Удзел БССР у заснаванні і дзейнасці ААН. Міжна-родныя сувязі Рэспублікі Беларусь на сучасным этапе

ААН — гэта міжнародная арганізацыя дзяржаў, створаных у мэтах падтрымання і ўмацавання міру, бяспечнасці і развіцця супрацоўніцтва паміж дзяржавамі. Устаў ААН быў распрацава-ны на канферэнцыі ў Думбартан-Оксе ў 1944 г. прадстаўнікамі СССР, ЗША, Вялікабрытаніі і Кітая. Ён быў падпісаны 26 чэрвеня 1945 г. дзяржавамі-удзельнікамі канферэнцыі ў Сан-Францыс-ка і ўступіў у дзеянне 24 кастрычніка 1945 г. Штаб- кватэрай ААН з'яўляюцца Генеральная Асамблея ААН, Савет бяспечнасці, Эканамічны і Сацыяльны савет, Савет па апецы, Міжнародны суд і Сакратарыят.

Членства ў АНН не прывяло да істотных змен у становішчы рэспублікі. Удзел дэлегацыі БССР у рабоце ААН з самага пачатку прыняў фармальны характар. Яна фактычна з'яўля-лася часткай дэлегацыі СССР. Ва ўмовах сталінскага рэжы-му ўся знешнепалітычная дзейнасць была манапалізавана саюзным урадам.

Але членства Беларусі ў складзе ААН аб'ектыўна адыгры-вала станоўчую ролю. Яно садзейнічала развіццю міжнародных сувязей і кантактаў, набыццю дыпламатычнага вопыту і культу-ры. Па шэрагу важных праблем дэлегацыя БССР выступала з прапансжамі і праектамі рэзапюцый. У прыватнасці, па яё пра-панове ў 1946 г. Генеральная Асамблея ААН прыняла рэзалю-цыю «Аб выдачы і пакаранні ваенных злачынцаў»

У 1946 г. Беларусь прымала ўдзел у Парыжскай мірнай канферэнцыі,!дзе актыўна выступала ў абмеркаванні тэрыта-рыяльных і рэпарацыйных пытанняў у пасляваеннай ЕўропелЮ лютага 1947 г. міністр замежных спраў БССР К.В. Кісялёў падпісаў у Парыжы дагавор аб міры з былымі саюзнікамі фа-шысцкай Германіі — Балгарыяй, Італіяй, Румыніяй, Венгрыяй і Фінляндыяйх

У перыяд з 1944 г. па 1955 г. БССР падпісала 30 дагава-роў, пагадненняў і канвенцый. Аднак рэальнай самастойнасці ў міжнародных справах беларускія дыпламаты не меліі У большасці сваей яны павінны былі выступаць у падтрымку маскоўскіх прапаноў.

Больш спрыяльныя магчымасці для ажыццяўпення міжна-роднай дзейнасці БССР узнікаюць у другой палове 50-х гг. У 1958 г. было адкрыта пастаяннае прастаўніцтва Беларускай ССР ' пры ААН. Па-ранейшаму Беларусь адстойвала ў ААН лінію на ўмацаване міру і бяспекі, развіццё раўнапраўнага міжнароднага супрацоўніцтвалК сярэдзіне 80-х гг. БССР падпісала больш за 160 дагавароу і пагадненняў. Гэта яскрава сведчыла аб умацаванні міжнароднага аўтарытэту рэспублікі.

Больш цесныя сувязі БССР падтрымлівала з краінамі-ўдзельніцамі Савета Эканамічнай Узаемадапамогі (СЭУ).

І тым не менш, галоўным вынікам змен, якія адбыліся ў знешнепалітычным жыцці Беларусі пасля другой сусветнай вай-ны, з'явіўся выхад праз членства ў ААН на шырокую міжнародную арэну,>На жаль, дзейнасць дэлегацыі БССР насіла несамастой-ны, абмежаваны характар. Яна нават была ў ліку нямногіх краін, якія не падтрымалі патрабавання большасці аб выпадзе савецкіх войск з Афганістана.

Распад СССР паклаў пачатак прынцыпова новаму этапу ў міжнародным жыцці Беларусі.;

Статус дзяржаўнай незалежнасці Рэспублікі Беларусь быў прызнаны міжнародным згуртаваннем.

Рэспубліку Беларусь па стану на 1944 г. прызналі 125 краін свету, са 100 з іх былі ўстаноўлены дыпламатычныя адносіны Беларусь стала паўнапраўным удзельнікам Нарады па бяспе-цы і супрацоўніцтву ў Еўропе, членам Міжнароднага валютнага фонду, Сусветнага банка рэканструкцыі і развіцця.

1_ Атрымаўшы незалежнасць, Беларусь стала праводзіць са-мастойны знешнепалітычны курс, асабліва ў межах дзейнасці ААН. Беларусь удзельнічае ў рабоце Генеральнай Асамблеі ААН, у рабоце розных камісій і камітэтаў. Прэзідэнт РБ А.Р. Лука-шэнка ў 1995 г. удзельнічаў у сустрэчы на вышэйшым узроўні ў Капенгагене (Данія), дзе была абгрунтавана канцэпцыя аказан-ня ўсебаковай дапамогі ў межах ААН краінам з пераходнай эканомікай, да якіх адносіцца і Беларусь

Пасля міжнароднай экспертызы вынікаў Чарнобыльскай катастрофы ААН прыняла рэзалюцыю «Міжнароднае супра-цоўніцтва ў справе змякчэння і пераадолення вынікаў аварыі на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі», дзе было выра-шана аказаць па лініі ААН міжнародную дапамогу Беларусі.

У апошнія гады Беларусь выступае ў ліку сааўтараў па рэзалюцыях аб разброенні, умацаванні мер даверу, праве на-родаў на жыццё ва ўмовах міру. Яна з'явілася ўдзельнікам амаль 160 дзеючых міжнародных пагадненняў і актаў.

У «Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР» было аб'яўлена, что Беларусь мае мэту зрабіць сваю тэрыторыю бяз'ядзернай зонай, а рэспубліку — нейтральнай дзяржавай, гэта значыцца дзяржавай, знешнепалітычны курс якой харак-тарызуецца няўдзелам ва ўзброеных канфліктах і войнах.

ІЗгодна з гэтым курсам за межы краіны ў 1996 г. поўнас-цю была вывезена ядзерная зброя. Беларусь стала першай у свеце краінай, якая добраахвотна адмовіліся ад валодання ядзернай зброяй.)

Беларусь падтрымлівае сувязі з замежнымі краінамі ў галіне навукі і культуры. Каля 30 інстытутаў АН Беларусі і звыш 90 навукова-даследчых устаноў ррзных краін ажыццявілі су-месную распрацоўку больш за 70 навуковых праблем і асоб-ных тэм па розных галінах ведаўд

Белар'усь праводзіць курс на ўмацаванне эканамічнага ўзаемадзеяння СНД, хутчэйшае фарміраванне ўсходнееўра-пейскага рынку, стварэнне ўмоў для паступовай інтэграцыі яго з Еўрапейскім супольніцтвам і ўтварэнне агульнага рынку Еў-ропы. Удзяляецца ўвага развіццю двухбаковых эканамічных адносін з еўрапейскімі дзяржавамі.

Такім чынам, Рэспубліка Беларусь уносіць уклад у справу міру і сацыяльнага прагрэсу, узаемапаразумення паміж народамі.

37. Галоўныя дасягненні ў грамадска-палітычным жыцці Беларусі ў 1954 — 1964 гг.

Пасля смерці І.В. Сталіна ў 1953 г. у грамадска-палітычным жыцці Беларусі, як і ўсёй краіны, вызначыўся адыход ад сталінскай рэпрэсіўнай сістэмы. Ён быў звязаны з прыходам да кіраўніцтва М.С. Хрушчова і яго курсам на дэстанілізацыю грамадства. Аднак новы этап развіцця беларускага грамад-ства таксама быў складаным і супярэчлівым. 3 аднаго боку, ён характарызаваўся адносным пацяпленнем палітычнага клімату, ажыўленнем грамадска-палітычнага і культурнага жыцця, а з другога — новымі дэфармацыямі ў эканоміцы, сацыяльна-палітычнай і духоўна-ідэалагічнай сферах.

Палітычны курс М.С, Хрушчова атрымаў назву ў гісторыі «курсу XX з'езда», бо на ім упершыню кіраўнік КПСС узняў пы-танне аб кульце асобы Сталіна і злоўжываннях у час яго праў-лення. На XX з'езде былі прыняты рашэнні, скіраваныя на па-ляпшэнне спраў у прамысловасці, сельскай гаспадарцы, навукі, культуры. У апошні дзень працы з'езда на закрытым пасяджэнні М.С. Хрушчоў выступіў з дакладам «Аб кульце асобы. і.яго выніках». Рашэнні з'езда азначалі паварот у жыцці партыі і дзяр-жавы. Яны выклікалі вялікі рэзананс і ў краіне, і за мяжой.

Тыя мерапрыемствы праходзілі ў СССР і, адпаведна, у БССР, атрымалі ў літаратуры назву палітыкі «адлігі» і сведчылі аб лібералізацыі палітычнага курсу.

