Гістарыяграфія Сярэднявечча

Гістарычная думка эпохі Сярэднявечча развівалася пад уплывам царкоўна - рэлігійнай ідэалогіі, таму ў творах, якія належаць гісторыкам розных краін і народаў гэтага перыяду, гістарычны працэс грамадскага развіцця трактаваўся ідэалістычна. Вядучай гістарычнай канцэпцыяй раннесярэднявечнай думкі Заходняй Еўропы стала канцэпцыя провиденциализма, распрацаваная Аўгусцінам Блажэнным (354-430). Папулярнай, як і ў старажытнасці, была тэорыя вялікіх людзей і герояў. Сярод еўрапейскіх гісторыкаў гэтай эпохі вылучаюць Рыгора Турскага (538 або 539 - 593 або 594), Рауля Глабера (985 - ок. 1047), Міхаіла Псёла (1018 - ок. 1078 або ок. 1096). Рыгор Турскі - аўтар "Гісторыі франкаў» у 10 кнігах. Гэта праца лічыцца гістарычным помнікам ранняга Сярэднявечча, яго аўтара называюць «бацькам варварства».

На арабскім Усходзе найбольш буйнымі вучонымі - гісторыкамі былі аўтары «усеагульных гісторый» Якубі (X ст. Н. Э.), Абу Ханифа ад - Динавери (IX ст.) і Табарі (канец IX - пачатак X ст.).

У Кітаі ў XI ст. дзяржаўны дзеяч і гісторык Сым Гуан стварыў велізарную працу (294 кнігі), які ахоплівае гісторыю кітайскага народа з V па канец IX ст.

У сярэднявечнай Расіі ў пачатку XII ст. было створана выдатны твор рускай грамадска -палітычнай думкі «Аповесць мінулых гадоў», аўтарам якой называюць манаха Кіева- Пячэрскага манастыра летапісца Нестара. Затым з'явілася «Слова пра паход Ігараў», прысвечанае няўдаламу паходу Ноўгарад- Северскага князя Ігара Святаслававіча на полаўцаў. Аўтар адзначае згубнасць раздробненага стану рускіх княстваў і неабходнасць іх яднання перад пагрозай варожага нашэсця.

Вывучэнне гісторыі чалавецтва атрымала новае развіццё ў эпоху Адраджэння, пераходу ад Сярэднявечча да Новага часу, калі засіллю сярэднявечнай рэлігійнай ідэалогіі было супрацьпастаўленае культурная спадчына антычнасці. Ўзмацняецца цікавасць да помнікаў старажытнасці. Зарадзіліся новыя падыходы да разумення гісторыі. Італьянскі палітычны дзеяч Н. Макіявелі (1469-1527) у працы " Васпан» (1513) назваў адну з прычын барацьбы людзей у гісторыі - маёмасную.

Сярэднявечныя аўтары, як правіла, бачылі толькі знешнюю сувязь з'яў у выглядзе іх храналагічнай паслядоўнасці, адсюль характэрная форма гістарычных твораў з пагоднай запісам падзей - аналы, рускія летапісы (найбольш вядомы з ранніх рускіх летапісных збораў - "Аповесць мінулых гадоў"). Паступова адбывалася ўскладненне гістарычнага апавядання. На змену прымітыўным аналам прыходзяць больш складаныя хронікі, па меры развіцця гарадоў з'яўляюцца гарадскія хронікі; у працэсе дзяржаўнай цэнтралізацыі ўзнікаюць летапісныя скляпенні (напрыклад, Вялікія французскія хронікі 13-15 стст., Маскоўскія летапісныя скляпенні 15-16 стст. І інш.) Адна з ранніх ў сярэднявечнай гісторыі спробаў перайсці ад чыста апавядальнай гісторыі да выкладу гістарычных падзей у іх прычыннай сувязі (на свецкай аснове) была зроблена ў 14 ст. арабскім гісторыкам Ібн Хальдунам, які адкінуў тлумачэнне гісторыі з пазіцый рэлігійнай ідэалогіі і разглядаць гісторыю як пастаяннае змяненне побыту і нораваў людзей, як бесперапынны працэс ўзвышэння і падзення дзяржаў.