(прыказкі, прымаўкі, ідыёмы)
А б воўку памоўка, а ён тут.
А бецанка цацанка, а дурному радасьць.
А ддай Боская Богу, панская – пану.
А пошніх сіл дабываць [ Ціт: А мы ж такі апошніх сіл дабываем, штоб на іх (паноў. – В. Р.) прыхаці зарабіць].
А т Бога грэх і ат людзей сьмех.
А т ліха ціха, а дабра ня чуваць.
Б лёкату наесьціся [ Навум: …а лятае! а бегае! як бы блёкату наеўся ].
Б рухам стол атсунуць [ Навум: …ні калі я ў цябе брухам стол атсунуў, і маўчаць не буду].
В едаў Бог, каму не даў рог.
В есел, як сват на вясельлі, здароў, як вада, а багат, як зямля.
В еліць пан, то скачы, уража!
В ешацца на шыю [ Навум: …падсядзь к вам, дак і самі вешаецяся на шыю ].
В ушы вянуць [ Навум: У пана аж вушы павялі ].
В ялікага сабакі вялікі брэх!
Г дзе толька мужык з слаўцом, там за нім пуга з узлом.
Г дзе увеселеньня, там і прэбачэня.
Г орш, калі баішся: і ліха ня мінеш, і надрыжышся.
Г осьць у дом, Бог у дом.
Г ỳбы не жалаваць [ Навум: Відна, кум, што ты ўчора губы ня жалаваў ].
Д а Бога высока, да пана далёка.
|
|
Д абры´ бабры [ Навум: …відна, што дабры бабры ].
Д а пары збан ваду носіць.
Д аць чосу ў спіну [ Навум: Цяпер мы паганьску сыну // Дадзім добра чосу ў спіну!].
Д зеўка як цэўка, а як гляне, дык і серца дастане.
Д зеўкі так любяць, што за кулакамі і свету Божаго ня відаць.
Д ухі вытрасьці [ Ціт: Бо калі ён далей так над намі здзекавацца ня перастане, то ўсе духі вытрасе ].
Ж онка як галубка, ціха як авечэчка, прыгожа як красачка.
Ж онку любі, як душу, а трасі, як грушу.
З убоў не пазьбіраць [ Юлія: Атчапіся, бо як трэсну, то і зубоў не пазьбіраеш ].
І адсюль гарачо, і адтуль балячо.
І рыбы ня хачу, і адзежкі ня змачу.
І сьцены маюць вушы.
К аб жа я каму калі што якое, а то ніколі нікому нічога…
К алі важыў на рыбу, трэба важыць і на юшку.
К алі маеш грошы, то ня будзеш босы.
К алі шанцуе, то і Халімон танцуе.
К анцы ў ваду [ Навум: Тагды гарэлка на стол, ручнікі гатовы, дай канцы ў ваду ].
К інь назад, а знайдзеш пярэд сабою.
К роў высысаць [ Ціт: Як жэ нам быць шчырымі, калі яны (паны. – В. Р.) з-пад ногця кроў нам высысаюць …].
К сэрцу прыпадаць [ Навум: …бо ты мне штось вельмі к сэрцу прыпала ].
К уды еду, туды еду, да ўсё карчмы ня міну.
К уды кінь, то клін.
К уды чорт не даступіцца, туды бабу пашле.
Л юбіў добрая, палюбі ж і злоя.
М ароз па скуры [ Навум: Хоць чалавек ня баіцца, а штось па скурэ мароз так і падзірае!].
М аўчу, дык, пэўне, замуж хачу.
М ая душа не крывая, усё прымая.
М ужык як варона, а хіцёр як чорт.
М ужык п’ець, як у леечку льець, а як прыдзецца плаціць, то як дурань маўчыць.
М ужык дурэнь, як умее, так і пее.
М яцеліца вымеце [ Навум: …кланяйся нізка, пакуль яго мяцеліца ат нас вымяце ].
|
|
Н ад сіратою Бог з калітою.
Н а злодзею шапка гарыць.
Н а чужы лоб сягаючы, трэба і свой наставіць.
Н е рад, што б’юць, да яшчэ і нагамі трапечэць.
Н яведаньня – нягрэшэньня.
Н я ведаўшы броду, ня сунься ў воду.
П авер жыдỳ на сваю бяду.
П акорнае цялятка дзве маткі ссець.
П алавіць катоў у мяшок [ Навум: Нічога, Пане! Палавілі катоў у мяшок ].
П а ночы ўсе каты шэры.
П аньска вока каня тучыць.
П аньская міласьць, жончына вернасьць, дружба жыдоўская – усё чартоўская.
П апаўся, жучку, у панскую ручку [ Навум: Папаўся наш пане жучку // Да ў паньскую ты ручку ].
П атуль пій да еш, пакуль рот свеж: бо як умрэш, то і калом ня ўпрэш.
П ій, да розуму не прапій.
П раўдаю і вераю служыць [ Навум: Мы ж табе будзем праўдаю і вераю служыць ].
П рышчаміць зубамі язык [ Навум: Ляпей прышчамі зубамі язык …].
Р аньняя пташэчка крылькі цярэбіць, а позьняя вочы працірае.
Р аспіразаць бруха [ Навум: Ня адзін дарамаз’ед за яго сталом распіразаў бруха ].
С амі з усамі [ Навум: Мы і самі з усамі ].
С аўка на куце ня будзе!
С ем бед, да адзін атвет.
С казана, як звязана [ Навум: Дзельна! шчэра сказана, як звязана ].
С кора едзе той, хто мажэ.
С кура ў рабоце [ Навум: Бо як пачуе чы даведаецца Камісар, то і скура будзе ў рабоце і апошнюю авечку адбярэ].
С лово сказано, дай дзела звязано.
С малой лезьці ў вочы [ Ціт: Атчапіся, жонка, ня лезь смалой у вочы ].
С ужэнаго да ражэнаго і канём не аб’едзеш.
С ушыць сэрца [ Навум: …дак скажы, да ня сушы сэрца вайтоўскаго].
Т ы з варот, а ён чэрэз плот.
Ч аго ж бы плакаў сьлеп, каб відзяў сьвет.
У вачах пазелянець [ Ціт: Дык і я цябе як трасану, дык у вачах пазялянее ].
У вушах звінець [ Навум: А Ясьне Вяльможны Пан Пісар так на яго накрычаў, што аж мне ў вушах і цяпер звеніць ].
У кулак затрубіць [ Навум: А калі ена (бяда. – В. Р.) к нам прыдзя, то пэўна на бяду нашаго гада Камісара: бо штось ён вельмі цяпер у кулак затрубіў ].
У цемя біты [ Навум: …і я ў цемя ня біт ].
Х оць кум, да сабака.
Х то апарыцца на малацэ, той і на ваду дмухае.
Х то б пазнаў дзятла, штоб ня яго нос?
Х то каго любіць, той таго чубіць.
Х то пад кім яму капае, часта сам у ее ўпадае.
Х то парася ўкраў, таму ў вушах пішчыць.
Х то пытае, той ня блудзіць.
Х то пярабірае чы часто мяняе, у таго заўсёды хамут гуляе.
Ц ягаў воўк, пацяглі воўка.
Ч ы ты ягодка не з нашаго агродка?
Ш тоб цябе параліш узяў!
Ш то напішэш пярцом, то ня вырубіш тапарцом.
Я дзэня было многа, але піцэня і прымусу саўсім ня было.
Я зыка не шчадзіць [ Навум: Мы ж языка не шчадзілі, // Добра яму засалілі].
Я ке дрэво, такі клін, які бацька, такі сын.
Я к анялочак [ Хор сялян: Прыгожа як анялочэк ].
Я к воўк мяса [ Навум: Пасуць ее, як воўк мяса ].
Я к глянуў, так і грануў.
Я к граззю ў вочы [ Навум: Ото ж рынуў прымаўкай, як гразю ў вочы!].
Я к гусі за гусаком [ Навум: Станьцяш усе за мною, як гусі за гусаком ].
Я к з гадам [ Ціт: … як з гадам (паны. -- В. Р.) з мужыком абходзяцца].
Я к п’яўка [ Ціт: Ты як п’яўка, усю б кроў з нас выссаў!].
Я к матылёчак [ Хор сялян: А лёгка як матылёчэк ].
Я к мятлой [ Навум: …яго атсюль як мятлой вымяцем].
Я к пярцом [ Навум: …рынуў слаўцом, як пярцом ].
Я к родны бацька [ Навум: Нябошчык стары пан… быў нам як родны бацька ].
Я к сакол [ Навум: …наежыўся як сакол].
Я к цялята [ Навум: Калі ахота начата, // Што ж стаіце, як цялята?].
Я к чайка з зáмара [ Навум: Прыляцеў жэ ш ты к нам, як чайка з зáмара ].
Я к ягадка [ Навум: Бог даў дзеўку як ягадку ].
Я к яснае солнышка [ Навум: А ты ж нам дарагі госьць, як ясная солнышка ].