Ескерту

Өзге сөз таптарындай есімдік те көптелуге, септелуге бейім. Бірақ соның өзінде мұндай категорияларға түрленуі бірдей бола бермейді.

Есімдіктер басқа сөздерден жасалмайды, не түбір күйінде, не есімдіктер өзара бірігу арқылы қолданылады. Мысалы, кей+біреу, еш+теме.

Синтаксистік қызметі:

Сөйлемде барлық сөйлем мүшелерінің қызметін атқарады.

Морфологиялық талдау үлгісі:

Ағыбай оларға жауап қатқан жоқ.

Оларға – есімдік, бастапқы тұлғасы –ол (кім?)

Тұрақты белгілері: негізгі, дара, жіктеу

Тұрақсыз белгілері: -ға –барыс септік жалғауы,- лар –көптік жалғауы

Синтаксис қызметі: кімдерге? деген сұраққа жауап беріп, толықтауыш қызметін атқарады.

Бекіту

№1-жаттығу

Сөйлемде есімдіктерді теріп, түрлерін ажыратыңыз.

Сізге бір сыр айтсам, ұрыспайсыз ба? Мен олардың командирімін. Ал өзің қашан келдің? Өзім оқып шыққан мектебіме мұғалім болып келдім. Бұлар Сарыөзекке жетпей тоқтады. Сіз менің өлеңіме бірдеңе десеңізші? Барлық тарихым – осы. Сендерде қандай ой, нендей нұсқау бар, оны өздерің білесіңдер. Сіздер болмасаңыздар менің күнім әлдеқандай болар еді. Бірдеңе ойлап табуға тырысады. Бәріміз бір атаның баласымыз. Оларға бәрі қызық. Күллі ауылда жаны ашитын жалғыз Шәйхат қана. Әркімнің туған әкесі, туған анасы бар. Ешқандай жаңалық жоқ.

№2-жаттығу

Көп нүктенің орнына белгісіздік есімдіктерді қойып жаз. Мақал-мәтелдердің мағынасын қалай түсінесің, айтып бер.

Керекті сөздер: біреуге, кейбіреудің, біреудің, біреуді, біреудің.

...жамаңдасаң, сені де жамандар.

...ұйқысын бұзсаң, сақтығы артар.

...бойы аласа,...ойы аласа.

...елден береді,...жерден береді.

...сырын білген кісіге, баласынан сұра..

№3-жаттығу

Сөйлемде есімдіктерді теріп, түрлерін ажыратыңыз.

Әркімдікі – өзіне, ай көрінер көзіне.

Біреуге мал қайғы, біреуге жан қайғы.