Акупацыя Германіяй Даніі, Нарвегіі, Галандыі, Бельгіі і Люксембурга. Параза Францыі

Падзеі на Поўначы Еўропы заахвоцілі Англію і Францыю да больш рашучых дзеянняў. Імкнучыся больш мацней сціснуць блакаду вакол Германіі (спыніць вываз жалезнай руды са Швецыі праз нарвежская порт Нарвик і блакаваць нямецкі флот у Балтыйскім моры), яныпачалі мінаванне прыбярэжных вод Нарвегіі і 8 красавіка накіравалі туды транспарт з войскамі. Але нямецкія войскі аперадзiлi сваіх супернікаў. 9 красавiка 1940 гітлераўскія войскі без аб'яўлення вайны напалі на дадзеныя і Нарвегія (аперацыя «Везерськи навучання»). Данія капiтулювала адразу пасля нападу, Нарвегія паступіла супраціў агрэсіі. Нарвежская армія разам з англа-французскім экспедыцыйнага корпуса паспрабавалі затрымаць прасоўванне захопнікаў ўглыб краіны. Аднак у командуваннi нарвежскай войскам актывізаваліся прыхільнікі нацыстiв на чале з былым ваенным міністрам Квiслiнгом, а ўчэрвені 1940 у сувязі з пагрозлівай становішчам на Заходнім фронце дэсант саюзнікаў быў эвакуіраваны ў Англію. Уся Нарвегія з яе незамярзальнымi фіёрдамі (бухтамі) была акупаваная гітлераўскімі войскамі.

Баявыя дзеянні ў Нарвегіі мелі для саюзнікаў, нягледзячы на паразу, адзін станоўчы момант: Германскі флот панёс настолькі адчувальных страт, так пасля і не змог аднавіць сваю сілу. Гэта быўадзін з фактараў, які прымусіў Нямеччыну адмовіцца ад дэсанта ў Англію.

Наступ нямецкіх войскаў у Даніі і Нарвегіі останочно пахаваў надзеі урадавых колаў Англіі знайсці паразуменне з Гітлерам. Урад Чэмберлена падаў у адстаўку. Прэм'ер-міністрам краіны стаўУ. Чэрчыль, прыхільнік рашучай барацьбы з нацысцкай Германіяй.

10 мая 1940 Нямецкая армія ўварвалася ў Бельгіі, Галандыі i Люксембург. Англа-французскія войскі прыйшлі ім на дапамогу. У гэты момант галоўныя сілы нямецкіх войскаў нанеслі галоўны ўдар у Ардэны, якія саюзнікі лічылі непрыдатнымі для дзеянняў танкаў.Прарваў на гэтым участку слабую абарону, нямецкі танкавы клін генерала Гудерiана, абыйдучы «Лінію Мажыно» павярнуў на поўнач i 20-га мая выйшаў да Ла-Манша. У раёне Кале - Дзюнкерка, як «сярпом», былі адрэзаныя і прыціснутыя да мора 40 ангельскіх, бельгійскіх i французскіх дывізій (каля400 тыс. чалавек). Яшчэ 15 траўня капітулявала Галандыя, 28 мая склала зброю бельгійскіх армія. Спробы англа-французскага камандавання арганізаваць контрудары поспеху не мелі. Але нечакана Гудэрыян атрымаў асабісты загад Гітлера спыніць свае войскі.

Гэта дазволіла забяспечыць эвакуацыю салдат і афіцэраў саюзнікаў на Брытанскія астравы (аперацыя «Дынама»).Усяго ў Англію было перапраўлена 338 тыс. чалавек, пераважна ангельцаў,40 тыс. французскіх салдат быў пакінуты на разарванне ворагу. На ўзбярэжжа таксама засталося 82 тыс. аўтамашын і іншых транспартных сродкаў, 2,4 тыс.гармат, 90 тыс. гвинтiвок, 8 тыс. кулямётаў, нямала іншага ваеннага падрыхтоўкі.

Так выпадкова, 5 чэрвеня нямецкія войскі пачалі наступ на поўдзень. Спробы генерала дэ Голя арганізаваць лінію абароны на подступах да Парыжу поспеху ня мелі. 10 чэрвеня ўрад Францыі пераязджае ў горад Бардо, а 14 Чэрвеня немцы ўвайшлі ў Парыж. Урад Францыі падаў у адстаўку. Новы кіраўнік урада маршал Пэтэн, герой Першай сусветнай вайны, звярнуўся да нямецкага камандавання з просьбай аб перамір'і. 22 чэрвеня ён быў падпісаны ў Камп'енскае лесе ў дастаўленым з музея штабным вагоне маршала Фоша (У гэтым вагоне 1918 г. Германія падпісала перамір'е, якое азначала паразу Германіі ў першай сусветнай вайне).

Пад уплывам поспеху нямецкіх войскаў вайну саюзнікам абвясціла Італія, якая імкнулася прыняць удзел у размеркаванні Францыі. Напярэдадні перамір'я перайшлі мяжу Францыі італьянскія ўзброеныя сілы. Аднак, сустрэўшы арганізаваны супраціў некалькіх французскіх дывізій, войскі Мусаліні не змаглі рушыць наперад хоць трохі наперад.

У баях за Францыю нямецкія войскі панеслі параўнальна нязначных страт - 27 тыс. забітых, 111 тыс.параненых, 18,4 тыс. прапала без вестак.

Па ўмовах перамір'я Францыя губляла больш за дзве траціны свайго тэрыторыі, пераходную пад кантроль акупацыйных уладаў. Эльзас і Латарынгія ўвайшлі непасрэдна ў склад рэйха. Марiонетковы ўрад Петена кантралявау так званую "свабодную зону", якая не мела выхаду у Атлантыку, а толькі да Міжземнага мора. Месцам яго размяшчэння быў абраны мястэчка Вiшi, ад якога ён атрымаў у спадчыну сваю назву - "рэжым Вiшi". Гітлер свядома не пайшоў на поўную ліквідацыю французскага дзяржавы. Захоўваючы яе, ён забяспечваў сабе кантроль над велізарнай французскай каланіяльнай імперыяй і французскім флотам.

Не ўсе французы пагадзіліся на капітуляцыю. Цэнтрам іх аб'яднання стаў Французская нацыянальны камітэт утвораны генералам дэ Голлем ў Лондане. 7 жніўня 1940 паміж Чэрчылем ідэ Голлем было заключана пагадненне, якое давала права фармаваць у Англіі французскія узброеныя сілы.

Адчайным крокам Ангельшчыны, засталася без саюзнікаў, стала аперацыя па захопу або знішчэнню французскага флоту, каб ён не дастаўся ворагу. Падчас правядзення аперацыі "Катапульта" (3 ліпеня 1940) у партах Аран, Алжыр, Александрыя, Касабланка, Дакар была знiшчана або захоплена значная частка французскага флоту. Хоць гэтая аперацыя і забяспечыла перавагу Англіі на мора, аднак яна на доўгі час сапсавала і ўскладніла адносіны з Францыяй.

Лёс Заходняй Украіны, Заходняй Беларусі, Паўночнай Букавіны і Бесарабіі, дзяржаў Прыбалтыкі

Між тым, як Нямеччына была занята на Захадзе, СССР «парадкавалі» сваю "зону ўплыву", адведзеную яму таемнымі пратаколамі 23 жніўня і 28 Верасень 1939.

Уступленне савецкіх войскаў у ЗаходнююУкраіну і Заходнюю Беларусь была неадназначна ўспрынята насельніцтвам. Частка насельніцтва павіншавала Чырвоную армію як вызваліцеля, іншая ўспрымала яе як акупантаў.

У 1939 г. ў Заходняй Украіне была забаронена дзейнасць украінскіх нацыянальных партый, многіх грамадскіх, культурных, навуковых, гандлёвых і прамысловых таварыстваў i устаноў. Перасталі дзейнічаць, у прыватнасці, "Прасвiта", навуковае таварыства ім. Т. Шаўчэнкі, Іхчасопісы. АУН вымушаная сысці ў падполле.

Для вырашэння пытання аб грамадскай i дзяржаўнай ўлады на тэрыторыі Заходняй Украіны былі праведзены выбары ў Народны сход. На падставе звароту Народнага сходу пазачарговая сесія Вярхоунага Савета СССР у лістападзе 1939 г. прыняла закон аб уключэнні Заходняй Украіны ў склад СССР i ўз'яднанне яе з Украінскай ССР. На тэрыторыі Заходняй Украіны было створана шэсць абласцей - Львоўская, Станіслаўскага (пасля Івана-Франкоўская), Валынскую, Тэрнопальская, Ровенскаяі Драгобыцкі, якую ў 1959 г. быў аб'яднаны з Львоўскай. Аналагічна вызначыўся лёс Заходняй Беларусі, якая была ўключаная ў склад БеларускайССР.

Наступным аб'ектам экспансіі СССР сталі краіны Прыбалтыкі. 28 верасня 1939 года у Маскве быў падпісаны пакт аб узаемадапамозе з Эстоніей, па якім СССР атрымаў права ўвесці на яе тэрыторыю свае войскі. Падобныя дагаворы былі падпісаны таксама з Латвію i Літвой. Ва ўсіх дагаворах савецкi бок браў на сябе абавязацельствы не ўмешвацца ва ўнутраныя справы Прыбалтыйскіх дзяржаў. Таксама СССР перадаваў Літве Віленская вобласць, якую ў 1920 г. акупавала Польшча.

Улетку 1940 г. СССР прыступіў да другога этапу тэрытарыяльна-палітычнай перабудовы ў Прыбалтыйскіх рэспубліках, прад'явіўшы iхнiм урадам неабгрунтаваныя ультыматумы аб парушэнні абавязацельстваў, а таксама надiславшы туды сваіх спецыяльных камiсарау - Жданава ў Эстонію, Деканозава ў Літву і Вышынскага ў Латвію. Адпаведна ультыматумам на тэрыторыю Літвы, Латвіі і Эстоніі ўвайшлі дадатковыя савецкія войскі. Пад назіраннем акупацыйных уладаў у краінах былі праведзены выбары ў новых органах улады, а ў жніўні 1940 Прыбалтыйскiя рэспублікі ўключаны ў склад СССР.

У 1940 г. ўскладніліся адносіны і з суседняй Румыніяй. Карыстаючыся тым, што галоўныя сілы вермахта былі занятыя на захадзе, савецкія войскі пасля ультыматуму ў чэрвені таго ж гады занялі тэрыторыю Бесарабіі i Паўночнай Букавіны. Гэта выклікала абурэнне ў Берліне, паколькі тэрыторыя Букавіны не значылася ў тайным пратаколе як зона ўплыву СССР, да таго ж савецкія войскі падышлі занадта блізка да румынскіх нафтавых радовішчаў, пастаўлялі нямецкі войска гаручым.