2015-06-05
606
1. Тақырып №1: Еңбек ету процессі барысында (ОНЖ, қан жүйесі, жүрек-тамырлар, бұлшық ет, тыныс алу ағзалары) жекелеген ағзаларға еңбек ету процессінің әсер етуін гигиеналық-физиологиялық зерделеудің қазіргі кездегі әдістері.
2. Дәрістің мақсаты: Студентерді ағзаның әртүрлі жүйелерінің қызметінің еңбек процесі факторымен таныстыру
3. Дәрістің тезистері:
Тыныс алу және жүрек қан тамыр жүйесінің реакциясын зерттеу әдістері: Пульс жиілігін анықтау қарапайым пальпаторлы әдіс арқылы,яғни сәулелі артерияны сипап сезу жолымен жүргізіледі. Өнеркәсіп жағдайындағы жұмыс уақытындапульс жиілігін анықтау үшін пульсотахометр приборын қолданады. Артериальді қысымды өлшеу үшін физиологиялық және клиникалық практикада тыныс приборларын қолданады.Ұзақ уақыт жұмыс істеген жағдайда ағзаның функционалдық жағдайын бақылау үшін ортастатикалық приборлар тиімді болып табылады және еңбек тәртібіне байланысты жүргізіледі. Бұл приборлар артериялық қысымда және пульс жилігін қарапайым өлшеуге қарағанда, ағзаның реакциясын нақты анықтауға мүмкіндік береді. Өкпе вентиляциясын анықтау. Өкпе вентиляциясы яғни ауа көлемін, бір минутта дем шығаруды стотционарлық жағдайда анықтау, дем шығарудағы ауаны құрғақ газды сағат арқылы көлемін тікелей анықтау үшін өткізеді. Өкпе вентиляциясын Дуглас әдісі арқылы анықтау прорезинді матадан тігілген арнайы газды қаптың көмегімен жүргізіледі, ол мундштукті-загубник, тыныс алу вентиляциясы және мұрын қысқышы немесе тыныс алу маскасымен қамтылған. Кеуде қуысын зеттей отырып бір минуттағы тыныс алу санын анықтауға болады. Бірақта өнеркәсіпте жұмыс уақытында бұл жолмен тыныс алу санын анықтау өте күрделі. Нақты нәтижені пневмокимогроф көмегімен алады. Певмокимогроф эластикалық ауалы камерадан тұрады, ол кеуделік және ішпен дем алуды жазып алғанда кеуде қуысының айналасы тығызданады. Марея барабанды резиналы трубка көмегімен Кимогрофта жазу жүргізеді. Тыныс алу тереңдігін анықтау үшін өкпе вентиляция шамасын бір минуттағы тыныс алу санына бөледі. Тікелей емес колориметрия әдісімен энергия шығынын анықтау, шығарылған ауа құрамында СО2 және О2 зерттеу жолы болып табылады. Дем шығарудағы ауадағы оттегі және көмірқышқыл газдың пайыздық мөлшерін анықтау кезінде, газоанализаторлық жүйе –«Спиролит», «спирометаболограф» қолдануы мүмкін. Тері температурасы және тері бөлінудің функциясын өлшеу. Бұл зертеу әдісі әр түрлі еңбек түрінде адамның жылу регуляция жүйесіне баға беру және ағзаның ортаға бейімделуін анықтау үшін қолданылады. Бұлшық еттің жұмысқа қабілеттілігін зерттеу. Күшін зерттеу келесі әдіспен жүргізіледі. Динамометрді екі рет қысқанда иық және буын бұлшық теттеріне масимальді күш түседі. Көбіне соңғы шыққан нәтиже маңызды болып табылады. Төзімділігін анықтау үшін уақыт белгіленеді, динамометр пружинасымен гальванометр стрелкасы 0.5 максимальді күш деңгейде ары карай ұстап тұруды жалғастыруға күші жетпейтіндей интенсивтілікте болады. Бұлшықет топтарыныі жұмысқа қабілектілігін анықтау үшін саусақты эргограф қолданылады. Жүйке жұйесінің функционалдық жағдайын зеттеу. Көзді электрлік сезім талдыққа анықтау. Бұл әдіс көру анализаторы арқылы электір тогын өткізген кезде фосфорлы деп аталатын жарық сезімін алуға негізделген. Фосфенді анықтау қарапайым хронаксиметр көмегімен жүргізіледі көру және есту мотролы реакция жылдамдылығын анықтау әмбебап хронорефлексометр приборымен жүзеге асады, бұл Ф.Ф. Эрисман атындағы Мәскеу гигиена институтының зерітханалы техникалы шеберлерімен және адамға латенті кезінде қозғалыс реакцияларын жауап ретінде көру, есту және жылу тітіркендіргішін анықтау үшін шығарылған. Саусақ треморын анықтау. Электротерометр ол-металды указка көмегімен пластикалы фигуралық паза арқылы жанасу санын көрсететін прибор. Пазаға указканың шетімен әр жанасуы электірлік тұйықталуына алып келеді, ол счетчикпен тіркеліп тұрады. Терінің сезгіштік табалдырығын анықтау –эстизиометрия-арнайы Вебер шкаласрлықының көмегімен жүргізіледі, қарапайым штангенциркулдің ағымының таралу дәрежесін фиксирлейді. Көру жылдамдылық қабылдауды зеттеу, краковты үрдісті жұмыста ауыр және жеңіл жүктемелі және манатондықтың тез анықталуға мүмкіндік береді. Бұл мақсатта сандарды табу тәсілі зерттеу корректурлы тәсілдер ұсынылған. Сандарды табу тәсілі келесі тәртіппен жүргізіледі: уақытша белгілеу,мұнда зерттелеттін адам Платонов кестесіндегі қарамен жазылған сандарды дауыстап атап шығады, ол бір қатарда (1-ден 25) кейінен барлық сандар, қызылмен жазылған сандар (24-ден 1) кері қатармен атайды. Коррекциялық әдісті арнайы тексте зеттелетін әріп есептелінеді және ерекшеленуімен аяқталады.
4. Иллюстрациялық материал: оқулықтар және оқу – әдістемелік құралдар.
5. Әдебиет:
