Кредит № 6

1. Тақырып №1 Көмір өнеркәсібіндегі еңбек гигиенасы.

2. Дәрістің мақсаты: Студенттерге ашық және жабық көмір өндірудегі технологиялық үрдістермен таныстыру, еңбек шарты мен еңбектік үрдістің сипатының байланысы кезіндегі қызметкерлердің денсаулық жағдайын көрсету, көмір өндірудегі қызметкерлердің жалпы және кәсіптік аурулардың профилактикасы туралы түсінік қалыптастыру.

3. Дәрістің мазмұны:

Көмір өнеркәсібі - ең маңызды ауыр өнеркәсіптің түрі, соған қоса, табылған орнын барлау, көмір өндіру оны байыту және брикеттеу.

Көмір пласттары-

Көмір ашық және жерасты әдістермен өндіріледі.

Жерасты көмір өндірудегі тазартылған және дайындалған өндірулер.

Жерасты көмір өндірудегі өндірістік үрдістер. Тау көліктері және механизмдері. Доғарылған балғалар. Қазу жұмысы кезіндегі еңбек механизациясының сатысы. Технологиялық үрдіс сипатының қызметкерлерге еңбек шартына әсері. Бұрғыжарғылау технологиясы кезіндегі өндірістік үрдістер. Өндіруді бекіту, коммуникацияны ұлғайту- жұмыстың ең ауыр түрі. Өндірудің комбайндық түрі. Шахталық көлік, оның негізгі түрлері. Забойлықжәне штректік конвейерлер. Қызметкерлерді қызмет орнына тасымалдау.

Шахтаның беткейіндегі көліктер мен құрал – жабдықтар.

Көмірді байыту.

Пультті басқару операторының, диспетчердің, машинисттің, аппаратшының еңбегі. Жерасты көмір өндірудегі жағымсыз себептер: Ауадағы газдық құрамының өзгерісі, жағымсыз микроклимат, ауаның шаңмен ластануы, күн сәулесінің, дірілдің, шудың болмауы және тағы да басқалар. Шахталық сулар. Бактериялық және саңырауқұлақтық флора. Негізгі жаымсыз әсер етуші себептер- біріншіден – метеорологиялық шарттар, ауаның шаңдануы, газдар, шу және діріл.

Тауда жұмыс істейтіндердің ауруы. Тыныс алу органдарының ауруы, суық тиюлік аурулар, тері және теріастылық жасунықтардың ауруы және жүйке жүйесінің аурулары жатады. ВУТ ауруының көрсеткіштері.

Кәсіптік аурулары- пневмоканиоздар, шаңдық этиологияның созылмалы бронхиті, өкпе эмфиземасы, діріл ауруы, кохлеарлы неврит және тірек- қимыл аппаратының аурулары.

Еңбек шартын регламенттейтін және денсаулықты қорғау жөніндегі нормативтік құжаттар. Жерасты өңдеудегі адам өмірін қамтамасыз ету.

Өндірістік үрдістердің механизациясы мен автоматизациясы. Шу және дірілмен күресу. Рационалдық жарықтандыру. Жеке бас қорғаныш заттары. Өндірістік- тұрмыстық қамтамасыз етілулер.

4. Иллюстрациялық материал: презентация

5. Әдебиеттер.

Негзгі:

1. Гигиена труда. Оқулық (С.В.Алексеев, В.Р.Усенко). М-Медицина.-1988

Қосымша:

1. Российская энциклопедия по медицине труда. Н.Ф.Измерова. М.-Медицина.-2005-655б.

2. Руководство по гигиене труда. Т.1, 2. Н.Д.Измерова.М.Медицина.-1987.

3. Карабалин С.К. Медицина труда. Т1,2.Алматы-2010. 320 и 372 б.

Бақылау сұрақтары

1. Қандай көмір өндірудің әдістерін білесің?

2. Көмірдің орналасуына байланысты қандай пласттарды білесің?

3. Көмірлік шахтадан қандай өндірілулерді білесің?

4. Жерасты көмір өндіруде қандай тау машиналарының түрлерін білесің?

5. Бұрғыжарғылау технологиясы кезінде қандай жұмыс түрі жүргізіледі?

6. Шахталық көлікке нелер жатады?

7. Шахтаның бетінде қандай әдістер жүргізіледі?

8. Шахтадағы ауа қандай газдармен ластанады?

9. Шахтада түзілетін шаңның құрамына қандай құрамбөліктер кіреді?

10. Шахтадағы зиянды және қауіпті себептер шу мен діріл...

11. Тауда жұиыс істейтіндердің негізгі кәсіптік ауралары...

12. Ашық көмір өндіру: ашық көмір өндіруде қандай механизмдер жұмыс істейді?

13. Ашық көмір өндірудің өндірістің ортасындағы жағымсыз себептер қандай?

1. Тақырып №2. Металлургия өнеркәсібіндегі еңбек гигиенасы.

