Ходжкин емес лимфомалар 7 страница

· көздің жас ағатын түтігі зақымдалса – жастың ағуы,

· таңдай - қанат шұқырына өтсе, үштік жүйкенің екінші бағанасы зақымдалып, әртүрлі неврологиялық белгілердің туындауы,

· көз ұйасының түбіне жеткенде – заттың қосарлауы мен экзофтальм (көз шарасынан шығуы), көрудің нашарлауы,

· бас қуысына өткенде ми қабатының қабынуы, ми іріңдіктің пайда болуы.

Жоғарғы жақтың жоғарғы сыртқы  сегментінде орналасқанда:

· белгілері кеш білінеді,

· төменгі сыртқы сегментің және жоғарғы ішкі сегментің белгілеріне ұқсас болады.

Жоғарғы жақ рагының клиникалық жіктелу сатысы

І- сатысы –  ісік, жоғарғы жақ қойнауының бір қабырғасында шектеулі орналасып, басқа бөлігіне тарамаған, сүйектерінің құрылысы бұзылмаған, бөгелме ісігі жоқ.

ІІа – сатысы - ісік, жоғарғы жақ қойнауынан шықпай, оның бір не екі қабырғасын зақымдап, сүйектерінің құрылысы ошақты бұзылып, бөгелме ісігі жоқ.

ІІб – сатысы - ісік, жоғарғыдай, не онан кем, зақымданған аймағында бір қозғалатын бөгелме ісігі бар.

ІІІа- сатысы - ісік, айналасындағы – көзұйасын, мұрын қуысын, торша иірімін, таңдай немесе тістің ұйашықты өсіндісін т.б бөлігін зақымдап, сүйектерін талқандаған, жақын және алысқы бөгелме ісігі жоқ.

ІІІб- сатысы - ісік, жоғарғыдай, не онан кем, зақымдалған жағында бір топ бөгелмелі ісіктер,, немесе екі жағында бөгелме ісігі бар.

IVа- сатысы - ісік, бет терісіне немесе екінші жақ қойнауына, немесе мұрынды жұтқыншаққа, немесе таңдай - қанат шұңқырына және бас сүйектің негізіне өткен, жақын және алыс аймақтарында бөгелме ісігі жоқ.

IVб- сатысы - ісік үлкен көлемді емес, қозғалмайтын аймақтық, немесе алыстағы ағзаларда бөгелме ісіктері бар..

    Анықтау жолдары. Бастапқы сатысында диагноз қойу оңай емес те, ал асқынғанда еш бір күмән туғызбайды. Негізгісі – рентгенография жасау, биопсия алу, ал күмәнданған жағдайда жоғарғы жақ (гаймор) қуысын тесіп, керекті затты алып, цитологиялық, гистологиялық зертеу жүргізу.

    Емі. Алғашқы (1-П) сатысында жоғарғы жақты резекция жасау керек, ал басқа сатыларында қоспалы ем қолданылады.

    Қоспалы ем екі кезеңмен орындалады: әуелі операция алдында телегамматерапия (60 Гр), одан соң, электрохирургиялық тәсілмен резекция жасау. Егер аймақтық бөгелме ісіктері болса, үшінші кезеңде, оларды сылып алу (Крайль операциясы). Операциядан кейінгі өлім-жітім 1-2% құрайды.

    Болжамы.  Хирургиялық не сәулемен емдегенде, үш жылдық өмір сүру көрсеткіші 20,0%, ал бесжылдығы -12-14% тең. Аурулардың 80-100% алғашқы 2 жылдан соң көз жұмады. Жазылған науқастар еңбекке жарамдылығы қалпына келуі мүмкін, не мүгедек болады.

    Цилиндрома -Ағымы ұзаққа созылып, кейде жылдарға жетеді. Көбінде жоғарғы жақ қойнауында, сирек жағдайда мұрын қуысында орналасады. Ісік алғашқы кезеңде жақтың қойнауының қабырғалары ығыстырып, одан соң ыдыратып, айналасындағы тіндер мен мүшелерге тарайды.

