Самотечные трубопроводы

НТ –қысымды суқұбырлары

СВ – таза су құбыры

10. Су тұтыну режимі және графигі.

Су тұтыну мөлшері сумен жабдықтау жүйелерін жобалауда тұтынушыларға судың қажетті мөлшерін анықтау ең бір жауапты мәселелердің бірі деп есептелінеді.Су тұтыну мөлшері дегеніміз-уақыт бірлігінде әр түрлі мүдделерге немесе шығарылатын өнімніңбір бөлігіне жаратылатын судың саны. Тұрғын жердің шаруашылық пен өрттен сақтық жүйелері шығынына төменде келтірілген шығындар кіреді.

1) ел тұратын үйлер мен қоғамдық үйлердегі шаруашылық пен ауыз суының шығыны

2) тұрғын жердің территориясын (көшелерді, алаңдарды, өсімдіктерді) суарып, жуып тазалауға арналған шығын фонтандарына арналған қажетті шығын

3) Өндірістегі шаруашылық пен ауыз су шығыны

4) Өндіріске қажет сапасы ауыз суға сәйкес судың шығыны

5) Өрт сөндіруге қажетті шығын

6) Су тазарту ғимараттардың өзіне қажетті шығын

11. Сумен жабдықтау жүйе элементтерінің жұмыс істеу тәртібі.

Суды әкелу мен үйлестіру жүйелерін есептеуде тұтынушылардың су пайдалануының жыл бойы, күн сайын өзгеруі ғана емес тәуліктің әр мерзімінде болып тұратын өзгерістерді де есепке алу керек.

Елді мекенде сағаттық су тұтынуы халықтың санына, ауа райының жағдайына, үйлердің санитарлы техникалық жабдықталуына, жылдың маусымына және басқа да факторларға байланысты. Мысалы: 1 тәул. Ішінде су тұтыну біркелкісіз түнде күндізге қарағанда азырақ жұмыс кезінде кешке не таңертенге қарағанда азырақ.\

Сумен жабдықтау жүйесін жобалауда орт.тәул су тұтыну туралы мәліметтер жеткіліксіз. Жүйе макс су тұтыну тәулікте халықтың су мұқтаждылығын қамтамасыз ету үшін алдында келтірілген формуламен судың шығынын анықтаймыз. Ал макс.су тұтыну тәул. макс сағат шығынын біліп сорғыш станциялардың арынды резервуар мен ағынды мұнаралардың параметрлерін іріктеуге болады. Минималды шығынды біліп мин су тұтыну тәул суды мин алу сағатында тораптағы артық арынды анықтауға болады.

12. Табиғи су көздері және су қабылдау имараттары. Поверхность нашей планеты Земля на 3/4 омыта водой -

океаны, моря, реки, озера, ледники. Атмосферная вода – облака

и туманы, и т. д. И вода, которая содержится в недрах земли в

земной коре. Все это - природные источники воды. Очень небольшой процент на земле пресной воды.

Основное количество природных источников воды приходится на моря и океаны.

Круговорот воды в природе происходит постоянно. Участвуют

в этом процессе Мировой океан и Солнце. Большое количество

солнечной энергии попадающей на нашу планету расходуется на

испарение с водной поверхности. Вода таким образом попадает в атмосферу, там очищается и

возвращается на землю в виде осадков. Омывая сушу и пополняя природные источники

воды. Осадки, выпавшие на поверхность суши тоже стекают в океан.

Растения всасывают корнями воду, она поднимается вверх по веткам и снова испаряется

с поверхности листьев в атмосферу. И это происходит постоянно многие и многие миллионы

лет. Этот процесс позволяет очищаться водоемам и обновляться воде содержащейся в

земной коре. Но, к сожалению, это происходит не так быстро, как хотелось бы. Вода

в непроточном озере обновляется за 200 – 300 лет, поэтому и реки из него вытекающие

не могут самообновиться быстрее, а это значит, что наша задача беречь свои водоемы.

Не сбрасывать в них отходы жизнедеятельности. Иначе наши потомки рискуют остаться

без пресной воды.

Природным источником пресной воды на планете, самым большим источником, являются

ледники. Реки составляют, всего лишь, тысячную часть от запасов пресной воды ледников.

Но всем известно, что сейчас на планете климат меняется. Солнце становиться более

активным и ледники начинают интенсивно таять. Этому, к сожалению, мы помешать

не можем. За то в наших силах уберечь свои водоемы от тотального загрязнения.

Поэтому, друзья, призываю всех: ” Давайте беречь свои реки, озера, моря,

хотя бы в меру своих сил. А это уже очень много. Ведь нас миллионы!…”

Как уже было сказано, к поверхностным источникам, используемым для целей водоснабжения, относятся реки (в естественном или зарегулированном состоянии), озера и в отдельных случаях моря.

В практике водоснабжения наиболее часто используемыми поверхностными источниками являются реки. На выбор типа речных водоприемников влияют: амплитуда колебаний уровня воды, ледовые условия, топография берега и дна реки в месте водозабора, характер грунтов и др. Разнообразие местных природных условий — гидрологических, геологических, топографических — в сочетании с различными количествами забираемой воды обусловливает и весьма большое разнообразие типов и конструкций водоприёмных сооружений.

Для правильного решения задачи проектирования речных водоприемников требуется детальное изучение гидрологического режима реки (анализ результатов многолетних наблюдений и постановка специальных гидрологических изысканий), а также проведение геологических и топографических изысканий. В ряде случаев при проектировании крупных и ответственных водоприемных сооружений приходится прибегать к методам моделирования и изучать режим работы будущего сооружения на моделях в лабораторных условиях.

Речные водоприемники должны быть запроектированы так, чтобы их расположение и форма обеспечивали плавное обтекание сооружений и наименьшее стеснение русла реки: они не должны вызывать переформирования русла.

Специфические особенности имеются в проектировании и устройстве водоприемников на реках с зарегулированным стоком.

Весьма ответственной задачей является выбор места расположения водоприемника, которое должно удовлетворять следующим основным условиям:

а) обеспечивать возможность применения наиболее простого и де

шевого способа забора воды из источника;

б) гарантировать бесперебойность получения требуемых количеств

воды;

в) обеспечивать прием возможно более чистой воды;

г) находиться как можно ближе к снабжаемому водой объекту (для

уменьшения стоимости водоводов и подачи воды).

Речные водоприемники должны располагаться выше по течению от мест сброса в реку сточных вод, а также от мест выходов оврагов. Особенно строгие требования предъявляются к местам расположения водоприемников систем водоснабжения населенных мест. Место расположения таких водоприемников должно быть согласовано с органами санитарного надзора и должно обеспечивать возможность организации зоны санитарной охраны.

