2018-02-20
1431
Кокран Бірлестігі- бұл халықаралық коммерциялық емес ұжым.
Оның негізгі мақсаты - медициналық зерттеулердің соңғы нақты ақпараттарын жинақтау. Кокран Бірлестігі- емшаралы
Ағылшын эпидемиологі А. Кокранның ДМ-ге сіңірген еңбегін ескеріп, Бірлестік сол ғалымның атымен аталады. ДМ-нің қажеттілігі 150 жыл бұрын сезілсе де, бұл бағыт біздің заманымызда ғана дами бастады. Тек интернет арқылы дәрігерлер миллиондаған клиникалық зерттеулерді оқи алады. Бірлестікте 3000 астам кісі жұмыс істейді, әлемде 15 орталығы бар.Қазіргі кездің талабына сай бақыланатын рандомизирленген клиникалық зерттеулердің рефераттары сақталады.Бұл дәрігерлерге өте үлкен көмек болады.Мысалы:
- дәрігерлер мен медбикелердің жұмысының 30% ғана зерттеулермен негізделген
- белгілі бір әдісті қолданғанда зиянды әсері байқалса да, оны жалғастырып қолдана береді
-актовегин,ноотроптар, анаьгин осы уақытқа дейін қолданылады
-дәлелденген пайдалы әдістер(кейбір дәрілер тобы) аз қолданылады
Бірақ ДМ-нің дамуына байланысты медицинада көптеген пайдалы жаңа өзгерістер болуда.Кейбір аурулардың емдеуі мүлде өзгерді деуге болады.
Мысалы: асқазанның жара аурулары, АГауруы, ревматойдты артрит т.б.
Кокран Бірлестігі жүйелі шолуларға дайындық жұмысымен айналысады.
Кокран Бірлестігінің негізі- Кокран кітапханасы.Ол – сапалы зерттеулер нәтижесі туралы мәліметтердің электронды базасы, ем-шаралардың пайдасының ғылыми негізделуін анықтау үшін табылмайтын ақпарат көзі.
5.(Алтын стандарт) түсінігін ашып жазыңыз
Қазіргі заманғы клиникалық зерттеулер- гипотеза, эксперимент және кісілерге істелетін зерттеулер. Соңғысына рандомизирленген клиникалық зерттеулер жатады (РКЗ, РКИ) және бұл зерттеудің түрі «Алтын стандарт» - деп те аталады. Бұл проспективті экспериментальды бақыланатын зерттеу профилактика, диагностика және емнің нәтижесін бағалау үшін істеледі.
Зерттеуге қатысатындарды іріктеу клиникалық зерттеудің хаттамасына сәйкес болуы керек.Рандомизация әдісімен негізгі топ немесе тәжірибе тобы және бақылау тобы(стандартты ем алатын топ) құрастырылады.
Рандомизация(rаndom)- ағылшын тілінен аударғанда кездейсоқ таңдау немесе кездейсоқ іріктеу. Ол жүйелі қатені азайтады.Бақылау тобындағылар «плацебо» ем алады.Плацебо- түрі, иісі, дәмі бойынша зерттелетін дәріден айырмашылығы жоқ және ағзаға ешқандай спецификалық әсері жоқ ем.
Қарама-қайшы(перекрестное) зерттеуде бақылау тобы мен тәжірибе тобы орын ауыстырады.(алатын дәрілері немесе зерттеу түрі) Бұл әдіс топтар арасындағы айырмашылықты азайтады, бірақ уақытқа байланысты патологиялық процестің өзгеруінен болатын қателердің саны артуы мүмкін.
6. ДМ шешім кабылдаудың 3 және 4, 5 кезендерін жазыныз
ДМ-нің 3-ші кезеңі.Мәліметтерді сынап бағалау.
Сынап (критикалық) бағалау үшін табылған мәліметтердің әдістемелік сапасын бағалайтын критерийлердің стандартты жинағы қолданылады, сол сияқты әртүрлі жұмыстардың(мәліметтердің) сенімділігі,нақтылығы,қолданымдылығы,тиімділігі бағаланады.Нақтылықтың үш «киті»:
-салыстыру тобына зерттелушілерді кездейсоқ жасырын таңдау(жасырын,соқыр) рандомизация);
-таңдау санының жеткілікті дәрежеде болуы;
-жасырын(соқыр)бақылау (ең тиімдісі үш жақты).Нақты нанымды зерттеулер зерттеудің дұрыс ұйымдастырылмауынан туындаған жүйелі қателерді болдыртпайды, ал статистика (р<..) тек кездейсоқ қателерді анықтауға мүмкіндік береді.
Әртүрлі жұмыстарды бағалаудың барысын иллюстрациялау үшін D.Sackett әріптестерімен ұсынған критерийлердің кейбіреулері берілді: [14].
1.Бақылау тобы болды ма?
2. Пациенттерді топтарға бөлу кездейсоқ болды ма?
3.Диагностиканың «Алтын стандартымен» тәуелсіз салыстыру болды ма?
4. Алғашқыда алынған топтарда барлық науқастар зерттелді ме?
5. Емдеуші дәрігер және пациент өзінің қай топқа жататындығын біле ме?
6.Барлық топ бірдей емделді ме? (зерттеліп жатқан препараттан бөлек)
7.Зерттеудің басында топтар бірдей болды ма?
8.Әсер етуі мен кері әсері барлық топтарда бірдей анықталды ма?
9.Науқастарды бақылау ұзақ болды ма? Бақылау барысында шығын қанша болды?
10.Кері әсер күшейген кезде ауру дамуының қаупі жоғарылайды ма?
11. Мәліметтер басқа зерттеулермен тексерілді ме?
12.Кері әсердің патологиялық әсерін сипаттау мүмкін бе?
13.Нәтижені бағалаудың объективті критерийлері қолданылды ма?
ДМ қол жетімді дәлелдемелердің ең жақсысын қолдануды ұсынады.Егер табылған жұмыс жоғарыда көрсетілген критерийлерге толық сәйкес келмей,ал жоғары әдістемелік дәрежеде орындалған жұмыс табылмаса,онда табылған мәліметтерді қолдануға тура келеді.Дегенмен, мұндай жұмыстарда қателіктердің болу мүмкіндігі жоғары болатындығын есте ұстаған жөн.
Бұл кезең студенттер үшін ең ұнамдысы.Біз басылымдармен, мақалалармен жұмыс істейміз, ал студенттер ақпараттың сенімділігін,нақтылығын және өз жұмыстарында қолдану мүмкіндігін жоғарыда көрсетілген сұрақтар бойынша бағалайды.
ДМ-нің төртінші кезеңі.
Науқаста анықталған ерекшеліктермен алынған мәліметтерді интеграциялау.
Бұл сатыда-нақты бір науқасты емдеу үшін ғылыми зерттеулердің нәтижесін қолдану және ДМ-нің негізгі ерекшеліктері берілген. Біріншіден,ДМ-де осы емдеуді қолданудың тиімділігі нақты бір науқас дәрігердің іс-әрекетінен пайданы сезіну мүмкіншілігіне (әсердің көлемі) назар аударылады. Тиімділік өлшемі көрсеткіштерінің ішінде үш негізгі индексті және мүмкіншілік қатынасы (odds ratio) көрсеткішін ажыратамыз:эксперименталді топтағы мүмкін болатын оң нәтиженің бақылау тобының мүмкін болатын оң нәтижесіне қатынасы немесе біздің ұтқан санымыздың ұтылған санымызға қатынасы.Клиникалық зерттеу жағдайында өлім ұтылысты білдіреді,ал өмір-ұтыс.
Екіншіден,осы тиімділік науқас үшін қаншалықты қажет және зерттеу барысында алынған нәтиже дәрігер алдын алмақ болған нәтижесіне сәйкес пе?. Осыған байланысты, ДМ-де шынайы және суррогат нәтижелерге барынша назар аударылады. «Суррогат нәтиже» -деп шынайы нәтиженің даму қаупін тудыратын факторлар болып табылатын, физиологиялық немесе биохимиялық көрсеткіштерді айтады.
D.Sackett өзінің әріптестерімен кезкелген клиницист қолдана алатын жобаны ұсынды.Бұл әдіс бірнеше қарапайым қадамдардан тұрады:
1.Науқастың қалауын анықтау.Бұл сатыда науқас емдеу нәтижесінде қандай пайда алып, қандай шығынға ұшырайтындығын қай дәрежеде бағалайтындығы анықталады.Салыстырмалы бағалау үшін 1 –толық дені сау,ал 0-өлімді білдіретін визуальді сәйкес шкала қолданылады.
2. Мүмкін болатын пайданың мүмкін болатын зиянға қатынасы есептеледі, яғни осы науқаста емнің пайдасы зиянынан жоғарырақ болуы керек.
Ғылыми зерттеу нәтижелерін қолдану:
-осы науқастың жағдайына байланысты толық қолдану
-кейбір кері көрсеткіштердің болуына байланысты бөліктік(бөлшектеп) қолдану
- зерттеу тек ғылыми мақсатта ғана қолданылуы мүмкін
- зерттеу науқасқа зиянды болуына байланысты қолдануға жарамсыз.
Бұл кезеңді клиникалық практикада қолдану кейде қиынға соғады, өйткені дәлелді медицина принциптерін клиникалық тәжірибеде қолдану болжам ретінде.
ДМ-нің бесінші кезеңі.
Әсер етуі мен тиімділігін бағалау
Бұл сатыда клиницист өзінің пациенттермен жұмысын, клиникалық сұрақты құрастыра алу қабілетін,қажетті мәліметтерді тауып практикаға енгізе алу мүмкіншілігін бағалайды. Тиімді ем мен тиімді дигностикалау арқылы дәрігердің бос уақыты көбейеді.
7.Метаанализдің артыкшылыгы мен кемшілігі
Ме т а-анализдің артықшылығы:
• бұл әдіс әртүрлі білім көздерінен алынған ақпараттарды ғылыми негіздеп, ұдайы толықтыру жолдарымен жалпылап отырады
• зерттеулердің статистикалық шынайы емес мәліметтерін біріктіргенде, шынайы мәлімет алынуы мүмкін
• жекеленген топтағы науқастар терапиясының нәтижелерін болжауға және болашақтағы зерттеулердің гипотезасын тексеруге мүмкіндік береді.
• мүмкін болатын қателерді болдыртпайды
• нәтижені тура бағалайды
• ашық жасалады
Мета-анализдің кемшілігі:
• автор оң нәтижелерді баспаға жариялап, теріс нәтижелерді жасыруы-
мета –анализ нәтижелерінің бұрмалануына әкеледі
• ақпаратты іздеуді соңына дейін жүргізбеу және білім көздерін дұрыс таңдамау нәтижелердің бұрмалану себептері болады.
Мета-анализ жүргізу кезінде кездесетін қиындықтар:
• зерттеу түрлерін таңдау, табу
• ақпараттың біркелкі болмауы
• маңыздаы ақпараттың жоғалып қалуы
• салыстырылатын топтар дұрыс сәйкестікпен талданбайды
Кумулятивті мета-анализ жаңа мәліметтер пайда болған кезде жинақталған мәліметтердің кумулятивті қисығының пайда болуын қамтамасыз етеді.
Проспективті және ретроспективті мета-анализ жаңа нәтижелер мен ескі нәтижелерді біріктіреді.
Жекеленген мәліметтердің мета-анализ і - жекелеген науқастардың емдеу нәтижелерін зерттеуге негізделген талдау.
8. Клиникалықы сынакты жүргізуде катысушылардың келісімі туралы жаз
Мінсіз енгізулерге сай келетін барлық науқастар сынаққа қатысуы керек. Ал тәжірибеде барлық науқастар келісім бере бермейді. Біреулері емдеудің қандай да бір әдісін таңдайды және оның таңдауын кездейсоқ жағдайға көрсетуін қаламайды. Кейбіреулері зерттеу обьектісі болғысы келмейді немесе басқа емдеу тәсілін таңдайды, зерттеуге мұндай науқастарды енгізбейді. Үн қату яғни, зерттеуге қатысуға пікір білдірген адамдар үлесі кем дегенде 80 пайыз болу қажет. Науқастар өздері құптайтын зерттеуге қарай ұсыныстарға жүгінеді. Мұндай науқастардың ем нәтижелері жоғары және емдеуге байланысты емес. Кейбір емдеу әдісін белсенді таңдайтын зерттеушілер тағайындалған емді байыпты, ұқыпты орындайды. Адамдардың мұндай қасиетін ұқыптылық немесе мұқияттылық, бірақ жиі комплейнс деп атайды.
9.Әлемдік медециналық электронды кітапханалар мен бірлестіктер туралы жаз
Жалпы сұрақтарға жауап іздеу барысында әдістемелік «фильтрлерден» тұратын электронды ақпарат көзінің қажеттілігі төмен.Жиі жаңартылып отыратын және кең ақпарат көлемін қамтитын оқу мәліметтер базасына жүгінген тиімдірек.Мұндай ақпараттық ресурстардың мысалы ретінде мынадай мәліметтер базасы: UpToDate,Scientific және American Medicine бар.Ондағы жазылымдар толық белгілі бір оқулық бөлімінің жазылу уақытын анықтауға мүмкіндік беретін библиографиялық тізімдерден тұрады,сонымен қатар, оқушы оригиналді публикациялардың мәтінімен таныса алады.Электронды түрдегі қол жетімді басқа да оқу мәліметтер базасының арасында Harrison’s Principles of Internal Medicine де ескерген жөн; мұның көмегімен көптеген жалпы сұрақтарға жауап табуға болады.Сонымен қатар, тек интернетте ғана бар медициналық оқулықтар да пайда болды. (мысалы,Emedicine).Жаңа мәліметтер пайда болған сайын жаңарып отыратын дәлелді ақпараттардың көлемі ұлғаюымен байланысты электронды ақпарат ресурстары жеке және жалпы сұрақтарға жауап беретін маңызды дереккөзіне айналды. MEDLINE. Бұл библиографиялық электронды мәліметтер базасы АҚШ-тың Мемлекеттік медициналық кітапханасымен ұйымдастырылған және құпталған.Ол арқылы нақты етіп құрастырылған клиникалық сұрақтарға тиімді жауап алуға мүмкіндік туады.Best Evidence. Бұл мәліметтер базасында жеке клиникалық сұрақтарды шешуге қажетті жүйелі шолулар мен оригиналді мақалаларды тез табуға болады.Ол компакт-дисктерде,сонымен қатар, интернетте қол жетімді және алдын ала өңделген ақпараттардан тұратын ACP Journal Club және Evidence-Based Medicine журналдарының біріктірілген электронды нұсқасынан тұрады.2000 жылдың қаңтар айында Солтүстік,Оңтүстік және Орталық Америкада бұл журналдар бір басылымға ACP Journal Club біріктірілген болатын;сол уақыттан бастап Evidence-Based Medicine АҚШ-та шығарылмайды.Бұл баспалардың редакция коллегиясы жоғары әдістемелік сапасымен және клиникалық маңыздылығымен сипатталатын зерттеулерді 170 медициналық журналдарда (әсіресе, кең тараған аурулар мен жағдайларды диагностикалау және емдеуге арналған) үздіксіз жүйелі түрде іздеу жүргізеді.Cochrane Library. Кокрандық әріптестік`(CochraneCollaboration)- бұл әртүрлі медициналық іс-әрекеттердің қауіпсіздігін және тиімділігін бағалауға арналған жүйелі шолуларды дайындау,жүргізу,тарату, сонымен қатар, қажетті ақпараттарды іздеуді тез жүзеге асыратын электронды мәліметтер базасын дайындаумен айналысатын халықаралық ұйым.Бұл базаның (Cochrane Library) құрамына емдеудің әртүрлі аспектілерін бағалауға арналған ең басты РКИ-лердің жүйелі шолуы кіреді.Онда басқа зерттеулердің нәтижелері (мысалы,болжам немесе диагностиканың жаңа әдістерін үйренуге арналған) болмайды. Cochrane Library компакт-дисктерде және интернет сайттарында жарыққа шығып отырады,әр тоқсан сайын жаңартылады және 3 негізгі тараудан құралған.Бірінші тарау- Кокрандық жүйелі шолулардың мәліметтер базасына(Cochrane Database of Systematic Reviews –CDSR)Кокрандық әріптестігімен дайындалған барлық жүйелі шолулар,сонымен қатар, аяқталмаған шолулардың хаттамалары жайлы толық мәліметтер кіреді. Екінші тарау іс-әрекеттердің тиімділігін бағалауға арналған шолулардың мәліметтер базасы (Database of Abstracts of Reviews of Effectiveness - DARE) Кокрандық әріптестікке кірмейтін авторлардың орындауындағы жүйелі шолулардан тұрады.Бұл тарау жеке ақпараттық ресурсқа ие және Cochrane Library тізімінде жоқ қолданушылар үшін мына адресте http://nhscrd.york.ac.uk қол жетімді;сонымен қатар,ол медициналық көмек көрсетудің экономикалық және технологиялық аспектілерін бағалауға арналған зерттеулерді іздеуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.Үшінші тарау- бақыланатын сынақ реестрі (Cochrane Сontrolled Trials Registry - CCTR), Кокрандық әріптестіктің мүшелері әртүрлі ақпарат көздерінен, сонымен қатар, MEDLINE және EMBASE/Excerpta Medica библиографиялық базасында анықталған және үздіксіз толықтырылып отыратын клиникалық сынақтардың тізімінен тұрады.
10. ДМ-ның қоғамдық денсаулық сактау саласына ендіру туралды көзкарасыныз
медицинаны қоғамдық денсаулық сақтау саласына ендірген дұрыс деп ойлаймын.Дәлелді медицина медициналық ғылымның жаңа күйін көрсетеді. Осы прогресс негізінде медицинаның бірнеше тарауларының дамуы жатыр. Бұл бәрінен бұрын, эпидемиологияның дамуының жұқпалы аурулардың таралуы туралы ғылым ретінде емес, барлық аурудың даму және таралу заңдылықтары туралы, медициналық нақтылығын зерттеу әдістері туралы ғылым. Дәл осы эпидемиология жаңа ауру бар ма, бар болса қаншалықты екендігі туралы сұрақтарға жауап береді, мысалы, жұмыс орнындағы улы газдың әсері аурудың асқынуына ықпал ете алады. Клиникада эпидемиология дәрігер-зерттеушіге зерттеу жүргізу әдісін береді. Біріншіден, бұл медициналық ақпараттың дамуы. ХХ ғасырдың аяғына дейін дәрігер, басқа мамандар сияқты, жаңа ашулар, технологиялар, білімнен хабардар болу үшін оқуы және көп кітап оқуы керек. Көптеген дамыған елдердің барлығындағы дәрігерлер мен басқа да мамандықтар үшін ЖОО орнынан кейінгі даярлау жүйесі құрылған. Ресейде бұл мерзімдік «жетілдіру» формасында өмір сүріп келеді. Әлемде оның дамуының басты бағытына үздіксіз дипломнан кейінгі білім алуға өту жатады.
11. Клиникалық зеттеулерге дейінгі in Vitro және in Vivo туралы жаз
Препараттардың қауіпсіздігі мен пайдасын анықтау өте күрделі және бірнеше кезеңнен тұрады.Жаңа препарат алдымен in Vitro және inVivo зерттеуден өтуі керек.(кемдегенде 2 түрлі жануарларға жасалады,) Клиникалық зерттеулерге дейінгі in Vitro және in Vivo зерттеулер зиянсыз, қауіпсіз болса ғана адамдарға клиникалық зерттеу жүргізуге болады.Препараттың сіңірілуі, улылығы, метаболиттерінің әсері және ағзадан шығарылу уақыты анықталады. Клиникалық зерттеу – дәрілік заттардың пайдасы мен қауіпсіздігін бағалау үшін адамдарға жүргізілетін ғылыми зерттеу. Жаңа дәрінің барлық қасиетін көрсететін ең негізгі бірден-бір әдіс. Барлық клиникалық зерттеулер клиникалық практика жөнінде халықаралық ережелерді сақтаумен жүргізіледі (Good Clinical Practice). Егер осы ережелер сақталған болса, науқастардың құқығы сақталады да, зерттеу әдістері нақты рас болады. Клиникалық зерттеулер не үшін жүргізіледі? К3 – жаңа препараттарды шығару процесінде өте қажет. К3 – препарат туралы толық мағлұмат беруге көмектеседі (дәрінің барлық қасиеті - тиімділігі, кері әсері, қауіптілігі жөнінде) К3 – біткен соң, олардың нәтижесіне сараптама жасалғаннан кейін, зерттеу жүргізген фармацевтикалық компания мемлекеттік мекемеге қолдануға рұқсат алу үшін тіркеу жөнінде ұсыныс жазады КЗ- нің жүргізу тәртібі, арнайы құжат болып есептелетін, зерттеу хаттамасында жазылады. Клиникалық зерттеулердің фазалары I фаза –(клинико-фармакологиялық, биомедициналық сынау) Экспериментальдік тест 20-80 адамға жүргізіледі. Жаңа дәрі өз еркімен қатысқысы келетін дені сау адамдарда бірінші рет сыналады. Дәрінің улылығы, қауіпсіз дозасы, кері әсерлері тексеріледі. препараттың бір реттік дозасын қабылдап, көтеруі фармакокинетикалық параметрлері фармакодинамикалық әсері анықталады. Мақсаты- дәріні әрі қарай қолдануға бола ма, болмай ма деген сұраққа жауап алу үшін дәрінің қауіпсіздігі мен көтере алуы туралы мәлімет алу және дәрінің фармакокинетикалық, фармакодинамикалық қасиеттері туралы сипаттама алу.Егер препарат қауіпсіз және пациент жақсы қабылдаса, II фаза жасалады. II фаза – препарат 100-300 науқаста зерттеледі. Белгілі бір ауруларда қолдану қаупі мен тиімділігі тексеріледі. Емнің нәтижесі және дәрінің тиімді дозасы (қауіпсіз, зиянсыз)анықталады. Мақсаты: белгілі бір топтағы пациенттерде дәрілік заттың клиникалық тиімділігін анықтау белсенді ингредиенттің қауіпсіздігін бағалау препараттың терапиялық мөлшерін анықтау мөлшерлеу тәртібін (схемасын) анықтау. III фаза –препарат 1000-3000 және одан да көп пациенттерде зерттеледі. Сирек кездесетін кері әсерлері анықталады және стандартты емдеу әдісімен салыстырылады. РКИ (көптеген
12.Эпидемиологиялық зерттеу дизайнын аныктайтын аналитикалық зеттеулер туралы
Аналитикалық зерттеу-зерттелетін құбылыстың құрылымдық элементтерін бейнелеуді ғана мақсат қоймайды сондай ақ тәжрибелік құндылығы жоғары болып келетін негізінің себептерін айқындауға бағытталған социологиялық зерттеудің тереңдетілген түрі болып табылады Аналитикалық зерттеу дайындығы біршама уақыт талап ететін мұқият құрастырылған бағдарлама мен инстументарийді талап етеді Зерттеу обьекті жөнінде көрініс алу үшін барлау және бейнелеу зерттеу түрлерін қолданады Аналитикалық зерттеу –‘зерттеу бойынша құбылыстың құрылымдық элементттерінің сипатамасы ғана емес бағыталған социологиялық талдау ең терең көрінісі сондай ақ оның базасында жатуға себептерін анықтау және оған тән сипаты ауырлығы және басқада анықтау үшін’ болып табылады.Зертеудің бұл түрі өте жиі тәжірибеде қолданылады
13. Плацебо және жасырын әдістерінің жүргізілу ережесін жаз
. Плацебо (placebo) – бұл басқа нағыз дәрінің немесе басқа шаралардың тиімділігін тексеруде әсерін салыстыратын бейтарап зат (іс-әрекет). Бақылаулы сынақтарда плацебо науқастар ем түрінен бейхабар болу үшін «жасырын» түрдегі әдістерінде қолданылады. (Мальцев В., ж\е басқ., 2001). Бұл әдіс сынақтадағы науқасқа ем алмауы қатерлі болмайтын жағдайда ғана қолданылады.
Жасырын әдісі– қатысушылар жағынан ем нәтижесіне арнайы немесе арнайы емес әсер ету мүмкіншілігін азайту мақсатында, яғни субъективті қатерді жойю, дәйектемелі медицинада «жасырын» әдісі( ағылш.blinding) қолданылады.
«Жасырын» әдісінің түрлері :
· Жәй немесе бір жақты «жасырын» әдісі ( single-blind) - белгілі бір топқа жататынын науқас білмейді, бірақ дәрігер біледі;
· Екі жақты «жасырын» әдісі (doubl - blind) - белгілі бір топқа жататынын науқаста, дәрігерде білмейді;
· Үш жақты «жасырын» әдісі (triple - blind) - белгілі бір топқа жататынын науқаста, дәрігерде және ұйымдастырушыларда (статистикалық сарапшылар) білмейді;
· Ашық зерттеу (open-label) – қатысушылар зерттеу туралы хабардар.
