Становление белорусской нации

Образование,наука и культура Б во вт.пXIXначXXв

Рэформа 1861 г., вызваліўшы сялян ад прыгоннай залежнасці, стварыла ўмовы для капіталіст. перабудовы памешчыцкай і сялянскай гаспадарак з арыентацыяй на рынак.Прамысловы пралетарыят Беларусі хар-ся шматнацыянальнасцю і адносна невысокай канцэнтрацыяй.Гандлёва-прамысловая буржуазія Беларусі была таксама шматнац., прычым большую яе частку складалі прадстаўнікі небеларускага этнічнага насельніцтва.Слабасць нац. буржуазіі ў пэўнай ступені замаруджвала працэс кансалідацыі беларускай нацыі.У канцы XIX ст. паступова стабілізавалася этнічная тэр-ыя беларусаў.Галоўным арэалам кансалідацыі беларускай нацыі былі цэнтральная і паўночна-заходняя часткі Беларусі.За 40 паслярэформенных гадоў колькасць жыхароў Беларусі падвоілася.У другой палове ХІХ – пачатку XX ст. працягваўся працэс фарміравання мовы бел. нацыі. Бел. Літ. мова развівалася галоўным чынам як мова мастацкай літаратуры і часткова публіцыстыкі.Адметнасць беларускага этнасу адлюстроўвалася ў своеасаблівым народным выяўленчым і дэкаратыўна-прыкладным мастацтве.Кансалідацыя бел. этнасу ў нацыю суправаджалася ростам нац. самасвядомасці.Быў праведзены шэраг рэформ у галіне адукацыі.Да 60-х гг. ХІХ ст. сістэма адукацыі хар-ся рознатыповасцю навучальных устаноў..Змены ў сістэме адукацыі Беларусі прывялі да ўстойлівага росту колькасці навучальных устаноў.Аднак, нягледзячы на станоўчыя дасягненні народнай асветы, як Расійская імперыя ў цэлым, так і Беларусь адставалі ад краін Заходняй Еўропы.У галіне пачатковай адукацыі ўрадавая палітыка была накіравана на тое, каб значную частку затрат на ўтрыманне народных вучылішч перакласці на сялян.Сярэдняя адукацыя заставалася прывілеяй пануючых класаў.

Складвалася сістэма прафесійнай адукацыі. У Беларусі ствараліся рамесныя, с/г-чыя, медыцынскія, музыкальныя, мастацкія навучальныя ўстановы.

Літаратура. У другой палове ХІХ ст. пачынаецца новы этап у развіцці бела. літ. Пісьменнікі паступова станавіліся на шлях стварэння развітой літаратуры. Ішоў працэс жанравага ўзбагачэння літаратуры, удасканальвалася вершаскладанне.Вяршыняй развіцця беларускай літаратуры стала творчасць Францішка Багушэвіча. У гісторыю вайшлі Янка Купала, Якуб Колас, Цішка Гартны. Тэатр. У фарміраванні бела. прафесійнага нацы. тэатра вялікую ролю адыграла тэатральная культура рускага, украінскага і польскага народаў. У бел. гарадах дзейнічалі мясцовыя рускія драматычныя трупы, а таксама гастралявалі акцёры сталічных тэатраў.

Нации возникают на базе феодальных народностей в период становления капитализма. Решающую роль в преобразовании народности в нации играет общность территории и экономической жизни, общие черты национального характера, самосознания, культуры и единого литературного языка, а также становления гос-ти. особенностью белорусского этноса был раздел их по вероисповеданию на православных и католиков, что не способствовало консолидации белорусского этноса. Православная церковь и католический костел не признавали белорусов как народ, а исходили из того, что православные - это русские, а католики - поляки. отличный от других народов исторический менталитет. Все это вместе взятое явилось основой для возникновения и развития национального самосознания белорусского народа. В конце XIX в. термин «Белорусы» и этноним «белорусы» окончательно закрепились за всей этнической территорией белорусов. Однако термин «белорусы» не приобрел еще общенационального содержания. Существовали региональные названия (полешуки), конфессионализмы (русские и поляки), жители некоторых частей Беларуси называли себя «тутэйшыми».Ускорение темпов экономического развития, расширение капиталистического предпринимательства, развитие торговли и путей сообщения, интенсивное железнодорожное строительство способствовали созданию на территории Беларуси единого экономического региона, что сыграло основополагающую роль в формировании белорусской нации, хотя этот процесс тормозился рядом факторов. Запрещение евреям селиться вне городов, невозможность найти в них работу для большого количества безземельных и малоземельных крестьян деформировали национальный и социальный состав городского населения. Белорусская национальная буржуазия представляла лишь небольшую прослойку в местной многонациональной буржуазии. Процесс формирования белорусской нации сдерживался общим направлением политики правительства. После подавления восстания 1863 г. царизм окончательно перешел на путь интенсивной русификации. Основой ее стало создание социальной базы этой политики - расширение русского землевладения, продажи земли на льготных условиях приглашенным на службу в Беларусь российским чиновникам. Школа целиком была переведена на русский язык обучения.Важнейшим признаком нации является наличие единого языка, посредством которого обеспечивается политическая, экономическая и культурная жизнь народа. Старобелорусский язык фактически стал мертвым. После присоединения к России официальное положение государственного занял русский язык, однако практически до восстания 1863 г. в общественно-культурной жизни господствовал польский язык. Русская, как и польская общественно-политическая жизнь не воспринимала существование белорусов как самостоятельного этноса и отрицательно относилась к попыткам литературного творчества на белорусском языке. Сдерживающим фактором в развитии белорусского языка явился запрет в конце 50-х годов XIX в. печатания белорусских книг латинским шрифтом.В новых исторических условиях источником развития белорусского языка явилось устное народное творчество, а формирование его происходило в жанрах художественной литературы и публицистики. Создание экономической общности и развитие хозяйственных связей привели к постепенному стиранию различий местных диалектов, появлению единого, понятного всей нации языка. Помимо этого, он обогащался новыми словами и терминами. Постепенно шел процесс создания графической системы, правописных и грамматических норм, обогащения лексики белорусского литературного языка.Таким образом, во второй половине XIX - начале XX в., вопреки неблагоприятным политико-историческим условия, сформировались основные признаки белорусской нации, консолидации которой не помешали ни социально -классовые противоречия, ни борьба, обострившаяся с появлением рабочего класса и буржуазии.

27.октябрьская революция. Причины:усталость от войны;промышленность и сельское хозяйство страны оказались на грани полного развала;катастрофический финансовый кризис;нерешенность аграрного вопроса и обнищание крестьян;оттягивание социально-экономических реформ; противоречия Двоевластия стали предпосылкой для смены власти.3 июля 1917 в Петрограде начались волнения с требованием свержения Временного правительства.Двоевластие окончилось победой буржуазии. События 3-5 июля показали, что буржуазное Временное правительство не намерено выполнять требования трудящихся, и большевикам стало ясно, что мирным путем взять власть уже нельзя.На VI съезде РСДРП(б), который состоялся с 26 июля по 3 августа 1917 г., партия взяла ориентир на социалистическую революцию путем вооруженного восстания.. Мятеж был подавлен, а народ окончательно понял, что большевистская партия – это единственная партия, которая отстаивает интересы трудящихся.12 октября был создан Военно-революционный комитет (ВРК) – центр по подготовке вооруженного восстания. Зиновьев и Каменев, противники социалистической революции, выдали сроки восстания Временному правительству.Утром 25 октября 1917 г. ВРК объявил о свержении Временного правительства и передаче власти Петроградскому Совету рабочих и солдатских депутатов. 26 октября был захвачен Зимний дворец и арестованы члены Временного правительства.Октябрьская революция в России свершилась при полной поддержке народных масс. Союз рабочего класса и крестьянства, переход вооруженной армии на сторону революции, слабость буржуазии определили итоги октябрьской революции 1917 года.25 и 26 октября 1917 г. прошел II Всероссийский съезд Советов, на котором был избран Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет (ВЦИК) и образовано первое Советское правительство - Совет Народных Комиссаров (СНК). Председателем СНК был избран В.И. Ленин. Он выдвинул два Декрета: «Декрет о мире», который призывал воюющие страны прекратить военные действия, и «Декрет о земле», выражающий интересы крестьян.Принятые Декреты способствовали победе Советской власти в регионах страны.3 ноября 1917 г. со взятием Кремля Советская власть победила и в Москве. Далее Советская власть была провозглашена в Белоруссии, Украине, Эстонии, Латвии, в Крыму, на Северном Кавказе, в Средней Азии. Революционная борьба в Закавказье затянулась до конца гражданской войны (1920-1921 гг.), которая явилась последствием октябрьской революции 1917 года.Великая октябрьская социалистическая революция разделила мир на два лагеря - капиталистический и социалистический.

28.Создание бел гос-сти (БНР,БССР,Литбел). 21 лютага 1918 г. выканкам Усебеларускага з'езда звярнуўся да народаў Беларусі з першай устаўной граматай, у якой яшчэ аб'явіў сябе часовай уладай на Беларусі. Да адкрыцця сойма выканаўчыя функцыі ўскладаліся на створаны выканкамам - Народны сакратарыят. 9 сакавіка 1918г. выканкам Усебеларускага з'езда прыняў другую ў ста ў ную грамату, у якой аб'явіў Беларусь народнай рэспублікай – БНР. Выканкам быў пераіменаваны ў Раду БНР. Выканаўчым органам аб'яўляўся Народны сакратарыят, які назначала Рада і які быў адказны перад ёй. 25 сакавіка 1918 г. на сесіі Рады была прынята трэцяя ўстаўная грамата, якой абвяшчалася незалежнасць БНР. Але Германія не прызнавала БНР. Не дапамог нават зроблены Радай БНР адчайны крок, які не прынёс ніякіх дывідэнтаў, але пакінуў цяжкі след у яе гісторыі: 25 сакавіка 1918г. на закрытым паседжанні быў прыняты тэкст тэлеграмы германскаму імператару Вільгельму II, у якой выказвалася ўдзячнасць за вызваленне Беларусі ад бальшавіцкага прыгнёту і анархііПасля лістападаўскай рэвалюцыі 1918г. у Германіі Расія дэнансавала Брэсцкі мірны дагавор і рушыла Чырвоную Армію на Захад. 10 снежня 1918г. Чырвоная Армія увайшла ў Мінск. Большасць членаў Рады і урада БНР пакінулі сталіцу.Прыняцце акта аб незалежнасці БНР, дзейнасць яе Рады актывізавалі рост нацыянальнай самасвядомасці беларусаў, прымусілі бальшавіцкі ўрад У.І.Леніна перагледзець сваю палітыку ў адносінах да Беларусі і пайсці на стварэнне хоць і абмежаванай у правах, але ўсё ж беларускай дзяржаўнасці. Утварэнне БССР.Вырашальным крокам на шляху самавызначэння Беларусі з'явіліся рашэнні канферэнцыі беларускіх секцій РКП/б/, якая адбылася 21-23 снежня 1918г. у Маскве. Канферэнцыя прызнала неабходным стварэнне Часовага рабоча-сялянскага ўрада Беларусі, Прынятыя дакументы паставілі ЦК РКП/б/ перад неабходнасцю тэрмінова вырашаць праблему беларускай дзяржаўнасці.1 студзеня 1919 г. быў абнародаваны Маніфест Часовага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага савецкага ўрада, які абвясціў утварэнне БССР і асноўныя палажэнні дзяржаўнага статуса рэспублікі. Уся улада перадавалася Саветам рабочых;зямля, воды, нетры, фабрыкі і заводы абвящчаліся ўласнасцю народа. Сталіцай БССР стаў Мінск. 16 студзеня 1919г., ЦК РКП/б/ прыняў рашэнне аб аб'яднанні часткі БССР з Літоўскай ССР. Спыненне нац.-дзяржаўага будауніцтва на Б. такім чынам тлумачылася аховай Савецкай Расіі ад захопнікаў. 2 - 3 лютага 1919 г. прызнанне незалежнасці БССР і тут жа было прынята рашэнне аб аб'яднанні БССР з Літоўскай ССР.У жніўні 1919г. тэрыторыя ЛітБел поўнасцю была акупіравана польскімі войскамі. Фармальна ЛітБел праіснавала да ліпеня 1920г. 31 ліпеня 1920г. пасля выгнання Чырвонай Арміяй палякаў з Мінска, была абвешчана Дэкларацыя аб незалежнасці БССР. У перыяд свайго другога абвяшчэння рэспубліка аднавілася толькі ў межах Мінскай губерні. Па Рыжскаму мірнаму дагавору, які быў падпісаны 18 сакавіка 1921г. паміж Савецкай Расіяй і Польшчай, да Польшчы адышла ўся Заходняя Беларусь.Такім чынам, працэс станаўлення беларускай дзяржаунасці ў I9I7-I920гг. быў адзвычай цяжкім і драматычным.

29.Советско-польская война 1919-1920 гг и ее итоги. 14 лютага 1919 адбылася першая савецка-польская сутычка, якая паклала пачатак вайне. Знясіленыя грамадзянскай вайной, Чырвоная армія не магла аказаць добраузброенаму польскаму войску сур’езнага спраціулення. Акрамя таго бальшавікі адчувалі сябе у Беларусі вельмі не надзейна. У самой Б. были незадаволены уладай и паднималі паустанні. Таму ужо 19 красавіка 1919 польскія войски захапілі Вильню потым Гродна.

Хутка большасць бел. зямель трапіла пад Польскую акупацыю. У красавіку, калі палякі занялі Кіеу, напалоханы урад Леніна прапанавау Польшчы усю тэр-ыю былой ЛітБел рэспублікі у замен на мірнае пагадненне.

Польскія жаумеры адбіралі у сялян тое, што не паспелі прыбраць папярэднія акупанты. Прадукты харчавання магли атрымаць толькі тыя, хто уступіу у польскія кааператывы, а у пытальных листах запісвауся палякам. Галодныя беларусы папаунялі рады польскага насельніцтва. Дзяржауная мова лічылася польскай, рыхтавалися умовы для паступовага уключэння бел. зямель у склад Польскай дзяржавы, Але не усіх. Усходняя Беларусь была для палякау разменнай манетай, якую яны рыхтаваліся перадаць бальшавікам за іх згоду адмовіцца ад Заходней Беларуси.

Беларусы спрабавали змагацца. Вялася и партызанская барацьба, Але вынікі былі сціплымі.

Вынік: 18 сакавіка 21 года быу падпісаны Рыжскі мірны дагавор без удзелу беларускай дэлегацыі. Гэты дагавор Толькі падцвердзіу папарэднюю дамоуленасць Расіі і Польшчы аб падзеле паміж сабой Беларусі і Украіны.