13. Жер бетіндегі суларды қабылдау имараттары.

Жер бетінде сумен жабдықтауға арналған табиғи көздері 2 категорияға бөлінеді:

1нші категорияға жер бетіндегі көздер жатады. Оған: өзендер, көлдер, каналдар, су қоймалары, теңіздер кіреді. 2нші категорияға жер асты сулары жатады. Оған Қазақстан аймағында жыл бойы сарқылмай ағатын және көктемде ғана далалы жерлерде пайда болатын үлкенді кішілі 85 мың өзендер бар. Жер беті суларды қабылдау имараттарына:

Жағалаулық суқақпалық имараттар. Өзендердің күшті жағаларында қолданылады, өзі диаметрі үлкен бетоннан не темірбетоннан жасалған құдыққа ұқсас, өзенге алдыңғы қабырғасымен шығарылған. Су тормен қорғанып тұрған саңылаулардан өтеді, содан соң суды механикалық тазартатын торлардан өтеді.

Бәлекейлік суқақпалық имараттар. Көбіне жатық жағалауларда қолданылады. Конструкциясы сан түрлі.

Жүзгіш суқақпалық имараттар — бұл насостар орнатылған понтон не баржа, ол суды өзеннен тартып алады. Жағаға су труба арқылы жеткізіледі.

Ожауға ұқсас суқақпалық имараттар. Су өзеннен бірінші ожауға (жасанды шығанақ) өтеді. Оның шетінде ожау орналасады, ол қоқыстарды шөгу үшін, және мұзды бөгеттерге төтеп бері у үшін қолданылады.

14. Жер астындағы суларды қабылдау имараттары.

Жер астындағы суларды қабылдау имараттары:

Суқақпалық ұңғыма (көбіне:артезианды ұңғыма деп атайды) артезианды суларды қабылдау үшін;

Шахталық құдықтар –грунт суларын қабылдау үшін;

Көлденең суқақпалары, олар өз кезегінді:

-траншейлік

-галерейлік

-кяриздер болып бөлінеді.

Аралас суқақпалары.

Сәулелік суқақпалары -жер асты суларын толықтай қабылдап алуға арналған. Шахталық құдық және бұрғылыма ұңғымалары комбинациясынан тұрады.;

Балды бұлақтардың тұтқыштары.

15. Табиғи сулардың сапасының көрсеткіштері.

Судың сапасы — судың халық шаруашылығында пайдаланылу мақсаттарын (ауыз су ретінде ішуге, тамақ, қағаз, тоқыма, былғары өнеркәсіптерінің техникалықкалық су ретінде, ауыл шаруашылығы дақылдарын суаруға және т.б.) ескере отырып, оның физикалық, химиялық және бактериологиялық көрсеткіштеріне қойылатын талаптар жиынтығы.^[1] Судың сапасы - судың сапа көрсеткіштерінің адамдардың қажеттеріне немесе технологиялық талаптарга сай келу дәрежесі. Олар ауыз сумен жабдықтау, тынығу, балық шаруашылығының мүқтаждары, ирригация, әр түрлі өнімдер өндіру секілді максаттарда пайдаланылатын су үшін белгіленетін нормативтік талаптар түрінде білдіріледі. Тікелей адам тұтынатын судың сапасы және табиғи суқоймалардағы судың сапасы болып сараланады. Соңғылары сапробтылык (қоректік затгектердің, организмдер топтамаларының болуы, судың мөлдірлігі) дәрежесі бойынша бағаланады. Мысалы, олигосапробтық суқоймалар, әдетте, таза не аз ласталған деп есептеледі, қоректік заттектер аз, мөлдір болады, ал эвтотрофтық суқоймалар барынша ластанған, қоректік заттектері мол және лай болады.

Түсі

Вода в нормальном состоянии представляет собой бесцветную жидкость; цвет, а именно голубоватый оттенок, она обычно приобретает только при условии, что толщина слоя составляет не менее 2м. Поэтому цветность воды может служить достаточно хорошим основанием для того, чтобы определять ее качество.
Наибольшую цветность имеют природные поверхностные воды рек и озер, расположенных в зонах торфяных болот и заболоченных лесов, наименьшую - в лесостепных и степных зонах. Зимой содержание органических веществ в природных водах минимальное, однако, в период половодья и паводков, а также летом в период массового развития водорослей - «цветения» водоемов - оно повышается.

Мөлдірлігі

Мутность воды тесно связана с ее цветностью. Однако мутность следует отличать от цветности. Вода становиться мутной из-за того, что в ней содержится примесь относительно крупных (диаметром более 100 нм) частиц, тогда как цвет воде придает примесь более мелких веществ. Кроме того, мутной вода, как правило, становится в водоемах с небольшой скоростью течения (то есть со стоячей водой).
Так же как и в случае с цветностью, мутность воды вызывается примесями органического или неорганического происхождения. Основной причиной мутности являются мелкие частицы глины и песка. Что касается органических веществ, то чаще всего вода становиться мутной из-за наличия в ней продуктов распада растительных и животных организмов.

Иісі

Вода не обладает запахом. Это означает, что запах воды всегда свидетельствует о том, что в ней растворены какие-то вещества.

Дәмі

Вода не имеет вкуса. А потому наличие ярко выраженного вкуса или привкуса говорит о присутствии примесей.

16. Ауыз суының сапасына қойылатын талаптар.

1. Иісі мен дәм көрсеткіші 2 балдан аспауы керек

2. Түсі 200-тан төмен болуы керек

3. Мөлдірлігі 30 см-денартық; лайлығы 2 мг/л-деназ

4. Кермектілігі 7 – 100 ммоль болуы керек.

Фтордың ауызсудағымөлшері 0,7 – 1,5 мг/л -дентөменболуы – флюороз және кариес, темірдің, кобальт, мыстыңжетіспеуі – анемия, бордыңазболуыасқазан, никельдіңкемболуы – көзауруларына шалдықтырады. Ауыз судың температурасы 8 – 15⁰С аралығында, минералдығы 1 г/л-ге дейін болуы тиіс. Ауыз суға сондай-ақ нитраттар мен нитридтердің мөлшері, 1 л судағы ішек таяқшаларының саны (коли-индекс) бойынша т.б. талаптар қойылады.Бұл мемлекеттің 28-74-82 стандартының қойған талабына сәйкес келеді.

17.Табиғи суды тазарту әдістері және имараттары.

Табиғи суды тазарту- бұл суды химиялық,физикалық және биологиялық жолдармен құрамындағы зиянды заттардан тазарту және жетіспейтін ингредиенттерді қосу б.т.Оны тазартудың негізгі әдістеріне:

- Құрамын темірсіздендіру(обезжелезование) және деманганация- бұл құрамын темірден және марганецтен тазарту;

- Сорбциялау-бұл судың құрамындағы хлордан және басқа да органикадан тазарту

- Суды жұмсарту-бұл құрамындағы тұздардан және ауыр темірлерден тазарту

- Суды озондау-бұл суды стерильдеу.

Табиғи суды тазартудың тағы 2 әдісі бар.Олар суды реагентті және реагентсіз тазарту әдістері.Реагентсіз тазартуға құм арқылы тазарту жатады.Мысалыға кварцті құм арқылы фильтірлеу.Реагентті тазартуға суды аллюминий және хлор арқылы фильтірлеу жатады.Суды тазарту имараттарына келетін болсақ,фильтірлеу имараттары,сорбциялау және коагуляциялау механизмдері қолданылады.Коагуляциялау –бұл суды реагент-коагулянттар арқылы тазарту.

18. Табиғи суды тазартудың технологиялық сұлбалары.

Табиғи суды залалсыздандыру сұлбасы

1.1-ші көтеру станциясы 2. реагентті цех 3. Араластырғыш(смеситель) 4. камера (хлопьеобразавание) 5. Су жинағыш және тазартқыш мұнара(отстойник) 6. Фильтрлер 7. таза су резервуарлары 8.2-ші көтеру станциясы

19.Сыртқы су құбыр торабының құрылымы және жабдықталуы.

Планда сыртқы тораптардың жүретін жолын белгілеу бірнеше -факторларға байланысты. Олар:

1) табиғи кезімен сумен жабдықтау объектісінің өзара орналасуы;

2) құрылыстың жоспарланып жүйеленуі;

3) жердің бедері мен топырақ жағдайы;

4) жасанды және табиғи бөгеттер;

5) тұтынушыларды сумен үздіксіз қамтамасыз етуге қоятын талаптар;

6) суды жеткізудің ең жақын жолдарын белгілеу.

Осы айтылып өткен талаптармен факторлардың бір-бірімен үйлесуін жобалаудың біріншіден торапты трассалау кезеңінде жасайды.

Түріне байланысты сумен жабдықтау тораптар тұйықталған және айналма тораптарға бөлінеді.

1сурет. Су құбыр торабының схемалары: а - тұйықталған торап; ә - айналма торап; С.С - сорғыш станция; М - арынды мұнара

Тұйықталған тораптар сумен жабдықтауды үздіксіз қамтамасыз ете алмайды, сол үшін олар су жеткізуде апатты жөндеуге үзіліс болдыруға мүмкіншілік бар объекттерде қолданады (1, а - сурет). Ал айналма тораптарда параллель жұмыс істейтін құбырдың болуына байланысты қай учаскеде апат болса да судың жеткізуі тоқтатылып қалмайды (1, ә - сурет). Сол үшін қалаларда және өндіріс өнеркәсіптерде айналма тораптарды жасайды. Тораптардың бөлінуі былай:

1) табиғи көздің жанындағы орналасқан бас ғимараттардан пайдаланатын объектіге суды жеткізетін құбырлар;

2) объектінің ішінде судың транзит шығынын жүргізетін магистраль құбырлары;

3) суды магистраль құбырлардан алып тұтынушыларға жеткізіп таратып туратын құбырлар.

Сумен жабдықтау торабының құрамына құбырлар, фасондық бөлшектер, әртүрлі жабдықтар және құдықтар кіреді.

Негізгі тораптық құрылғыларға темір мен тас төселген жолдардың астынан өтетін құбырлар, су торабы өзендермен жөне сайлармен қиылысу жерінде салынатын дюкерлер жатады.

Сумен жабдықтаудың сыртқы тораптарын құру үшін көбінесе металсыз құбырларды пайдалану керек.

20. Су құбыр торабын құруға қажетті құбырлар

Құбырлар

Металсыз құбырларға арынды темірбетон, асбестоцемент, пластмасса құбырлары жатады.

Болат құбырларын ерекше жағдайларда ғана қолдануға болады. Ол үшін әр жағдайда тиісті дәлелдің болғаны жөн. Бұл құбырлар тағы темір және тас жолдың астынан жүргізуге жөне өзендерден, сайлардан өткізерде қолданады.

Қалалық көше шаруашылық-ауыз су торабының құбырларының ең аз диаметрі 100 мм-ге, ал кеп қабатты құрылыста 150-200 мм-ге тең болу керек.

Шойын қонышты арынды құбырларды мемлекеттің 21053-75 және 9583-75 стандарттарына сәйкес жасайды.

Біріншісін 2,0 МПа-қысымына дейін қолдануға шығарылады,? олардың диаметрлері 65-тен 300 мм-ге дейін, ұзындығы 2-ден 7 м-ге дейін.

Екіншісін 1,0 МПа-қысымға арнап диаметрін 65-тен 1200 мм-ге: дейін шығарады.

Бұл құбырлардың жақсы жағы: жоғары механикалық бекімділігі, тот болуға кедергіленуі, бір-біріне оңай қосылуы.

Кемшілігі: металдың үлкен шығыны, динамикалық күшке онша кедергі бола алмайтыны, үлкен салмақ.

Болат құбырлардың мынадай түрлерін шығарады: 1) жіксіз ыстықтай басылған құбыр, олар мемлекеттің 8732-78 стандартына сәйкес, сыртқы диаметрі 25-тен 820 мм; 2) электрмен пісірілген түзу жікті құбыр, олар мемлекеттің 10704-76 жөне 10705-80 стандарттарына сәйкес, сыртқы диаметр 426-дан 1620 мм-ге дейін 3) шиыршықты жігі бар құбыр, мемлекеттің 8696-74 стандартына; сәйкес, диаметрі 159-ден 420 мм.

Барлық құбырлардың ұзындығын 4 м-ден 12-м-ге тең шығарады, қабырғасының қалыңдығы 2,5-7,5 мм. Болат құбырлардың шеттерін 3 "тегіс қып жасайды, бір-бірімен электрмен пісіру тәсілімен жалғастырады.

Жақсы жағы: жоғары динамикалық күшті көтере алатындығы, ішкі үлкен қысымға төзімдігі, шойын құбырларына қарағанда салмағы; аздығы.

Кемшілігі: тот басуға бейімділігі, қымбатшылығы.

Асбестцемент құбырларын мемлекетті 539-80 стандартына сәйкес төрт жұмыстық қысымына есептелген қып жасайды. Бұл қысымдар 0,6; 0,9; 1,2; 1,5 МПа, құбырлардың диаметрі 100-ден 500 мм-ге дейін, ұзындығы 3-4 м.

Құбырлардың жақсы жағы: тот басуға төзімділігі, электрдің тоғын ' өткізбеушілігі, салмағының аздығы.

Кемшілігі: динамикалық күшке онша кедергі бола алмайтыны.;

Темірбетон құбырларын екі әдіспен жасайды: 1) мемлекеттің] 12586.0-83 стандартына сәйкес виброгидропресс "әдісімен;і 2) мемлекеттің 16953-78 стандартына сәйкес центрифуга әдісімен.

Құбырлардың диаметрін 500-1600 мм-ге тең, есептік жұмыстық қысымын - 0,5-1,5 МПа-ға тең, ұзындығын 5 м-ге тең жасайды.

Құбырлардың жақсы жағы: біраз уақыттқа төзімділігі, тот басуға берілмейтіндігі, электрдің тоғын өткізбеушілігі.

Кемшілігі: үлкен салмағы.

Пластмасса құбырларын жоғары және төмен тығыздығы полиэтиленнен (мемлекеттің 18599-83 стандартына сәйкес) және поливинилхлоридтен (ТУ 6-19-231-83) диаметрін 10 мм-ден 1200 мм-ге және 10-315 мм-ге дейін, ұзындығын 5-тен 12-м-ге, 0,25-тен 1,0 МПа қысымдықты көтеретін, шеттерін тегіс етіп жасайды.

Жақсы жағы: тот басуға төзімділігі, салмағының аздығы, құбырдың қабырғасының оңай механикалық өңделуі.

Кемшілігі: ұзына бойы ұлғаюының үлкен коэффициенті мен жаншылуға бейімділігі.

Арматура

Сыртқы су тораптары мынандай арматурамен жабдықталады:

жапқыш пен реттеуші арматура (оған жаппа немесе ысырма кіреді);

су үлестіруші арматура (оған су үлестіруші шүмектер, ерт гидранттар кіреді);

сақтық арматура (оған сақтық, кері және редукция клапандары, ауа вантуздары кіреді).

Арматураларды құдықтың ішінде орналастырады.

Ысырмаларды тарату тораптарын магистраль торабынан бөлуге, торапты әр жөндеу учаскелерге бөлуге қолданады. Өрт өшіруге арналған гидранттардың орналасуы бір-бірінен ара қашықтығы 150 м-ден аспау керек,

Ауа вантуздары тораптан ауаны шығаруға арналады, оларды тораптың жоғары жерлерінде орналастырады.

Сақтық клапандар құбырларда гидравликалық соққы пайда болғанда қысымның кенет үлкеюінен сақтауға арналады.

21.Су құбыр торабындағы арматурамен мен имараттар.

Арматура

Су құбырының арматурасын жезден, болаттан, қоладан, қақтауға төзімді шойыннан, пластмассадан жасайды.

Қызметіне байланысты арматураның түрлері былай болады:

1) су үлестіруші арматура;

2) жапқыш арматура;

3) реттеуші арматура;

4) сақтық арматура.

Су үлестіруші арматураға су үлестіруші, туалеттік, араластырушы, лабораториялық, моншалық, суарғыш және ерттік шүмектер жатады. Оларды ысырмасының жылжу принципіне байланысты екі түрге бөлуге болады:

1) вентильдік түрі;

2) тығынды түрі.

Жапқыш арматураға тығынды, өтпелі шүмектер, жаппалар, жапқыш вентильдер жатады. Бұл арматураны су тарататын желінің төмен жағында, магистраль құбырдан тарайтын барлық тораптарда, айналма тораптарда, өрт өшіруге арналған желілердің төмен жағында, әр пәтерге енетін тораптарда, суды жылытатын аспаптарға баратын торапта, басқа да тораптарда орнатады.

Диаметр 50 мм-ден асқан құбырларды бекітетін арматура ретінде жаппалар қолданады, ал құбырдың диаметрі одан төмен болса вентильдер пайдаланады.

Реттеуші арматураға судың шығынын реттеуге, торапта немесе үлестіруші аспаптар алдында анықты арынды қолдауға арналған арматура кіреді. Оларға шығын реттеушілер, арын реттеушілер, реттеуші вентильдер пайдаланады. Бұл арматура үйге, пәтерге, көпқабатты үйлердің әр қабатына суды енгізетін құбырға орналасады.

Сақтық арматураға сақтық клапандар, қысымды төмендетуге арналған арматура және кері клапандар жатады. Кері клапан деген құбырда суды бір жаққа ғана ағызатын арматура. Олар көбінесе сорғыштардан кейін орнатылады.

22. Сыртқы су құбыр тораптардың есебінің негіздері. Тұйықталған тораптар сумен жабдықтауды үздіксіз қамтамасыз ете алмайды, сол үшін олар су жеткізуде апатты жөндеуге үзіліс болдыруға мүмкіншілік бар объекттерде қолданады. Ал айналма тораптарда параллель жұмыс істейтін құбырдың болуына байланысты қай учаске д е апат болса да судың жеткізуі тоқтатылып қалмайды. Сол үшін қалаларда және өндіріс өнеркәсіптерде айналма тораптарды жасайды. Тораптардың бөлінуі былай:

1) табиғи көздің жанындағы орналасқан бас ғимараттардан пайдаланатын объектіге суды жеткізетін құбырлар;

2) объектінің ішінде судың транзит шығынын жүргізетін магистраль құбырлары;

3) суды магистраль құбырлардан алып тұтынушыларға жеткізіп таратып туратын құбырлар.

Сумен жабдықтау торабының құрамына құбырлар, фасондық бөлшектер, әртүрлі жабдықтар және құдықтар кіреді.

Сумен жабдықтаудың сыртқы тораптарын құру үшін көбінесе металсыз құбырларды пайдалану керек.

Құбырлар

Металсыз құбырларға арынды темірбетон, асбестоцемент, пластмасса құбырлары жатады.

23. Ғимараттарды сумен жабдықтаудың ішкі жүйелері мен сұлбалары

24. Ішкі сумен жабдықтаужүйенің негізгі элементтері

Ғимараттарды сумен жабдықтау жүйесі дегеніміз суды сыртқы құбырлардан алып,белгілі арын мен үйде су үлестіретін жерлерге жеткізетін жабдықтар жинағы.Ғимараттарды сумен жабдықтау жүйесіне кіретін келесі негізгі элементтер:

1)Су құбырын енгізу

2)Су өлшейтін түйін

3)Су сорғышы және оның жабдықтары

4)Магистраль торабы

5)Суды үлестіргіш желі құбыр

6)Суды жеткізетін құбыр

7)Су үлестіретін шүмектер

8)Бекітетін вентильдер

9)Өрт өшіруге арналған шүмектер

10)Суаруға арналған шүмектер

Үйлерді сумен жабдықтау жүйелерін былай айыруға болады:

1)Үй шаруашылық және ауызсу жүйелері

2)Өндірістік жүйелері

3)Өрттен сақтық жүйе

Үй шаруашылық және ауызсу жүйелері тазаланған ауыз суын үйдің ішіне таратуға арналған.Бұл судың сапасы мемлекеттің 28-74-82 стандарттың қойған талабына сәйкес болуы керек.

Өндірістік жүйелер цехтардың ішінде сапасы әртүрлі суларды таратуға арналған.Өрттен сақтық жүйелер өрттің жайылуынан сақтауға және өртті өшіруге арналған.Бұл үшін сапасы төмен суды да пайдалануға болады.Қызмет ету өрісі бойынша үйлерді сумен жабдықтау жүйелерін төмендегідей бөледі:

1)Бірлескен жүйелер

2)Бөлек,жеке жүйелер

Суды пайдалану тәсілі бойынша жүйелерді бөлінуі:

1)Тіке ағызу жүйелері

2)Айналмалы жүйелері

3)Қайта пайдалану жүйелері

Үй ішіндегі су-құбыр тораптарының схемалары.Су үлестіруші арматуралардың орналасу жеріне,үйдің қызметіне,технологиялық және өрттен сақтық талаптарына байланысты үйлерде су тораптарының әртүрлі пішін үйлесімі болуы мүмкін.

Су тораптарының схемалары төмендегідей:

1)Тұйықты схема

2)Айналмалы схема

3)Құрастырылған схема

4)Аймақтық схема

5)Төменге тарамдалған схема

6)Жоғарыға тарамдалған схема

Тұйықты су құбыр схеманы 1 енгізуі бар өрт өшіруге араналған 12-ден кем шүмектері бар,су жеткізуде үзіліс мүмкіншілігі болатын үйлерде құрады.

Айналмалы схемаларды сумен қамтамасыз етудің үзілісі рұқсат етілмейтін,өрт өшіруге арналған шүмектер саны 12-ден асатын тұтынушыларға су жеткізуі жоғары сенімділігі талаптайтын үйлерде құрады.

Аймақтық схеманы биік үйлерде қолданады.Бұл үйлерді аймаққа бөлу себебі шаруашылық ауыз су жүйесінің әр аймағында гидростатикалық арынның мөлшері 60 метрден артық болмауын қамтамасыз ету.Төменгі қабаттар кіретін 1-ші аймақ,сыртқы тораптағы арынмен қамтамасыз етеді,ал кейінгі аймақтарға сорғыш қондырғылары жеткізіп тұрады.Бұл биік үйлерде 2 су торабын ескеру керек:шаруашылық ауыз су және өрт сөндіретін.

Биік үйлер жүйені аймаққа бөлуде 3 негізгі схемалар бойынша сумен жабдықталады:бір ізді,параллельді,жалпы.

Бір ізді схемада су бір аймақтан басқа аймаққа жіберіледі.Параллельді схемада су әр аймақтың торабына өзінің бөлек,техникалық қабатта немесе жертөледе орналасқан сорғышпен жеткізіледі.Мұндай жағдайда әр аймақ басқалармен байланыссыз жұмыс істейді.

Төменде тарамдалған схемада магистральді құбыр үйдің төменгі жағында,ал жоғарыда тарамдалған схемада бұл құбыр үйдің жоғары жағында жұмыс істейді.

25-26.Ішкі су торабының құрылымы және жабдықталуы. Ішкі су жүйесінде қолданылатын құбырлар мен фасондық бөлшектері.

Сумен жылыту жүйелерінің сипаттамалары және сүлбелері

Қалаларда орталықтандырылған жылумен жабдықтаудың дамуына байланысты сумен жылыту жүйесі ерекше маңызды болады. Сумен жылыту жүйелері тасымалдағыштың айналуына байланысты – табиғи (гравитациалық) және жасанды (сорғыштық) болады. Табиғи жылыту жүйесінде судың жылжуы ыстық және салқындаған судың айрмашылығына байланысты, ал жасанды жылыту жүйесінде сорғыш арқылы. Сурет 8.1-де жылыту жүйесінің принципиальды сүлбесі келтірілген.

Сурет 8.1. Жылыту жүйесінің принципиальды сүлбесі. 1-қазан (жылуалмастырғыш); 2-беретін құбыр; 3-жылыту аспабы; 4- қайтатын құбыр.

Сумен жылыту жүйесіндегі айналымды гравитациалық (табиғи) қысым тасымалдағыштың тығыздықтары және суқыздырғыш (қазан) пен жылыту аспабының арағашықтық биіктігіне байланысты

ΔР_е= Δρ × gh, Па (8.1)

мұнда Δρ – салқындаған (ρ_о) және ыстық (ρ_г) судың тығыздықтарының айырмашылығы, кг/м³; g – м/с²; h - суқыздырғыш және жылыту аспабының арағашықтық биіктігі, м.

Жергілікті жылыту пунктінен (ЖЖП) тасымалдағыш магистральдық құбырлар арқылы жылыту жүйесіне тарататылады. Бұл құбырлар жылыту аспаптарына жалғастыру схемасына байланасты – бір құбырлы және қос құбырлы болады.

Қос құбырлы жүйеде әр жылыту аспабы бөлек екі құбырларға қосылады, беретін құбырмен ыстық су беріледі, ал қайтатын құбырмен – салқындаған су әкетіледі. Беретін және қайтатын тарату құбырлардағы су ағынының бағытына қарай– қарама қарсы немесе тік ағылатынға бөлады.

Жылыту аспаптары магистральдық құбырларға тік немесе көлдең өтетін құбырлар арқылы жалғастырылады. Тік өтетін құбыр – тік желі деп аталады. Жылыту аспаптары тік желіге бір немесе екі жақтан қосылады. Қос құбырлы жылыту жүйесінің негізгі ерекшілігі әр жылыту аспабына кіретін ыстық судың температурасы бірдей t_Г, сондықтан температура айырмашылығы тұрақты(t_Г — t_O), сол арқылыжылыту аспаптарының жылу ауданы азаяды.

Сурет 8.2-де төменгі магистральді тік қос құбырлы сумен жылыту жүйесінің сүлбесі келтірілген.

Сурет 8.2. Төменгі магистральді тік қос құбырлы сумен жылыту жүйесінің сүлбесі. 1 – ыстық су беретін магистралі; 2 – ыстық су беретін желі; 3 – қайтатын судың желісі; 4 – реттеугіш кран; 5 – жылыту аспабы; 6 – ауа шығаратын кран; 7 – қайтару магистралі.

Бір құбырлы жылыту жүйелері тік немесе көлденең тартулы болады. Жылыту аспаптарын құбырларға қосуына байланысты келесі түрге бөлінеді – ағымды (байланыссыз учаскесіз), ағымды-реттеулі (байланыс учаскесімен).

Бір құбырлы жылыту жүйелерінде судың ең жоғарғы температурасы тек бірінші жылыту аспаптарына келеді, басқаларына судың температурасы төмендеген кіреді. Судың температура айырмашылығы әр жылыту аспаптарына өзгерісті және төменден күйде кіреді, екі құбырлы жүйеге қарағанда. Судың толық температура айырмашылығы (t_Г — t_O) тек тік желіге сәйкес келеді. Бір құбырлы жылыту жүйелерінің негізгі артықшылығы - құбыр шығынының аздығы қос құбырлы жүйемен салыстырғанда 70—73%-қа кем.

Сурет 8.3-те төмендгі магистральді тік қос құбырлы бір және екі жақтан жылыту аспаптары қосылған жылыту жүйесінің сүлбесі келтірілген.

СТ1 СТ2 СТ3 СТ4 СТ5

Сурет 8.3. Екі магистралі төменде өтетін тік бір құбырлы және П-тәрізді желілі сумен жылыту жүйесінің сүлбесі: Ст. 1 – ағымды желі; Ст. 2, Ст. 3 – жылжыған байланыс учаскелі желілер; Ст. 4, Ст. 5 - ағымды-реттеулі желілер; 1-13 белгілерін сурет 2.1 келтірілген.

Сурет 8.4-те төмендгі магистральді тік қос құбырлы бір және екі жақтан жылыту аспаптары қосылған жылыту жүйесінің сүлбесі келтірілген.

Сурет 8.4. Көлденең бір құбырлы жылыту жүйесінің сүлбесі. 1– желі; 2 – жылыту аспаптары; 3 – реттеугіш краны; 4 – ауа шығарғыш краны.

Кәзіргі заманда сумен жылыту жүйесі кең қолданады, себебі оның біраз артықшылығы бар басқа жүйелермен салыстырғанда. Сумен жылыту жүйелері ең жоғарғы гигиеналық және пайдалану көрсеткіштерін береді, олар шусыз жұмыс атқарады, жоғары сенімділік көрсетеді және жұмыс атқару аймағы өте ұлкен.

27.Су құбырын енгізу және су өлшейтін аспаптар.

Су құбырын енгізудегі судың мөлшерін есепке алу үшін су өлшеуіш қолданады. Олар қанатты, турбиналық және құрастырылған өлшеуіш деп бөлінеді.

Су шығыны онша көп болмаса енгізудің диаметрі 50 мм-ге дейін құбырларда қанатты өлшеуішті қолданады. Судың көп шығынында құбырдың диаметрі 50 мм және оданда артығырақ болса турбиналық өлшеуішті қабылдайды.

Торапта су шығыны жиі өзгеретін жағдайда құрастырылған өлшеуішті орнатады. Құрастырылған өлшеуіш екі калибрлі (бір үлкен, бір кішкентай) өлшеуіштерден құрылады

30. Ішкі өртке қарсы қолданылатын өрт шүмектері, спринклер және дренчер қондырғылары.

Ішкі өртке қарсы су құбырларын үйлердің өртке қауіптілігі мен қабаттығына байланысты бөлек және басқа құбырлармен біріккен етіп жасайды.

Суды жеткізуге арналған техникалық жабдықтардың түріне байланысты өртке қарсы сумен жабдықтау жүйелері былай бөлінеді:

жай жүйелері, олар өрт өшіруге арналған шүмектермен жабдықталады;

жартылай автоматты, оларды кейде дренчерлі жүйелер деп атайды;

автоматты, спринклерлі жүйелер.

Ішкі өртке қарсы сумен жабдықтау жүйелерін ойластыратын тұрғын, қоғамдық және қосымша үйлер мен бөлмелердің категориялары, ерт өшіруге қажетті судың минималды шығыны СНиП 2.04.01-85-те келтірілген.

Өртке қарсы сумен жабдықтауының жай жүйелері

Өрт өшіруге арналған шүмектері бар жай жүйелер шаруашылық. ауыз су жүйелері сияқты ұқсас элементтерден құрылады, бірақ жұмысының сенімділігіне, жүйенің жұмысқа тез кірісуіне және құбырлардағы жоғары қысымға байланысты біраз ерекшеліктері бар.

Бөлек өртке қарсы торапта болат мырышпен қапталмаған құбырларды қолданады, пластмасса құбырларын, қолдануға болмайды. Шаруашылық - ауыз су құбырларымен біріккен жүйеде болат мырышпен қапталған құбырлар қолданады. 6 қабаттан жоғары үйлерде шаруашылық ауыз су құбырларымен біріккен жүйеде өрт өшіруге арналған желілерді жоғары жағында айналма ету керек. Өртке қарсы құбырларда суды жаңартып түру үшін өртке қарсы жүйелерді бір не бірнеше су үлестіретін желілермен қосып қойған жөн.

Ішкі өрт өшіруге арналған шүмектерді вестибюльдерде, коридорларда, өтетін жөне басқа да қолайлы жерлерде орналастыру керек.

Үйлерде өрт өшіруге арналған шүмектермен желілердің санын, о.пардың орналасатын жерін анықтауда төменде келтірілген мәліметтерді еске алу керек.

Өндіріс пен қоғамдық үйлерде ағыстардың есеп саны үштен, ал тұрғын үйлерде екіден кем болмаса желілерде қосарланған өрт шүмектерін орнатуға болады.

Өрт шүмекті бөлменің таза еденнің деңгейінен 1,35 м биіктікте, арнайы желдеткіш тесіктері бар кішкене шкапта орнатады. Өрт шүмектің құрамына (1-сурет) желінің бекітетін вентилі бар тарам, тез тұтастырып жалғастырғыш жартылай гайка, өртке су себетін шланг және өртке су ататын, темір ұшы (брандспойт) кіреді.

Үйлердің өртке қарсы су жүйелерінде 10 мин ішінде ағыстың есепті саны жұмыс істеуін қамтамасыз ететін су қоры багі болу керек, Ал ерт өшіруге арналған сорғыштарды жұмысқа автоматты қосылу жағдайында бактердің қажеті жоқ.

Өрт өшіруде тұтас ағысты пайдаланады. Бұл тұтас ағыстың биіктігі үйдің ең биік және алыс бөлегінде тәуліктің ер уақытында өртті өшіруге жету керек.

