Фонема

Әр тілдің дыбыстық құрамы белгілі бір дыбыстардың көлемінен құралады.

Фонема – тілдің ең кіші, әрі қарай бөлінбейтін дыбыстың бөлшегі. Фонема дыбыстың барлық қасиеттерін біріктіретін абстрактылы ұғым. Фонема сөздердің дыбыстық құрамын анықтайды, сөздерді айыруға көмектеседі. Мысалы: тан – таң, sit – pit.

Фонема туралы айтқанда біз оны жеке дыбыс ретінде қарастырамыз. Бірақ сөз аяғында белгілі дыбыс бірдей айтылмайды. Дыбыстың өзгеруі сөздегі орнына қасындағы дыбыстарға және екпінге байланысты. Сондықтан дыбыс аллафондар түрінде қолданылады. Аллафон дегеніміз дыбыстың варианттары. Мыс: ма – мо.

Бірінші сөзде m дыбысы нейтральды, онан кейін а дыбысы тұр, ал екінші жағдайда [m] дыбысынан кейін еріндік о дыбысы тұр сондықтан м дыбысын айтқанда ерін де қатысады.