    Белгілері өсу сатысымен, орналасуына байланысты баяу анықталады. Ол жүйке бағаналарын орай өскендіктен, тұрақты неврологиялық белгілер пайда болады

    Саркома. Жоғарғы жақ қойнауында, таңдайда, жақтың альвеолярлы өсіндісінде пайда болады.белгілері саркоманың таралуы мен бет құрылымының зақымдануына байланысты домбығу пайда болады, қан тамыр жүйесі арқылы бөгелме ісік береді. 

Емі – хирургиялық.

Төмен жақтың рагы

    Төменгі жақтың біріншілік ісіктері сирек, ал екіншілік - бөгелме ісіктер жиі кездеседі. Төменгі жақтың ісіктері қатерсіз және қатерлі болып, дәнекер мен эпителиальды тіндерден пайда болады.

Олар:

1. Фиброма,

2. Хондрома,

3. Остеома,

4. Алып клеткалы ісік,

5. Адамантинома,

6. Аралас ісік,

7. Рак.

8. Саркома.

    Қатерсіз ісіктері. Төменгі жақтың қатерсіз ісіктері одонтогенді (тісті) және одонтогенді емес боп бөлінеді.

    Одонтогенді ісіктер:

· эпулис,

· адамантиномма,

· одонтома,

· цементома.

Одонтогенді емес ісіктер:

· остеобластокластома,

· остеома,

· Остеид-остеома,

· хондрома,

· фиброма,

· гемангиома.

    Эпулис – қызыл жиек ісігі, ісік тәріздес құрама (тінді немесе қантамырлы) және қатерсіз ісік (алып клеткалы эпулис) төменгі жақтың алвеоларлы өсіндісінің сүйек қабынан, немесе пародантық (тістің айналасындағы тіннен) тінінен пайда болады. Олар 20-40 жас арасында, әйелдерде, еркектерге қарағанда, 2 есе жиі кездеседі. Эпулис қызыл жиектің қызыл иегінің емізіктерінде орналасады, дөңгелек қоңыр, не қара-қызыл түсті, негізі жалпақ, сау эпителиймен қапталған. Бүл ісік ұлғайғанда қарсы тістердің ізі қалады, беті ыдырап жалақтанады, көрші тістерді ығыстырады, жиі жарақаттанғандықтан қан кетеді.

    Рентгенограммада – дөңгелек не сопақ формадағы сүйек тіндерінің ошақты жойылуы мен жан-жағындағы тістердің ісіктен алшақтауы көрінеді. 

    Емі. Зақымданған жерді төменгі жақ сүйегінің шетінен, бір не екі тісті қоса резекция жасау.

    Адамантинома – синонимы – амелобластома, адамантобластома, тістің эмальді бөлігінің эпителийінен пайда болып, төменгі жақтың ішінде, оның бұрышында орналасады. Зақымдалған сүйек бөлігі көбе өсіп, төменгі жақтың пішінін өзгертеді. Сүйектері жұқарып, басқан кезде серпіліп, пергаментті сықыр естіледі, ал сүйек қабаты жойылғанда, ісік тығыздығы жұмсарады. Ауырсыну сезімі білінбейді. Ісік көлемі тым үлкейгенде тістер жан-жаққа ығысып, былқылдап босайды.

    Рентгенмен тексергенде - бір-бірінің үстіне жанаса жатқан жылауықты өзгерістерді анықтауға болады. Ең тиімді анықтау тәсілі цитологиялық не морфологиялық әдістер.

    Емі – хирургиялық жолмен зақымдалған төменгі жақ бөлігін кесіп алып, бірмезгілде, не біраздан соң жамау (пластика) салу, не протездеу керек.

    Одонтома – тіс қалдығынан, балаларда пайда болып, түйдектелген бірыңғай емес тістің тіндерінен құралады. Қатты одонтоманың ішінен цементома ерекше болып, тістің цементіне ұқсап, айналасы талшықты дәнекер тіндерімен қапталады. Олар жәй өсіп, ауырмайды. Тұрақты тіс пайда болуымен қатар, зақымдалған төменгі жақ бөлігі ісініп ұлғайады. Одонтома күтпеген жағдайда не рентгенмен тексергенде, көбінде тістің түбірін жұлып алғанда  анықталады.

    Рентгенограммада – одантома, шеттері тегіс емес, әжептеуір сүйектің тұтылғаны анықталады.

    Емі – хирургиялық әдіспен жұлып алынады.

    Қатерлі ісігі - рак, гертвегов мембранасындағы эпителий қалдықтарынан пайда болып, төменгі жақтың сүйекті затының ішінде орналасады. Еркектерде жиі кездеседі, 40-60 жастың арасын қамтиды. Ол біріншілік, көбінде екіншілік болып кездеседі.

Белгісі:

1. Бастапқы кезде төменгі жақта жүйке бойымен ауырсыну сезімі.

2. Тістердің босауы,

3. Периодонтальды ауырсынуы,

4. Алвеолярлық өсіндісіне жеткенде ыдырап, ойылуы,

5. Асқынған сатысында, ауыз қуысы рагынан ажырату қиынға соғады.

Анықтау жолдары:

· рентгенмен тексеру кезінде, зақымданған жердегі жақ сүйектің тегіс емес пішіні  шамалы өзгереді,

· цитологиялық және гистологиялық зерттеулер.

     Емі. Көбінде қоспалы ем қолданылады. Алдымен операция алдында арақашықтық гамматерапия (50-60 Гр) жүргізіп, 3-4 аптадан соң, төменгі жаққа резекция жасайды. Төменгі жақтың кесілген ұштарын ауыз ішінде шинамен, немесе ауыз сыртында арнайы аппаратпен (Рудько аппараты) ұстатады. Төменгі жақ ұштарын аутотранспланттанпен (қабырға, жіліктің қыры) қалпына келтіреді.

    Асқынған сатысында – паллиативті сәуле емі мен химиотерапия жүргізіледі (сарколизин, метатрексат).

    Болжамы. Төменгі жақтың емдеуден кейінгі нәтижесі, жоғарғы жаққа қарағанда төмен. Оның 5 жылдық өмір сүру көрсеткіші 20-25% тең. Еңбекке жарамдылығы радикальды операциядан кейін бірнеше айдан бірнеше жылға дейін созылады.

Дәріс қорытындысы:

1. Төменгі жақтың қатерсіз ісіктері одонтогенді (тісті) және одонтогенді емес боп бөлінеді.

2. Рак, гертвегов мембранасындағы эпителий қалдықтарынан пайда болып, төменгі жақтың сүйекті затының ішінде орналасады. Еркектерде жиі кездеседі, 40-60 жастың арасын қамтиды. Ол біріншілік, көбінде екіншілік болып кездеседі,

3. Көбінде қоспалы ем қолданылады. Алдымен операция алдында арақашықтық гамматерапия (50-60 Гр) жүргізіп, 3-4 аптадан соң, төменгі жаққа резекция жасайды.

4. Төменгі жақтың емдеуден кейінгі нәтижесі, жоғарғы жаққа қарағанда төмен. Оның 5 жылдық өмір сүру көрсеткіші 20-25% тең. Еңбекке жарамдылығы радикальды операциядан кейін бірнеше айдан бірнеше жылға дейін созылады.

5. Жоғарғы жақтың қатерлі ісігі,барлық қатерлі ісіктің 0,5-2,0% құрайды. Көпшілігінде рак 40-70 жас аралығында, 60 тан асқандарда, ал саркома – 30 жасқа дейінгілер де және еркектерде жиі кездеседі.

6. Жоғарғы жақ қойнауының рагының 70,0% жайылма клеткалы, 20,0%-не дейін безді, ал 10,0% негізгі клеткалы және пісіп-жетілмеген рак.