Өртке қарсы сумен жабдықтауының жартылай автоматты дренчерлі жүйелері

Дренчерлі жүйелерді жеке бөлмелерді оттан, есік тесіктерінде, театрді сахна мен көрермендер залының аралықтарында тағы басқада бөлмелерде су бүркеу жасап бөлектенуге қолданады.

Дренчерлі қондырғыларды сулы және құрғақ құбырлыға бөледі. Сулы қондырғыларды жарылуға қауіпті бөлмелерде қолданады.

Дренчерлі жүйелердің құрамына ашық суландырғыштары (дренчерлөр) бар тармақ, автоматты және негізгі су қоректендіргіштер, бекіткіш арматура және топты әсер ететін клапан. 2 - суретте дренчерлі қондырғының схемасы көрсетілген. Дренчер диафрагмасы бар бүршіктен, рама мен розеткадан құрылады. Дренчерлі суландырғыштар қалақты мен розеткалыға бөлінеді.

Дренчерлерді бір-бірінен ара қашықтығы 3 м-ге тең, ал бөлменің қабырғасынан 1,5 м-де орнатады.

Өрттің қауіпті жағдайы туғанда жартылай автоматты дренчерлі жүйелерді жұмысқа адамдар кірістіреді.

Өртке қарсы сумен жабдықтауының автоматты спринклерлі жүйелері

Автоматты спринклерлі жүйелерді аса өрт қауіптілігі бар бөлмелерде қолданады. Олар адамдардың қатысуынсыз өртті өшіреді, қысымды жоғарылататын сорғыштармен өрт дабылының жүйесін бір уақытта жұмысқа кірістіреді.

Спринклерлі қондырғылар сулы және әуе қондырғыларға бөлінеді. Сулы қондырғылар температурасы 0°С-ден жоғарғы бөлмелерде қолданады. Бұл жүйе сумен толтырылады. Әуе жүйелері жылытпайтын бөлмелерде қолданады, олардың құбырларында қысымды бақылау - сигналды клапаннан кейін сығылған ауа ұстап тұрады (3 - суреті). Спринклерлі қондырғының құрамына кіретін негізгі элементтердің бірі спринклерлі суландырғыш. Оларды шыны мен металл құлыпты әр түрлі температура режимінде жұмыс істеуіне жасайды. Спринклерлі суландырғыш штуцері бар корпустан, рамасы бар шығыршықтан, спринклерден, тесігі бар диафрагмадан, балқығыш қорытпамен қосылған үш бөлшекті құлыптан және тірек тығырығы бар шыны клапаннан құрылады. Температура жоғарылауы есеп шегінен өткенде қорытпа жұмсарып беріктігін жоғалтады, сөйтіп құбырдағы қысымның әсерімен құлып жеке бөлшектерге ажырай судың ағысы диафрагманың тесігінен ұмтылады да розеткаға соғылып бөлменің белгілі ауданын суландырады.

Спринклерлі және дренчерлі қондырғылардың гидравликалы есебі тармаққа тек қана негізгі су қоректендіргіштен жіберілетін жағдайға жасалынады.

Басқару тораптың жанында қысым 1 МПа-дан артық болмау керек. Өрт өшіру автоматты қондырғылардың суландырғыш арқылы судың есептік шығынын л/с мына формула бойынша анықтайды;

31. Ғимараттардың канализация жүйелері мен сұлбалары.

32. Ішкі канализация жүйесінде қолданылатын материалдар мен жабдықтар.

Ішкі канализацияны орнатуға шойын, асбестцементті, пластмассалы, бетон, темірбетон және әйнек құбырлар қолданады. Шойын құбырлар ГОСТ 6942.1-80 бойынша бір қонышты, ішкі диаметрі 50, 100, 150 мм, ұзындығы 500-ден 2100 мм-ге дейін, іші тотықпауы үшін мұнай битумымен майланып шығарылады

Канализациялық шойын құбырлар арынсыз жұмысқа арналған сондықтан сумен жабдықтаудағы шойын құбырдан айырмашылығы - олар 0,1 МПа қысымға шыдайтын жұқа қабатты болады. Құбырлар бір-бірімен қоныш немесе фасондық бөлшектер арқылы жалғанады, жапсарлы қосылыстағы қоныштың қуыстарын смола жағылған жіп арқанмен, асбестцементті немесе асфальтті желіммен толтырады. Қонышты жапсарда бітеуді тездету үшін резиналы нығыздағыш сақина, тез қататын және керілетін қасиеті бар цемент немесе каолин қосылған еріген күкірт қоспасын қолданады. Қонышты шойын құбырларды жалғағанда қоныштарын судың ағысына қарама-қарсы орналастыру керек. Жалғағыш шойын қонышты фасонды бөлшектер ГОСТ 6942.1-80, 6942.30-80 бойынша шығарылады, диаметрлері құбырдікіндей болады.

Жалғағыш бөлшектерге ревизиялар, бұрышы 90° ұзартылған бұрмалар, бұрышы 110°, 120°, 135° бұрмалар, игектер (бұрышы 90° шолақ құбырлар, түзу және қисық үштіктер, түзу жөне қисық крестовиналар (төрттіктер), муфталар және т.б. жатады.

Пластмассалы канализациялық құбырлар және жоғарғы тығыздықты полиэтилен фасонды бөлшектер ГОСТ 18599-83 жөне пластификацияланбаған поливинилхлорид (винипласт) ГОСТ 22689.0-77-22689.20-77 бойынша шығарылады. Пластмассалы құбырлар агрессивті сұйықтар (қышқыл, сілті) әсеріне өте төзімді, олардың салмағы жеңіл және гидравликалық кедергілерді аздығына байланысты өткізу қабілеттілігі жоғары. Поливинилхлорид құбырлары (ПВХ) 50, 80, 100, 150 мм-лік диаметрде, ал жоғары тығыздықты полиэтилен (ПВП) құбырлары 50, 63, 75, 90, 110, 125,140 мм-лік диаметрде шығарылады. Пластмасса құбырларын тұрмыстық жөне өндірістік канализацияларда температурасы 400 С аспайтын ластанған суларды тасымалдауға көп қолданады.

Пластмасса құбырларын жинақтағанда оларды әр түрлі әдістермен жалғайды: 230 - 260 °С-да дәнекерлейді, күшті еріткіші бар кілей арқылы, сақина тәрізді нығыздағышы бар алынбалы қонышты қосылыс арқылы. Қоныштың ішкі бетіндегі қуысқа қойылған резиналы сақина қонышпен құбырдың тегіс жағының сенімді жалғануын қамтамасыз етеді. Бұндай жалғау ете қарапайым және сенімді, жинақтау жұмысында ыңғайлы. Пластмассалы құбырлардың фасондық жалғағыш бөлшектерінің номенклатурасы шойын фасондық бөлшектерінің номенклатурасына ұқсас.