Пасля з'езда былі створаны масавыя рэпрэсіі. На Беларусі пачалася рэабілітацыя ахвяр сталінскіх рэпрэсій. 3 1956 па 1962 гг. у рэспубліцы было рэабілітавана 29012 чалавек. Ся-род іх вядомыя партыйныя, дзяржаўныя, ваенныя, грамадскія дзеячы: В.Г. Кнорын, М.Ф. Гікапа, М.М. Галадзед, Е.П. Убарэвіч і інш. Была рм^іпітявана група^работнікау навукі, культуры, а таксама многія рабочыя і сяляне. Аднак у наступныя гады з прыходам да ўлады Л.І. Брэжнева гэты працэс спыніўся.

Працэе пераадольвання культу асобы ў БССР праходзіў складана. Шмат якія перагібы і дэфармацыі ў сацыяльна- эканамічным, палітычным і духоўным жыцці не звязваліся з імем Сталіна. Выкрыццё адмоўных мрмантаў у мінулым часта кваліфікаваяася як паклёп на дзяржаўмы лад і партыйнае кграўніцтва.

Хаця пад уздзеяннем знешніх і ўнутраных абставін КПСС вымушана была рабіць нейкія паслабленні ў грамадстве, але адмовіцца ад свайго ўсеўладдзя яна не збіралася. •

Рабіліся спробы павысіць ролю Саветаў у кіраўніцтве краінай і грамадствам, але карэнных змен у становішчы Саве-таў не адбылося. Выбары ў Саветы праходзілі пад строгім кантролем партыйных органаў.

Пад поўным уплывам партыі знаходзіўся таксама камсамол.

У Беларусі, як у цэлым у СССР, засталіся ўсеўладдзе партый-нага апарату і яго прывілеі.

Адмоўным было тое, што М.С. Хрушчоў быў упэўнены, што ў галоўным сістэма, якая склалася ў СССР, справядлівая, і менавіта яна можа прадэманстраваць усяму чалавецтву сап-раўдныя цуды ў эканоміцы, сацыяльнай сферы і духоўным жыцці.

Працэс «разаблачэння культу асобы Сталіна» пры ўсёй яго значнасці быў працэсам ліквідацыі найбольш негатыўных бакоў таталітарнага рэжыму і не закранаў яго сутнасці.

На Беларусі з 1956 г. па 1965 г. партыйную арганізацыю ўзначальваў К.Т. Мазураў. Нярэдка ён меў сваю пазіцыю і не ва ўсіх новаўвядзеннях падтрымліваў лінію цэнтра.

У II палове 50-х гг. былі прыняты меры па пашырэнню правоў саюзных рэспублік. 3 1956 г. у распараджэнне рэспублік передаваліся многія прадпрыемствы і арганізацыі. Толькі ў 1956 г. у распараджэнне БССР было перададзена 356 прадпрыем-стваў, а ў 1957 г. — больш 50.

У сакавіку 1957 г. Вярхоўны Савет СССР прыняў закон, паводле якога рэспублікі самі маглі вырашыць пытанні аблас-нога і краявога адміністрацыйна-тэрытарыяльнага будаўніцтва. Правы саюзных рэспублік пашырыліся.

Аднак рэапьных спроб і пасля XXI, і пасля XXII з'ездаў партыі зламаць адміністрацыйна-камандную сістэму кіравання не было.

Палітыка лібералізацыі была першай, у значнай ступені абмежаванай, спробай дэмакратызацыі грамадска-палітычнага жыцця.

3 адстаўкай М.С. Хрушчова завяршыўся пёрыяд рэформ другой паловы 50-х — першай паловы 60-х гг. Але галоўным здабыткам тагачаснай палітыкі былі частковая рэабілітацыя рэпрэсіраваных, крытыка культу асобы, пазбаўленне многіх люд-зей ад страху быць пакаранымі, што сведчыла аб важнасці змен, якія адбыліся ў палітычным жыцці краіны. Але смерць Сталіна не азначала ўсё-такі канца сталіншчыны, хаця паступова абуджаліся спадзяванні на выхад з працяглага абмежавання дэмакратыч-ных норм жыцця. Несумленна, што разам з развенчваннем куль-ту асобы Сталіна пачаўся працэс трансфармацыі існуючай палітычнай сістэмы ў аўтарытарны палітычны рэжым.

Прагрэсіўныя з'явы ў грамадска-палітычным жыцці не былі працяглымі.

38. Змены ў сацыяльна-эканамічным развіцці рэспублікі ў ІІ палове 50-х— першай палове 60-х гт.

3 сярэдзіны 50-х гг. у свеце разгарнулася навукова-тэхнічная рэвалюцыя, якая адыгрывала магчымасці комплекс-най аўтаматызацыі вытворчасці, выкарыстання ЭВМ, новых крыніц энергіі і новых матэрыялаў. Гэта не магло не закрануць эканоміку СССР.

У другой папове 50-х гг. працаўнікі прамысловасці Беларусі дабіліся поспехаў у развіцці вытворчасці. Аб'ём валавой прадукцыі павялічыўся на 79%, прадукцыйнасць працы ўзрасла ў 1,4 раза. Больш стапа вырабляцца электраэнергіі, аўтамабіляў, трактароў, будаўнічых матэрыялаў, тканін, абутку і інш. Было па-будавана і ўведзена ў дзеянне 157 буйных прамысловых прад-прыемстваў. Сярод іх у Мінску ўступілі ў строй падшыпнікавы, гадзіннікавы, радыятарны заводы. Пачаў дзейнічаць Полацкі на-фтаперапрацоўчы камбінат, Салігорскі калійны камбінат, завод «БелАЗ» у Жодзіне, Магілёўскі метапургічны завод, Мінскі трак-тарны і многія другія.

Аднак негатыўным было тое, што некаторыя прадпрыемствы працавалі нерытмічна. А тэмпы росту прамысловай вытворчасці былі ўсё-такі ніжэйшыя, чым у папярэднім пяцігоддзі. У вытворчасці ўкаранялася больш сучасная тэхніка, ручная праца замянялася машынамі і механізмамі, але ўсё ж такі механізацыя не атрыма-ла значнага распаўсюджвання, і ручная праца ў прамысловасці працягвала складаць каля 25%.

У 1957 г. была праведзена спроба рэфармаваць кіраўніцтва эканомікай. Замест міністэрстваў, якія былі створаны на гапінах вытворчасці, былі ўведзены саветы народнай гаспадаркі (саў-наргасы), якія павінны былі кіраваць усёй прамысловасцю і сель-скай гаспадаркай у межах вызначанай тэрыторыі. Саўнаргасы садзейнічалі лепшаму выкарыстанню мясцовых рэсурсаў, узмацненню спецыялізацыі. Аднак камандныя метады кіраўніцтва, якія цалкам захоўваліся, прывялі да няўдачы гэтай рэформы.

У першай папове 60-х гг. больш хуткімі тэмпамі развіваліся цяжкая прамысловасць, асабліва машынабудаванне і металаап-рацоўка. Мінскі аўтамабільны завод пачаў выпускаць 6 — 7-тон-ныя бартавыя машыны, самазвалы і цягачы. Мінскі трактарны за-вод у 1963 г. распачаў серыйны выпуск новага трактара МТЗ-50.

У Беларусі з'явіўся новы від транспарту — трубаправод-ны. Узніклі і новыя галіны прамысловасці; радыёэлектронная, электратэхнічная, нафтаперапрацоўчая, дакладнае прыборабу-даванне, кабельная, вытворчасць сінтэтычных смол.

Але недастатковая ўвага ўдзялялася развіццю лёгкай прамысловасці. 3 1962 г. пачалося зніжэнне ўсіх паказчыкаў прамысловай вытворчасці.

У сельскай гаспадарцы ў першыя пасляваенныя гады назі-раўся крызіс. У 50-я гг. былі пераразмеркаваны капіталаўкла-данні з дзяржаўнага бюджэту на карысць сельскай гаспадаркі. Былі павышаны закупачныя цэны на сельскагаспадарчую пра-дукцыю. Рабіліся спробы павысіць зацікаўленасць калгаснікаў у павышэнні прадукцыйнасці сельскагаспадарчай вытворчасці.

Пад лозунгам непасрэднага пераходу да камунізму разгар-нулася кампанія асабістых гаспадарак. Але ўвогуле ахарактыры-заваць становішча сельскай гаспадаркі як адмоўнае нельга. Хоць і марудна, але ў II палове 50-х — пачатку 60-х гг. сельская гаспа-дарка пашырала сваю вытворчасць.

Асноўную частку даходаў насельніцтва складала зарплата, якая ў гэты час павысілася на 20%. 3 прыняццем у 1956 г. нова-, га закона аб дзяржаўных пенсіях на больш трывалую аснову было пастаўлена матэрыяльнае забеспячэнне непрацаздольных. Сярэдні памер пенсій рабочых павялічыўся ў 1957 г. у параўнанні з 1956 г. на 50%, служачых — на 27%. Калгаснікам сталі назна-чацца пенсіі па старасці і інваліднасці.

У цэлым 50 — 60-я гг. былі спрыяльнымі ў сацыяльным развіцці рэспублікі. Аднак Беларусь, як і ў цэлым СССР, адста-вала ад развітых краін.