7. Саркома жоғарғы жақтың құрамындағы басқа тіндерінен, көбінде сүйектерінен пайда болады да, гистологиялық түрлері әр түрлі, оның ішінде фибробластысы басым болып кездеседі.

8. Негізгі белгілері - жоғарғы жақтың қойнауының сегменттеріне байланысты.

9. Жоғарғы жақтың алғашқы (1-П) сатысындағы ракка - резекция жасау керек, ал басқа сатыларында қоспалы ем қолданылады.

10. Қоспалы ем екі кезеңмен орындалады: әуелі операция алдында телегамматерапия (60 Гр), одан соң, электрохирургиялық тәсілмен резекция жасау.

11. Егер аймақтық бөгелме ісіктері болса, үшінші кезеңде, оларды сылып алу(Крайль операциясы). Операциядан кейінгі өлім-жітім 1-2% құрайды.

12. Хирургиялық не сәулемен емдегенде, үш жылдық өмір сүру көрсеткіші 20,0%, ал бесжылдығы -12-14% тең. Аурулардың 80-100% алғашқы 2 жылдан соң, көз жұмады.

13. Жазылған науқастар еңбекке жарамдылығы қалпына келуі мүмкін, не мүгедек болады.

14. Төменгі жақтың біріншілік ісіктері сирек, ал екіншілік - бөгелме ісіктер жиі кездеседі.

15. Төменгі жақтың ісіктері қатерсіз және қатерлі болып, дәнекер мен эпителиальды тіндерден пайда болады.

16. Төменгі жақтың қатерсіз ісіктері одонтогенді (тісті) және одонтогенді емес боп бөлінеді.

17. Қатерлі ісігі - рак, гертвегов мембранасындағы эпителий қалдықтарынан пайда болып, төменгі жақтың сүйекті затының ішінде орналасады.

18. Оның 5 жылдық өмір сүру көрсеткіші 20-25% тең.

 

 

№ 10- дәріс

Қалқанша без рагы.

    Кіріспе.  Қалқанша безінің рагы басқа қатерлі ісіктерге қарағанда клиникалық белгілерінің аз білінуімен, даму ағымының баяулығымен, дер кезінде түбегейлі тұрғыда емдесе, емнің нәтижесі жоғары болатындығымен ерекшеленеді. Бірақта, қалқанша без рагының клиникалық белгілері көпке дейін сезілмейді, тіпті оны жалпы емдеу мекемелеріндегі дәрігерлер, оны қатерсіз ісік (зоб) деп, анықтау тәсілдерін толық қолданбай, емдеу әдістерін дұрыс пайдаланбай көптеген қателіктерді жібереді. Сондықтан кейбір оқулықтарда, оның физиологиялық және морфологиялық құрылысының ерекшелігі толық қамтымаған, сол себепті өзекті сұрақтарға жауап беру үшін бұл дәріс ұсынылып отыр. Қалқанша без рагына диагноз қою үшін, көптеген сұрақтарға ашық және түсінікті жауап беруіміз керек. Осы бағдарламаларға жауап табу, болашақ дәрігерлер үшін маңызды іс болып саналады..

Қалқанша бездің анатомиясы мен физиологиялық ерекшелігі

         Қалқанша без, мойынның ортасында,  кеңірдектің (2-4- шеңберінің) алдында, көбелек тәрізді, қос бөлік пен оларды қосып тұрған қылтасынан тұрады, ал оларды сіңір қабық жауып, кеңірдекке жабыстырып, адам жұтынғанда кеңірдекпен бірге қозғалып тұрады. Төменгі екі бөлігінің астында (ішінде) қалғанша жанындағы без бар, ал артқы және үстіңгі бөліктері өңешке, қайрылма көмей жүйкесіне тіреледі. Бұл без ішкі секретті ағзаға жатқандықтан, ол лимфа жүйелеріне өте бай, ал лимфа тамырлары 38 ден асады. Қысқа және ұзын лимфа тамырлары қалқанша бездің кабын тесіп өтіп, мойының лимфа бездерімен жалғасып, жұтқыншақ бездерімен және күретамырлармен байланысады. Қалыпты жағдайда без көлемі 3 см. аспайды, оны сипап қарағанда анықталмайды.

Қалқанша без рагының  патологиялық анатомиясы

    Морфологиялық құрылысы. Қалқанша без әртүрлі майда көпіршік – фолликулардан тұрады, Оның бөлетін гормонын тироксин дейді, ол фолликулалардағы А, серотонин - В, кальцитонин – С  клеткалары арқылы бөлінеді, Осы аталған гормондар қалқанша бездің фолликулаларындағы нәруыз бен байланысып, адам ағзаларындағы барлық зат алмасуды, оның ішінде иод алмасуын реттеп отырады. Сонымен бірге ол мишық пен тығыз байланыста болып, оның алдыңғы бөлігінен шығатын тиреотропты гормон мен (ТТГ) басқарылып отырады. ТТГ көбейгенде қалқанша бездің фолликулаларлы клеткаларындағы пролиферативті процесстерді жеделдетіп, қатерлі және қатерсіз ісіктер пайда болады, ал қалқанша без тироксинді көп бөлсе, онда мишықтан ТТГ гормонын өндіру бәсеңсиді (тежеледі).

Қалқанша без рагының  эпидемиологиясы

    Қалқанша без рагының таралуы мен жиілігі.  Қалқанша без рагы, жалпы қатерлі ісіктердің ішінде 1,0% аспайды, олар негізінен эпителиальды түрі, онымен әйелдер, еркектерге қарағанда, екі есе  жиі ауырады. Аурулар 20-49 жас арасын (60%) қамтиды. Балалардың (15 жасқа дейін) меншікті салмағы 6,0% құрайды.

    Қазақстанда (2008) алғаш рет тіркелген 430 қалқанша без рагымен ауырған адамның 113 қайтыс болған (23,3%), оның Ш-1У сатысындағы үлесі 31,3%, ал қалқанша бездің жалпы меншікті үлесі 0,6% құрап, 22- орында (еркектер - 0,5%, әйелдер - 2,4%), ал аурушаңдық көрсеткіші 2,8%ооо теңеліп, енді ол 1999 жылмен (2,2%ооо) салыстырғанда 0,6%ооо адамға өскен.

    Қалқанша без рагының ең жоғарғы аурушаңдық көрсеткіші – Астана (4,9%ооо), Алматы (3,9%ооо) қалаларында, Солтүстік Қазақстан (4,1%ооо), Қарағанда (3,5%ооо), Шығыс Қазақстан (3,5%ооо), Ақмола (3,4%ооо), Алматы (2,3%ооо), Маңғыстау (2,3%ооо), Қостанай (2,2%ооо) және Батыс Қазақстан (2,1%ооо) облыстарында тіркелген, ал ең төменгі көрсеткіш – Жамбыл (1,6%ооо), Ақтөбе (1,4%ооо), Қызылорда (1,4%ооо), Оңтүстік Қазақстан (1,2%ооо) және Атырау (0,8%ооо), облыстарында кездескен (1- сурет).

 

№1- сурет. Қалқанша без рагының Қазақстан облыстары бойынша орташа аурушаңдық көрсеткіші (2006-2008 жж.).

 

Осылай аймақтық таралуы соңғы 10 жылдың ішінде аса өзгере қойған жоқ. Соңғы (2006-2008 жж.) жылдары қалқанша без рагының ең жоғарғы аурушаңдық көрсеткіші орта есеппен– Шығыс (3,4%ооо), Орталық (3,3%ооо) және Солтүстік (3,2%ооо) аймақтарда анықталса, оның ең төменгі көрсеткіші – Батыс пен (1,7%ооо) Оңтүстік (1,6%ооо) өңірде тіркелген. Жалпы қалқанша без рагының аурушаңдық көрсеткіші орташа есеппен – 2,6%ооо тең болған (2- сурет).

№2- сурет. Қалқанша без рагының Қазақстан аймақтары бойынша орташа аурушаңдық көрсеткіші (2006-2008 жж.)

Қалқанша без рагының п айда болу себептері

Негізгі себептері:

1- гормондық қатынасқа байланыстығы. Мишықтың алдынғы бөлігінен шығатын тиреотропты гормон (ТТГ), қалқанша бездің қызметін реттейді, олардың қатынасы бұзылғанда қалқанша безде ісік ауруы пайда болады. Ал тиреоидин көбейсе, ТТГ-ның мөлшері төмендейді. Міне осы заңдылыққа байланысты қалқанша без рагын гормондармен емдеу қалыптасқан.

2- радиация – сыртқы фактордың бірі. Радиация алған адамдар өте жиі ауырады. 1920 - 50 жылдары жас балалардың кейбір ауруларын (бадамша безінің қабынуы, мойындағы ісіктер, безеу) емдегенде дәрігерлер сәулені қолданған, міне осы топтағы балалар бірнеше жыл өткенде, оларда қалқанша без рагы пайда болған. Бас пен мойын аймағындағы ауруларды анықтауда да рентген сәулесін қолданған, міне солардың да арасында да қалқанша без рагы жиілеген. Тағы бір себептің көзі, ол сыртқы ортаның радиоактивті заттар мен атом бомбысын жарғанда, атом электр станциясының жарылысында (Хиросима, Нагасаки, Чернобыль станциясы, Семей полигоны т.б.) қоршаған ортаның  ластануы. Бұл кезде сыртқы орта радиоактивті заттар мен оның ішінде радиоактивті йодпен (І-131) ластанады. Сондықтан осы жерде болған адамдар, әсіресе балалар, радиоактивті заттарға шалдыққандықтан, олардың арасында қалқанша без рагының пайда болу қауіп-қатері жоғары, себебі жас балалардың ағзасы сәуле шоқтарына өте сезімтал келеді.

3- тұқым қуалаушылық жолы. Бұл факторда қалқанша без рагының пайда болуына әсер етеді. Осы бездің медуллярлы (кемікті) рагы, адам тұқымның тектік өзгеруінен (RET гені -  тегі) пайда болуы мүмкін. Осы өзгерген хромосомалардың гаплоидтық түрі -  RET, тұқым қуалайды, сондықтан осындай өзгерісі бар адамдардың барлығы қалқанша бездің медуллярлы (милы-кемікті) рак түрімен аурады. Науқастың қанын зерттегенде осы өзгерген RET анықталса, онда оның жанұйасын түгел тексеру керек. Мұндай жағдайда қалқанша без рагы болмау үшін, алдын ала қалқанша безді алып тастау керек. Егер рактың осы түрі жанұясында түгел кездесетін болса, онда оны жанұйалық рак немесе бірнеше эндокриндік жаңа өспе (БЭЖӨ -МЭН) синдромы дейді.

4- Йодтың тапшылығы. Бұл микроэлементің жетіспеушілігінен қалқанша безде зоб (бұғақ, жемсау) пайда болады, ал зоб жиі кездесетін табиғи аймақтарда өмір сүретін тұрғындар ішінде рак жиі кездеседі.

Қалқанша бездің ісік алды аурулары

         Жоғарыда көрсетілген себептерге байланысты, қалқанша безде бірнеше аурулар кездеседі, олар рак алды аурулар болуы мүмкін. Солардың қатарына жататындар:

1- Зоб (тиреотоксикалық),

· эндемиялық –йод тапшылығынан, табиғи аймақта,

· эпидемиялық – топталған адамдар арасында,

· спородикалық - анда санда барлық жерде кездесетін (кездейсоқ) сирек түрі.

2- Ридель зобы – дәнекер ұлпалардың көбейе өсуі (гиперплазиясы),

3- Хашимото зобы – лимфа жүйесі ұлпаларының көбейе өсуі.

4- Аденома – эпителиальды өспе,

5- Созылмалы қабынулар.

· диффузды (жайылмалы) – қалқанша безінің тұрақты ұлғайуы,

· түйінді – ұлпаларының шектеліп көбейуі,

· аралас зоб

Қауіп-қатерлі топтар. Жоғарыда көрсетілген қалқанша бездің пайда болу себептеріне байланысты осы топқа жататындар:

· эндемиялық аймақта зобпен ауратын адамдар,

· қалқанша бездің аденомасы (қатерсіщ ісік) бар науқастар,

· жанұйалық рак немесе бірнеше эндокриндік жаңа өспе (БЭЖӨ -МЭН) синдромы бар адамдар.

Осы көрсетілген топтағы науқастар тиісті мамандардың диспансерлік (1-б клиникалық топта) есепке алынып, бақылауында болуы тиіс.

Қалқанша без рагын анықтау тәсілдер

    Қалқанша бездің ауруларын анықтау, оның патологиялық өзгерістеріне және де катерсіз не қатерлі ісік түріне байланысты.

    Қатерсіз ісіктер. Бұл ісіктер қалқанша бездің эпителийінен пайда болады. Әйелдердің 30-43 жас аралығында жиі кездеседі. Ең кең тарағаны – қалқанша бездің әртүрлі аденомасы. Қалқанша безде үш түрлі клетка бар.

 Олар:

· фолликулярлы А клеткасы – тироксинді бөледі,

· Ашкиназаның В клеткасы – серотонин – биогенді аминді,

· фолликула айналасындағы С клеткасы – кальцитонин, шығарады.   Осы клеткаларға байланысты А мен В –дан – фолликулярлы, папиллярлы және трабекулярлы, ал С клеткасынан – солидты (тінді) аденома пайда болады.

Аденоманың түрлері:

А. Эпителиялды ісіктер:

· эмбрионалды (ұрықтық),

· фетальды (ұрыққа тән),

· коллоидты (үлкен-кішілі көпіршікті, фолликулды),

· Ашкиназа мен Гюртель клеткасының аденомасы,

· папиллярлы аденома.

Б. Эпителиялды емес  ісіктер:

· фиброма - дәнекер ұлпадан,

· ангиома - қан тамыр ұлпасынан,

· лимфома – лимфа ұлпаларынан.

· невринома - жүйке қанаттарынан,

· хемадектома – ұйқы артерия безінің хромафинсіз параганглийден (жүйке талшықтарынан) өсетін ісік.

    Қалқанша без аденомасы әдетте белгі бермей, біртіндеп, баяу, бірқалыпты боп  өседі. Қалқанша бездің қызметі аса бұзылмай, кейбірде тиреотоксикоздың белгілері болуы мүмкін. Қалқанша бездегі аденома әдетте біреу болып, тығыз, айналасы тегіс, шеті анық, жұтынғанда бірге қозғалатын ісік боп кездеседі.

    Қатерлі ісіктер. Қалқанша бездің қатерлі ісігінің көбі ракка жаттады. Олар екі негізгі топқа бөлінеді:

1- жетілген (папиллярлы, фолликулярлы, безді) рак. Ең жиі (60-80%), кездесетін түрі, байау өседі, болжамы қолайлы.

2- пісіп-жетілмеген, жіктелмеген рак (дифференцирленбеген) барлық қалқанша без рагының 10-20% құрайды, тез өседі, орта ұзақтығы бір жыл, кең көлемде жайылып бөгеме ісіктерді беріп, ісік тез асқынады. Тәндік құрамындағы стромасында амилоидозы бар рак – ол осылардың ортаңғы бөлігін алады.

Қалқанша без қатерлі ісігінің клиника-морфологиялық жіктелуі: