2015-06-24
930
1.баларды физикалық тәрбиелеуді және шынықтыруды ұйымдастырудың схемасын құрастыру.
1-ші топтағы балалар – дені сау
2–ші топтағы балалар -әлсіз миопиялары бар, физикалық дамуы тежелген, жиі әрі ұзақ ауыратын балалар.
3 –ші топтағы – сколиозы бар
2.Схеманы құрастыру барысында мынандай сұрақтыр астарлану керек:
- денсаулық тобының балалары қандай физикалық тәрбиелеу топтарына жататындығы
- пайдалануға болатын физикалық тәрбиелеудің заттары, формалары әдістері және шынықтыруы
3. жоғарыда ұсынылған сұрақтардың әрқайсысын аргументтеп, схемаларын жазбаша ұсыну қажет.
6. Тапсыру мерзімдері бөлім бойыншааралық бақылау жүргізгенге дейін
7. Бағалау критерийлері
| Сапа критерийі | Бағалар | ||||
| Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз | ||
| құрастырылған схемалар саны | |||||
| сұрақтарды астарлау толықтығы | 90- 100% | 75-89% | 50-74% | 0-49% | |
| Тапсырманы орындау барысында қателіктер мен кемшіліктер | Студент өзі жөндеген принципиал ьды емес дәлкелеушілік-тері | Студент өзі түзеген принципиальды емес дәлкелмеушілігі немесе приципальды қателері | Студент оқытушының көмегімен жөндеген принципиальды емес немесе дәлкелеушіліктері принципиальды қателері | Өрескел қателер | |
| Жағдайлық есептерді шешу кезінде қолданылған әдебиет көздері | Оқулықтар, монографиялар, Интернет көздері | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар, кезеңдік баспалар, Интернет көздері | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар | Жалпы гигиена бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар | |
| Схемаларды құрастыру | Схеманы өз бетімен барлық мәліметтерді толық талдай отырып, анық негізделіп жасалған | Схеманы оқытушының көмегімен барлық мәліметтерді толық талдай отырып жасалған, жеке сұрақтары негіздеуді талап етеді | Схемаларды құрастыруға қиналды, оқытушының көмегі, жеке сұрақтар бойынша оқытушының көмегіне жүгінді | Схеманы қ кезінде оқытушының көмегінсіз құрастыра алмады | |
8. Әдебиет
|
|
|
1. Аликеева Г.М., Рузуддинова Г.Т. Оқу құралы «Су гигиенасы» Алматы, 2006 ж. 74 б.
2. Амрин М.К. Ауалық ортаны гигиеналық бағалау. – Алматы 2004, ж. – 65 б.
3. Кенесариев Ү.И., Жакашов Н.Ж. Медициналық жоғарғы оқу орындары мен колледждерге арналған оқулық«Экология және халық денсаулығы». Алматы: «Ғылым», 2002. – 216 с.
|
|
|
4. Тамақтану: Жалпы гигиена бойынша медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. І-бөлім. Кенесариев Ү.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. / Алматы, 2006.-160 бет.
5. Радиациялық гигиена. Оқу құралы. Кенесариев Ү.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Жоламанов М.Е., Рузуддинова Г.Т. - Алматы, 2004, 169 б.
1. Гигиена оқулығы. Ү.И. Кенесариевтің баспасымен Алматы 2010 ж
9. Бақылау
Сұрақтар
1. Денсаулықты сақтаудың және нығайтудың тиімді әдістері, балалар организмдерінің анатомо-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты аурулардың алдын-алу. Физикалық және нервтік психикалық дамуға, қимыл анализаторының қалыптасуына және негізгі физикалық сапаларға, қолайсыз факторларға арнайы емес төзімділігіне, органдар мен жүйелерге, терморегуляция реакциялардың функционалдық жағдайына Балалар денсаулығына физикалық тәрбиелеудің әсері.
2. Патологияалды жағдай ретінде гипокинезия және гиперкинезия.
3. Физикалық тәрбиелеудің ұстанымдары. Физикалық тәрбиелеудің заттары және формалары.
4. Мектепке дейінгі және мектеп мекемелеріндегі физикалық тәрбиелеуді ұйымдастыру. Организмнің функционалдық мүмкіншіліктерін бағалау әдістері.
5. Физикалық тәрбиелеудің топтары.
6. Физикалық тәрбиелеуді медициналық бақылау.
7. Шынықтыру физикалық тәрбиелеудің бір бөлігі ретінде. Организмді арнайы және арнайы емес шынықтыру, Шынықтырудың негізгі ұстанымдары.
8. Арнайы шынықтыру процедуралары: гимнастика, массаж, ауалық және жарықтықауалық ванналар, су процедуралары, ультракүлгіндік сәулелену,- және оларды жүргізу әдістері.
№11. Тақырып. Еңбекке тәрбиелеу және оқытуды ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар. Жасөспірімдерге дәрігерлік-кәсіптік кеңес беру-2 сағат
2. Мақсаты Жасөспірімдерді кәсіби жарамдылыққа анықтау әдістерімен және ұстанымдарымен танысу және жасөспірімнің денсаулық жағдайына және функционалдық мүмкіншіліктеріне сәйкес кәсіпті таңдауға ұсыныстар беруге үйрену,
3. Тапсырма 1.Ұсынылған Әдебиет бойынша материалдарды талқылау;
2. Дені сау жасөспірімдер мен созылмалы және кейбір функционалдық ауытқулары бар жасөспірімдерге ДКК (дәрігерлік кәсіби кеңес) схемасын жүргізу.
4. Орындау түрі оқу-зерттеулік тапсырмалар
5. Орындау критерийлері ДКК-ны жүргізу схемасы: дені сау жасөспірімдердер
· Көрудің бұзылыстары бар жасөспірімдерде
· Омыртқа жотасының қисаюы және жалпақ табанды
· ЛОР-мүшелерінің аурулары
· ОЖЖ-ң функционалдық бұзылыстары
2. Схеманы құрастыру барысында келесі сұрақтар астарлану керек:
- ДКК-ны жүргізу мерзімдері, мамандар құрамы
- негізгі, маңызды қызметтерінің қажетті даму деңгейі.
- белгілі бір кәсіп үшін ОЖЖ-ң оптимальді, жеке-типологиялық қасиеттері және жеке адамның мінез ерекшеліктері.
- организмнің жас ерекшеліктерін есептеу
- кәсіптің ерекшеліктері, талап сипаты организмнің түрлі еңбектеріне қойылатын талаптар.
- еңбектің қолайсыз фактоларының әсерінен созылмалы аурулардың және функционалдық ауытқулардың ерекшеліктері, кәсіптегі еңбекке қарсы көрсеткіштер
|
|
|
3. жоғарыда көрсетілген сұрақтар бойынша әр сұрақты аргументтеп. схема ұсыну.
6. Тапсыру мерзімдері бөлім бойынша аралық бақылауға дейін
7. Бағалау критерийлері
| Сапа критерийі | Бағалар | ||||
| Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз | ||
| Құрастырылған схема саны | |||||
| Сұрақтарды астарлау толықтығы | 90- 100% | 75-89% | 50-74% | 0-49% | |
| Тапсырманы орындау барысындағы қателіктер мен кемшіліктер | Студент өзі жөндеген принципиаль-ды емес дәл келеушіліктер | Студент өзі түзеген принципиальды емес дәл келмеушілігі немесе приципальды қателері | Студент оқытушының көмегімен жөндеген принципиальды емес немесе дәл келушіліктері принципиальды қателері | Өрескел қателер | |
| Қолданылған әдебиет көздері | Оқулықтар, монография-лар, Интернет көздері | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар, кезеңдік баспалар, Интернет көздері | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар | Жалпы гигиена бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар | |
| Схемаларды құрастыру | Схеманы өз бетімен барлық мәліметтерді толық талдай отырып, анық негізделіп жасалған | Схеманы оқытушының көмегімен барлық мәліметтерді толық талдай отырып жасалған, жеке сұрақтары негіздеуді талап етеді | Схемаларды құрастыруға қиналды, оқытушының көмегі, жеке сұрақтар бойынша оқытушының көмегіне жүгінді | Схеманы құрастыру кезінде оқытушының көмегінсіз құрастыра алмады | |
8. Әдебиет
1. Аликеева Г.М., Рузуддинова Г.Т. Оқу құралы «Су гигиенасы» Алматы, 2006 ж. 74 б.
2. Амрин М.К. Ауалық ортаны гигиеналық бағалау. – Алматы 2004, ж. – 65 б.
3. Кенесариев Ү.И., Жакашов Н.Ж. Медициналық жоғарғы оқу орындары мен колледждерге арналған оқулық«Экология және халық денсаулығы». Алматы: «Ғылым», 2002. – 216 с.
|
|
|
4. Тамақтану: Жалпы гигиена бойынша медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. І-бөлім. Кенесариев Ү.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. / Алматы, 2006.-160 бет.
5. Радиациялық гигиена. Оқу құралы. Кенесариев Ү.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Жоламанов М.Е., Рузуддинова Г.Т. - Алматы, 2004, 169 б.
6. Гигиена оқулығы. Ү.И. Кенесариевтің баспасымен Алматы 2010 ж
9. Бақылау
Сұрақтар
1. Еңбекке тәрбиелеу және оқыту
Өсіп келе жатқан организмге еңбектің әсері, балалар мен жасөспірімдер еңбегінің функционалды қалыптасу жүйесінің ерекшеліктері.
Еңбетік тәрбиелеу және оқытудың физиологиялық-гигиеналық ұстанымдары.
Оларды ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптары
· Жасөспірімдер организміне кәсіби-өніркәсіптік факторлардың әсері.
· Кәсіби оқытуды ұйымдастырудың ұйымдастыру.
2. Жасөспірімдерге кәсіби бағыт жүргізу және дәрігерлік-кәсіби кеңес беру.
· Кәсіби бағыт түсінігі. Кәсіби бағыттаудың негізгі аспектілері: әлеуметті-экономикалық, психологиялық, медициналық.
· Кәсіби бағыт жүйесінде дәрігерлік-кәсіби (ДКК) кеңесінің орны.
Жасөспірімдердің еңбегін қорғау туралы ҚР-ң заңнамасы. Кәсіби жарамдылық және оны анықтайтын факторлар: кәсіпті таңдауда негізігі кәсіби маңызды қызметтердің ролі, патологиялық процестердің ағымын, еңбек процесіндегі реакцияларды және еңбекке бейімділігін анықтайтын, жасөспірімдік-бозбалалық кезеңдегі анатомо-физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерді тіркеу. ДКК толық жүзеге асыруға керекті білімдер мен ақпараттар. Созылмалы аурулары бар және кейбір функционалдық ауытқулары бар жасөспірімдерге ДКК.
№ 12 Тақырып Мектептердегі және бала бақшалардағы емдік профилактикалық және санитарлық гигиеналық шараларды ұйымдастыруды дәрігерлік бақылау- 2сағат
Мақсаты: Балалар мекемелерінде жүргізілетін медициналық шаралардың негізгі аспектілерімен танысу.
СӨЖ бойынша тапсырма:
1. Ұсынылған әдебиеттер бойынша тақырыпты талқылау. Жаңа ақпарат көздерін іздестіру.
2. «Бақылау» бөлімінде ұсынылған сұрақтардың біреуіне реферат құрастыру
3. Оқулықтар мен ойыншықтарды бағалау.
Орындау формасы: реферат,оқу-зерттеулік тапсырмалар.
Рефератты орындау критерийлері:
1. Реферат «Бақылау» бөлімінде ұсынылатын сұрақтар бойынша тақырыптардың негізгі аспектілерін қамтуы керек.
2. Рефераттың көлемі 7-8 баспа беттен аспауы керек.
3. Рефераттың құрамында титулдық бет, мазмұны, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі болуы керек.
4. Кіріспеде рефераттың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері қарастырылады, негізгі бөлімінде тақырыптың мазмұны ашылады, қорытындыда айтылған мәліметтер қорытындыланып, ұсыныстармен тұжырым беріледі.
5. Ең жаңа әдебиет көздеріне ерекше мән беріліп, бір емес, бірнеше әдебиет көзі пайдаланылған болуы керек.
6. Реферат кестелермен, графиктермен, суреттермен және т.б. көркемделуі керек.
Оқулықтар мен ойыншықтарды бағалау
Былай болу керек:
1. Ойыншықтар мен оқулықтардың барлық мүкін болатын параметрлерін бағалау.
2. Нормативтен ауытқыған ойыншықтар мен оқулықтарды пайдалану барысында мүмкін болатын зиянды әсерлердің және оқулықтар мен ойыншықтардың гигиеналық талаптарға сәйкестігі туралы қорытынды құрастырылды.
3. Анықталған кемшіліктер бойынша ұсыныстар берілді.
Тапсыру мерзімдері: Бөлім бойынша аралық бақылауға дейін.
Рефератты бағалау критерилері:
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағатта-нарлық | Қанағатта-нарлықсыз |
| Реферат мазмұнының тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге негізінен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі толық емес |
| Тақырыпты ашуы мен қолданылған әдебиет көздерінің толықтығы | Тақырып толық ашылған, қазіргі әдебиет көздері жеткілікті мөлшерде қолданылған | Тақырып ашылған, дегенмен кейбір жағдайлар анықтауды қажет етеді, негізгі әдебиет көздері қолданылған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, негізгі әдебиет көздерінің барлығы қолданылмаған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, қоданылған әдебиет көздері аз |
| Материалды қорытындылау және қысқаша тұжырымдар жасай білуі | Материал қорытындылан-ған, анық және түсінікті тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, анық тұжырым жасалған | Материал қорытындылан-ған, бірақ тұжырым тым үлкен, анық емес | Материал қорытындылан-баған, тұжырым жоқ |
| Көркемделуі, олардың ақпараттылығы | Ақпараттылық сапасы жоғары | Ақпараттылығы бар, сапасы жақсы | Ақпараттылығы жеткіліксіз | Ақпараттылығы жоқ |
| Рефераттың рәсімделуінің қойылған талаптарға сәйкестігі | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталған | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталмаған |
- Оқу зерттеулік тапсырмалар
| Сапа критерийлері | Бағалар | |||
| Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Дұрыс жауаптар саны | 90-100% | 75-89% | 50-74% | 0-49% |
| Тапсырманы орындау кезінде жіберілген қателер мен дәлкелмеушіліктердің сипаты | Студент өзі жөндеген принципиальды емес дәлкелмеушілік-тері | Студент өзі жөндеген принципиалды емес дәл кел-меушіліктері немесе принци-пиалды қателер | Студент оқыту-шының көмегімен жөндеген принци-пиалды емес дәлкелмеушіліктер немесе принци-пиалды қателер | Өрескел қателіктер |
| Жағдайылық есептерді шешу кезінде қолданылған әдебиет көздері | Оқулықтар, жетекшіліктер, монографиялар, Интернет көздері, нормативтік құжаттар | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойы-нша оқулықтар, кезеңдік баспа-лар, Интернет көздері, норма-тивтік құжаттар | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар | |
| Қорытынды мен ұсыныстарды құрастыру | Қорытынды барлық мәліметтерді қолдана отырып өз бетімен жасалған, жақсы негізделген | Қорытынды барлық мәлі-меттерді қолдана отырып оқытушының көмегімен жасалған, жеке-леген сұрақ-тары негіздеуді қажет етеді | Материалды жүйелендіруде қиналды, оқытушының көмегін қажет етті | Оқытушының көмегінсіз материалды жүйелендіре алмады |
Ұсынылатын әдебиеттер:
Негізгі:
1. Гигиена /Под ред акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.: ГЭОТАР Медицина,2000.- С.458-461.
2. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене детей и подростков /Под ред В.Н.Кардашенко. - М.:Медицина, 1983. - С.142-169.
3. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков. - М.: Медицина,2001. – С.276-302.
Қосымша:
1. Пивоваров Ю.П., Гоева О.Э.,Величко А.А. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене.- М.: Медицина, 1983.- С.217-222.
2. Санитарно-эпидемиологические требования к устройству и содержанию дошкольных организаций от 4.07.03г. № 2.01.017.03.
3. Санитарно-эпидемиологические требования к устройству, содержанию и условиям обучения в общеобразовательных и интернатных организациях № 2.01.015.03.
Бақылау
Сұрақтары:
1. Балаларға медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру.
2. Мектепке дейінгі балалар мекемелеріне көмек көрсететін дәрігер мен медперсоналдың алдын-алу жұмыстарының әдістері мен мазмұндары.
3. Мектеп дәрігерлері мен мейірбикелермен ұйымдастырылатын санитарлық-гигиеналық және алдын-алу шаралары:
· күн тәртібін және оқу-тәрбиелік үрдісті бақылау
· балалардың физикалық тәрбиелеуін және шынықтыруын бақылау
· жасөспірімдерге дәрігерлік –кәсіби кеңес беруді, еңбектік тәрбиелеуді және оқытуды бақылау
· балалар болатын мектепке дейінгі және жалпы білім беретін мекемелердегі жағдайды бақылау
· тамақтануды ұйымдастыруды және толыққұндылығын бақылау
· эпидемияға қарсы жұмыстар
4. балалар заттарына, кітаптарға, қондырғыларға, жиһазға қойылатын гигиеналық талартарды бақылау
5. Балаларды санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылықпен қамтамасыз етуге санитарлық бақылау жүргізу.
6. СЭМ-гі балалар мен жасөспірімдер дәрігер жұмысының негізгі бағыттары.
№ 13 Тақырып. Еңбектің кернеулігі мен ауырлығын гигиеналық бағалау.Өндірістік шаршау мен еңбек үрдісімен байланысты аурулардың алдын алу -2 сағат
Сабақтың мақсаты: Негізгі түсініктермен танысу:еңбектің ауырлығы,қауірттілігі және өндірістік шаршауды алдын-алу мақсатында оларды бағалау әдістері.
СӨЖ бойынша тапсырма:
1.Ұсынылған әдебиеттер бойынша материалдарды талқылау, жаңа ақпараттарды іздеу.
2. Әр-түрлі кәсіппен айналысатын жұмысшылардың жұмыс ауырлығы мен қауірттілігін бағалауға ситуациялық есеп құрастыру.
Орындау формасы: ситуациялық есептерді құрастыру
Орындау критерилері:
6. Тапсыру мерзімі: Бөлім бойынша рубеждік бақылауға дейін
Бағалау критерийлері
1. 4-есеп құрастырылу керек, әр есепте түрлі кәсіптегі еңбектің ауырлығы мен қауірттілігін негізгі ұстанымдары анықталу керек.
2. Есеп шарттарында мыналар ұсынылу керек:
· Еңбектің ауырлық және қауірттілік дәрежесінің эргометриялық және физиологиялық көрсеткіштері кәсіптегі жұмысшы еңбегінің ауырлық мен қауірттілік дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді
· Осы факторлардың әсерінен организмнің өзгеруі және аурудың себебін болжамдауға және емдік-профилактикалық шараларды анықтауға.
· Тапсырмаға сұрақтар осы сұрақты шешіп отырған адамның кәсіптегі физикалық және нервтік-эмоционалдық жүктемелерді анықтауға, олардың әсері жағымсыз жағдайларға әкелуі, алдын алу шаралары немесе олардың әсерін азайту, осыларға байланысты білімін анықтауға бағытталу керек. 4. Есепті шығаруға эталондар ұсынылу керек.
6. Тапсыру мерзімі: күнтізбелік-тақырыптық жоспарға байланысты.
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз |
| Құрастырылған есептер саны | ||||
| Есеп талабы, сұрақтары | Тақырыпты түгелдей ашады | Тақырыптың негізгі аспектілерін ашады | Тақырыптың тек арнаулы аспектілерін ашады | Тақырыптың 1-2 аспектісін ашады |
| Есептегі ақпараттар | Қолда бар мәліметтер арқылы есептеу немесе аналитикалық жолмен есептеу арқылы алынады немесе дайын | Дайын | Дайын | Дайын |
| Ситуациялық есептерді шешуге арналған әдебиет көздері | Оқулықтар, жетекші құралдар, монографиялар, интернет көздері | Жалпы гигиена және басқа да гигиена туралы пәндер, периодика, интернет құралдары | Оқытушы ұсынған Жалпы гигиена және басқа да гигиена туралы пәндер | Оқытушы ұсынған Жалпы гигиена оқулықтары |
| Есепті құрастырған кездегі қателіктер мен кемшіліктер | Жоқ | Студенттің өзі жөндеген маңызды немесе маңыздылығы төмен қателіктер | Студент оқытушының көмегімен жөндеген маңызды немесе маңыздылығы төмен қателіктер | өте үлкен қателіктер |
| Есептерді шешу эталоны | Есепте берілген сұрақтардың барлығы толық қамтылған | Есепте берілген сұрақтардың 75%-і қамтылған | Есепте берілген сұрақтардың 50%-і қамтылған | Жауап берілген жоқ |
| Есепті құрастыру деңгейі | шығармашылықты | репродуктивті | репродуктивті | репродуктивті |
7. Бағалау критерийлері
Ұсынылған әдебиеттер:
Негізгі:
1. Гигиена / Под ред. акад. РАМН Г.И. Румянцева. - М.:ГЭОТАР Медицина,2000. – С.483-494.
2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека. – М.:Издательский центр «Академия»,2004.- С.311-314.
3. Гурова А.И, Горлова О.Е. Практикум по общей гигиене М., Изд. Университета дружбы народов, 1991-С. 153-158.
Қосымша:
1. Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда, М.: Медицина, 1988-С.25-70.
2. Приказ МЗ РК № 243 «О порядке проведения предварительных и периодических медицинских осмотров работников, подвергающихся воздействию вредных, опасных и неблагоприятных производственных факторов и определения профессиональной пригодности»
3. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене труда. /Под ред. В.Ф.Кириллова. – 2-е изд., перераб. и доп. -М.: Медицина, 2001. – С.44-88.
4. Санитарные правила и нормы по гигиене труда в промышленности, часть 1, Омск – ИПК «ОМИЧ», 1995, с.479.
Бақылау:
· Сұрақтар
1. Физиологиялық еңбектегінегізгі сұрақтар. Еңбек түрлері және оны сипаттайтын еңбек үрдісінің факторлары.
2. Физикалық және ақыл-ой жұмысы кезінде түрлі органдар мен жүйелердің функционалдық өзгерістері.
3. Еңбектегі динамикалық стереотиптің ролі.
4. Күн және апта бойындағы еңбекке қабілеттілік және оның динамикасы. Шаршағыштық және қажу.
5. Еңбекке қабілеттілікті анықтайтын физиологиялық әдістер.
6. Еңбектің ауырлығы мен қауірттілігі туралы түсінік. Жұмыс ауырлығы мен қауірттілігінің эргометриялық және физиологиялық критерийлері. Жұмыс ауырлығы мен қауірттілігін бағалау.
7. Өндірістік қажудың алдын-алу шаралары: жүктемені нормалау, өндірістік ортаны оптимизациялау, еңбек үрдістерін автоматизациялау және механизациялау, жұмыс орындарын, жұмыс позаларын және қимылын, қондырғыларын, еңбек пен демалудың рационалды тәртібін, өндірістік дене шынықтыруды психофизиологиялық жүктемелерді азайтуды ұйымдастыру
8. Бұлшық етке статикалық, динамикалық жүктемелердің тым көп түсуі, нервтік-психикалық жүктемелердің көп түсуі, жеке органдар мен жүйелердің тым қауірттенуі, гиподинамия, еңбектің бір сарындылығы еңбек үрдістерімен байланысты ауруларға әкеледі. Алдын алу.
9. Өндірістік жарақаттану, негізгі себептері. Алдын-алушаралары.
№ 14 Тақырып. Өндірістік улардың әсерінің жалпы заңдылықтары. Токсигенділігін және қауіптілігін бағалау -2 сағат.
Мақсаты: Өнеркәсіптік улар жөнінде, улылығы мен қауіптілігін анықтайтын параметрлер жөнінде жалпы түсініктер алу.
СӨЖ бойынша тапсырма:
1.Ұсынылған әдебиеттер бойынша материалды талқылау,жаңа ақпарат іздеу.
2. Улардың улылығы мен қауіптілігі бойынша реферат пен ситуациялық есеп құрастыру.
Орындау формасы: «Өнеркәсіптік улардың токсикалылығы мен қауіптілігін бағалау » тақырыбына реферат жазу немесеситуациялық есептерді шешу.
Орындалу критерийі:
· Реферат
1. Реферат «Бақылау» бөлімінде ұсынылатын сұрақтар бойынша тақырыптардың негізгі аспектілерін қамтуы керек.
2. Рефераттың көлемі 7-8 баспа беттен аспауы керек.
3. Рефераттың құрамында титулдық бет, мазмұны, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі болуы керек.
4. Кіріспе де рефераттың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері қарастырылады, негізгі бөлімінде тақырыптың мазмұны ашылады, қорытындыда – айтылған мәліметтер қорытындыланып, ұсыныстармен тұжырым беріледі.
5. Ең жаңа әдебиет көздеріне ерекше мән беріліп, бір емес, бірнеше әдебиет көзі пайдаланылған болуы керек.
6. Реферат кестелермен, графиктермен, суреттермен және т.б. көркемделуі керек.
Жағдайлық есептерді шығару
5. Әр сұраққа жауап қысқа әрі нұсқа және гигиеналық нормативтерге аргументтелген болу керек.
6. Қорытындыны жазбаша түрде ұсыну керек.
7. Негізігі және қосымша әдебиет көздерін қолдану керек.
6. Тапсыру мерзімдері: Бөлім бойынша аралық білімді бақылауға дейін
7. Рефератты бағалау критерийлері:
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағатта-нарлық | Қанағаттанарлық-сыз |
| Реферат мазмұнының тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге негізінен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі толық емес |
| Тақырыпты ашуы мен қолданылған әдебиет көздерінің толықтығы | Тақырып толық ашылған, қазіргі әдебиет көздері жеткілікті мөлшерде қолданылған | Тақырып ашылған, дегенмен кейбір жағдайлар анықтауды қажет етеді, негізгі әдебиет көздері қолданылған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, негізгі әдебиет көздерінің барлығы қолданылмаған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, қоданылған әдебиет көздері аз |
| Материалды қорытындылау және қысқаша тұжырымдар жасай білуі | Материал қорытындылан-ған, анық және түсінікті тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, анық тұжырым жасалған | Материал қорытындыланғанбірақ тұжырым тым үлкен, анық емес | Материал қорытындыланбаған, тұжырым жоқ |
| Көркемделуі, олардың ақпараттылығы | Ақпараттылық сапасы жоғары | Ақпараттылығы бар, сапасы жақсы | Ақпараттылығы жеткіліксіз | Ақпараттылығы жоқ |
| Рефераттың рәсімделуінің қойылған талаптарға сәйкестігі | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталған | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталмаған |
Жағдайлық есептерді шығару
| Сапа критерийлері | Бағалар | |||
| Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз | |
| Дұрыс жауаптар саны | 90-100% | 75-89% | 50-74% | 0-49% |
| Тапсырманы орындау кезінде жіберілген қателер мен дәл келмеушіліктердің сипаты | Студент өзі жөндеген принципиальды емес дәл келмеушіліктері | Студент өзі жөндеген принципиалды емес дәл кел-меушіліктері немесе принци-пиалды қателер | Студент оқыту-шының көмегімен жөндеген принци-пиалды емес дәл келмеушіліктер немесе принци-пиалды қателер | Өрескел қателіктер |
| Жағдайылық есептерді шешу кезінде қолданылған әдебиет көздері | Оқулықтар, жетекшіліктер, монографиялар, Интернет көздері, нормативтік құжаттар | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойы-нша оқулықтар, кезеңдік баспа-лар, Интернет көздері, норма-тивтік құжаттар | Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар | |
| Қорытынды мен ұсыныстарды құрастыру | Қорытынды барлық мәліметтерді қолдана отырып өз бетімен жасалған, жақсы негізделген | Қорытынды барлық мәлі-меттерді қолдана отырып оқытушының көмегімен жасалған, жеке-леген сұрақтары негіздеуді қажет етеді | Материалды жүйелендіруде қиналды, оқытушының көмегін қажет етті | Оқытушының көмегінсіз материалды жүйелендіре алмады |
8. Ұсынылатын әдебиеттер:
Негізгі:
1. Гигиена / Под ред. акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.:ГЭОТАР:Медицина,2000.- С.494-499.
2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека. – М.:Изд. Центр «Академия,2004. – С. 319-328.
Қосымша:
1. Румянцев Г.И. с соавт. – Общая гигиена.- М.: Медицина,1985.- С.195-206.
2. Гончарук Е.И., Кундиев Ю.И., Бардов В.Г. и др. Общая гигиена: пропедевтика гигиены.- К.:Вища шк.,1999.- С.428-459.
3. Руководство к практическим занятиям по гигиене труда /под ред. В.Ф.Кириллова – 2-е изд. - М.: Медицина, 2001. – С.253-267.
Бақылау:
· сұрақтар
1. Өнеркәсіптік токсикологиядағы негізігі мәселелер.
2. «Өнеркәсіптік улар» түсінігі.
3. Өндірістік көздері
4. Өнеркәсіптік улардың адам организміне әсері.
5. Жоғарлайтын әсері бойынша классификациясы.
6. Токсикалық әсері және химиялық құрылымы және физикалық қасиеттері арасындағы байланыс.
7. Организмге түсу, таралуы, айналу және организмнен шығу жолдары
8. Әсердің концентрацияға (доза) және экспозициясына байланыстылығы.
9. Химиялық заттар әсерінің адаптациясы және оның гигиеналық маңызы. Комбинирленген, кешендік улардың бір-бірімен үйлесімдік әсері..
10. Жедел және созылмалы уланулар.
11. Зиянды заттардың токсикалылығы мен қауіптілігі туралы түсінік.
12. Токсикалықтың негізгіпараметрлері және оның маңызы.
13. Зиянды заттаың қауіптілігін сипаттайтын көрсеткіштер.
14. Организмге улар әсерінің алыстаған салдары, материалдық және функционалдық кумуляция және олардың өндірістік улардың қауіптілігін бағалаудағы маңызы. Қауіптілік класстары. Жұмыс аймағындағы зиянды заттарды нормалаудағы негізгі ұстанымдар. Гигиеналық нормативтер-ШРЕД және ЗШАҚД.
· Жағдайлық есептер
Келесі сұрақтарға жауап бере отырып, ситуациялықесепті шешіңіз
Қай эксперименттің көрсеткіші – жедел, жеделдеу немесе созылмалы шартта көрсетілген?
1. Адамға көрсеткіштерді экстарполяциялау үшін жануардың бір түріне жүргізу жеткілікті ме?
2. Жануарлардың уға жыныстық сезімталдығы ескерілген ба?
3. Жедел, жеделдеу немесе созылмалы эксперименттерді қандай мақсат пен жүргізеді? Заттардың токсикалылығы мен қауіптілігін қандай көрсеткіштер анықтайды?
4. Заттың тітіркендіруші, сезімталдандырушы және канцерогенді әсерлерінің, репродуктивті қызметке әсерінің бар жоғын қалай анықтайды? Тақырыпта осы сұрақ бойынша көрсеткіштер бар ма?
5. КВИО нені білдіреді?
6. Зерттелетін қосылыс үшін қандай түсу жолы қауіпті, неге?
7. Химиялық заттардың кумуляциялануы қауіптілік деңгейін бағалауда қандай роль атқарады? Шартта көрсеткіш ұсынылған? Ол қалай анықталады?
8. Гигиеналық эксперименттегі қандай көрсеткіштер есеп шартында көрсетілмеген? Олар заттардың токсикалылығы мен қауіптілігін бағалауға қажет пе?
9. Қанша қауіптілік классын білесіз?
10. Заттардың ШРЕД-ін қалай есептейді? Шарттағы көрсетілген көрсеткіштер бойынша ШРЕД-ді өлшеуге бола ма?
11. Коэффициент қоры деген не? Қандай жағдайларда ол өседі?
12. Келтірілген көрсеткіштер бойынша зерттелетін заттың токсикалылығы мен қауіптілігі?
13. Келтірілген заттың токсикалық және қауіптілік дәрежесі қорытынды жасауға жеткілікті ме? Егер жеткіліксіз болса Сіздің ойыңызша қандай эксперименттер және қандай көрсеткіштер келтірілуі керек?
1. Есеп Токсикометрияда өндірістік жолмен алуға мүмкін болатын химиялық қосылыстың параметрлері зерттелді. Эксперимент еркек егеуқұйрықтарға жүргізілді. Келесі көрсеткіштер алынды: DL50 асқазанға енгізу барысында – 80 мг/кг; DL50 теріге енгізу барысында – 2000 мг/кг. СL50 – 400 мг/м3. КВИО - 350. Жеделдеу тәжірибеде бас миына және қан түзу жүйесіне таңдамалы әсер ететіндігі анықталды.
2. Есеп Жаңадан синтезделген химиялық қосылыстарды өндірісте жаңа технологияны шығаруда қолдануға мүмкін.Осыған байланысты жартылай зауыттық қондырғыда екі жынысты егеуқұйрықтар мен тышқандарға токсикологиялық эксперимент жүргізілді Мынандай көрсеткіштер алынды: DL50 асқазанға енгізу барысында – 5000 мг/кг; DL50 теріге енгізу – 2500 мг/кг. КВИО - более 300. жұмыс аймағындағы ауа ШРЕД-і – менее 0,1 мг/м3. кумуляциялану коэффициенті – 2.
3. Есеп Бұрын зерттелмеген химиялық қосылыс зауыттық өндіріс жобасына енгізілді. Өсіп келе жатқан ұрғашы егеуқұйрықтарға және еркек қояндарға экспериментальдік зерттеулер жүргізілді. Мынандай көрсеткіштер алынды: DL50 асқазанға енгізу барысында – 200 мг/кг; DL50 теріге енгізу барысында– 100 мг/кг, СL50 – 6000 мг/м3. Кумуляция коэффициенті – 1. жұмыс аймағындағы ауа ШРЕД-і – 1.0 мг/м3.
№.15 Тақырып Өндірістік ортаның физикалық факторларының гигиеналық маңызы. (иондағыш емес электромагниттік сәулелер, электрлік және магниттік өрістер инфра-және ультра дыбыстар) Қолайсыз әсерлерінің алдын-алу. -2 сағат
Мақсаты: Ультрадыбыс, инфрадыбыс және лазерлік сәулелену көздерімен физикалық сипттамаларымен, олардың организмге әсерімен және мүмкін пайда болатын патологиялардың алдын-алумен танысу.
СӨЖ бойынша тапсырма:
1. Ұсынылған әдебиет бойынша материалды талқылау, жаңа ақпараттар іздеу.
2. «Ультрадыбыс және лазердің медицинада қолданылуы және олардың қолайсыз әсерлерін алдын-алу»-тақырыбына реферат құрастыру.
Орындау формасы: реферат
Орындау критерийлері:
1. Реферат «Бақылау» бөлімінде ұсынылатын сұрақтар бойынша тақырыптардың негізгі аспектілерін қамтуы керек.
2. Рефераттың көлемі 7-8 баспа беттен аспауы керек.
3. Рефераттың құрамында титулдық бет, мазмұны, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі болуы керек.
4. Кіріспеде рефераттың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері қарастырылады, негізгі бөлімінде тақырыптың мазмұны ашылады, қорытындыда – айтылған мәліметтер қорытындыланып, ұсыныстармен тұжырым беріледі.
5. Ең жаңа әдебиет көздеріне ерекше мән беріліп, бір емес, бірнеше әдебиет көзі пайдаланылған болуы керек.
6. Реферат кестелермен, графиктермен, суреттермен және т.б. көркемделуі керек.
6. Тапсыру мерзімдері: Бөлім бойынша аралық бақылауға дейін
7. Бағалау критерийлері:
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағат-танарлық | Қанағатта-нарлықсыз |
| Реферат мазмұнының тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге негізінен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі толық емес |
| Тақырыпты ашуы мен қолданылған әдебиет көздерінің толықтығы | Тақырып толық ашылған, қазіргі әдебиет көздері жеткілікті мөлшерде қолданылған | Тақырып ашылған, дегенмен кейбір жағдайлар анықтауды қажет етеді, негізгі әдебиет көздері қолданылған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, негізгі әдебиет көздерінің барлығы қолданылмаған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, қоданылған әдебиет көздері аз |
| Материалды қорытындылау және қысқаша тұжырымдар жасай білуі | Материал қорытындыланған, анық және түсінікті тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, анық тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, бірақ тұжырым тым үлкен, анық емес | Материал қорытындылан-баған, тұжырым жоқ |
| Көркемделуі, олардың ақпараттылығы | Ақпараттылық сапасы жоғары | Ақпараттылығы бар, сапасы жақсы | Ақпараттылығы жеткіліксіз | Ақпараттылығы жоқ |
| Рефераттың рәсімделуінің қойылған талаптарға сәйкестігі | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталған | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталмаған |
Ұсынылатын әдебиеттер:
