НЭП, ее сущность и значение для развития БССР

На пачатку 1920 –х гг. Савецкая дзяржава апынулася ў крызісным стане. У знешнепаліт. плане ён праявіўся ў палітычнай ізаляцыі. Вельмі цяжкім было сацыяльна–эканамічнае становішча ў Беларусі. Яно было выклікана вынікамі першай сусветнай і грамадзянскай войнаў, германскай і польскай акупацыяй. У крызісным стане знаходзіўся чыгуначны і водны транспарт. Вялікая шкода была нанесена с/г.

Галоўнай прычынай і асаблівасцю сацыяльна–эк.а крызісу ў краіне з’яўлялася тое, што селянін не мог больш мірыцца з харчраскладкай і палітыкай “ваеннага камунізму”. Адказам на гэтыя пытанні стала новая эканамічная палітыка – НЭП. Пачатак ёй быў пакладзены на Х з’ездзе РКП(б) у сакавіку 1921 г. НЭП – гэта сістэма эканамічных, сацыяльных, палітычных і культурных мер, накіраваных на ўкараненне рыначных адносін ў народнай гаспадарцы.

У сферы прамысловасці Беларусі новая эканамічная палітыка праявілася ў наступным:

1)Скасоўвалася празмерная цэнтралізацыя кіравання. Былі створаны групавыя ўпраўленні, якія падпарадкоўвалася непасрэдна Саўнаргасу БССР. Прамысловасць рэспублікі атрымала магчымасць лепш выкарыстоўваць мясцовую сыравіну і рэсурсы.

2)Усе прамысловыя прадпрыемствы былі падзелены на чатыры групы. У першую групу ўваходзілі найбольш буйныя дзяржаўныя прадпрыемствы, якія павінны былі працаваць на аснове гаспадарчага разліку / за кошт прыбытку пакрываць страты /. Да другой адносіліся тыя прадпрыемствы, якія падлягалі часовай кансервацыі. У трэцяй групе знаходзіліся прадпрыемствы, якія не мелі дзяржаўнага значэння і аддаваліся ў арэнду кааператыўным арганізацыям і прыватным асобам. Да чацвёртай групы належалі прадпрыемствы, якія падлягалі закрыццю, іх рабочыя і служачыя пераводзіліся на функцыяніручыя фабрыкі і заводы.

3)Ліквідавалася ўраўнілаўка ў аплаце працы рабочых, формы аплаты ўлічвалі кваліфікацыю рабочага, колькасць і якасць яго працы. У першыя гады НЭПа практыкавалася натуральная і грашовая аплата працы.

У сферы с/г нэп праявілася ў наступным:

1)Замест харчраскладкі быў уведзены харчпарадак, які быў у два разы меньш.

2)Свабодны выбар формаў землекарыстання.3)Свабоднае распараджэнне сялянамі лішкамі сваёй прадукцыі.4)Замена натуральнага падатка грашовым.5)Дазвол арэнды зямлі і найму рабочай сілы.Было дазволена прадпрымальніцтва. У 1922 – 1924 гг. была праведзена грашовая рэформа, што прывяло да фінансавай стабілізацыі ў краіне.НЭП дазволіў спалучаць дзяржаўныя і асабістыя інтарэсы. Дзякуючы гэтай палітыцы была паспяхова адноўлена с/г рэспублікі, атрымала стымул для развіцця прамысловасць, панізіўся ўзровень беспрацоўя.Безумоўна, НЭП стымуляваў сацыяльнае расслаенне грамадства, у чым кіраўніцтва бальшавіцкай партыі бачылі пагрозу ажыццяўленню сваіх праграмных мэт. У канцы 1920-х гг. НЭП згортваецца.

32. БССР в годы первых пятилеток.индустриал и коллективиз. индустриализация в Беларуси была частью единого процесса индустриализации СССР. В соответствии с решениями XV съезда ВКП(б) был разработан пятилетний план развития народного хозяйства БССР - 1928/29 - 1932/33 гг. Его контрольные цифры в феврале 1929 г. принял XII съезд КП(б)Б, а в мае 1929 г. утвердил IX Всебелорусский съезд Советов. Основные фонды государственной промышленности республики планировалось увеличить в 4,4 раза, в то время как в целом по СССР - в 2,9 раза. В пятилетнем плане приоритет был отдан легкой промышленности. План был хотя и напряженным, но сбалансированным.Первые два года пятилетки дали ощутимые результаты. Значительно выросла промышленность, изменилась психология и политические взгляды рабочего класса. Многие показатели были перевыполнены. Во второй половине 1929 г. Сталин стал осуществлять «большой скачок» в развитии государства. Оптимальный план был отброшен как устаревший, и были навязаны повышенные задания. Вскоре было объявлено, что целый ряд отраслей промышленности может выполнить пятилетку за 3 года. Такие высокие темпы не соответствовали финансовым возможностям страны. Тем не менее, руководство страны вместо снижения темпов промышленного строительства пошло на уничтожение рынка. Возросла доля государственных внутренних займов. Реальная заработная плата к концу пятилетки снизилась почти на 20%.В БССР многие отрасли не выполнили пятилетний план (промышленность строительных материалов, химическая, топливная, энергетическая). Тем не менее, итоги пятилетки были значительными. Было введено в строй 538 предприятий, из них 78 крупных. В том числе Гомсельмаш, Могил фабрика искусственного волокна, Бобруйский и Гомельский деревообрабатывающие комбинаты и др. В Беларуси были созданы топливная, машиностроительная, химическая отрасли промышленности, налажено производство искусственного волокна, трикотажа. В годы второй пятилетки (1933 - 1937 гг.) было достигнуто увеличение валовой продукции в 1,9 раза. С середины 1920-х годов, параллельно с индустриализацией, в БССР развивались и различные формы кооперации. Входившие в кооперативные союзы коллективные хоз-ва объединяли только 3% сельского населения. Этапы коллект: С 1928 по первую половину 1929 года. Осущ преимущественно экон методами.С конца 1929 по 1934 года. Наряду с экон метода проводилась путем административного принуждения.В 1927 году состоялся 15 съезд ВКП(б) и был назван «съезд коллективизации». Наблюдалось дробление крестьянства и снижение их товарности из-за поддержки малоимущих, усиленного налогообложения зажиточной части населения и политики большевиков в годы НЭПа.Индустриал и урбанизация предусматривала усиленный спрос на сырье и с\х пр-ию. В СССР в 1927-1928 годах разразился хлебозагот кризис, который был вызван тем, что крестьяне начали придерживать свой хлеб. Трудности с заготовками повторились и в 1928-1929 годах. Говоря про методы решения этих проблем они были одни – насильственное изъятие хлеба у крестьян. Самые эффективные из мер – раскулачивание, при котором «кулаком» мог быть объявлен любой крестьянин, который не пожелал вступать в колхоз. В январе 1930 года руководство КП(б)Б призвало завершить коллект и направило письмо в Москву с просьбой объявить республику зоной сплошной коллективизации. Для обеспечения высоких показателей в деревню были посланы спец уполномоченные. В помощь коллект на предприятиях и в городах создавались специальные бригады.к марту 1930 года было увеличено количество колхозов практически в 10 раз.

33. Развитие культуры БССР в 1920-1930гг. Политика белорусизации. Афіцыйна аб пераходзе да беларусізацыі аб’явіла другая сесія ЦВК БССР (ліпень 1924г.).У шырокім сэнсе пад беларусізацыяй разумелася развіццё бел.й культуры, вылученне беларусаў на партыйую, савецкую, прафсаюзную і грамадскую працу, перавод справаводства дзяржаўнага, партыйнага,прафесійнага і каператыўнага апаратаў на беларускую мову.Центральнае месца ў мерапрыемствах у беларусізацыі адводзілася праблеме мовы, бо ў рэспубліцы мова выконвала вельмі мізерны аб’ем сац. функцый. Пераважала руская мова. Пры гэтым афіцыйна было заяўлена, што на тэрыторыі БССР прызнаюцца раўнапраўнымі мовы беларуская, руская, яўрэйская і польская. Але бел. мова выбіраецца як мова пераважная для зносін паміж дзяржаўнымі, прафесійнымі і грамадскімі ўстановамі і арганізацыямі. Найбольш паспяхова прыходзіла беларусізацыя навучальных устаноў. Большасць школ было пераведзена на беларускую мову навучання. Высокую актыўнасць у правядзенні беларусізацыі праяўлялі члены літаратурна – вытворчых аб’яднанняў (“Маладняк”, “Узвышша”, “Полымя”). Маладые пісьменнікі У.Дубоўка, М.Чарот, П.Галавач, К.Чорны, М.Лынькоў і іншыя разам з народнымі пісьменнікамі Я.Купалам (“Безназоунае”) і Я.Коласам (“Новая зямля”)уносілі вялікі ўклад у рэалізацыю праграмы беларусізацыі, у развіццё беларускай літаратурнай мовы. Беларуская литаратура. У чэрвени 1934 адбыуся першы з’езд письменникау Беларуси. З’езд аформиу стварэнне саюза письменникау Беларуси. Тэатр, музычнае мастацтва, кино. Прафесиянальны беларуски тэатр у 20 ст. бярэ пачатак ад першай бел. труппы, якой у 1907-13 гг киравау Буйницки. Менавита таленавитыя пастанойуки творау Янки Купалы «Паулинка», «Раскиданае гняздо» абумовили папулярнацсць тэатра на многия дзесяцигоддзи. У 1926 годзе пачау працаваць БелДзярж Тэатр у Вицебску. Шырокия магчымасци для развицця атрымала музычная культура,были створаны невяликия симфаничныя аркестры. Беларускае мастацтва пачынае выходзиць на еурапейскую арэну. Значными падзеями у развицци музчнага мастацтва з’явилася адкрыцце у 1932 Беларускай Дзяржаунай кансерваторыи. У 1933—Тэатр Оперы и Балета. У 1937 у Минску пачала працаваць Беларуская Дзяржауная Филармония, у складзе якой были симфаничны аркестр, аркестр народных инструментау, ансамболь народнай песни и танца, харавая капэла.Пэуныя поспехи у 1930 гг набыла беларуская кинематаграфия. Сярод яе здабыткау варта назваць фильмы Корж-Саблина «Першы узвод» и «Залатыя агни».