2015-05-14
3627
Билет
1.Қазақстанның туристік саласы жоғары қарқымен дамуда. 2011–2014 жылдарындағы туризмді дамытуға арналған мемлекеттік бағдарлама бұған дәлел бола алады. Туризмді дамытудың 2011– 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру ұлттың туристік өнімнің тартымдылығы арттыруға және Қазақстанның әлемдік туристік нарық жүйесіне кіруге әсер етеді. Туристік нарық жұйесіне, туризм менеджментінің негізгі роль атқарады.
Туризм менеджмент дегеніміз туристік өнімді және қызыметкерлерді басқару қағидаттарының, әдістерінің, тәсілдері мен құралдарының жиынтығы, онда басқару ғылымның соңғы жетістіктер қолданады. Туризм менеджментінің басты мақсаты – турөнімнің жоғары тиімділігіне қол жеткізу, кәсіпорының, фирманың, коспанияның ресурстарын ұтымды пайдалану. Қазіргі кезде елімізде 1325 аса туристік ұйымдар қызымет атқарады.
1. Ұйым. Ұйымның белгілері, түрлері, заңдары.
«Ұйым» термині адамдар өз мақсаттарына жету үшін бірігетін белгілі бір құрылымды сипаттайды, яғни бұл менеджмент объектісі. Ұйым – бұл қызметтері ортақ немесе жеке мақсатқа жетуге координацияланатын адамдар тобы. Кез – келген ұйым нақты тағайындалуына тәуелсіз белгілі бір параметрлер көмегімен сипатталуы мүмкін, бұл парамертлердің ең негізгілері: мақсатты тағайындалуы, құқықтық және нормативті негіз, ресурстар, процестер мен құрылым, еңбекті бөлу және ролдерді тағайындау, сыртқы орта және әлеуметтік және экономикалық байланыстардың ішкі жүйесі.
Туристік ұйым – қызметінің негізгі түрі туристік қызмет болып табылатын заңды тұлға.
Белгілері бойынша ұйымдардың жіктелуі:
- заңдылық критерийіне байланысты: ресми; бейресми.
- меншік формасына қарай: жеке; мемлекеттік; муниципалдық; қоғамдық.
- мақсаттық тағайындалуы бойынша: өнім өндіру; жұмыс атқару; қызмет көрсету.
- өндірістік бағдарының көлеміне байланысты: мамандандырылған; диверсификацияланған.
- ғылым мен білімді біріктіру түріне байланысты: ғылыми; өндірістік; ғылыми – өндірістік.
- өндірістік процестің сатыларының санына байланысты: бірсатылы; көпсатылы.
- кәсіпорынның орналасуына байланысты: бір аймақта; бір географиялық нүктеде; әртүрлі географиялық нүктеде.
- көлеміне байланысты: ірі; орта; шағын.
Туристік нарық – туристік саладағы тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) мен ақшаның айналымы.
Туристік қызмет – туристік қызмет көрсететін жеке және заңды тұлғалардың қызметі. Қазақстанда туристік қызметті жүзеге асырушы туристік ұйымдар саны күн санап өсуде.
Туристік аймаққа біріккен туристік ұйымның қажеттілігі және жұмыс жасауының маңыздылығы туралы сұрақ тіпті талқылануға жатпайды да. Мұндай ұйым өз аймағындағы кооперативті тапсырмалардың орындалуын өз мойнына алуы тиіс. Әртүрлі әдебиет көздерінде туристік ұйымдарды әртүрлі атайды және олар менеджменттің әртүрлі қызметтерін атқарады.
Басқару процесі жоспарлау, ұйымдастыру, мотивация және бақылау қызметтерінен тұрады. Бұл басқарудың төрт бірінші ретті қызметтері коммуникацияның және шешім қабылдаудың байланыстырушы процестерімен біріккен.
1- сурет. Менеджменттің қызметтері
Бір жағынан, туристік ұйымды өзіне туристік аймақтағы координатор қызметін алатын басқарудың ұйымдастырушылық құрылымының ерекше түрі ретінде анықтауға болады. Менеджмент үшін жеке кәсіпорындардың да, туристік ұйымның да әртүрлі қызметтері арнайы ұйымдастырушылық құрылымымен координациялануы маңызды болып табылады.
Екінші бір жағынан, туристік ұйымдар туристік делдалдар арқылы ұсынылады, яғни мұндай типтегі туристік ұйымдар маркетингтік қызмет атқаруы, кооперативтік сипатқа ие болуы және мемлекеттік дәрежеде және жеке тәртіпте жұмысты ұйымдастыру мүмкіндігіне ие болуы тиіс.
Кез-келген жағдайда туристік ұйымдар туристік саясатты қалыптастырады, яғни туризм үшін тиімді жағдайлар құруы тиіс және белгілі бір аймақта оның дамуын ынталандыруы тиіс.
Осылайша, туристік менеджментке арналған ұйымдастырушылық құрылымдар аймақтық, ұлттық және халықаралық, сонымен қатар кейде жергілікті дәрежеде мемлекеттік және жеке ұйымдарды қамтып отыр (2 - сурет). Мұндай ұйымдар аймақтар мен елдерде туризмнің дамуын жоспарлауға, туристік өнімді өткізуді координациялауға қажетті болып табылады.
Туристік ұйым қолданатын туризмнің нормативтік – құқықтық базасының негізгі құжаттарының тізімі:
- ҚР мемлекеттік конституциясы;
- «ҚР-дағы туристік қызметтердің негіздері» туралы ҚР Заңы;
- «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау» туралы ҚР Заңы;
- «Стандарттау» туралы, «Өнім мен қызметтердің сертфикациясы» туралы
Заңдар;
- «Халықаралық туристік қызметті лицензиялау» туралы ҚР Үкіметінің
Қаулысы;
- «ҚР-да қонақ үйлерде қызмет көрсету ережелері» ҚР Үкіметінің Қаулысы;
- Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға
арналған бағдарламасы;
- СТ ҚР 1142-2002 «Туристік-экскурсиялық қызмет көрсету. Терминдер мен
анықтамалар»;
2. Іс кеңестері мен келіссөздер
Іскерлік жиын – кәсіпорында туындаған маңызда әрі күрделі сұрақтарды ұтымды шешім қабылдау мақсатында ұжыдық ақыл-ой еңбегін тарту тәсілі. Басқару үрдісі бұл қатынаста келесі негізгі сатыларда көрініс табады:
- ақпаратты жинау мен өңдау;
- фирманың барлық қызмет түрі мен қызметкерлердің міндеттерін анықтау;
- шешім қабылдау.
Іскерлік жиын көмегімен шешілетін негізгі мәселелер:
- кәсіпорын саясатын күшейту мен дамыту және оны іске асыру;
- фирманың жалпы мақсаты ескерілген жағдайдағы барлық бөлімдер мен қызмет түрлерінің шараларының интеграциясы;
- ұжымдық шешімдерді анықтау мен есептеу;
- үйретушi әсер беруін есепке алуымен мәселелердің ұжымдық шешімі қабылдау.
15 сурет.. Іскерлік жиындардың жіктелімі
| Жіктеу белгілері | Түрлері |
| Бағытына байланысты: | - өндіргіш пен шешім қабылданатын; - бұрын қабылданған шешімдерді іске асыруды түсіндіретін мен анықтайтын; - бұрын қабылданған шешімдерге баға беретін мен қорытынды жасайтын; - оперативтік (диспетчерлік). |
| Жиынты өткізу жиілігіне байланысты | - бір реттік; - әрдайым болатын; - мезгілді. |
| Қатысушылар санына байланысты: | - аз құрамды (бес адамға дейін); - кеңейтілген (жиырма адамға дейін); - өкілдік (жиырма адамнан жоғары). |
| Жиын қатысушыларының тұрақтылық деңгейіне байланысты: | - белгіленген құрам; - әр жиынға дайындалынған тізім бойынша шақырылатындар; - құрамдастырылған. |
| Иесіне байланысты: | - партиялық (юасқа да қоғамдық ұйымдар); - әкімшілік; - ғылыми және ғылыми-техникалық; - біріктірілген. |
Іскерлік жиындарға дайындық пен оны өткізу. Іскерлік жиындардың тиімділік шарттары.
Мақсатқа жету үшін жиынға лайықты түрде дайындалып, оны өткізу керек. Сол мақсатқа жетудің бірнеше міндетті элементтері бар.
Жиынды ақпарат алмасу, кешенді сұрақтарды шешу қажеттілігі, пікір мен альтернатива, күрделі ахуал туындаған жағдайда өткізу қажет.
16-сурет. Іскерлік жиын өткізу мен ұйымдастыру технологиясы
Жиын өткізу туралы шешім қабылданғаннан кейін күн тәртібі мен қатысушылар саны анықталады. Күн тәртібін дайындау кезінде келесіні анықтап алған жөн:
· Жиынның мәнін сипаттайтын басты тақырып пен талқыланатын мәселелердің мазмұны;
· Жиынның соңғы нәтижесінің берілген шартқа сәйкес келуі. Шарттар жиынның мақсатын анықтайды. Мысалы, әр жиын дайын шешім береді деп үміттенбеу;
Қосымша китаптан келіссөздер туралы
3.Туризм индустриясындағы қызметкерлерді басқару
Билет
1.Туристік кәсіпкерлік мінез-құлқының ерекшелігі 
2. Іскерлік жиындарға дайындық пен оны өткізу. Іскерлік жиындардың тиімділік шарттары.
Мақсатқа жету үшін жиынға лайықты түрде дайындалып, оны өткізу керек. Сол мақсатқа жетудің бірнеше міндетті элементтері бар.
Жиынды ақпарат алмасу, кешенді сұрақтарды шешу қажеттілігі, пікір мен альтернатива, күрделі ахуал туындаған жағдайда өткізу қажет.
16-сурет. Іскерлік жиын өткізу мен ұйымдастыру технологиясы
Жиын өткізу туралы шешім қабылданғаннан кейін күн тәртібі мен қатысушылар саны анықталады. Күн тәртібін дайындау кезінде келесіні анықтап алған жөн:
· Жиынның мәнін сипаттайтын басты тақырып пен талқыланатын мәселелердің мазмұны;
· Жиынның соңғы нәтижесінің берілген шартқа сәйкес келуі. Шарттар жиынның мақсатын анықтайды. Мысалы, әр жиын дайын шешім береді деп үміттенбеу;
3.Туризм индустриясындағы адам факторының ролі.
Қызметкермен басқару – бұл комплекстік, ұжымдағы әр жұмысшыға оптималды жағдайды шығармашылыққа, жігерліктілікке дегенді мақсаттық әсер етуге жасау, бұл кәсіпорынның мақсаттарына жетуіне бағытталған.
Адам ресурсымен басқара білу ол туристтік ұйымның қызметінде ең маңызды бағыт болып табылады және де ол экономикалық жетістіктің негізгі белгісі. Егер де бұрын басты назарды технологиялық прогрестің дамуы мен кемеліне, прогрессивті технология мен ұйымдық құрылым модификациясын енгізу болып келсе, ал қазіргі уақытта адами фактор жаққа ауыған – басқа сөзбен айтсақ, бизнестің маңызы мен нәтижесін адамдар анықтайды.
Жоғарғы білікті мамандарсыз, мәдениетті, өз ісін білетін басқару кадрынсыз менеджмент саласында терең сапалы өзгерістер бола қоймайды. Бұл мынамен тікелей байланысты, таза әкімшіліктен тек қана жоғарыдан келген бұйрықты ойламастан орындағаннан, туристтік фирманың менеджері шығармашылық тұлғаға айналады, оның қызметі мотивация саясатын тарату жағдайына бағытталған.
Бәріне белгілі, әрбір кәсіпорындағы менеджмент өзіне екі аспектіні қосады. Бірінші аспект – фирманың мақсатын анықтау. Олардың жүзеге асырылуы бойынша шаралар құрастырылады және, сәйкес, нәтижесі қадағаланады. Бұл аспектте менеджмент материалды – логикалық мәселені шешуге бағытталған, кәсіпорында оқиғаларды ұйымдастыру және олармен басқару.
Екінші аспект – бұл кәсіпорынмен басқару, осыған орай қызметкерлермен басқару. Фирма қызметкерлерінің қалауын қанағаттандыру – басты мақсаттардың бірі, бұл тиімді жұмыс істеудің кепілі.