Асбестцементті арынсыз құбырлар (ГОСТ 1839-83*) диаметрлері 100-400 мм, ұзындықтары 2950-3950 мм, өндіріс канализациясының ішкі тораптарына және аулалық тораптарға қолданылады, егер олар механикалық қауіптен сақталған болса. Асбестцементті құбырлар резиналы сақина нығыздағышы бар асбестцементті муфта немесе шойын құбырлар сияқты қонышты бітеуі бар шойын фасонды бөлшектер арқылы жалғанады.

Керамикалық құбырлар (ГОСТ 286-82) ішкі қабаты глазурланған қонышты, диаметрі 150-600 мм, ұзындығы 800-1200 мм. диаметрлері 50-200 мм-лік қышқылға төзімді керамикалық Кұбырларды агрессивті ластанған суды тасымалдауға, ал керамикалық қонышты құбырларды аулалық канализациялық тораптарға, сонымен қатар өндірістің канализация тораптарын астыртын жатқызуға қолданады.

Керамикалық құбырларды жалғағанда қонышқа кіріп тұратын құбырдың тегіс жағын майланған арқанмен және цемент қоспасымен немесе асфальтты желіммен бітейді, егер ластанған суда желімді жұмсартатын немесе ерітетін заттар болмаса және егер судың температурасы 50°С-дан аспайтын болса.

Агрессивті ағындарға және өндіріс канализациясының технологиялық құбырларына ГОСТ 8894-80*Е бойынша шығарылатын әйнек құбырлар қолданады.

Бетон және темірбетон құбырлары ГОСТ 64820-79 бойынша канализация жүйелерінде пайдалануға шығарылады, олар арынсыз тегіс қонышты, диаметрлері 150 мм және одан да жоғары, ұзындығы 1000 мм болады. Құбырлар резиналы сақина нығыздағышпен муфта арқылы, ал қонышты қосылыстар цементті қоспа нығыздағыш арқылы жалғанады. Өндірістің сыртқы канализация тораптарын құрастырғанда бетон және темірбетон құбырларын кеңінен пайдаланады.

33.Ішкі канализацияны жобалау негіздері. Ішкі канализация дегеніміз-елді-мекеннен немесе өндіріс орнынан шыққан ластанған суды қабылдап, оны тазартып, үй сыртымен және ішімен немесе топтасқан үйлерден шыққан суды канализация жүйесіне тасымалдайтын инженерлік құрылымдар және ғимараттар жиынтығы.Ішкі канализация жүйелері ласты тазалау жүйелерін және жинау әдістеріне қарай арын сипатына және міндетіне қарай,қызмет етуіне,тасымалдау әдісіне,жеделдету жүйесінің орналасуына және арнайы жабдықтарының барына қарай жіктеледі.Ласты тазалау және жинау әдістеріне қарай ағызбалы және шығарылмалы жүйелер болады.Ағызбалы жүйелер орталықтанған болуы мүмкін.Ішкі канализацияның біріккен жүйелері шаруашылық, тұрмыстық және өндірістік және кейбір жағдайда жаңбыр суларын жинап,үй сыртына әкетуге арналған.Егер тұрмыстық және өндірістік суды біріктіріп,тазалауға мүмкін болса және оларды сыртқы торапқа тасымалдауға жағдай жасалса,осы жүйені қолдануға болады.Егер ластанған суды ластану құрамына байланысты сыртқы канализация торабына ластануға рұқсат етілмесе,бөлінген жүйелерді қолдануға болады. Басты тасымалдау тәсіліне қарай жүйелер құбырлы және науалы болады.Құбырлы жүйе бір тік құбырлы және 2 -тік құбырлы болады.Соңғысы көп қабатты үйлерде қолданады.Ішкі канализацияны жобалағанда және таңдағанда оның атқаратын міндетіне және жобаланған жүйе сапасы жағынан қандай ластанған суға арналғандығына ерекше көңіл бөлінеді.

34.Ішкі канализациядағы жергілікті қондырғылар. Канализация су өткізгіш секілді,ішкі және сыртқы деп бөлінеді.Ішкі жағына алаңды желілер және бөлек ғимараттардың канализациясы жатады. Ал сыртқы жағына көше желілері,тазалағыш қондырғылар, насосты станциялар және бсқа имараттар жатады.Жалпы тұтыну жүйесіне жоғары санитарлы-гигеналық талаптар қойылғандықтан ішкі канализацияның қондырғылары қалалық канализациялық жүйе болмаған кезде де өте маңызды болып табылады.Соңғы жағдайда жергілікті канализацияны қарапайым тазалағыш қондырғылармен тұрғызған дұрыс,немесе ағын суларын жинауға арналған қондырғылар мен алаңға шақыру жүйесі арқылы қамтамасыз ету керек.Ағын суларын тұрмыстық-фекальдық, өндірістік-атмосфералық деп 2-ге ажыратады.Ас үйдегі жуғыштан,қол жуғыштан, душтан, ваннадан,унитаздан шаруашылық тұрмыстық сулардың құрамы органикалық немесе минералдық ластанудан тұрады:сабын, май, тамақ қалдықтары, қағаз, қоқсық және т.б.

35. Аула мен кварталаралық канализациялық тораптар. Аулалық канализациялық тораптар үй ішінің желілерін қосу үшін қызмет атқарады. Оны диаметрі 150 мм болатындай керамикалық трубалардан тұрады.Аулалық канализациялық тораптар алаңда кварталдың қызыл жиекте қойылатын құдық қадағалауымен жүргізіледі.Ағын сулар алаңнан немесе аула-кварталдық желілерден көшедегі канализациялық желілерге байланыстырғыш жүйе арқылы өтеді. Ішкі кварталдық жүйе деп,кварталдың ішкі жағынан өтетін жүйені атайды.Ол бөлек ғимараттардан шығуды байланыстырады.Зауыт жүйелері ағын суларын ғимараттардан және өндірістік кәсіпорындарынан қабылдайды.

36.Жаңбыр суын әкететін ішкі жүйе.

Жаңбыр суының пландағы кескіні мынаған байланысты:

• аймақтың бедерінен

• территорияның бедерінен

• жерасты коммуникацияларының орналасуынан

Жер бетінен ағатын жаңбыр сулары жаңбыр қабылдағыштар арқылы жабық су ағатын желіге түседі.

Интенсивті жаңбырлар кезінде ағынды сулар сайлар арқылы суаттарға тазартылмай түседі.