задачамi праграмы неадкладных мер па выхаду эканомікі Рэспублікі Беларусь з крызісу (1994 г.) былi:

- Аздараўленне фінансавай і грашова-крэдытнай сістэм (у першую чаргу).

- Нармалізацыя знешнеэканамічных адносін, стабілізацыя нацыянальнай валюты.

- Сацыяльная падтрымка найбольш неабароненых слаёў насельніцтва. Удасканаленне аплаты працы.

- Узмацненне дзяржаўнага рэгулявання ў эканоміцы.

- Пераадоленне спаду вытворчасці.

Рэалізацыя праграмы дазволіла ў 1994-1995 гг. на час зменшыць інфляцыю, знізіць дэфіцыт дзяржаўнага бюджэту, затармазіць падзенне ўзроўню жыцця народа, прыпыніць абвальны спад вытворчасці. Актуальнай стала новая задача стварыць перадумовы для пераходу ад спаду вытворчасці да яго стабілізацыі і некатораму росту. У гэтых мэтах былі распрацаваны і зацверджаны Асноўныя накірункі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі у 1990-е гг.

У якасці перспектыўнай прынята мадэль сацыяльна арыентаванай рынкавай эканомікі, якая будуецца па прынцыпах канстытуцыйных гарантый асабістых правоў і свабод грамадзян, свабоды прадпрымальніцтва, выбару прафесіі і месца працы, роўнасці ўсіх форм уласнасці, гарантыі яе недатыкальнасці і выкарыстання ў інтарэсах асобы і грамадства, забеспячэння ўзаемасувязі дабрабыту работніка і вынікаў яго працы, сацыяльнай абароны непрацаздольных і іншых сацыяльна ўразлівых пластоў насельніцтва, сацыяльнага партнёрства (паміж дзяржавай, прафсаюзамі і саюзамі прадпрымальнікаў). Сацыяльная арыентацыя рынкавай эканомікі дазваляе, з аднаго боку, захаваць сацыяльныя заваёвы народа, а з другога – выкарыстоўваць рынкавыя механізмы для павышэння эфектыўнасці эканамічнай сістэмы, яе ўспрымальнасці да навукова-тэхнічнага прагрэсу. Ствараючы ўмовы для рынкавай эканомікі, дзяржава ў сваёй эканамічнай палітыцы павінна імкнуцца да дасягнення такіх прынцыповых мэтаў, як рост дабрабыту народа, высокая ступень занятасці, спрыяльная для жыцця навакольнага асяроддзя.

42. Ажыццяўленне курса на сацыяльна-арыентаваную рыначную эканоміку. Беларуская мадэль сацыяльна-эканамічнага развіцця.

Грамадская думка рэспублікі не падтрымлівала ідэалогію, “скачка ў рынак”. З 1990 г. па 1998 г. (з 30% да 15%) знізілася колькасць прыхільнікаў радыкальнага і хуткага пераходу да рынку. Больш за 40% рэспандэнтаў выступаюць за працяглы, але сацыяльна кантраляваны пераход да рынку. У масавым усведамленні грамадзян Беларусі дамінуючае становішча па-ранейшаму займаюць каштоўнасці і арыентацыі мінулай эпохі. Сацыялагічныя даследаванні сведчаць, што пераважнай формай грамадскага ладу ў Беларусі ў 1996 – 41%, а ў 1998 г. – 42% грамадзян назвалі сацыялізм. За капіталізм пры гэтым выказалася, адпаведна 17% і 23% рэспандэнтаў. Такім чынам, для многіх грамадзян рэспублікі так і не зразумелы сапраўдныя мэты ажыццёўленых пераўтварэнняў. Усё гэта сведчыць і аб нежаданні насельніцтва адмовіцца ад сацыяльных гарантый ранейшага грамадскага ладу, сацыяльных каштоўнасцей.

Беларуская мадэль сацыяльна-эканамічнага развіцця сфарміравалася ў час правядзення рыначных рэформ новым кіраўніцтвам Рэспублікі Беларусь, пачынаючы з 1994 г. Яна мае наступныя асаблівасці:

1) ва ўмовах глабалізацыі, жорсткай канкурэнтнай барацьбы за рынкі збыту і сыравінныя рэсурсы, пабудовы новага постіндустрыяльнага інфармацыйнага грамадства важнейшым рэсурсам эканамічнага развіцця становіцца высокаадукаваны, фізічна здаровы і ўсебакова развіты чалавек, здольны працаваць на карысць краіны, генерыраваць новыя ідэі і паспяхова іх ажыццяўляць.

2) новае кіраўніцтва дзяржавы адмовілася ад ліберальнай мадэлі рынку і ўзяло на ўзбраенне сацыяльна арыентаваную мадэль рыначнай эканомікі.

3) улічваючы вопыт краін з развітай рыначнай інфраструктурай, Рэспубліка Беларусь стала на шлях дзяржаўнага рэгулявання эканомікі. Правядзенне дзяржаўнай патэрналісцкай палітыкі забяспечвае павышэнне эфектыўнасці эканомікі, абарону інтарэсаў айчынных таваравытворцаў, недапушчэнне «праядання» крэдытаў, узмацнення інфляцыі, развіцця крымінальных і ценявых структур.

4) прыпынена раскраданне дзялкамі агульнанароднага багацця і стварэнне буйных прыватных капіталаў, большасць з якіх маюць крымінальнае паходжанне. Прыватызацыя праводзіцца пры ўдзеле і пад кантролем дзяржавы.

5) народ і дзяржава адмовіліся ад куплі-продажу зямель сельскагаспадарчага прызначэння, ад дэмантажу буйной калгасна-саўгаснай вытворчасці і замены яе сялянскай (фермерскай) гаспадаркай.

6) Рэспубліка Беларусь адкрыта для эканамічнага супрацоўніцтва з усімі краінамі свету. Яна прыцягвае ў народную гаспадарку капіталы айчынных і замежных інвестараў.

Галоўным вынікам сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь у 1994—2005 гг. стала тое, што ў краіне створана і дзейнічае аптымальная сацыяльна-эканамічная сістэма, заснаваная на паступовым, эвалюцыйным шляху эканамічных пераўтварэнняў. Краіна захавала багацце, створанае працай усяго народа, не прадала за бясцэнак зямлю, заводы і фабрыкі, не мае даўгавых абавязацельстваў перад замежнымі крэдыторамі, прыпыніла галапіруючую інфляцыю і без дапамогі з-за граніцы скараціла дэфіцыт дзяржаўнага бюджэту. Захаваны і паглыблены сацыяльныя гарантыі для людзей: жыллё, пенсіі, бясплатныя за кошт бюджэту адукацыя і лячэнне.

43 Са снежня 1991 г. пачаўся працэс міжнароднага прыхнання незалежнасці Беларусі. Першымі з Б. між. Нар. Адносіны устанавілі Україна(27 снеж) і ЗША (28 снеж). У 1992г. дыпламатычныя адносіны былі ўснаноўлены з Расіяй, Казахастанам, з больш. Краін Еўропы і Лац. Амерыкі, Кітаем, Япрніяй і г.д. Па сану на 1999 РБ прызналі 137 дзярж свету.,з іх 124 дып адносін. У сакавіку 1992 тут дзейнічалі толькі 4 дыпламатычных прадстаўніцтвы замежным дзяржаў, то ў чэрвені 1999г. -44.

Знешняя палітыка. Вядучым органам які ажыцяўляў гэты механізм стаў Мін.замеж.спраў.галоўныя задачы кардынацыя знеўнепаліт.і знеш.эканам дзейнасці краіны і развіццё тарговых сувязей.

1995- знешнеплаліт парыятэты(умацавання суверанітэту у свеце, супрацоўнічаць з краінамі снд, умацаванне сувезей з расіяй.

Супрацоўніцтва ж між.нар арг.

У Студзені 1992 падпісала новую парыскую хартыю для Еўропы першая з краін снд, стала членам НБСЕ. РБ мела членства ў 37 універсальных,11 рэгіянальных міжнародных арганізацый.

У 1992 атрымала статут спецыяльна запрошанага члена савета Еўропы., 1995 падпісана пагадненне з ес

У 1992 створана прадстаўніцтва ААН.

У 1998 Беларусь была ў першыню выбрана ад усх.дзярж сябрам праграммы развіцця ААН

44 Ажыцяўленне курса на інтэграцыю з Расіяй (1990-я г. – да ц.ч.).

Белоруссия являлась одним из инициаторов подписания “Беловежских соглашений”. И даже сама встреча по подписанию договора о “роспуске” СССР происходила на земле Белоруссии. Это дало повод сторонникам объединения говорить о неком символизме, о том, что именно в Белоруссии начнется движение единого союзного государства.

Нынешний процесс самым тесным образом связан с усилиями и курсом президента Республики Беларусь А. Лукашенко на воссоединение двух братских народов. С российской стороны эта инициатива нашла самый горячий отклик в сердцах оппозиции, центристских партий и движений. В обеих странах Союз России и Белоруссии поддерживает большинство населения.

А. Лукашенко был единственным депутатом Верховного совета БССР, проголосовавшим в 1991 г. против ратификации “Беловежских соглашений”. Можно сказать, что восстановление единого государства стало делом его жизни. В этом он, безусловно, поддерживается большинством населения РБ и выражает мнение широких слоев белорусского общества, о чем свидетельствуют состоявшийся референдум и провал попыток белорусской оппозиции помешать осуществлению курса на объединение. [c.37]

Цель образования в 1997 г. Союза Белоруссии и России (СБР) – создание необходимых условий для воссоединения двух республик в единое целое. Такая строка Устава СБР не прихоть отдельных политиков и чиновников. Это и выражение воли народов двух стран, неоднократно высказывавшихся в пользу такого Союза, и восстановление исторического статус-кво, и решение многих экономических проблем, которые не могут быть решены в одиночку, как Россией, так и Белоруссией.

Пришла пора сделать некоторые выводы и взглянуть на то, что сделано с 1997 г.:

– создана общая с Белоруссией пограничная зона и таможенная служба на западных границах;

– сформированы первые союзные бюджеты;

– координируются оборонная и внешняя политика;

– заключены договор о военном сотрудничестве и соглашение о совместном обеспечении безопасности в военной сфере;

– начал работу Комитет по вопросам безопасности, утверждена программа борьбы с различными формами организованной преступности;

– реализуется целый ряд российско-белорусских экономических проектов;

– Белоруссия активно заключает двусторонние договоры с российскими регионами; одним из самых главных итогов работы СБР стало существенное возрастание товарооборота между двумя странами.

Политико-правовой аспект взаимоотношений между РФ и РБ в рамках СБР представляется, на наш взгляд, одним из наиболее интересных

Российская Федерация – правопреемник и юридический продолжатель Союза Советских Социалистических Республик, – и Республика Беларусь с неизбежностью должны были встать на путь восстановления и укрепления политико-правовых, экономических, духовных связей, исходя из объективных интересов двух государств и народов

Первый шаг к единению – подписание 6 января 1995 г. в Минске Соглашения о Таможенном союзе России и Белоруссии, который стороны определили как экономическое объединение двух государств

В процессе государственно-правового сближения 2 апреля 1996 г. стороны подписали и впоследствии ратифицировали Договор об образовании Сообщества России и Белоруссии

Декларация о дальнейшем единении Беларуси и России, подписанная президентами РФ и РБ Б.Н.Ельциным и А.Г.Лукашенко 25 декабря 1998 г., констатировала продолжение поэтапного движения к добровольному объединению России и Беларуси в союзное государство при сохранении национального суверенитета государств-участников Союза.

Вместе с Декларацией были подписаны Договор между Республикой Беларусь и Российской Федерацией о равных правах граждан и Соглашение между Республикой Беларусь и Российской Федерацией о создании равных условий субъектам хозяйствования.

2 июля 1999 г. Парламентское Собрание Союза Беларуси и России поддержало проект Договора о создании Союзного государства. 27 июля 1999 г. правительственные делегации России и Беларуси на уровне экспертов одобрили согласованный проект Договора и выработали проект Программы действий РФ и РБ по реализации его положений.

Декларацией и Договором констатируется продолжение поэтапного движения к добровольному объединению РФ и РБ в союзное государство при сохранении национального суверенитета государств-участников Союза, обусловливается необходимость выхода на новый этап интеграции и придания нового качества процессу единения. Предусматривается также создание соответствующих наднациональных органов управления, формирование единого бюджета, переход к единой валютной системе. В совместном заявлении, сделанном президентами двух государств при подписании Декларации о дальнейшем единении Беларуси и России, подчеркивается, что речь идет о создании Союзного государства и об образовании союзных органов государственной власти и управления, которым обе страны делегируют широкие полномочия в социально-экономической области, в сфере внешней политики, обеспечения обороны и безопасности.

Декларация была принята на основе целого комплекса документов, работа по исполнению которых позволила проверить возможности российско-белорусского союза в различных сферах внутренней и внешней политики. Такими документами выступили: Среднесрочная программа мероприятий по развитию Союза Беларуси и России на 1998-2002 гг., Программа согласованных действий в области внешней политики Союза Беларуси и России на 1998-1999 гг., Концепция совместной оборонной политики Беларуси и России, Соглашение о совместном обеспечении региональной безопасности в военной сфере, Программа синхронизации и единой направленности экономических реформ в Республике Беларусь и Российской Федерации и др.

45. Супрацоўніцтва РБ з краінамі СНД (1990-я гады – да ц.ч.).

Развіццё двухбаковых адносін з краінамі СНД з'яўляецца адным з асноўных знешнепалітычных і знешнеэканамічных прыярытэтаў Рэспублікі Беларусь. Гэта прыярытэтнасць абумоўлена сукупнасцю гістарычных, эканамічных, палітычных і культурных фактараў.

Беларусь імкнецца да пабудовы ўзаемавыгадных адносін з дзяржавамі-ўдзельнікамі СНД. Пры гэтым найважнейшай сферай супрацоўніцтва з'яўляецца гандлёва-эканамічнае ўзаемадзеянне. Ключавымі гандлёвымі партнёрамі з'яўляюцца Украіна, Казахстан, Азербайджан, Туркменістан і Малдова, на долю якіх выпадае больш за 92 % беларускага экспарту ў рэгіёне СНД (без уліку Расіі).

Украіна. Дыпламатычныя адносіны паміж краінамі ўсталяваны 27 снежня 1991 г. Паміж Рэспублікай Беларусь і Украінай падпісана больш 160 двухбаковых міжнародных дагавораў. Асноўнымі дакументамі, якія рэгулююць двухбаковае палітычнае і эканамічнае супрацоўніцтва, з'яўляюцца Дагавор аб сяброўстве, добрасуседстве і супрацоўніцтве, Дагавор аб свабодным гандлі.

Актыўны дыяло