Менеджменттің бірінші және екінші аспекті бір – бірімен өте тығыз байланысты, сондықтан оларды бір біріне қарама – қарсы қойып немесе оның бірін ғана таңдау мағынасы жоқ. Стратегиялық менеджмент мынадай басқаруды болжайды, кәсіпорын басшысы материалды – логикалық шешімді өте дұрыс шеше білумен қатар, екінші жағынан, өз қызметкерлерін фирманың алға қойған мақсатымен міндеттерді орындауға бағыттап және дем бере білу керек. Осындай жағдайда, кәсіпорын басшысы кәсіпорынмен ғана емес, сонымен қатар қызметкерлермен қойылған мақсат арасындағы қарым-қатынасты басқаруы. Бұл фактор туристтік кәсіпорындарда негізгі маңыздылыққа ие болады, сонымен қызмет өндірісі қонақтың қатысуымен беріледі. Осыған орайтуристтік индустрияның персоналы басты стратегиялық факторды құрайды, бұл кәсіпорынның тиімді жұмыс істеуіне қажет.
№3 билет
1. Туристік кәсіпорынның қызметіне ықпал жасайтын орта
2. Келіссөздерді даярлау және өткізу
3. Туристік фирмадағы лауазымдық кұқық пен міндеттерді реттеу
1сұрақ
2 сұрақ
3 сұрақ
№4 билет
- Ұйымның миссиясы мен мақсаты
- Іс келіссөздерінің тиімділігінің шарттары
- Туристік фирмалардың қызметкерлері
1 сұрақ
Миссия – бұл өзге адамдарда белгілі бір ұйым туралы, оның философиясы, таңдаулары, қоғам алдындағы әлеуметтік жауапкершілігі, персоналы, бағыт-бағдары, құндылықтары, қызметінің анағұрлым көрікті түрлері болып көзге елестетіледі, ұйымның сыртқы және ішкі ортамен қарым-қатынасын қамтамасыз етеді, әлеуметтік топтардың қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын іздейді. Миссия сонымен қатар,ұйымның тауарлар мен қызметтердіөндірудегі мақсаттарын көрсетеді, нарықтарды жаулауды,жаңа технологияларды енгізуді, бәсекелестік қабілетін, табыстылығын, экономикалық өсуін, нақты мақсаттарға жету үшін негізін салады, ресурстарды жіктеуді, стратегияны таңдауды қамтамасыз етеді.
Миссия - ұйым туралы жалпы, кешенді мағлұмат болып табылады, ол ең біріншіден сыртқы ортаға арналады. Миссияны нақтылаудың формасы – мақсат болып табылады. Кейде миссия мағынасы бойынша мақсатқа сәйкес келеді. Ондай жағдайда мақсат бұтағы келесідей болады: миссия – ортақ мақсаттар – спецификалық(локальдық).
Мақсаты – бұл ұйымның жұмысының соңғы нақты нәтижесі. Ұйым өзінің жұмыс жоспарын дайындау алдынданегізгі мақсатын анықтап, оны ұйымның мүшелеріне таныстырады, ұйым мүшелері өз жұмысының нәтижесі не екенін, қандай болатынын білу арқылы соған жетуге талпынып, еңбектенеді. Әртүрлі ұйымның мақсаттары, әрине, өзінің таңдап алған бағытына байланысты әртүрлі болады (түрлі өнімдер өндіру, қызмет көрсету, білім беру т.с.с.). Сонымен бірге ұйымның бөлімдерінің де өз алдына түрлі мақсаттары болады және олар ұйымның негізгі мақсатына жетуге бағытталады. Негізгі мақсатқа жету жолындағы кіші мақсаттарға нарық үлесін, өнімнің жаңа түрін өндіру, өнімнің, қызметтің бұрынғыдан да жоғары сапасын т.б. жатқызуға болады.
Әрбір ұйымның мақсатының орындалу дәрежесі сол ұйымның экономикалық тиімділігін – рентабельділігін көрсетеді. Ұйымның құрылымы көздеген мақсатқа жету жолына орай алдын-ала зерттеу, ойластыру арқылы құрылады.
2 сұрақ
3 сұрақ
5 – билет
1. Ұйымдастыру жүйесі және оның құрылымы
Туризм саласын басқару тэжірибесінде желілік, функциялық жэне желілік-функңиялық ұйымдастырушылық құрылымдар көбірек шоғырланған.
Басқарудың желілік ұйымдастыру құрылымы. ¥йымдағы желілік байланыстар басқару шешімінің жэне сызықтық менеджердің ақпаратын, яғни шағын ұйымның немесе оның күрылымдық бөлімдерінің жауапты тұлғасының іс-қимылын көрсетеді. Бұл — басқарудың ең қарапайым ұйымдық құрылымының бірі. Оның ерекшелігі: эр құрылым бөлімінің басында оған бағынатын жұмысшыларды басқаратын жэне өз қолындағы барлық басқару функңиясын қадағалайтын өкілеттілігі бар басшы болады.
Басқарудың функцияльқ ұйымдық құрылымы. Басқару
құрылымындағы функциялық байланыс ақпарат қозғалысының желісі
бойынша жэне басқарушылық шешімі қатаң басқару функциясымен
жүзеге асылылады. Желілік басқару жүйесінде шешім қабылдау
жүмыс түрін орындауға мамандандырылған функционалдық басқару
бөлімшелерінің жиынтығымен жүзеге асады. Белгілі бір сүрақтарға
байланысты жеке функцияларды орындау мамандарға жүктеледі,
яғни басқарудың эр мүшесі (немесе орындаушысы) жеке қызмет түрін
орындауы тиіс. ¥йымда бір бағыттағы мамандар мамандандырылған
құрылымдык бөлімге бірігеді. Мысалы, маркетинг бөлімі, жоспарлау
бөлімі, бухгалтерия бөлімі, т.б. ¥йымды басқарудың ортақ міндеті
осылайша орта шамадан бастап функционалдық белгісі бойынша
жікгеледі.
Басқарудың желілік-функциялъқ қүрылымы. Желілік-функциялық
құрылымды ұйымдастырудьщ мәні - ортақ басқарманың желісі
бойынша эр жұмысшы тек бір басшыға бағынады. Функциялық
басшыпарға оларға қатысты сұрақтарды шешуге құқық береді. Соған
байланысты осындай басқарудың құрылымымен барлық басқару
жұмысын желілік құрылым басшысы алады.
2.Іс кеңестерінің түрлері
кесте. Іскерлік жиындардын жіктелімі
| Жіктеу белгілері | Түрлері |
| Багытына байланысты | o -өндіргіш пен шешім қабылданатын; o -бүрын қабылданган шешімдерді іске o асыруды түсіндіретін және анықтайтын; o -бүрын қабылданган шешімдерге бага o беретін мен қорытынды жасайтын; · -шүгыл (диспетчерлік). |
| Жиынды өткізу жиілігіне байланысты | -бір реттік; -әрдайым болатын; -мезгілді. |
| Қатысушылар санына байланысты: | -аз кұрамды (бес адамга дейін); -кеңейтілген (жиырма адамга дейін); -өкілдік (жиырма адамнан жогары). |
| Жиын қатысушыларының тұрақтылық деңгейіне байланысты | -белгіленген құрам; -әр жиынға дайындалынған тізім бойынша шақырылатындар; -құрамдастырылған |
| Иесіне байланысты | -партиялық (басқа да қоғамдық ұйымдар); -әкімшілік; -ғылыми және ғылыми-техникалык; -біріктірілген. |
3. Басқарудың уәждемелік негіздері
Уәждеме - өзіңді және басқаларды өзіндік және үйымдық
мақсаттарга жетудегі ынталандыру үрдісі.
Бүл мэселені қарастыру барысында менеджмент екі аспектіге
сүйенеді: саяхаттар уэждемесі жэне еңбек қарым-қатынастарының
уәждемесі.
Саяхаттар уәждемесі. Саяхат мақсаты - (адамды саяхаттауға
итермелейтін уэж) - бұл себеп, егер де ол болмаса саяхат жүзеге
аспайды. Саяхаттың мақсаты туралы ақпарат туристік нарықты
сегменттерге бөлу, туристік маршруттар мен ағымды басқару үлгісін
жүзеге асырумен анықталады.
Саяхаттаушы топ - мақсаты бір, бірге саяхатқа шыққан адамдар
тобы. Сонымен қатар топтағы эр адамның саяхатқа шығу уэжі болады.
Ал менеджмент үшін адамдардың саяхатқа шығу уэжін анықтау өте
маңызды болып табылады.
Физикалық уәждеме. Физикалық уэждеме демалыс, ем
және спорт болып бөлінеді. Егер саяхатқа шығудың негізгі себебі
денсаулықты қалпына келтіру болса, онда біріиші орында демалу
тұрады. Мұнда шешуші фактор денсаулыкты жақсарту және емделу
болып табылады. Егер демалыс кезінде денені шынықтыру көзделсе,
онда негізгі физикалық уэждеме спорт болып табылады.
Психологиялық уәждеме. Саяхаттагы негізгі уәждеме -
психологиялық уэждеме, ол жаңа жерлерді көру, мекенжайды ауыстыру
секілді қажеттіліктермен байланысты. Бұл екі уәждемелік топтың
қазіргі туризм менеджменті үшін маңызы зор.
Түлғааралық уәждеме. Маңыздылығы бойынша физикалык жэне
психологиялық уэждемелерден кейін түлғааралық уэждеметүрады.
Көптеген адамдар саяхат барысында басқа да саяхатшыл армен танысуға
немесе сол жердің адамдарымен қарым-қатынас жасауға тырысады.
Бұл уэждеме тобында оның достары, туыстары мен таныстары болуы
мүмкін.
Мәдени уәждеме. Басқа елдің мэдениетін, салт-дэстүрін, тілі мен
тарихын танып-білу бүл топтағы адамдар үшін бірінші орында түрады.
Сонымен қатар онерге деген кызығушылық, спорттық мерекелер мен
дін мэселелері де себеп болады.
Лауазым және бедел уәждемесі. Бүл уэждеме тобындағы адамдар
саяхат барысында өзін-өзін дамыту, жетілдіру мақсатын көздейді.
Сонымен қатар бүл топтағы адамдар айналасындағы адамдардың
сеніміне кіріп, беделге ие болады. Түлғаның дамуы, көбінесе,кәсіби
дайьшдық пен біліктілікті көтеру жэне қайта біліктіліктен өтумен
байланысты.
Қызметкерлер құрамын басқаруда еңбек уэждемесі
өте маңызды рөл атқарады. Уәждеменің мазмүнды теориялары адамды
белгіпенген қалыппен қызмет етуге мэжбүрлейтін негізгі қажеттіліктер
мазмүнына баса ден қояды. Мысалы, біз білетіндей, қызметкердің
жоғары жетістіктерге қол жеткізуі үшін қиын тапсырманы орындау
аса қажет болып есептелінеді. Сондықтан да ол жұмыс істеуге
қызығушылықты танытуы мүмкін. Жүзеге асыратын жоғары қажеттілігі
бар қызметтер үшін жогары сапалы шешімдерді ұсыну қажет болып
табылады. Ол еңбекке қоятын жоғары талаптарды, тәртіп пен назар
аударушылықты ескере отырып, жұмыс істеуге уәжденген.
Адамдарда еңбек уәждемесі эртүрлі болуы мүмкін. Басшьшар
өздеріне бағыныштылардың жеке тұпғалық қажеттіліктерін нақтырақ
түсініп, бағалауы тиіс. Сонымен қатар басшылар жұмыс шарттарының
жэне қызметкердің еңбек уэждемесінің ерекшелігімен барыиша көп
санасатын эрекеттерді тандауы тиіс. Мазмұн теориясы еңбек уэждемесі
эдістерінің бір бөлімін ғана анықтайды. Басқарушы эр қызметкердің
жеке уәждемелеріне сэйкес теорияларды қолданады
Билет
1.Басқару құрылымы. Басқару құрылымының түрлері
Баскару құрылымы дегеніміз - баскармадағы буындар мен жекелеген жұмыскерлер жиынтығы және олардың бағыныштылығы, тікелей және көлбеу байланыстары.
Ұйымдастырушылық құрылымдар типтері
Туристік сала басқарушылық практикасында кең таралған түрлері:
Басқарудың сызықтық ұйымдастырушылық құрылымы. Ортақ басшылық принципі бойынша бағынушылар тек бір басшы бұйрығын орындайды. Жоғары орган ең төменгі органға тікелей қаулы бере алмайды. Өндірістік белгі өндірістің шоғырлану деңгейі, технологиялық ерекшеліктер, ұынылатын қызметтер түрлері бойынша жинақталады. Бұл құлым өте қатаң түрде ресми болады, икемсіз.
Функционалдық ұйымдастырушылық құрылымы. Функционалдық байланыстар ақпарат ағымы бойынша және басқарушылық шешім бойынша жүзеге асырылады. Жалпы міндеті орта деңгейден бастап функционалдық талаптары бойынша бөлінеді. Басқарудың мамандандырылуы нәтижелікті жоғарлатады.
Жалпы басшы сызығы бойынша әрбір жұмысшы тек бір басшыға бағынады. Барлық билік сызықтық басшылық иелігінде. Нақты жоспарларда функционалдық бөлімдер көмектеседі.
Тік еңбек бөлінісі келесідей бағыттар арқылы жүзеге асырылады:
Жалпы басшылық ұйымның басты, болашағы бар бағыттарын өңдеу және іске асыру
Технологиялық басшылық прогресивтік технологияларды өңдеу және енгізу. Қазіргі басқару әдістерін,өндірісті кешенді механизация және автоматтау енгізу.
Экономикалық басшылық. Ұйымның стратегиялық, тактикалық жоспары, экономикалық әрекет талдауы, жұмыс тиімділігін қамтамасыз ету.
Оперативтік басқару шағын ұжымдарды құру және жеткізу, жұмыс орындары бойынша атқарушыларды бөлу, жүйелік бақылауды ұйымдастыру.
Персоналды басқару ұйымның еңбек ресурстарын таңдау, бөлу, дамыту.
Бұл байланыстар сызықтық және функционалдық сипатқа ие.
2.Істегі қарым – қатынас негіздері
Қарым-қатынас жасау - бұл басшылық әрекеттегідей
ережелері бар онер. Іскерлік қарым-қатынас - бизнестегі негізгі
қызметтердің бірі. Біз бір атақты, дарынды физик не программист
бола отырып, дүрыс қарым-қатынас жасай білмеуіміз мүмкін. Бірақ
тәжірибелі басшының қарым-қатынас жасау қабілеті аз болуы мүмкін
емес. Қарым-қатынас өзінде ақпараттың не хабарламаның ауызша жэне
ауызша емес арналарын қамтиды.
Қарым-қатынас - бұл екіжақты үрдіс. Бүл үрдісте айтқаннан гөрі
көп тыңдауыңыз керек болады. Сондықтан да тыңдай білу өте маңызды
іс-әрекет болып табылады.
Қарым-қатынас үрдісі ойдың пайда болуы, оның сөзге айналуы,
хабарламаны жіберу мен қабылдау жэне кері байланыстан тұрады.
Қарым-қатынасқа қатысупшлардың ойлары эртүрлі болуы мүмкін.
Сондықтан да эрбір айтылған сөзге, жасалған іс-әрекетке дұрыс көңіл
бөлген жөн.
Қатынас түрлерін айтсаңдар болады Ауызша және ауызша емес!!!!
3.Жеке тұлғаның негізі мен темпераменті
Кез келген тұлғаның бастамасы темпераменттен басталады.
Темперамент - психикалық үрдістерінің жэне мінез-кұлығының
серпінін анықтайтын адамдардың жеке ерекшеліктері.Динамика
арқылы адам психикалық үрдістерді, жеке алғанда қызу үрдістердің
екпін, ұзақгық, қарқын, сонымен бірге, мінез-құлықтың кейбір сыртқы
ерекшеліктерін қасиеттерін (белсенділік, жылдамдық жэне баяульшық)
түсінеді. Темперамент адамның динамикалылығын сипаттайды, бірақ
оның сенімдерін, көзқарастарын, мүдделерін көрсетпейді, ол құндылық
көрсеткіші болып табьшмайды, оның мүмкіндігін анықтамайды.
Темпераменггің 4 түрі бар:
1. Холерик - қарқынды эмоциялар, көңіл-күй, үшқалақтықтың қатты
ауысымдары, қабілетті, жұмысқа ерекше құштарлығы бар, іске берік
темпераменттің күшті түрі.
2. Сангвиниг - бауырмал, көпшіл, салмақты, жоғары психикалық
белсенділікпен, түсінушіліктің әртүрлілігімен сипатталатын темпера-
менттің күшті түрі.
3. Флеғматик - көңілді, талпыныстары орнықгы, эмоцияларын
сыртқа шығара қоймайтын, психикалық белсенділіктің деңгейі төмен
темпераменттің күшті түрі.
4. Меланхолик - қозғалыетарына баяулылық тэн, сөйлеу
мэнерінде ұстамдылық пен психикалық белсенділігі төмен, тез
ренжитін,тіпті болмашы нәрсеге қатты күйзелетін, теріс эмоциялардың
басымдылығын жеңіпалатын темпераментгің элсіз түрі.
\ 7 Билет
1. Жанама еңбек болінісі. Жанама қатынастар келісімдік
сипатта жэне әдетте бір деңгейлік болып табылады. Жанама еңбек
бөлінісі - еңбек қызметінің сапалық жэне сандық сараланымымен анықталады. Жалпы айтқанда, бұл барлық жұмысты құраушыларды
компоненттерге бөлу, яғни жалпы еңбек үдерісін мамандануы
бойынша эртүрлі жеке, үздіксіз, оқшау түрлерге бөлу болып табылады.
Мұндай еңбек бөлінісі функциялЫҚ, салапық жэне мамандандырылу
белгілері бойынша жүргізіледі. Еңбектің функциялық бөлінісі
жұмысшылардың қызмет түріне байланысты мамандандырылуына
негізделген. Мұндай жағдайда жеке функциялар оқшауланып, оларды
орындаушы жұмысшылар тагайындалады.
Еңбекті салалық сипаты бойынша жіктеу накты еңбек
операцияларының мамандануы мен шектеулілігіне байланысты
жүргізіледі. Мысалы, менеджердің жарнама бойынша мамандан-
дырылуы. Білікті еңбек бөлінісінің қызметі оның күрделілігіне
байланысты және оны орындау үшін белгілі бір біліктілік қажет деген
тұжырымга негізделеді. Мұндай жагдайда жогары білікті қызметкер
төмен білікті қызметкердің орындайтьга жұмысын атқармауы тиіс
деген қағида қалыптасады. Бұл қағиданы бұзу адами ресурстарды
үнемсіз пайдалануға алып келеді.
Тікелей еңбек бөлінісі.
Үйымдагы жұмыс бөліктерге жіктелетін
болғандықган, олардың қызметі тиімді болуы үшін оны қадағалап
отыратын адам қажет. Тікелей байланыстар бағыну байланыстары
болып табылады жэне оларға деген қажеттілік сатыластық басқаруда,
яғни бірнеше деңгей болғанда пайда болады. Мұндай жағдайда ең
бірінші орынға басқару функциясының оқшаулануы қойылады,
яғни ұйымның барлық элементтерін белгілі бір бағытга үйлестіру
жэне интеграциялау жүзеге асады. Бағьгаыштылардың міндеттерін
анықтау, жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау қажет. Мұндай жұмыста
әрқашан екі кезең болады: интеллекгуалды шешімдерді қабылдау
жэне дайындау; жігерлілік жэне оларды жүзеге асыру.
Бұл жағдайда өмірдегі басқарушылық шешімдерді қабыл дауымен
байпанысты еңбек қызметі элдеқайда қиын көрінеді. Нысан жэне
басқару ықпалы бағыты бойынша еңбек барысын кезең бойынша
ұйымдастыру немесе басқа сипаты бойьгаща белгілі бір жүйеге
келтіру мақсатгы жеке функцияны жасау үшін көптеген басқару
жұмыстарымен келісіледі.
2. Әрбір ойды үйлесімді болатын жолмен жеткізу керек. Қатынастың
ауызша жэне ауызша емес түрлері белгілі.
Ауызша емес қатынас бүл — созсіз қатынас. Қатынас орнатқан
кезде біз тек ақпарат тыңдап қана қоймай, сонымен қатар бір-біріміздің
көздеріне қараймыз, дыбыс ырғағын кабылдап, дауыс ырғағы мен
ымды қабылдаймыз (52-сурет). Создер бізге логикалық ақпаратгы
жеткізеді, ал ишарат, ымдама жэне дыбыс ырғағы бүл ақпаратты
толықгырады.
Жазбаша хатгы алғанда біз тек сөздерді ғана емес, сонымен
қатар конверт, марка, қағаз, мәтін мен шрифтті ажыратамыз. Бүның
барлығы хатгың мазмүнын не күшейгіп не бэсеңдетеді. Ауызша
емес қатынас, көп жағдайда, ойланбастан пайда болуы мүмкін. Ол
сөз қатынасын күшейтіп толықтыруы мүмкін немесе керісінше, оны
қатгы бәсеңдетеді.
Ауызша емес қатынас — ежелгі жэне базисті қатысым түрі болып
табылады. Біздің бабаларымыз ым, тембр немесе дыбыс ырғағын
қолданып қатынасқан, қазіргі таңда да біз кей жағдайларда бір-
бірімізді сөзсіз түсінуіміз мүмкін. Ауызша емес қатынас кезінде
біз тіпті итті де түсіне аламыз, ал ит біздің қай уақытта серуендеп
шығатынымызды алдынала біле алады.
Ауызша қатынас — біздің салыстырмалы таяудағы өткен
уақыт аралығы мен онымен бірге пайда болған абстрактылы
ойлауымыздыңкөрінісі. Бүл аспектіде ойлаудың екі түрі де түбегейлі
айырмашылықтарға ие болады.
Ауызша емес қатынас - ауызша қатынасқа қарағанда көп қиындық
тудырмайды. Бүл жағдайда біз өз сезімдерімізді біркелкі жеткізудің
жалпы қолданысқа енгізілген сөздіктер, грамматика, ымдама мен
дауыс ырғағын қажет етпейміз. Ақпаратгы жеткізудің бүл түрі
бірталай факторларға тәуелді болады. Ауызша емес қатынас арқылы
біз өз сезімдерімізді жеткізуге мүмкіндік аламыз, оған: махаббат пен
өшпенділік, құрмет пен жек көрушілікті жатқызуға болады.
Сөздер, негізінен, логикалық ақпаратты жеткізу үшін орнықгы
болады, бірақ сезімдерді жеткізудің бірден-бір жолы ауызша емес
қатынас болып табылады (53-сурет). Ғалымдардың көрсеткіштері
бойынша эмоциялық қатынас арқылы өтетін ақпараттың 93 пайызы
ауызша емес коммуникация арналары арқылы жүреді.
3. Тұлға психологияда өзінің өмір жолын белгілей алатын, қайталанбас даралық ерекшелігін сезінетін субъект. Тұлға адам ұғымынан гөрі нақты мағынаға ие. Өйткені адам тұлғалық сипатты иелену үшін өз “менің” өзге “меннен” ажыратып, есейіп, өз бетінше дербес әрекет ету мүмкіндігін ашуы керек. Яғни, белгілі бір мәнді іспен айналысатын, азды-көпті білімі, өмірлік тәжірибесі, дүниетанымы мен сенімі бар адамды тұлға деп атайды. Қазақ ұғымында бала мұндай азаматтық атқа бозбалалық шақта ие бола бастайтынын “Он үште отау иесі” деген мақалдан көруге болады. Халықта өзінің өнегелі істерімен, имандылығымен ерекшеленген адамды ерекше қастерлеп, кісілігі бар тұлға дейді. Тұлға бойындағы адамгершіліктің көрінісі ар-ұятқа кір келтірмеуінен, намысын жоғары ұстауынан байқалады.
8-билет
1) Ұйым құрылымдарды жобалау.
2) Басқарушылық ақпараттың рөлі және жеткізу көздері
3) Жеке тұлға мінез оның әлеуметтік негіздері.
1)Ұйымдастырушы құрылымдардың құраушы детерминанты болып табылатын туристік жүйенің стратегиясымен және максатымен бірге қоршаған ортаның сипаты, ұйымның сипаттамасы, орындаушылардың жеке сипаттамасы тэрізді мэселелерге де ерекше көңіп бөлу керек. Әсер ететін жағдайларға байланысты олар туристік ұйымның қүрылысын таңдауға үлкен эсерін тигізуі мүмкін.
Қоршаган орта және туристік ұйым. Туристік ұйымдар қызмет ететін сыртқы ортаны сараптай отырып, мынадай сипаттамаларды бөліп көрсетуге болады:
Өткізу нарыгында туристік саладағы орташа өсімнің көрсеткіші: туристік нарықтағы сатып алушының нарығында сатушы нарығының өзгерген бэсекелестерінің қарқындыльны. Осыған байланысты бос уақытты жоспарлауда оны іске асыруға, адамдардағы экологиялық сезімнің жоғарылауына жэне өз демалысын белсенді пайдалануға барынша тырысу байқалады.
Жұмысбастылық нарыгында кейбір басқа салапарда жұмыссыздықтың болуына қарамастан, туризмде кадрлардың жетіспеушілігінің тоқтатылуы (қонақүй шаруашылығында еңбекке төлемдер беру жоғарьшады), құрылыстарды пайдалануға, энергия мен шикізатқа шьнынның көп кетуі өндірісті басқару құрапы мен жаңа эдісті шығаруға мүмкіндік беретін, сонымен қатар ақпаратты дайындауды тездететін технология дамыды. Осы үрдістердің кеңеюімен байланысты көптеген туристік ұйымдар жақын келешекті сенімсіз болжайды, сондықган оларды жобалауда эрқашан олармен өзгеретін стратегияның мақсаттарына жэне анағұрлым икемді ұйымдық нысанның қалыптасуына көңіл бөлінуі тиіс.
5. Ұйымдастырушылық құрылымдарды жобалау
Өзін үйымдастыру және оның көрсеткіштері.. йымның ұйымдастырушы құрылымына мынадай факторлар эсер етеді:
онымен жасалатын жұмыс көлемі, қызметтің эртүрлілігі, өндірістік технологиялар жэне ақпаратты қарастырудың жаңа мүмкіндіктері, оның кұқықтық негізі, өзіндік нысаны, бөлімшелерінің географиялық
орналасуы.
Туристік ұйымның міндеттерін орындаушылар. Егер бұл үрдіс адамдардың жеке қасиеттерімен жүзеге асырылатын болса, қызметшілердің білім дәрежесі, қажетгіліктің құрылымы жэне орны ұйымды құрушылардың алгы шарты болып табылады. Егер бұл сипаттамалар барлық саланың ұйымдастырушылық ерекшелігін
көрсетсе, онда ол барлық ұйымның құрылымдық жүйесіне эсер етеді. Мысалы, маусымдық қонақүйлердегі күшті сатыластық ұйымның салыстырмалы ұйымның беделді стилімен үйлесуі кэсіпорын қызметкерлерінің, жогары айналыммен жэне басқа салалармен саіп.істырғанда біліктілігінің жоғары болуымен түсіндіріледі. Сонымен
қатар қазіргі қонақүйлер бұрынғыдан жоғары мамандандырылғанын анық көрсетеді, ал білікті қызметкерлер терең сатыластық ойлауды сақгайды.
Қазіргі өзгерістер уақыты қызметкерлердің автономияны жэне өзін
дамытуды баскару үрдісіне қатысты сезімін ұстап тұру қажеттілігіне
себепші болады. Көптеген кэсіпорындарда мұндай іс-қимьшсыз
сатыластық үрдіс біржелілік жүйеден бас тартуға әкеледі. Көбінесе
мағына жеке беделді жаулап алады, ал дэстүрлі ойлау мен сатыластық
билік екінші мақсатқа айналады. Басшы өзін жұмыста көрсете алу
үшін, ең алдымен, ұжым оны мойындауы тиіс. Басқарудың кұрал-
жабдығының, сендіру күшінің жэне кәсіби-техникалық білімінің болуы
туризмдегі тиімді менеджментті кұраушы қағидат болып табылады.
Үйымдастыру құрылымын жобалау эдістемесі
Қолданыстағы кұрылым тиімсіз болған жағдайда ұйымның
басқару кұрылымын жобалауды шешу қажет болады. Жобалау кезінде
ұйымның міндеті мен мақсатын толық ашып көрсететін құрылым жасау
міндеті қойылады, яғни қайта құрылған қүрылым арқылы қызметшілер
күшін тиімді пайдалану, сол арқылы клиенттердің қажеттіліктерін
қанағаттандыру жэне жоғары тиімділікпен мақсатқа жетуі, сыртқы
ортамен өзара жақсы әрекет етуі қалыптасады.
Уйымдык күрылымды жобалау үрдісі
3 кезецнен тұрады:
1 кезең
Үйымдастырушыдық құрылымның сараптамасы
2 кезең
Үйымдастырушылық құрылымды жобалау
3 кезең
Үиымдастырушылық құрылымның тиімділігін бағалаү
Үйымдық құрылымды жобалау үрдісі үш кезеңнен тұрады:
Бірінші кезең - ұйымдастырушылық кұрылым сараптамасы.
Қолданыстағы басқарма құрылымының сараптамасы сол ұйымның
қойған талаптарына қандай деңғейде жауап беретіндіғін білу үшін,
яғни сапаға қаншалықты сай екендігін білу үшін қажет бағалаушы
белгілерге мынадай факторлар жатады:
Басқару қагидаттары — орталықтандыру мен орталықсыздандыру
арасындағы қатынас (төменгі деңгейде қанша және қандай шешім
қабылданады? Олардың қорьггындысы қандай болады? Басқарманың
эр деңгейінде бақылау қызметінің қанша көлемі жатыр?).
Басқару аппараты - бөлімдердің қайта топтастырылуы, олардың
арасындағы байланыстың өзгеруі, өкілетгілік пен жауапкершілікті
жіктеу, қандай да болмасын буындарды өз бетінше құрылымға шығару,
кәсіпорынаралық байланыстың өзгеруі, аралық буынды құру, т.б.
2) Басқарушылық ақпараттың рөлі және оны жеткізу заңдары.
Этика (әдеп) - өнегелік пен адамгершілік туралы ілім. «Этика»
терминін алғашқы қолданған Аристотель болды, оны дүрыс өнегелік
эрекет жасау мақсатында жэне не істеу керекпіз деген сүраққа жауап
беру үшін тэжірибиелік философияда қолдана бастадық.
Имандылык - адам қабылдаған этикалық құндылықтардың
жүйесі. Имандылық - қоғамдық қатынастардыц, оның ішінде
әргүрлі қоғамдық өмір оргаларында (отбасы, саясат, ғьшым, еңбек)
адамдардың мінез-құлықтарын нормативтік реттеудің маңызды әдіс-
тэсілі.
Қатынас - қоғамдық субъектілердің өзара қатынасудың үрдісі:
ақпарат, тэжірибе, қабілеттер мен қызмет нәтижелерінің үнемі
алмасуы жүріп отыратын қоғамдық топтар мен азаматтар.
Іскерлік қатынас — адам өмірінің қажетті қүрамдас бөлігі әрі
адамдар қарым-қатынасының маңызды түрі. Этикалық нормалар бүл
қатынастардың маңызды өмірлік реттегіш кұралдары болып саналады,
олар арқылы біз жақсылық пен жамандык, әділеттік пен әділетсіздік
арасындағы айырмапшлық туралы түсінік аламыз. Сондықган өз
қол астындағы қызметкермен не болмаса басшылармен іскерлік
ынтымақгастықта болған кезде осы түсініктерге сүйенеміз. Осы
өнегелік нормаларды қаншалықты түсініп, оларды қатынас кезінде
қаншалықгы ескеруіне байланысты адам өзінің іскерлік қатынасын
жетілдіреді, оны тиімді жасай алады, кейдекерісінше күрделендіріп,
тіпті бүл қатынасты қолжетімсіз болатындай жағдайға жеткізуі
мүмкін.
3) Жеке түлға мінезі мен темпераменті
Кез келген тұлғаның бастамасы темпераменттен басталады.
Темперамент - психикалық үрдістерінің жэне мінез-кұлығының
серпінін анықтайтын адамдардың жеке ерекшеліктері.Динамика
арқылы адам психикалық үрдістерді, жеке алғанда қызу үрдістердің
екпін, ұзақгық, қарқын, сонымен бірге, мінез-құлықтың кейбір сыртқы
ерекшеліктерін қасиеттерін (белсенділік, жылдамдық жэне баяульшық)
түсінеді. Темперамент адамның динамикалылығын сипаттайды, бірақ
оның сенімдерін, көзқарастарын, мүдделерін көрсетпейді, ол құндылық
көрсеткіші болып табьшмайды, оның мүмкіндігін анықтамайды.
Темпераменггің 4 түрі бар:
1. Холерик - қарқынды эмоциялар, көңіл-күй, үшқалақтықтың қатты
ауысымдары, қабілетті, жұмысқа ерекше құштарлығы бар, іске берік
темпераменттің күшті түрі.
2. Сангвиниг - бауырмал, көпшіл, салмақты, жоғары психикалық
белсенділікпен, түсінушіліктің әртүрлілігімен сипатталатын темпера-
менттің күшті түрі.
3. Флеғматик - көңілді, талпыныстары орнықгы, эмоцияларын
сыртқа шығара қоймайтын, психикалық белсенділіктің деңгейі төмен
темпераменттің күшті түрі.
4. Меланхолик - қозғалыетарына баяулылық тэн, сөйлеу
мэнерінде ұстамдылық пен психикалық белсенділігі төмен, тез
ренжитін,тіпті болмашы нәрсеге қатты күйзелетін, теріс эмоциялардың
басымдылығын жеңіпалатын темпераментгің элсіз түрі.
Темперамент түрлерін анықгауда түлғаның еңбек серпінімен
эмоциясын ескеру қажет.
Адамның мінез-құлығының элеуметтік негіздері. Әлеуметтік
ортадағы адамның мінез-құлығы тумысынан беріледі жэне ол
адамдардың өз ісіне орналасуына, құндылыққа, наным мен қағидаға
негізделеді. Олар өзара әрекетгесуці құрайтын барлық мінездердің бір-
біріне сіңуі мен өзара ықпалдары, адам мінез-құлығын ұстап тұратын
белпсі бар негіздері. Түбегейлі өзара тэуекелділікті сипатгай Отырып,
оньщ мінез-құлқына ықпал ететін адамдардың оқшау мінездемелері
сияқты қарауға болады.
№ 9 билет
1.Ұйым басқарудың коммуникациялық құрылымы.
Ұйым –деп, алға қойған мақсаттарға жету үшін адамдар тобының бірлесіп еңбек етуі.
Жұмыстың орндалуына байланысты топтар бойынша еңбек ұжымын қалыптастырып, бір адам жетекшілігін тағайындап, кадр бөлімін құру. Ұйым ұжымын құру нәтижелі еңбек кепілі.
Барлық ұйымдарға тән сипаттамалар: ресурстар,сыртқы ортадан тәуелділігі,еңбек бөлінісі,басқарудың тәртіптілігі,бөлімдер.
Ұйымның ішкі ортасының негізгі элементтері:
1. ұйымның мақсаты, ұйымда басты мақсат болуы тиіс
2. ұйымның құрылымы, менеджмент деңгейі негізінде әр түрлі бөлімдерінің өзара байланысы
3. тапсырмалары, белгілі уақытта орындалуы тиіс жұмыс көлемі
4. технология, адамдардың біліктілігі, білімділігі.
Ұйымның екі түрі бар:
1. Ресми ұйымдар
2. Бейресми ұйымдар.
Ресми ұйымдар - ұйымның мақсатына жету үшін басшылықтың еркімен құрылған адамдар тобы. Жалпы ұйым туралы айтылса, ол ресми ұйымдар тобы. Ресми ұйымдар белгілі бір заңды талаптарға негізделген.
Бейресми ұйымдар — әр түрлі әлеуметтік ішкі себептерге байланысты ресми ұйымның ішінен құралған ұйымдар.
Ұйымның негізгі мінездемесі оның сыртқы ортамен өзара қатынасы. Бірде бір ұйым «жеке арал» бола алмайды.Ұйым ресурстық қатынастарда да, тұтынушылық қатынастарда да қоршаған әлем сыртқы ортаға толықтай бағынышты.
Сыртқы орталар: экономикалық шарттар, тұтынушылар, кәсіподақтар, басқарма актілері, заңды нормалар, бәсекелес ұйымдар, қоғамдық көзқарастар, техника және технологиялар.
2.Істегі қарым қатынастардың маңызы.
Істегі қарым қатынас бұл қызмет ортасында адамдар арасындағы байланыстар дамуының күрделі көпжоспарлы үрдісі.Оған қатысушылар ресми лауазымдарда қызмет жасайды,сонымен қатар белгілі бір міндеттелген мақсаттарға бағытталған мәселелерді шешеді.Бұл үрдістің ерекшелігі тәртәптілік болып табылады.Негізгі шарты адамдар арасындағы қарым қатынас болып табылады.
Қарым-қатынас – адамдар арасындабірлескен іс-әрекет қажеттілігін туғызып, байланыс орнататын күрделі процесс; екі немесе одан да көп адамдардың арасындағы танымдық немесе эмоционалды ақпарат, тәжірибе, білімдер, біліктер, дағдылар алмасу. Қарым-қатынас тұлғалар мен топтар дамуының және қалыптасуының қажетті шарты болып табылады.
Қарым-қатынас барысында адамдардың танымдық хабарлармен, ақпаратпен,тәжірибемен, біліммен, дағдылармен алмасуы және өзара түсінісуі, бірін-бірі қабылдауы жүзеге асады. Қарым-қатынастың интерактивті, коммуникативті,перцептивті деген үш жағы және мезо, макро, микро, рухани, іскер, т.б. деңгейлері болады. Негізгі қызметі:
Понравилась статья? Добавь ее в закладку (CTRL+D) и не забудь поделиться с друзьями:
|
|
