Популяциялар экологиясы 1 страница

Постреквизиттер

“ Экология және тұрақты даму” пәні студенттердің келешекте «экологиялық құқұқ», «халықаралық экологиялық құқұқ», пәндерін жақсы игеруге алдынала дайындайды. Бұл - оның университеттің көптеген пәндермен тығыз байланысты екенін көрсетеді.

Пәннің сипаттамасы:

Қоршаған ортадағы болып жатқан үрдістер: атмосфералық ауаның, дүниежүзілік мұхиттың ластануы, ядролық жарылыстың ықпалы, қоршаған ортаны сақтау үшін халықаралық ынтымақтастықты қажет етеді.Сол себептен қазіргі кезде мемлекеттер арасында БҰҰ эгидасымен немесе екіжақтық әрекеттестікпен өсімдік және жануар әлемін сақтау міндеттері бекітілді. Мынадай әрекеттестіктің негізіне адами қызметтің ұстанымының қатарына әлемдік қоғамдастықтың табиғи игерушілігінің негізгі принциптері анықталды. Қоршаған орта және мемлекеттің және халықтың ынтымақтастығының реттейтін мемлекетаралық келісімде және актілер, халықаралық ұйымның нормативных құжаттарында және ең маңызды халықаралық конференциялар табиғат қорғау бағытына арналды.

Пәннің мақсаты

- халықаралық экологиялық ынтымақтастықтығын экологияның бас кешенді салаласы ретінде қарастыру

- табиғатты игерушілік арасындағы маңызы, негізгі халықаралық құқұқ шеңберінде қабылданған халықаралық келісімдердің және өзге актілердің қоршаған ортаны сақтауындағы өзекті рөлі.

Міндеттері:

- биосфера компоненттерінің өзара әсерлесу заңдылықтары және адамның шаруашылық әрекеттерінің, әсіресе табиғатты қарқынды пайдалану кезіндегі салдарлары туралы білімдерді қалыптастыру;

- әртүрлі мемлекеттердегі және Қазақстан Республикасындағы тұрақты дамудың тұжырымдамалары, стратегиясы және практикалық міндеттері туралы түсініктерді қалыптастыру;

студенттердің экологияның, қоршаған ортаның қорғаудың және тұрақты дамудың күрделі және шиелініскен мәселелерін талқылауда ауқымды кешенді, объективті және шығармашылық көзқарасын қалыптатыру.

Пәндік компетенция. Бітіруші түлек ой-өріс мәдениетін меңгеруі қажет, оның жалпы заңдын білуі керек, сондайақ жазбаша және ауызша түрде өз ойын дұрыс жеткізу білуге қабілетті болу керек. Бітіруші түлек адамның адамға, қоғамға қоршаған ортаға қарым-қатынасын көрсететін құқықтық және этикалық нормаларды білуге тиіс.

Пәнді меңгергендегі компетенциясы. Модуль пәнін оқып үйренгенде студенттер қауіп-қатер болған жағдайда ахуалды аңғаруға, өзін-өзі бақылауға және бағалауға, әр түрлі оқиғаларда нәтижелерге жетуге, шешім қабылдауға қабілетті болады.

Пәндердің оқу- әдістемелік кешеннің

мазмұны

1. Пәннің типтік оқу бағдарламасы (егер пән таңдау компоненті бойынша болса, онда пәннің оқу бағдарламасы)………......………………………......

2. Студенттер үшін пәннің оқу бағдарламасы (syllabus)..…………...........

Пәннің сипаттамасы, автор туралы мәлімет, пәннің постреквизиттері, пререквизиттері..............................................................................................

Пәнді оқытудағы дәрістердің тақырыптық жоспары әдістемелік нұсқаулармен...............................................................................................

Пәнді оқытудағы семинар (семинар (практикалық) сабақтардың жоспары) тақырыптық жоспары әдістемелік нұсқаулармен..........…………………………………………………….…….…

Пәнді оқытудағы СОӨЖ тапсырмаларын тапсыру және орындау графигі әдістемелік нұсқаулармен.......................……………………………

Пәнді оқытудағы СӨЖ тапсырмаларын тапсыру және орындау графигі әдістемелік нұсқаулармен ……………………………......................

Әдебиеттер тізімі ………………………………………………….…......

Глоссарий...............................................................................................

Білімдер бағалау жалпы шкаласы……….................................................

3. Пәннің оқу-әдістемелік картамен қамтамасыз етілуі.........…………...........

4. Дәріс комплексі (дәріс тезистері, әдебиеттер тізімі)………….............................................................................

5. Пән бойынша сабақ түрлерін өткізудегі әдістемелік нұсқаулар............................…………………………………………………….......

6. Студенттердің өзіндік жұмыс үшін материалдар: үй тапсырмасының тескттерін теру, өзін өзі бақылау материалдары, рефераттар және т.б.......................................................................................................................

7. Студенттердің оқу жетістіктерін бағалау және бақылау материалдары (жазбаша, тест сұрақтары, өздік дайындалу үшін сұрақтар тізімі, емтихан сұрақтары және т.б.)…………….................................................……….......

8. Оқытудың техникалық құралдары, демонстрациялық материалдардың тізімі (плакатар, слайдтар және т.б., бағдарламалық и және мультимедиялық қамтылуы........................................

Дәрістердің және семинар сабақтарының тақырыптық жоспары

Модульдің атауы:Денсаулықты және қоршаған ортаны қорғау

Модуль пәнінің атауы: Экология және тұрақты даму. Шекарааралық экологиялық мәселелер
№	Дәрістер	Семинар сабақтары
Модуль пәнінің тақырыптары және мазмұнының сұрақтары	Сағат бойынша көлемі	Модуль пәнінің тақырыптары және мазмұнының сұрақтары	Сағат бойынша көлемі
	1 модуль «Экология және тұрақты даму»
1-тақы рып	Экологияға кіріспе. 1.1Экологияның мақсат-міндеттері және әдістері. 1.2.Экологияның басқа ғылымдармен байланысы. 1.3.Экологияның бөлімдері		1.Экология ғылымы туралы түсінік. 1.1.Экологияның негізгі түсініктері мен бөлімдері. 1.2.Экологияның мақсаты мен міндеті және зерттейтін проблемалары. 1.3.Тұрақты даму түсінігі
2-тақы рып	2.Даралар экологиясы. 2. 1.Ағзалар және олардың қоректенуі. 2. 1.Экологиялық факторлар және оның классификациясы 2.3. Ю.Либихтің минимум заңы. В.Шелфордтың толеранттық заңы. 2.4. Популяциялар экологиясы 2.5. Популяцияның динамикалық сипаттамалары. Популяцияның динамикалық сипаттамалары.		2.Экологиялық факторлардың түрлерін қарастыру. 2.1.Биологиялық жүйелердің ұйымдастырылу деңгейлері. 2.2.Экология заңдары. Фактор туралы түсінік. Факторлар классификациясы. 2.3.Ю.Либихтің минимум заңы. В.Шелфордтың толеранттық заңы. 2.4.Стенобиоттық және эвриобионттық организмдер.Қоршаған ортаның экологиялық сиымдылығы.
3-тақы рып	3.Қауымдастықтар экологиясы 3.1.Биоценоз туралы түсінік. 3.2.Биогеоценоз туралы түссінік 3.3.Экологиялық жүйе туралы түсінік 3.4. Экожүйедегі түр аралас байланыстың негізгі көріністері. 3.5.Түр арасындағы байланыс көріністері (нейтрализм, комменсализм, протокооперация, мутуализм, жыртқыштық, паразитизм). 3.6.Экологиялық қуыс.		3.Түр арасындағы байланыс көріністері (нейтрализм, комменсализм, протокооперация, мутуализм, жыртқыштық, паразитизм). 3.1.Биоценоз туралы түсінік. 3.2.Экологиялық жүйе туралы түсінік. 3.3.Экожүйе концепциясы. 3.4.Экологиялық жүйедегі қоректену типтері. 3.5.Экожүйе гомеостазы. 3.6. Экологиялық қуыс. 3.7.Экожүйедегі энергия ағыны және химиялық элементтердің айналымы
4-тақы рып	4.Биоценоздың трофикалық құрылымы. 4.1. Биоценоздің трофикалық құрылымы. 4.2. Қоректік тізбектер және трофикалық деңгейлер. Қоректік торлар 4.3. Экожүйелердің табиғи дамуы 4.4.Экожүйедегі энергия ағыны және химиялық элементтердің айналымы. 4.5.Экожүйедегі энергия ағыны және химиялық элементтердің айналымы.		4.Экологиялық жүйелер 4.1.Линдеманның энергия тасымалының 1% және 10% ережелері. 4.2.Биоценоздің трофикалық құрылымы. 4.3.Қоректік тізбектер және трофикалық деңгейлер. 4.3.Қоректік торлар. 4.4.Экологиялық пирамидалар. Экожүйелердің өнімділігі. 4.5.Экожүйелердің табиғи дамуы. 4.6.Экожүйелердің тұрақтылығының негізгі көрсеткіштері.
5-тақы рып	5.В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера ілімі 5.1. Биосфера тұжырымдамасының қалыптасуы. В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі. компоненттері. 5.2. Тірі зат тұжырымдамасы. 5.3. В.И. Вернадскийдің негізгі биохимиялық заңдар		5.Биосфера тұжырымдамасының қалыптасуы. 5.1.В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі. компоненттері. 5.2.Тірі зат тұжырымдамасы. Адамның экожүйедегі орны. 5.3. Биосферадағы заттар айналымы. Әлемдік биохимиялық циклдар. 5.4.В.И. Вернадскийдің негізгі биохимиялық заңдары. Қазіргі биосфера. 5.5. Өндірістің дамуы және қоршаған ортаға түсетін салмақтың артуы.
6-тақы рып	6.Тұрақты даму концепциясы (тұжырымдамасы). 6.1. Тұрақты даму факторлары. Экологиялық фактор. Экономикалық фактор. Әлеуметтік фактор. 6. 2. Тұрақты даму стратегиясымен принциптері. Тұрақты даму деңгейлері. 6.3. Тұрақты дамудың ғылыми теориясын жасау жолындағы халықаралық ұйымдардың қызметі 6.4.Тұрақты дамудың бірден-бір аспектіліренің бірі табиғи ресурстар және оларды тиімді пайдалану. 6.5. Жердің табиғи ресурстарының сипаттамалары. 6.6. Биологиялық ресурстар және азық түлік қауіпсіздігі. Табиғатты қорғау. Табиғатты ұтымды пайдалану. 6.7. Экологиялық тұрғыдан таза альтернативті энергия көздерін пайдалану экожүйелермен қоғамның тұрақты дамуының маңызды құрамдас бөлігі.		6.Тұрақты даму ұғымының пайда болу тарихы. 6.1.Рим клубы. Қоршаған орта жөніндегі бірінші конференцияның Декларациясы. 6.2. Рио де Жанейро және Йоханесбургте өткен Дүниежүзілік саммиттер. 6.3.Тұрақты даму факторлары. Экологиялық фактор. Экономикалық фактор. Әлеуметтік фактор. 6.4.Тұрақты даму стратегиясымен принциптері. Тұрақты даму деңгейлері. 6.4.Тұрақты дамуды қамтамасыз ету жолындағы халықаралық ынмақтастық. 6.5.Тұрақты дамудың ғылыми теориясын жасау жолындағы халықаралық ұйымдардың қызметі.
7-тақы рып	7.Биосферада тұрақсыздықтың пайда болуының антропогендік факторлары. 7.1. Қоршаған ортаға түсетін антропогендік салмақтың өркениет түрлерінің олардың олардың даму сатыларына байланысты жіктелуі. 7. 2. Табиғат пен қоғам қарым-қатынасының тарихы: негізгі кезеңдері (биогенді, аграрлы, өндірістік, ақпараттық). 7.3. Климаттың өзгеруі. Озон қабатының проблемасы. Қышқылды жаңбырлар 7.4. Атмосфералық ауаның ластануының экологиялық зардаптары. 7.5. Атмосфераны қорғау.
8-тақы рып	8.Биосфераның тұрақсыздығының туындауына антропогендік факторлардың әсері 8.1. Судың жалпы қасиеттері және кұрамы. Су ресурстарын пайдалану. Суды тазарту жолдары. 8.2.Суды тазарту әдістері. 8.3.Ауыл шаруашылығымен өнеркәсіптің қарқынды дамуына байланысты пайда болған экологиялық проблемалар. 8.4. Қоршаған ортаның физикалық биологиялық химиялық ластануы және олардың экологиялық генетикалық зардаптары.
9-тақы рып	9 Қазіргі заманның әлеуметтік-экологиялық проблемалары және тұрақты даму 9.1. Халық санының өсуі және оның сапалық көрсеткіштерінің өзгеру. 9.2. Кедейлік және табыстың әділетсіз бөлінуі. 9.3.Энергетикалық дағдарыс проблемалары және олардың шешілу жолдары 9.4. Әлемдік азық-түлік проблемасы, шешу жолдары. 9.5. Жер генофондының өзгеруі. Соғыстар және лаңкестіктің экологиялық зардаптары. 9.6.Әскери өнеркәсіптік кешен және тіршілік ету ортасы. (1 сағат)
10-тақы рып	10.Қоршаған ортаны қорғаудың біәр формасы қорғалатын территориялар 10.1. Ерекше қорғалатын табиғи территориялар. 10.2. Қызыл кітап және оның биологиялық әралуандылықты сақтаудағы рөлі 10.3. Экологиялық білім және экологиялық сауаттылықтың адамзаттың тұрақты дамуының қамтамасыз ететін рөлі. (1 сағат)
11-тақы рып	11.Қазақстан Республикасының тұрақты дамуының өзекті экологиялық проблемалары. 11.1 Қазақстан Республикасының табиғи ортасын тұрақсыздандыру процесстері себептерімен салдары 11.2. Арал аймағының әлеуметтік-экологиялық проблемалары. 11.3. ҚР территориясындағы Семей ядролық сынақ алаңы және өзге де полигондар
12-тақы рып	12.Коршаған ортаны бағалаудың тәсілдері. 12.1.Қоршаған ортаның күйін бағалаудың әдістерімен критериялары. 12.2. Химиялық физикалық биологиялық мониторинг. 12.3.Қазақстан Республикасының тұрақты дамуын қамтамасыз ету. Экодаму мәселелері. 12.4. Қазақстан Республикасындағы халыққа экологиялық білім және тәрбие беру. 12.5. Тұрақты даму стратегиясы және Қазақстанның тұрақты дамуын қамтамасыз ету механизмдері.
13-тақы рып	13.Шекарааралық табиғи ресурстар 13.1.Денсаулық табиғи ресурстар ресурсы 13.2. Шекарааралық биологиялық табиғи ресурстар 13.3.Орта Азияның шекарааралық табиғи ресурстары.
14-тақы рып	14. Қалдықтарды өңдеу аспектілері. 14.1. Базель Конвенциясы 14.2. Қалдықсыз, және аз қалдық технологиялар. 14.3.Қазақстандағы әрекететуші және жабылған полигондар.
15-тақы рып	15. Атмосфераның ауа райы, ғарыштың, климаттың, озон қабатының шекарааралық қорғауы, 15.1. Қазақстандағы қазiргi кезеңдегi атмосфералық ауаның ластану мәселесі. Ластайтын заттардың шекарааралық тасымалдаулары. 15.2. Жердің озон қабатын қорғайтын халықаралық-құқық жолы, оның тарихы. 15.3 Озон қабатын қорғайтын Вена конвенциясы. 1985 ж. 15.4 Монреалдiк хаттама 1987 ж. оған енгізілген түзелістер.		7. Атмосфераның шекарааралық проблемалары. 7.1. Озон қабатының проблемасы. Озон қабатының және климаттың, ғарыштың халықаралық - құқұқ қорғауы. 7.2.Қышқылды жаңбырлар. 7.3.Атмосфералық ауаның ластануының экологиялық зардаптары. 7.4.Атмосфераны қорғау. 7.5.Экологиялық таза альтернативті энергияны пайдалану
16-тақы рып	16. Флорамен, фаунаны қорғайтын шекарааралық мәселелер. 16.1. Қазақстандағы биологиялық әр түрлiлiктiң сақтауы. ҚР Қызыл кітабі. 16.2. «ЮНЕСКО-ның» «Адам және биосфера» бағдарламасы бойынша жасалған бүкiләлемдiк жұйе. 16.3. Биосфера резерваттарының 1992 жылдың биологиялық әр түрлiлiгi туралы конвенциясы. 2000 ж. қауiпсiздік туралы Картахен хаттамасы. Құстарды қорғауы туралы халықаралық конвенция 1950 ж. 1971 ж. су құстары, су - батпақ қоныстағы құстар туралы халықаралық маңызы бар, конвенция.
17-тақы рып	17.Қазақстан республикасының шекарааралық мәселелерi. 17.1. Қазақстан, Ресей, Қытай: шекарааралық өзендердiң экологиялық мәселелерi. 17.2. Арал мәселесiнің жергілікті тұрғындардын генофондына, өсiмдiк және жануарға ықпалы. Олардың зардаптарын төмендету бойынша халықаралық шаралар. 17.3. Қазақстанмен Қытайдың арасындағы шекарааралық өзендердiң реттеуiндегi Шостің рөлі.		8.Қазақстан Республикасының шекарааралық мәселелерi 8.1. Арал аймағының әлеуметтік-экологиялық проблемалары. 8.2.Ядролық сынақтардың адамзатқа тигізетін зардаптары. 8.3.ҚР территориясындағы Семей ядролық сынақ алаңы және өзге де полигондар.
18-тақы рып	18. Дүниежүзілік мұхиттың ластанудан шекарааралық қорғауы. 18.1. Каспий теңізінің мұнаймен ластануы. 18.2. Дүниежұзілік мұхит халықаралық-құқықтың объекті ретінде. 18.3. 1972 ж. Теңіздерді радияциялық қалдықтардан қорғайтын конвенция.		9.1.Судың шекарааралық мәселесі. 9.2.Шекарааралық су ресурстарын пайдалану. 9.3.Суды тазарту жолдары. 9.4. Әлемдік мұхиттың ластануы. Гидросфераны қорғау. 9.5. Ластанудан Дүниежүзілік мұхиттың халықаралық - құқұқ қорғауы. /Конвенциялар, келісім шарттар/
19-тақы рып	19. Қазақстан Республикасының халықаралық ынтымақтастықтарға қатысуы. 19.1. Қазiргi заманның глобалдi экологиялық мәселелер шешiмiндегi Қазақстанның рөлi. 19.2. Қазақстан Республикасындағы Орхусс конвенциясы. 19.3. Қазақстан Республикасының халықаралық ұйымдардың жұмысына қатысуы.
20-тақы рып	20. Халықаралық табиғи ортаны қорғау ұйымдардың жұмысы. 20.1. БҰҰ табиғи ортаны қорғау органдары. 20.2. Қоршаған орта бойынша БҰҰ (Юнеп) бағдарламасы және оның халықаралық-құқықтық негізі. 20.3.Магатэның қызметiндегi қоршаған ортаны сақтау мәселелері.		10.Экологиялық мәселелерді шешудегі халықаралық ұйымдардың рөлі 10.1. Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ)-ң жұмысы 10.2.ЮНЕП-ң жұмысы 10.3. ФАО-ң жұмысы 10.4. МАГАТЭ-ң жұмысы
	Барлығы 20 сағат, оның ішінде модуль бойынша 8 сағат		Барлығы 10 сағат, оның ішінде модуль бойынша 4 сағат

СОӨЖ және СӨЖтапсырмаларын орындаудың және тапсырудың тақырыптық жоспары

Модуль пәнінің атауы:: Шекарааралық экологиялық мәселелер

Тақырып №

СОӨЖ

СӨЖ

Модуль пәнінің тақырыптары және мазмұнының сұрақтары

Тапсыру мерзімі (апта және сағат көлемі)

Жүргізу түрі

Модуль пәнінің тақырыптары және мазмұнының сұрақтары

Тапсыру мерзімі (апта және сағат көлемі)

Жүргізу түрі

Солтүстік Қазақстанның экологиялық мәселелері

1 cағат