Семинар №11 жасанды жарықтанудық көздері ж/е есеп әдістері

Аурулардың профилактикасы.

Ғимараттарды пайдалану кезінде табиғи жарықтану деңгейі жарық саңылаулардың әйнектенген беттердің ластандымен, сонымен қатар қабырғалар мен төбелердің ластануымен байланысты төмен болды. Сондықтан әйнектерді жылына 2 – 4 реттен келе емес тазартылады ж/е қабырғалар мен төбелерің ақталуын жиі жасайды.

Жасанды жарықтануды жеткіліксіз табиғи жарықтану болғанда, сонымен бірге күннің қаранқы ұақытында қолданылады. Жасанды жарықтану жалпы, жергілікті ж\е комбинироланған болу мүмкін.

Жалпы жарықтану барлық бөлмені жарықтау үшін қолданылады ж\е бір қалыпты мен локализацияданған деп ажырытылады.

Жалпы калыпты жарықтау кезінде жарықталған жазық тағы әрбір жерінде жұмысты орындау үшін жағдай жасалынады.

Жалпы локализацияланған жарықтау жабдықтардың орналасуына сайкес шамдардыорнатуды қарастырады.

Жаргілікті жарықтауды стационарды ж\е тасымалданатын болып жасайды,тек жұмыс жабындарды жарықтау үшін қолданылады. Өндірістік бөлмелерінде тек жергілікті жарықтауды орнатуға тыйым салынады.

Комбинироланған жарықтау жалпы жарықтануға жергіліктіні қосу арқылы жүзеге асырылады. Оны жоғары дәлілдікті жұмыстарды жасау кезінде, сонымен қатар қажетті жағдайларда жұмыс процессінде белгілі н\е өзгертілетін жарық бағытын жасау үшін қолданылды.

Жасанды жарықтау көз жұмысының сипаттамасына қарай жұмыс беттердін жарықталудың минимумы б-ша нормаланады.

Ең жоғары нормаланатын жарықтау 5000 Лк қурайды (1а разряды) ж\е ең төменгісі 30 Лк (8в разряды).

Көз жұмсын қиындататын н\е жеңілдететін жағдайларда нормаланған жарықтаудық денгейлері жоғарлайды н\е төмендейді. Жане де жарақаттау қауіптілігін жоғарлатады н\е санитарлық жағдайын жақсартуын талап етеді.

Бірінші төрт разрядтар үшін әдетте комбинироланған жарықтау жүйесін пайдаланды.

Жалпы жарықтау шамдармен шығарылатын жұмыс беттердің жарықталуы жергілікті жарықтал үшін қолданылатын жарық көздері болған кезінде нормаланғаннан комбинироланған жарықтау үшін 10% болу керек. Сонымен бірге жалпы жарықтау шамдармен шығарылатын жарықталғандық газоразрядты шамдар үшін – 500...150 Лк ж/е қызу шамдар үшін – 100...50 Лк аспау тиіс.

Максималды жарықтауды минималдыға қатынасы 1...3 разрядтағы жұмыстар үшін моминисценты шамдар кезінде 1,5 – теп, ал басқа шамдар болғанда – 2 – деп аспау керек; 4...7 разрядты жұмыстар үшін бұл мәндер сәйкесті 1,8 ж/е 3 болады.

Апаттылық жарықтау (бөлмелерде ж/е жұмыс жасау орындарда) жұмыс жарықтаудың сөндірілуі жарылысқа, өртке, технологиялық процессінің ұзақ бұзулуына әкеленетін жағдайларда қарастырылады.

Эвакуациялық жарықтау адамдар өту үшін қауіпті жерлерінде.

1. Жасанды жарықтанудын көздері – қызу шамдары ж/е газоразрядты шамдар.

Қызу шамдар үзілсіз жарықтанудын спектрін береді ж/е табиғи жарыққа қарағанда онда сары – қызыл сәулелер басылымды. Жарық көздері болып мұнда қыздырлған вольфрамдан жасалынған сым.

Келесе шамдар шығарылады: вакуумдық (НВ), спиральсз (НБ), газожинакталған (НГ), спиральсыз – ксендік толтырғышымен (НКБ).

Қызу шамдардың жетіспеушілігі – аз қызмет мерзімі (1000 мамасында) ж/е тиім коэффициентінің төмен болуы.

Газоразрядтық шамдарды төмен люминисценциялық) ж/е жоғары қысымды болып шығарылады.

Люминисценциялық шам әйнек трубка ретінде жасалынады. Оның ішкі беті люминофор қатты кристаллды затпен жұқа қабатымен жабылынады. Шамның копбасы (трубкасы) (30...80мг) доздалған санымен ж/е инерты газбен (әдетте аргонме) 400 Па шамасындағы қысым кезінде тортырылған. Трубканың екі шетіне электродтар қойылған. Шамды қосқан кезде буларында жарық шығарылумен бірге электрлік разрядты тудыратын ток өтеді. Электрлік заряд люминофорға әсер етіп жарық сәулеленуын шығарады.

- күндізгі жарық шамдар (ЛД)

- түстіберуі жетілдірілген күндізгі жарық шамдары (ЛДК)

- табиғи жарыққа ең жақын шамдар (ЛЕ)

- ақ түсті шамдар (ЛБ)

- қаратылған ақ түсті шамдар (ЛТБ)

- салқын ақ түсті шамдар (ЛХБ) ж/е т.б.

Жоғары (0,03...0,08 Мпа) ж/е одан жоғары (0,8 Мпа жоғары) қысымды газоразрядты шамдарға люминисценциялық шамдар (ДРЛ), рефлекторлық жарыққайтарғыш қабаты бар шамдар (ДРЛР) ж/е т.б.

Ең экономды болып металлогалогенді шамдар. Олардың жарық беруі 80 Лм/Вт дейін жетеді. Бұл қызу шамдарына қарағана 3...4 есе жоғары. Олардың қызмет ету мерзіі 10000ч.

Газоразрядты шамдардың кемшілігі соқырлату әсер тігізетін, дросселдердіқ шуы, қосылу сұлбасының қиындығы ж/е т.б. жарық ағынның пульсациясы.

Жарық көздерін жарықтайтын арматурасына орнатып ж/е оның бәрін шам ж/е жарық құралы ретінде қабылданады.

Шамдар жарық ағынның тартылуы бойынша топтастырылады: тіке жарық, таратылған жарық, басылымды қайтарылған жарық шамдар ажыратылады. Біріншілерінде төменге жартылай сферасына 80% -ға дейін.

Жалпы жарықтау шамдардық бір қалыпты орналастыру кезінде жарық құралын есептеу үшін жарық ағынды пайдалану коэффициент әдісін қолданылады. Бұл әдіс төбе қабырғаларынан ж/е ғимараттың басқа жабындарынан қайтарылатын жарық ағынын есепке алуға мүмкіндік береді. Есепті келесе формула арқыны жүргізеді:

Ф₁=Е_н·S_z·R₃/(n_j)

мұнда Ф₁ – бір шамның жарық ағыны, Лм

Е_н – нормаланған жарықтану, Лм

S – бөлменің ауаны, М²

Z – 1,1...1,5 – ауа ластануын есепке алатын коэф-т

R₃ – бөлмедегі ауа ластануын есепке алатын қор коэф ті

n – шамдар саны

j – жарық ағыннық пайдалану коэф-ті.

Ең төменгі қажетті жарықтануды сала нормалары бойынша табады. Шамдар санын олардың ең тиімді орналасуын есептей отырып қабылдайды, содан соң шамдың н/е бір қатар шамдардықң қажетті жарық ағынын есептейді. Қажетті жарық ағыны бойынша стандартты шамның қуаттылығын, содаң соң жарықтайтын құралдың қуаттылығын анықтап тандайды.

Нүктелік әдісімен көлденең ж/е еңісті жабындардың локализацияланған ж/е жергілікті жарықтануын есептейді. Сонымен бірге егеп қайтарылған жарығын есептемейтін жағдай туындаса, онда жарықтану анықталады.

Келтірілген қуаттын әдісі жарық құралдың берілген параметрлеріне ж/е шамдар санына тәуелді жарық техникалық анықтағыштар б-ша жарықтау құралдардың келтірілген қуаттылығын анықталуында негізделген.