2. Дәрістің мақсаты: Студенттерге түсті металл және қара металлургияда жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбек шарты және негізгі өндірістік үрдістерді таныстыру,сонымен қатар сол жердегі қызметкерлердің денсаулығына әсер ететін зиянды және қауіпті себептердің алдын алу және олардың денсаулыққа әсері.

3. Дәріс мазмұны.

Металлды алу әдісіне қарай металлургияның түрлері:

А) Пирометаллургия - от арқылы металды бөліп алу

Б) Гидрометаллургия - руд реактивтерін өңдеу жолымен металды бөліп алу

В) Электрометаллургия - электролиз жолымен электропештнрде металдарды бөліп алу

Металдарды балқысту алдындаа бөлшектеу. Окатыш агломерациясымен өндірілуі. Осы үрдістер кезіндегі негізгі зияндвр. Коксо химиялық өндірілулер. Коксо химияның өнімдері мен негізгі зиянды және қауіпті өндіретін себептер.

Домендік өндірілулер, негізгі зияндары. Домендік пеште жұмыс істеудің принциптері. Чугунды құю және қалдықтарды түйіршіктеу.

Сауықтыру шаралары.

Болатты өндіру: мартен пеші,конвекторлар мен электродоғалы пештер. Болатты балқытудың сатылары. Болатты құю. Зиянды және қауіпті өндірістік себептер. Кәсіптік ауру. Алдын алу шаралары.

Екіншілік қара металлды қайта өңдеу. Өтке қарсы заттарды өндіру.

Аллюминий өндіру. Глиноземді өндіру. Негізгі зияндары. Глиноземді электролитикалық жаю. Ванна-электролизермен жұмыс істеудің принциптері. Аллюминийді электорлиздеу кезіндегі негізгі зияндар. Алюминийді шақпақтау және құю.

Мыс өндіру. Шихтаны күйдіру және дайындау; штейнге дұрыстау; мысты қалдық мыстан желдету(конвектирлеу); мысты құю, мысты шақпақтау. Шахталық пештер, көрініс беретін пештер, электротермиялық пештер. Еңбек шарты мен негізгі зияндар.Мысты электролитикалық шақпақтау. Мысты алу кезіндегіжанама өнімдер. Қызметкерлердің ауруы, алдын алу шаралары.

Қорғасынды өндіру.Агломерацияға концентраттарды дайындау. Қорғасынды балқыту. Қорғасынды шақпақтау. Қорғасынды құю. Негізгі зияндар. Қоспалар мен құрамдары сәйкес келетін өнімдер.

Құрамында қорғасын болатын екіншілік шикізат. Қызметкерлердің ауруы. Алдын- алу шаралары. Қорғасынның интоксикациясы.

Мырышты өндіру. Концентраттарды күйдіру. Электролиз. Балқыту мен құю. Негізгі зияндар. Алдын алу шаралары. Қызметкерлердің ауруы.

4. Иллюстрациялық материал: презентация

5. Әдебиет

Негізгі:

1. 1.Гигиена труда. Оқулық. Н.Ф.Измеров, В.Ф.Кириллов. М.-ГЭОТАР.-2008,

2. 2.Алексеев С.В.,Усенко В.Р. Гигиена труда. Оқулық-М.-Медицина.-1988.

3. 3.Руководство по гигиене труда. Т.1,2. Н.Ф.Измерова. М.Медицина-1987.

Қосымша:

4. Росийская энциклопедия по медицине труда. Н.Ф.Измеров. М-Медицина-2005-655б.

5. Рукрводство к профилактическим занятиям по гигиене труда. В.Ф.Кириллов.М.-Медицина.-2008.

6. Тоғызбаева К.К., Байсеркин Б.С. ҚР ірі өнеркәсіп салаларындағы еңбек гигиенасы. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы-2010.

Бақылау сұрақтары:

1) Сізге металлургияның қандай формалары белгілі?

2) Металды балқыту алдында неліктен шихтаны бөлшект

Ейді?

3) Шихтаны бөлшектеудің қандай түрлерін білесің?

4) Кокс-көмір туралы не білесің?

5) Домен пешінде не алынады?

6) Домен пешінде жұмыс істеудің принциптері?

7) Мартен пешінде не алынады?

8) Конвекторда не алынады?

9) Легирленген болат дегеніміз не?

10) Агломерациялық, коксохимиялық және болат балқыту өндірісіндегі негізгізияндар?

11) Глиноземді қалай өңдейді?

12) Аллюминийді электролиздеу үрдістері?

13) Аллюминийді электролиздеу кезіндегі негізгі зияндары?

14) Штейнге мыстың концентрациясын балқыту дегеніміз не?

15) Мысты электролиздік шақпақтау

16) Мысты алу кезіндегі негізгі зияндар

17) Қорғасынды шақпақтау. Қауіпті зияндары.

18) Қорғасынды өндірудегі қызметкерлердің ауруы

19) Қорғасындық интоксикацияның алдын алу

20) Түсті металлды өндіру кезіндегі күкірт газының жалпы зияны

1. Тақырып №3: Машина өндіру саласындағы еңбек гигиенасы

2. Дәріс мақсаты: -Машина өндірудегі әр түрлі өндіріспен студенттерді таныстыру

-Олардың зиянды жәнеқауіпті факторларын үйрету

-Машина өндірудегі жұмыскерлердің денсаулығын бақылау

3. Дәріс мазмұны:

- машина өндіру және оның дамуы

- машина өндірудің стадиясы мен механизмі. Литейлік, кузнечно-прессорлық, термиялықцех

- машина өндірудегі жағымсыз факторлар

- Литейлік өндіріс, оның негізгі этаптары.

Литейлік өндірістің 2 тобы бар. Вагранка және оның жұмыс істеу үрдісі. Электрлік пештер. Негізгі зиянды және қауіпті факторлар. Литейлік өндірістің түрі, формасы, кокильдің литейлік жұмыс кезінде қабылдануы. Литейлік орталықтандыру. Литейлік қысым..

Литейлік отливкада зиянды заттарды тазалау. Кәсіби аурулар. Кәсіпкерлерді сауықтыру жолдары.

Механикалық цехтер мен олардағы өндірістік үрдістер.

Металл кесудегі құралдарды дезинфекциялау токарлық және фрездік станоктар арқылы жұмыс. Жағылмалы-салын сұйықтық. Эргономиканың мағынасы онымен бір адамның көптеген станоктармен жұмыс істегендегі негізгі аурулары. Кәсіпкерлердің механикалық цехтардағы ауруларға қарсы профилактикалық емі.

-Жинақ механикалық цехтардағы сваркелік жұмыс. Сваркенің түрлері. Алда тұрған және тез сіңетін заттар. Дугалық стабилизаторлы разрядтар. Шығу тегіне байланысты электродтарды бөлу. Плазмалық сварке. Электршлакты сварке электрсәулелі және лазерлік сварке қатынас сваркесі.

Сварке кезіндегі негізгі және қауіпті факторлар, кәсіби аурулары, қорғану тәсілдері.

- Беріштеудің үрдісі, негізгі қауіптілігі.

- Лак бояуларын, сұйықтықтарды жағу, әртүрлі металлдық жағындылар (Гальвоникалық әдіс, шаңдау әдісіндегі металлизация, диффузды жағындылар) металлдық, фосфаттық жолмен жағындылардың зияндылығы.

- Металлмен жағынды жасаудағы негізгі қауіптілік. Қауіптілігімен күрес. Қорғану үрдісі.

4. Иллюстрациялық материал. еңбек гигиенасы бойынша оқулықтар және оқу-әдістемелік құралдар.

5. Әдебиет:

Негізгі:

1. Гигиена труда. Оқулық. Н.Ф. Измеров, В.Ф. Кириллов. М.-«ГЭОТАР», 2008.

2. Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Оқулық. М., Медицина, 1988.

3. Руководство по гигиене труда. Т. I, II. Н.Ф. Измеров. М.-1987.

4. Измеров Н.Ф., Каскаров А.А. Медицина труда. Введение в специальность. М.-«ГЭОТАР».-2002, 390 б.

5. Руководство по профессиональным болезням. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-1996.

6. Российская энциклопедия по медицине труда. Н.Ф. Измерова. М.-Медицина.-2001.

Қосымша:

1. «Еңбек жағдайының қауіптілігі және зияндылық көрсеткіші бойынша еңбек шарттарының класификациясы, гигиеналық бақылау критериі, еңбек үрдісінің қауыртылығы мен ауырлығы» ҚДСМ ҚР,№1.04.001.-2000, 30.11.2000 ж.

2. Измеров Н.Ф. Актуальные проблемы медицины труда и промышленной экологии.//Медицина труда и промышленная экология.-2002-№3, б.1-8.

Бақылау сұрақтары:

1. Машина өндірудің этаптары мен механизмі

2. Литейлік өндіріс оның этаптары

3. Литейлік әдіс. Қалдықтарды тазалау және қайта өңдеу.

4. Литейлік цехтағы негізгі қауіпті факторлар және аурулар

5. Механикалық цех. Металлдарды станоктар арқылы қайта өңдеу

6. Жаққыш-салқын сұйықтықтар

7. Жинақтық механикалық цехтар. Сварелік жұмыс сваркелік қысым.

8. Тез сіңетін және алда тұрған заттар дегеніміз не? Дугалық стабилизаторлардың разрядтары.

9. Негізгі қауіпті және зиянды заттардың сварке кезіндегі факторлары.

10. Лак бояуларымен жағынды жасау, жағынды жасаудағы шығатын заттар зияндылығы.