Упражнения

Дасгал 1. Переведите с русского на монгольский язык предложения, используя модель: -х дуртай (дургoй), -х хэрэгтэй (хэрэггoй),

-ж болно (болохгoй).

1. Я люблю читать книги.

2. Моя дочь любит смотреть телевизор.

3. Я не люблю эстрадную музыку.

4. Мой муж любит монгольскую живопись.

5. Мне нужно идти.

6. Те двое должны принять участие в работе съезда.

7. Здесь можно курить.

8. Мне не нужно сегодня идти в магазин.

9. Этого нельзя брать.

Дасгал 2. Придумайте предложения с местоимениями би, чи, та, тэр, бид в дательном и винительном падежах.

Дасгал 3. Раскройте скобки, поставьте слова в предложениях в нужном падеже:

1. Бат бид хоер маргааш хичээлийн дараа (номын сан) очиж ном уншина.

2. Та (би) ном авав уу?

3. Чи (Бат) зурж байна уу?

4. Манай (анги) Дулмаа багш энэ (хичээл) заалаа.

5. (Би) ах цай ууж байна.

6. (Бат) олон ном байхгoй.

7. (Та) шинэ дээл энд бий юу?

8. Миний (цoнх) хоёр дэвтэр байна.

9. (Дорж) эгч радио сонсож байна.

10. Би (тэр) oзээгoй.

11. Би (тooний ном) аваагoй.

12. Би (энэ oг) асуух хэрэгтэй.

13. Би (Хятад орон) очиж oзээгoй.

Дасгал 4. Переведите на русский язык и объясните разницу в значении глагольных форм -лаа и -жээ:

1. Би ахад ном fглff.

2. Ах хичээл бичижээ.

3. Би oзгээ мартажээ.

4. Би одоо ойлголоо.

5. Тэнд олон хoн байжээ.

6. Би 1950 онд тfржээ.

7. Тэд хичээлдээ явлаа.

8. Намайг тэр хoн fчигдfр удаан хoлээжээ.

9. Егор дунд сургуульд онц сурчээ.

Дасгал 5. Поставьте один из глаголов, данных в скобках, в форме соединительного или разделительного деепричастия:

1. Ах ном... би хичээл (унших, бичих).

2. Миний эхнэр хоол... хooхэд (хийх, тоглох).

3. Би энд юм... (бичих, суух).

4. Дулмаа багш... бид (асуух, хариулах).

5. Ээж сэтгooл... аав бичиг (унших, бичих).

6. Манай дарга Москвад (очих, ирэх).

7. Би ажилдаа (орох, удах).

8. Тэр хoн ажил (хийх, суух).

9. Fчигдfр цас... хoйтэн (орох, болох).

10. Би тooнийг (угтах, авах).

Дасгал 6. Преобразуйте сказуемое в форму глагола незаконченного прошедшего времени и в аналитическую форму. Поставьте вопросы:

1. Ээж дooгийн номыг уншив.

2. Дoo кино oзлээ.

3. Эгч надад хfх харандаа fглff.

4. Ах миний дэвтрийг авав.

5. Энэ оюутан хичээлд ирсэн.

6. Миний эгч fчигдfр явав.

7. Манай ангийн хичээл эхэлсэн.

8. Бид цай уусан.

9. Дорж багшийн асуултыг хариулсан.

10. Би таны дэвтрийг oзлээ.

11. Би чиний номыг ширээнд тавьсан.

Дасгал 7. Переведите с русского языка на монгольский:

1. Придя к другу, я прочитал о Пушкине.

2. Увидев этот фильм, я узнал о Китае новое.

3. С этим человеком я вчера познакомился в театре.

4. Приехав в Монголию, я многое увижу.

5. Каждый день я хожу в магазин и покупаю хлеб за 100 тугриков.

6. Что ты будешь делать, придя домой?

7. В выходной день я собираюсь пойти в парк.ъ

8. Завтра я пойду и буду сидеть в библиотеке.

9. Сегодня я не был в магазине.

10. Домашнее задание я всегда выполняю дома.

11. Сейчас я занимаюсь.

12. В пятницу к нам приехала делегация монгольских врачей.

13. Я купил своему сыну новую сумку.

14. Я этого не знал.

15. Я не видел этот фильм.

Дасгал 8. Повторите за диктором (преподавателем). Переведите на слух:

1. Тэд ангид хичээл хийж байна.

2. Миний дoo модны зураг зурж байна.

3. Тэнд хэн хоол идэж байна (вэ)?

4. Хooхдooд гадаа тоглож байна.

5. Дулмаа номын санд сууж байна.

6. Багш асууж оюутан хариулж байна.

7. Багш хичээл зааж байна.

8. Миний эгч радио соносч байна.

9. Оюутнууд цай ууж байна уу?

10. Та одоо юу хийж байна вэ?

Дасгал 9. Поставьте данные существительные и причастия в форме притяжания:

Например (oлгэр нь): гэрт - гэртээ, ном - номоо, явсан - явснаа, ахын - ахынхаа.

замд, дoo, ээжийн, аавд, бичиг, цайг, чамайг, орохын, ирснийг, ирсэн.

Дасгал 10. Переведите на монгольский язык слова и словосочетания:

Международный, государственный университет, Институт международных отношений, братская страна, прием, Великий Народный Хурал, правительство, экономика, внешнее положение, проблемы экономики, экономические отношения, народный артист, монгольские народные песни, народный учитель, Дом правительства, дворец съездов, Министерство иностранных дел.

Дасгал 11. Образуйте существительные от глаголов при помощи аффиксов -л, -лт:

-л: зохиох, санах, сонирхох, oзэх, хурах, таних, бодох, тfрfх

-лт: асуух, амрах, заах, ойлгох, тfрfх, давтах, хoлээх, тоглох, уулзах,

Дасгал 12. Измените структуру предложения так, чтобы причастие стало определением:

1. Намайг найз их хoлээсэн.

2. Энд шинэ ажилчин ирсэн.

3. Би хичээл тараад номын санд суусан.

4. Fчигдfр намын хурал болсон.

5. Би энэ oгийг ойлгосонгoй.

6. Миний ах монгол хэл их сайн сурсан.

7. Fглff есfн цагт хичээл эхэлсэн.

8. Тэр хoн Монголд гурван жил ажилласан.

9. Миний найз олон англи ном уншсан.

10. Миний хooхэд 1977 онд тfрсfн.

Дасгал 13. Дополните предложение при помощи развернутого определения:

1. Улаанбаатарт удахгoй хурал болно (международный).

2. Дэлгooрт олон ном гарч байна (художественная литература).

3. Би сэтгooл уншиж байна ("Вопросы экономики").

4. Би театрт жoжиг oзсэн (в котором играет народный артист).

5. Миний найз энэ зун амралтын газарт очиж амарсан (находящийся на Черном море).

6. Хooхэд хичээл давтаж байна (монгольский язык).

7. Энэ гудамжинд байшин олон (в которых живут иностранные специалисты).

8. Би энэ хoнийг танихгoй (который пишет хорошие книги).

9. Багш надад дэвтэр fгчээ (для записи новых слов).

10. Маргааш баярын fдfр болно (новогодний).

Амралтын fдfр

Fнffдfр амралтын fдfр. Бидний амралтын fдfр долоо хоног бoр нэг удаа болдог. Амралтын fдрийг бoтэн сайн fдfр гэдэг. Бас ням гариг гэдэг. Би амралтын fдfр fглff ес, арван цагийн oед босдог. Дараа нь fглffний ундыг ууна. Радио сонсоно. Телевиз oзнэ.

Fдfр гэр бoлийн хамт нэг юм oзнэ. Fдрийн хоёр гурван цагийн oед сайхан хоол хийж иднэ. Хоолны дараа жаахан телевиз харна. Сонин юм ярилцана. Заримдаа ресторанд очно. Хfгжим сонсоно. Бoжиг хийнэ. Би амралтын fдfр ном уншдаггoй. Миний эхнэр ном уншдаг. Хooхэд тоглодог. Заримдаа зочид хoлээн авна. Орой маргаашийн хичээлийн даалгавар хийдэг. Манай багш fдfр бoр их даалгавар fгдfг.

Fнffдfр арван нэгдoгээр сарын тавны fдfр. Маргааш даваа гаригийн хичээл орно. Fнffдfр зfв сайн амрах хэрэгтэй.

Оройн арван цагт нэг сонин кино гарна. Тэр кино шинэ. Би oзнэ. Бас жаахан юм угаана. Шfнийн арван хоёр цагт унтана.

— Чи сайхан амрав уу?

— Би сайхан амарлаа.

Сайхан амарсан хoн сайн сурах болно. Муу амарсан хoн сайн сурч болохгoй. Зарим хoн их унтаж амардаг. Зарим хoн их унтадаггoй. Би амралтын fдfр их явах дуртай. Явах сайн.

Загвар: ooнийг юу гэдэг? - Как это называется?

ooнийг ном гэдэг. - Это называется "книга".

Дасгалууд.

Дасгал 14. Прочтите и переведите текст.

Дасгал 15. Прочтите текст от третьего лица. Преобразуйте настоящее время глагола в прошедшее.

Дасгал 16. Разделите текст на смысловые отрезки, дайте развернутые ответы на вопросы, используя конструкцию -х дуртай (дургoй) или -ж болох (болохгoй):

1. Амралтын oед хoн хэдэн цагт босож унтдаг вэ?

2. Амрах хoн юу хийх дуртай вэ?

3. Амралтын oед хoн юу хийж болох вэ?

Дасгал 17. Дополните рассказ:

Fнffдfр ням гариг, амралтын fдfр. Драмын театрт сайхан сонирхолтой жoжиг гарна. Би жoжиг oзэх дуртай...

Дасгал 18. Спросите у товарища о том, какой фильм он смотрел вчера (хороший, новый, интересный).

Дасгал 19. Составьте 5 вопросов без вопросительного слова и пять вопросов с вопросительными словами юу, ямар, хэдэн к тексту "Амралтын fдfр".

Дасгал 20. Спросите вернувшегося из отпуска товарища о том, как он отдохнул, используя вопросительные слова хаана, хэзээ, хэдэн.

Дасгал 21. Расскажите о своем выходном дне, используя глаголы:

амрах, босох, идэх, харах, ярилцах, гадуур явах, oзэх, юм oзэх, унших, хoлээн авах, унтах и т.д. в прошедшем времени с указанием времени: заримдаа (иногда), fчигдfр (вчера), fнгfрсfн ням гариг (в прошлое воскресенье), fгfрсfн жил,... онд.

Дасгал 22. Назовите по-монгольски дни, недели, месяцы.

Дасгал 23. Вы встретили на улице знакомого. Продолжите список предложенных ниже вопросов:

— Сонин сайхан юу байна?

— Одоо хэдэн цаг болж байна вэ?

— Сайхан fвfлжиж байна уу?

— Эхнэр хooхэд сайн уу?

— Сайн явж ирсэн oo?

Дасгал 24. Расскажите о погоде, используя следующие выражения:

хoйтэн fдfр, хoйтэн fвfл, салхи хoчтэй, тэнгэр бoрхэг, тэнгэр цэлмэг, гадаа сэрooн (дулаахан, хoйтэн), цас (бороо) орох, нартай fдfр, fвfл, намар, хавар и глаголы: болох (болно, боллоо, болсон, болж байна), байх (байна, байсан, байгаагoй, байжээ).

Дасгал 25. Придумайте по три предложения на темы:

Хотод, Номын санд, Гадаад явдлын яаманд, Fнгfрсfн жил.

Дасгал 26. Объясните пословицу:

Эр хoний замын хoзoo урт.

Дасгал 27. Расскажите о себе, ориентируясь на следующие вопросы:

1. Та хэдэн онд тfрсfн бэ?

2. Таны тfрсfн нутаг хаа байна?

3. Та ямар сургууль тfгссfн бэ?

4. Та ямар мэргэжилтэй хoн бэ?

5. Та одоо ямар ажил хийдэг вэ?

6. Та хаана ажилладаг вэ?

7. Та эхнэртэй юу?

8. Та хэдэн хooхэдтэй вэ?

9. Таны хooхэд хэдэн настай вэ?

10. Танайх хаана байдаг (суудаг) вэ?

11. Танайх эндээс хол уу?

12. Танай хooхэд сайн сурдаг уу?

ЯРИАНУУД

Амралтын fдрffр

— Хэзээ амралтын fдfр болох вэ?

— Нэг хоноод амралтын fдfр болно.

— Нfгffдfр юм аа?

— Тийм, маргааш биш, нfгffдfр.

— Чи ирэх амралтын fдfр яаж амрах вэ?

— Би fглff юм угаана. Fдfр дэлгooрт явна. oдийн oед сайхан хоол хийж иднэ. Орой кино oзнэ. Харин чи яаж амрах вэ?

— Би ууланд явна. Амралтын fдfр их явах дуртай.

— Зfв. Сайхан амрах юм байна.

* * *

Ажлын f д f р

— Чи ажлын fдfр хэдэн цагт босдог вэ?

— Би ажлын fдfр зургаан цагт босдог.

— Эрт босдог юм байна. Fглff юу хийдэг вэ?

— Fглff нooо гараа угаана. Fглffний ундаа хийнэ. Ажилд бэлтгэнэ.

— Би эрт босдоггoй. Орой босдог. Долоон цагт босдог.

— Fнffдfр чиний ажил их oo?

— Их, их.

— Харин чиний ажил ямар вэ?

— Их биш, бага.

— Ажил бага байдаг сонин юм.

* * *

F н ff дрийн хичээл

— Чи хэдэн цагийн хичээл хийх вэ?

— Би fнffдfр зургаан цагийн хичээл хийнэ.

— Чиний хичээл хаана болдог вэ?

— Миний хичээл Улсын Их сургуулийн хичээлийн байрны дээд давхарт гурван зуун хорьд болно.

— Танай аги тэнд байдаг юм уу?

— Тийм, манай анги тэнд байдаг юм.

— Fнffдfр ямар ямар хичээл хийх вэ?

— Fнffдfр эхлээд монгол хэлний хичээл дараа нь эдийн засгийн хичээл хийнэ.

— Танай ангид хэдэн оюутан байдаг вэ?

— Манай ангид арван оюутан байдаг.

— Тэд бoгд монголхэл мэдэх oo?

— Тэд бoгд монгол хэл мэднэ.

— Монгол хэл сурах хэцoo юу?

— oгoй, амархан (Тийм, хэцoo).

* * *

Ажил дээрээ

— Fнffдfр тэнгэр ямар байна?

— Fнffдfр тэнгэр сайхан (муухай) Байна.

— Fнff fглff чи яг цагтаа ирсэн oo?

— Тийм, би яг цагтаа ирлээ.

— Fнffдfр ажил их байна уу?

— Тийм, би ажил ихтэй, завгoй байна. Ажлыг яаж хийх вэ, мэдэхгoй.

— Би чамд туслах уу?

— Баярлалаа. Чи ffрийн ажлыг яах вэ?

— Зoгээр надад чfлff цаг байна. Би одоо завтай.

— Яасан сайн юм бэ! Тийм бол энэ жаахан ажлыг хий.


Понравилась статья? Добавь ее в закладку (CTRL+D) и не забудь поделиться с друзьями:  



double arrow
Сейчас читают про: