Практическая грамматика

Дасгал 1. Образуйте прошедшее время во всех формах от следующих глаголов. Например: олох – олсон –оллоо-олжээ-олов

угаах, удах, ярих, унтах, зогсох, тарах, бэлтгэх.

Дасгал 2. Поставьте, где нужно, вместо точек дательный педеж:

хичээл... орох, хичээл... суух, долоон цаг... босох, арван нэгэн цаг... унтах, гэр... суух, Улаанбаатар... очих, сургууль... ажиллах, гуанз(ан)... хооллох, анги... хичээллэх, багш... fгfх.

Дасгал 3. Переведите с монгольского на русский словосочетания, обратите внимание на употребление прошедшего времени глагола и дательного падежа:

fнff (fнгfрсfн) oе, oзсэн хичээл, fглff эрт боссон хoн, мfнгf кассанд fгfх (тушаах), оюутны байранд суух, оройн цай уух, багшид хэлэх, хичээлд гарах, хуралд oг хэлэх, тамхинд орсон хoн, нoдэнд дулаан хoн, хэлэнд сайн, хоолонд муу, нойронд муу, Монголд ажилласан хoн.

Дасгал 4. Поставьте причастие на место сказуемого, изменив структуру предложения:

1. Миний унших ном олон.

2. Даргын хуралд хэлэх oг чухал.

3. Тэр хoний oзэх гадаад хэлний хичээл хэцoo.

4. Ажилчдын суудаг байшин fндfр.

5. Хичээл эхэлсэн цаг.

6. Ангид орсон хooхэд.

7. Хурал болсон fдfр.

8. Гэрээ санасан залуу.

9. Тэр сандал дээр суудаг эмэгтэй.

10. Тэр хoний уншсан сонин шинэ.

Дасгал 5. Ответьте на вопросы:

1. Манайд маргааш кино гарна. Та oзэх oo?

2. Та fнffдfр айлд очих уу?

3. Та Японд очсон уу?

4. Та энэ кино oзэв oo?

5. Таны тfрсfн нутаг хаа байна вэ?

6. Та хэдэн онд тfрсfн бэ?

7. Та Монголд хэдэн жил ажиллах вэ?

8. Та английн олон ном уншив уу?

9. Та зун хаана амардаг вэ?

10. Та зун Хар далайд очих уу?

Дасгал 6. Поставьте альтернативный вопрос к следующим русским предложениям:

1. Я здесь не работаю, а учусь.

2. Это не доска, а стол.

3. Это доска, не черная, а синяя.

4. Я читаю не газету "oнэн", а газету "Правда".

5. Учителя здесь нет, есть ученик.

6. Я сяду не здесь, а там.

7. Мой старший брат не рабочий, а студент.

Дасгал 7. Составьте вопросительные предложения с вопросом "когда?", используя следующие глаголы:

тfрfх, эхлэх, болох, орох, амрах, дуусах, босох, унтах, уулзах, fгfх, унших, oзэх, харих, ирэх, явах, очих, хoрэх, гарах.

Ажлын fдfр

Fнffдfр нэг мянга есfн зуун наян есfн оны арван хоёрдугаар сарын долооны fдfр. Fнffдfр мягмар гариг. Fнffдfр ажлын fдfр болно.

Би ажлын fдfр fглff долоон цагт босдог. Fглffний ундаа сайн ууна. Миний ажлын бэлтгэл сайн байна. Найман цагт ажилд гардаг. Манай ажлын газар хол биш ойр байна. Миний ажилладаг газрын байшин сайхан том дулаан.

Энэ миний ажлын fрff. Би fрffндff орлоо. Энэ миний ажлын ширээ. Миний ажлын ширээ хoрэн. Энэ миний суудаг сандал. Ажил хийдэг хoний fрff, сандал, ширээ сайн байх хэрэгтэй.

Би дfрвfн цаг ажиллана. Дараа нь fдрийн амралт болно. Fдрийн амралтын oед хоол иднэ. Сайн хооллох сайхан. Сайн хооллосон хoн сайн ажиллах болно.

Амарсны дараа бас ажилд орно. Бас дfрвfн цаг ажиллана. Миний ажил их байна. Шинэ юм их хийнэ. Бас хуучин юм хийнэ. Ажил сайн хийдэг хoн сайн хoн. Ажил муу хийдэг хoн муу хoн.

Миний ажлын fдfр оройн арван долоон цагт дуусдаг. Ажил тарсны дараа гэрт очно. Гэрт харих сайхан. Тэнд эхнэр хooхэд хoлээнэ. Ажлын дараа ном сонин уншина. Сонин юм ярилцана. Телевизийн нэвтрooлэг oзнэ. Дараагийн ажилд бэлтгэнэ. Ажлын fдfр олон байна.

Дасгалууд

Дасгал 8. Прослушайте текст и повторите за диктором.

Дасгал 9. Ответьте на вопросы по тексту:

1. Таны fнffдрийн хичээл хэдэн цагт эхлэх вэ?

2. Ямар ямар хичээл орох вэ?

3. Та fглff хэдэн цагт босдог вэ?

4. Дараа нь юу хийх вэ?

5. Танай хичээлийн байр хол уу?

6. Fглffний (fдрийн) хоол хаана иддэг вэ?

7. Оюутны байранд гуанз байна уу?

8. Танай гуанз ямар ямар хоол хийдэг вэ?

9. Танай хичээл хэзээ тардаг вэ?

10. Хичээлийн дараа та юу хийдэг вэ?

Дасгал 10. Переведите с русского языка на монгольский:

Я ученик. Я учусь в... школе. В нашей школе много учеников и учителей. Мой отец скотовод (табунщик). Мой отец и брат живут в худоне. Я живу в большом городе. Мой младший брат рабочий, работает на заводе. У меня интересная работа. У меня много работы. Мой товарищ живет в Москве. Мой товарищ пишет мне письма. Он завтра приедет сюда. Я буду в аэропорту Улан-Батора в тот день.

Используйте предложенный план для рассказа о себе и своем рабочем дне.

Дасгал 11. Используйте существительные из II группы и глаголы из I группы для характеристики профессии:

oлгэр нь: Зохиолч юм бичдэг.

I. сурах, эмчлэх, юм бичих, ном орчуулах, мал маллах, ном зохиох, хичээл заах, удирдах (руководить), юм худалдах (продавать), тоглох.

II. багш, сурагч, эмч, орчуулагч (хэлмэрч), малчин, зохиолч, жoжигчин, дарга, худалдагчин.

Дасгал 12. Ответьте на вопросы, используя данные слова в дательном падеже:

1. Та хаана суудаг вэ? (хот, fндfр байшин)

2. Та хаана ажилладаг вэ? (oйлдвэр, сургууль, элчин сайдын яам, гадаад явдлын яам, дэлгooр)

3. Танай аав ээж хаана суудаг вэ? (хfдff, хот, гадаад орон)

4. Монгол улсын засгийн газар хаана ажилладаг вэ? (засгийн газрын ордон)

5. Сoхбаатрын хfшff хаана байдаг вэ? (Сoхбаатрын талбай)

6. Танай хooхэд хаана сурдаг вэ? (дунд сургууль, Москва)

7. Та fчигдfр хаана очсон бэ? (айл, номын сан, театр, дэлгooр)

8. Номын дэлгooр хаана байдаг вэ? (энд, хотын тfв, ойр)

9. Монгол Ардын Их Хурал хаана ажилладаг вэ? (Улаанбаатар хотын тfв, засгийн газрын ордон)

Дасгал 13. Переведите следующие предложения с русского языка на монгольский:

1. Он работал в городе Дархане три года.

2. На рисунке моей дочери солнце, облака, дом, дети.

3. Сегодня мы будем заниматься в библиотеке.

4. Учитель английского языка скоро приступит к работе.

5. В нашей школе нет врача.

6. У меня много хороших книг.

7. Студенты пединститута скоро поедут в худон.

8. Монголия - страна синего неба.

9. Во дворце съездов состоялся съезд партии.

Дасгал 14. Дополните монгольские предложения выражениями, данными в скобках по-русски:

1.... хoнд ном fгfх ёстой (который живет в этом доме).

2. Улаанбаатарт... ирнэ (мой брат, который живет в худоне).

3. Энэ долоо хоногт би их юм... (должен сделать).

4. Сайн бичдэг oзэг... (продается в магазине).

5. Монгол-орос толь... (у меня нет).

6. Миний хooхэд сурдаг сургууль... (не большая, а маленькая).

7. Намрын шfнf - урт... (дни короткие).

8. Би маргааш дэлгooрт очихгoй,... (мне не нужен хлеб).

9. Би fнff fглffний... цай уусан (на завтрак).

Дасгал 15. Составьте рассказ о своем рабочем дне, используя следующие глаголы:

ажиллах, явах, тарах, унших, орох, оролцох, oзэх, сонсох, бодох.

Дасгал 16. Расскажите о себе.

Дасгал 17. Ответьте на вопросы:

1. Та ямар ном уншдаг вэ?

2. Та юу сонирходог вэ?

Продолжите вопросы...

ЯРИА

Гэр б o л

— Та хаана суудаг вэ?

— Миний гэр энд ойрхон байдаг.

— Танайх fнfр oo?

— Манайд зургаан хoн бий. Аав, ээж, эхнэр, хoo, охин бид зургаа.

— Аав ээж чинь ажил хийдэг oo?

— Аав ээж минь ажил хийдэг.

— Аав ээж чинь юу хийдэг?

— Аав албан хаагч, ээж хoний эмч.

— Хoo охин чинь юу хийдэг?

— Хoo улсын их сургуулийн оюутан.

— Охин арван жилийн дунд сургуулийн сурагч.

— Танай эхнэр хаана ажилладаг вэ?

— Миний эхнэр багш, нийслэлийн нэг дунд сургуульд монгол хэл уран зохиолын хичээл заадаг.

— Та ffрff хаана юу хийдэг?

— Би ffрff дипломат.

— Танд ах дoo бий юу?

— Бий. Надад хоёр ах, нэг эгч, гурван эрэгтэй дoo байна.

— Таны тfрсfн нутаг хаана байна вэ?

— Миний тfрсfн нутаг Москва хот.

— Та хэдэн онд тfрсfн бэ?

— Би 1950 онд тfрсfн.

Лексический минимум 3 Урока

Глаголы

угаах - умываться, мыть

юм угаах - стирать

идэх, хооллох - есть

уух - пить

арчих - вытирать

алчуур - тряпка, платок

удах - длиться, пробыть долго (удаан - раз)

oргэлжлэх - продолжаться

хoрэх - достигать

fгfх - давать

ярилцах - беседовать,

ярих - говорить, рассказывать

тарах - кончаться (распускаться) - о работе, уроке, собрании

харих - возвращаться домой

буцах - возвращаться, приходить обратно

дуусах - кончаться

бэлтгэх - готовить, готовиться

оролцох - принимать участие

орших - находиться, существовать

сэрэх - просыпаться

унтах - ложиться спать

fнгfрfх - проходить, миновать (fнгfрсfн жил - прошлый год)

тоглох - играть

fсfх - расти (обо всем, кроме растений)

авчрах - приносить (авч ирэх)

урих - приглашать

угтах - встречать

уулзах - встречаться

oдэх - провожать

fтлfх - состариться

oхэх - умирать

санах - думать, помнить, скучать

орчуулах - переводить

сонсох - слушать

ойлгох - понимать

Существительные

яс - кости

нooр - лицо

гар - руки

хуруу - палец, пальцы

чих - ухо, уши

нoд - глаз, глаза

хамар - нос

уруул - губы

хоолой - горло, голос дуу хоолой - голос

толгой - голова

хfл - ноги

эрoo - подбородок

хэл - язык

хoзoo - шея

дух - лоб

хацар - щека, щеки

цээж - грудь цээжлэх - запоминать наизусть

бие - тело, организм биеийн тамир - физкультура

бие даах - самостоятельно

хоол - еда; хоолны газар, гуанз - столовая

oе - этап, период

ундаа - напиток

хэцoo - трудно

нэвтрooлэг - передача

захиа - письмо

долоо хоног - неделя

гариг - день недели, планета

он сар - дата

он - год (только с датами)

хаяг - адрес

эцэг эх - родители

талбай - площадь

уул - гора, горы

ooл - облака

эмч - врач

эмээ, эмгэн - старуха, бабушка

fвff - дедушка fвгfн - старик

морь - конь, адуу - табун, конь адууны мах - конина

хонь - овца хурга - ягненок хонины мах - баранина

oхэр - бык, корова oхрийн мах - говядина

ямаа - коза ишиг - козленок

тэмээ - верблюд ботго - верблюжонок

таван хушуу мал - пять видов скота

гахай - свинья

тахиа - курица

далай - море

хэрэг - дело

хэрэгтэй - надо (употребляется с инфинитивом, напр.: ном унших

хэрэгтэй - надо читать книги)

дараа - после (послелог, употребляется с родительным падежом),

потом (наречие)

fнfр - большая семья

Числительные

нэг, хоер, гурав, дfрfв, тав, зургаа, долоо, найм, ес, арав

арван нэг - 11

арван хоер - 12

арван гурав - 13 и т.д.

хорь - 20

хорин нэг - 21

гуч - 30

гучин нэг - 31

дfч - 40, дfчин нэг - 41

тавь - 50

жар - 60

дал - 70

ер

ная - 80

ер - 90

зуун - 100

мянга - 1000

тoм - 10 000

бум - 100 000

Девять девяток (ес f н ес) - самое холодное время в Монголии,

начинается с 21 декабря

Дни недели – долоо хоног

даваа гариг нэгдэх fдfр понедельник

мягмар гариг хоёрдохь fдfр вторник

лхагва гариг гуравдахь fдfр среда

пoрэв гариг дfрfвдэх fдfр четверг

баасан гариг тавдахь fдfр пятница

бямба гариг хагас сайн fдfр суббота

ням гариг бoтэн сайн fдfр воскресенье

Хяналтын ажил

Домашнее чтение:

Энэ номонд олон сонирхолтой oг байна. Миний мэдэхгoй oг олон. Энэ oг би ойлгохгoй.

Миний дoo их сургуулийн номын санд сууж байна. Тэр fнff орой хуралд сууна. Амралтын хоёр fдfр хичээл хийдэггoй. Монгол хэлний хичээл fглff 9 цагт эхэлдэг. Манай ангийнхан fнffдfр хурал хийнэ.

Энэ дэвтэрт би шинэ oг бичиж байна. Миний дэвтрийн цаас цагаан. Самбарын алчуур алга. Манай анги том. Ангийн цонх том.

Манай эгч fдfрт найман цаг ажилладаг. Энэ манай нfхрийн гэр. Намрын модны навч шар. Намрын шар нар гарна. ooлэн чfлffний нар.

Хoрэх: Та хаа хoрэх вэ? Их сургууль хoрэх автобус хаа байна? Би хfл газар хoрэхгoй баярлажээ. Манай сургуулийн оюутны тоо хоёр мянгад хoрч байна. Монголын ажилчин ангийн тоо fсfж байна.

Речевые модели (Загвар):

1. Та хаа хoрэх вэ?

2. Манайхан.

3. Манай ангийнхан.

4. Сургуулийнхан.

5. Гэр бoлийнхэн.

6. Уулынхан урт насладаг.

7. Монгол ардын зoйр oг сонин.

ойлгох - понимать

хoрэх - достигать

чfлff - свобода, просвет

оролцох - принимать участие

намрын шар нар - "бабье лето"

fсfх - расти

сонирхох - интересоваться сонин, сонирхолтой - интерсный

баярлах - радоваться баяр - праздник

Проверочные предложения

Переведите с русского языка на монгольский:

1. Здесь есть тетрадь для рисования.

2. У меня есть много ручек, которые хорошо пишут.

3. В этом доме живет человек, который хорошо знает монгольский

язык.

4. Занятия в нашей Академии начинаются в девять часов утра.

5. Ребенок, который хорошо рисует, учится в этой школе.

6. Студент, который много читает, хорошо учится.

7. Хороший ученик читает экономическую литературу.

8. Мой брат учится в МГИМО. Он станет дипломатом.

9. Здесь будет урок монгольского языка.

10. У меня много работы.

11. Мне нечего сказать.

12. Мне нечего делать.

13. Вопросов нет.

14. В библиотеке нашего института много книг, которые надо

прочитать.

15. Это - главный вопрос моей жизни.

16. День отъезда в Монголию.

17. Учитель английского языка скоро приступит к работе.

18. В нашей школе нет врача.

19. Я пишу в тетради новые слова.

20. Я читаю свежую газету.

21. Праздничный день.

22. Дулмаа читает газету.

З o йр o гЕрт f нцийн гурван цагаан

Цэцэг навч ууланд Fсfхfд шoд цагаан

Цэцэн oг цээжинд Fтлfхfд oс цагаан

oхэхэд яс цагаан

Страноведение. Символика чисел.


Понравилась статья? Добавь ее в закладку (CTRL+D) и не забудь поделиться с друзьями:  



double arrow
Сейчас читают про: