Бала тарбиесiндегi мектеп пен жануя арасындагы озара катынас проблемалары

Бугiнгi когам алдындагы максат - омiрдiн барлык саласында белсендi шыгармашылык iс-арекетке кабiлеттi, еркiн тулга тарбиелеу. Ол ушiн бала тарбиесiмен айналысатын отбасы, балабакша, мектеп, когам жане журтшылыктын тарбие iсi кiрiктiрiлiп жузеге асуы тиiс. Отбасы мен мектептiн озара арекетiнiн басты кызметтерi:

- акпараттык;

- тарбиелiк-дамытушылык;

- калыптастырушылык;

- коргау-сауыктырушылык;

- бакылаушылык;

- турмыстык.

Мектеп пен отбасынын ынтымактастыгын жузеге асыруда сынып жетекшiсi негiзгi рол аткарады. Педагогика практикасында окушылар ата-анадарымен мектеп, сынып жетекшiсi жумысынын келесiдей негiзгi 5 кызметi аныкталган:

1. Ата-аналарды оку-тарбие урдiсiнiн мазмуны мен адiстерiмен таныстыру.

2. Ата-аналармен педагогикалык-психологиялык агарту жумыстарын жургiзу.

3. Ата-аналарды балаларымен бiрлескен арекетке тарту.

4. Жекелеген окушылар отбасынындагы тарбиеге тузету жумыстарын жургiзу.

5. Ата-аналар белсендiлерi мен ата-аналардын когамдык уйымдарымен озара арекет.

Мектептiн, сынып жетекшiсiнiн отбасылармен жургiзiлетiн бул жумыстары ужымдык, дербес болып болiнедi.

Ужымдык жумыс турлерi: педагогикалык лекторий,сынып бойынша педагогикалык бiлiм беру, ашык есiк кунi, сынып ата-аналар жиналысы.

Дербес жумыстын кен тараган турi - педагогикалык консультация. Отбасымен уйымдастырушылык–педагогикалык жумыстын ен тiкелей формасы жеке сынып жетекшiсi уйымдастыратын сынып окушылары ата-аналарынын жиналысы. Мундай жиналыстарда сынып жетекшiлерi окушылардын улгерiмi мен тартiбi, сынып омiрi жайлы, ужым мiндеттерi туралы, т.б. акпарат бередi. Жиналыстар отбасы мен мектептiн тарбие жумысында ортак максаттарды аныктау ушiн оте манызды. Жиналыстарды окушылармен бiрiгiп откiзген тиiмдi. Ата-аналар жиналысы ар турлi болуы мумкiн: такырыптык, жиналыс практикумдар, токсандык, жылдык, топтык, ангiмелесу т,б. Жылына бiр рет болса да сынып немесе мектеп денгейiнде диагностикалык негiзде ата-аналар жиналысынын немесе конференцияларды откiзiп туру керек, Ягни бул процестiн жетекшi (озгермелi) сипаттары аркылы мектептегi жане отбасындагы шынайы жагдайды аныктау ушiн керек.

Отбасына бала тарбиесiнде комек корсетудiн ыкпалды тасiлi ата-аналардын педагогикалык сауатын дамытуды уйымдастыру. Мектеп ата-аналардын педагогикалык сауатын дамыту, ата-аналар жиналысын, косультациялар, сурак-жауап кештерiн, акелер конференцияларын откiзу аркылы уйымдастыруга тырысады. Бул орайда арбiр мектеп оз жагдайына, окушылар тарбиелiлiгiне сайкес ата-аналардын педагогикалык сауатын дамытудын накты жуйесiн жасайды. Кобiнесе окушылар ата-анасымен бала тарбиесiн жаксартудагы педагогикалык консультациялар жане практикалык кенестер сипатындагы жеке-дара жумыс жиi колданылады. Ата-аналарга отбасы тарбиесiн жаксарту максатында жеке-дара комек корсетiп, ыкпал жасай отырып мугалiм педагогикалык адептiлiк сактау керек. Мугалiмдердiн ата-аналарга окушылардын мектептегi «жаман» тартiбiне шагымдануы аркашанда терiс багага ие болады. Мундай шагымданулардын еш натижесi болмайды, керiсiнше олардын тигiзер зияны оте зор. А.С. Макаренко мугалiмдердi ата-аналарды мектепке шакыртудан, балалар тартiбiне шагымданудан сактандырган: «Кей ата-ана мундай ангiмеден кейiн колына камшы алады, ал кейбiреуi болса еш нарсе iстемейдi де, натижесiнде барлыгы бурынгы калпында калады», - дейдi А.С. Макаренко. Ата-аналар окушылардын оку енбегiнiн ар турлi шараларын откiзуге катыстырылды. (пандiк, такырыптык кештер, танымдык ойын – сауык ойындар, уйiрмелiк сабактар). Коптеген мектептерден «Ашык есiк кундерi» дастурге айналган бул кунi ата-аналар сабактарга катысып, сабактагы оз балаларын бакылауга олардын белсендiк денгейiн жане оку материалын игеру терендiгiн багалауга мумкiндiк берiледi. Олар бул кунi паннiн ерекшелiгiн ескере отырып, уй жумысын калай орындау керек, окушы пан бойынша оку жумысынын кандай тасiлдерiн игеру тиiс, осы пандi игеруде кандай киыншылыктар туындайды жане окушыга оларды жену ушiн калай комектесу керек т.б. озектi маселелердi шешуде бiлiктi комек ала алады.

Балаларды тарбиелеуге байланысты осы заман тажiрибесiнде мектеп, отбасы жане когамдык iс-арекеттердi бiрлестiре орындаудын келесiдей уйымдастыру формалары кабылданган:

1. Педагогикалык ужым, ата-аналар комитетi, жер-жедегi когамдык кенестер, клубтар, кiтапханалар, стадиондар, тартiп сактау жане денсаулык мекемелерiнiн жоспарларын бiрiктiре тузу, сонымен тарбие урдiсiне катысушылардын накты мiндеттерiн айкын болiстiрiп беру.

2. Мектеп кушiмен ата-аналар жане когам окiлдерiн балалармен жумыс жургiзудiн тиiмдi тасiлдерiмен таныстырып, жуйелi окыту.

3. Тарбие жумыстарынын барысын тынгылыкты зерттей отырып, олардын натижесiн бiрлiктi тандауга салу, сонымен кезiккен кемшiлiктердiн алдын алып, оларды болдырмауга бiрлiктi ат салысу.

Ата-аналар бiрлестiгiнiн басты кызметкерлерiнiн бiрi - педегогикалык жалпы сауаттылыкты котеру.

Педагогикалык дарiсбаян сагаттары, ата-аналар университеттерi, донгелек устелдер, конференциялар, ата-аналар мектебi мен баска да уздiксiз жургiзiлетiн агымды не бiр саттiк педагогикалык агарту iстерiнiн оз баласын жете тусiнемiн деген ата мен анага олармен дурыс катынас жасап, киын маселелердi онтайлы шешуде, дау-дамайлы жагдайларды уйлестiруде тигiзер комегi орасан. Осы максатпен коптеген ата-аналар комитеттерi оз мушелерi ушiн педагогикалык адебиеттер сатып алуга каржы болiп, жагымды педагогикалык газеттер мен журналдар шыгарып, талдатуга себебiн тигiзуде.

Жалпы адептiлiк, эстетикалык, адамгершiлiк, ерiк пен сана-сезiмдiк кундылыктар корын тузу ата-аналар мектебiн уйымдастырудан басталады. Карым-катынаска шебер онын белсендi мушелерi барша ата-аналарды гуманистiк педагогика негiздерiн уйренiп менгеруге насихаттап, кызметтестiк педагогика мен iс-арекеттiк багыттарын игеруде улкен табыстарга жетуде. Оз бiлiмдерiн толыктыруда ынталандыру натижесiнде ата-аналар отбасындагы балалар тарбиесiн уйымдастыруда коп нарсенi уйренуде.

Ата-аналарга арналган негiзгi жумыстарды мектеп ата-аналар бiрлестiктерi (комитеттер, кенестер, кешендер, клубтар,т.б) аркылы орындап барады. Мундай бiрлестiктердiн ар бiрi оз жаргысына (ереже, регламент, жоспар) ие болып, олар негiзiнде iс-арекеттiн басты багыт-багдарын белгiлейдi, тарбие урдiсiне катысушылардын мiндеттерiн айкындайды. Коп жагдайларда отбасы, мектеп жане когамдык мекемелердiн бiрлiктi ортак жоспары тузiледi.

Бiлiм жуйесiндегi жана катынастарга орай ата-аналар коптеген мумкiндiктерге ие болып отыр: оку пандерiн тандау, олардын менгеру колемiн аныктау, оку жоспарлары мен демалыс мерзiмдерiн белгiлеу жане озгерту, мектептiн оку, бiлiм багдарын тандау, мектепiшiлiк жаргылар кабылдау, тартiп, оку енбегi, тыныс алу, тамактану, окушыларга дарiгерлiк комек шараларын карастыру, мадактау жане жазалау жобаларын усыну т.б

Бiр созбен келiсiмдi уйымдастырылган бiрлiктi тарбие iстерi натижесiнде мектеп пен отбасы балалар тарбиесiнде озара шынайы уйлесiмдi жолдас болып, оздерiне жуктелген мiндеттердi бiрiгiп аткарары созсiз.

Мектеп пен отбасынын бiрлiктi iсiнiн багыты - балалардын адамгершiлiк-имандылык сапаларын дамыту, денсаулыгын ныгайту, сана-сезiмiн, коршаган дуние асемдiгiн кабылдауга баулу.

Отбасы проблемаларымен шугылданушы алеуметтiк педагогика тарбиеге байланысты аса назiк те терендей жайлаган тауелдiлiктердi байкастырып, оларды казiргi заман балаларын когамдык онды урдiстерге икемдестiре тарбиелеу сапасын котеру ушiн пайдалануды усынады. Олар арасында елеулi манызды болгандары:

1. Баланы коршаган жакын орта басымдылыгы (приоритет). Омiр далелдегенiндей, адамдардын бiр-бiрiне ыкпал жасау дарежесi олар арасындагы жакындыкка тiкелей де тура байланысты. Жакын-жуыктар шенберiндегi катынастардан туындайтын талап, шектеулер жалпы когамды коса, бiзден аулак болган кауымдастыктар мен алеуметтiк топтардан болатын ыкпалдардан горi салмакты да асерлiлеу. Осыдан да баланын болашак саттi омiрiн камтамасыз етуде отбасынын ролi орасан.

2. Мейiрiмдiлiк пен суйiспеншiлiк баланы билеудiн басты куралы. "Аркiм суйгенiнiн кулы" деп бекер айтылмаган. Баланызды тарбиелi коргiнiз келсе, оны аталык мейiрiм мен аналык махаббатка боленiз.

3. Ата-аналар озiмшiлдiгiне (эгоизм) негiз болар "мудделi кутiм": адам пендеге кейде тан болатын касиет - оз калауымызды гана калайтынымыз, осы калаудан кандай да ауытку болса, оган деген кызыгушылык орiстей даму орнына, керiсiнше, курдымга кетедi. Тарбие барысында куткен мудденiз орындалмай, сiз киналасыз, атасы мен анасы куткенiндей бола алмаганын баланыз куйзеледi. Натижеде жалпы отбасыдагы тарбие дагдарыска ушырайды.

Баланы омiрге бейiмдеуде мектеп, мугалiм жане ата-ананын орны болек. Олай дейтiн себебiмiз, бала бiр жакты тарбие алуы мумкiн емес. Уйде ата-ана баулыса, мектепте мугалiмдер тарбие бередi. Талiм-тарбиедегi жарасымдылык бiрлесiп жумыс iстеген жагдайда гана уйлесiмдiлiк табады. Ойткенi баланын омiр суруге куштарлыгынын оянуы озiн коршаган ортасына: мугалiмге, ата-анага, бiрге окыган курбы-достарына, олардын кунделiктi iс-арекетiне, журiс-турысына, сырткы корiнiсiне, сойлеген созiне, адептiлiгiне, т.б. касиеттерiне байланысты Бала, ен алдымен, оз ошак басына карап оседi. Сол себептi отбасы мушелерiнiн барлык кылыктары, iс-арекеттерi балага алгашкы кезде булжымас зан тарiздi корiнедi. Сойтiп бала осе келе ата-анасынын тарбиесiне сын козбен карай бастайды. Жаксы iстерiн жасканбай мактаныш етсе, огаш iс-арекетiне окiнедi. Мiне, сондыктан да арбiр ата-ана баласынын косегесi когерсiн десе, оздерi тек жаксы жагынан корiнуi тиiс.

Билет:17. КР Бiлiм беру туралы Заны. (68-бап турады)

Бiлiм беру жуйесi оз кызметiнiн барысында айтарлыктай жетiстiктерге кол жеткiздi. Аз гана уакыт аралыгында елдегi сауатсыздык жойылып, жалпы бiлiм беретiн жане касiптiк оку орындары курылып, жалпыга бiрдей оку iсi жургiзiлдi. ХХ г. 60 ж. ЮНЕСКО-нын бiлiм саласындагы сандык жане сапалык корсеткiштерi бойынша КСРО д.ж. 2-шi орынга ие болды. ЮНЕСКО бакылаушылары акысыз орта жане жогары бiлiм берудi жогары багалады. Олардын козкарастары бойынша КСРО тажiрибесiн сактап калу тиiмдi, ол улттык негiздегi бiлiм беру жуйесi, осы тажiрибеге суйенуi керек. Бiрак айта кететiн бiр жайт, кенестiк бiлiм беру саласында онын дамуына кедергi келтiрген кемшiлiктер де болды. Асiресе, Бiлiм Беру жуйесiнiн шектер тыс идеологияландырылуы, омiрден жане алемдiк тажiрибеден алшык болуы, тарихи-мадени, этнопедагогикалык кундылыктарды ескермеу, оку орындары мен мазмунынын катан арi бiркелкi болуы, т.б.

Казакстан демократиялык жолга тускен отпелi кезенде барлык алеуметтiк-экономикалык омiрдiн тубiрiмен озгеруi бiлiм саласынын да кайта курылуына кажеттiлiк тугызды. Бул орайда, жургiзiлiп жаткан реформалар, бурынгы кол жеткiзген жетiстiктердi сактай отырып, бiлiм беру жуйесiн арi карай дамыту жолдарын белгiлеу кажет болды. Алайда, егемендiктiн алгашкы жылдарында бурынгы жуйенiн тамаша жетiстiгi болып саналатын мiндеттi орта бiлiм беру iсi озгерiстерге ушырап, батыстык улгiге кошуге талпыныс жасалды. Осыган орай бiлiм беру iсiнiн зандык базасын жасау колга алынды.1992, 1999 ж бiлiм, жогары бiлiм туралы зандар кабылданып, бiлiм саласындагы мемлекеттiк саясатынын концепциясы, орта бiлiмнiн даму концепциясы мен бiлiм берудiн мемлекеттiк стандарттары бекiтiлдi.

Кабылданган нормативтiк кужаттар елiмiздiн негiзгi занынын ережелерiне суйенедi. КР Конституциясы бойынша (30-бап):

- Азаматтарга мемлекеттiк оку орындарында орта бiлiм алуга кепiлдiк бередi, орта бiлiм мiндеттi:

 Мемлекет жалпыга мiндеттi бiлiм стандарттарын белгiлейдi, кез-келген оку орындарынын кызметi осы стандарттарга сайкес болуы керек.

1999 ж 7 маусым КР «Бiлiм туралы» заны кабылданды. Зан бiлiм беру саласындагы мемлекеттiк саясатынын осындай негiзгi кагидаларын орнатты:

1. КР азаматтары бiлiм алуга тен кукылы.

2. Ар азамат ушiн интеллектуалдык дамуы мен психофизикалык жане жеке бастарынын кажеттiлiгiне сайкес, бiлiмнiн барлык саласынын колжетерлiк болуы.

3. Бiлiмнiн зайырлыгы.

4. Жеке тулганын бiлiмiнiн жане дарынынын дамуына жагдай жасау.

5. Окыту мен тарбиелеудiн бiрлiгi, бiлiм алу жуйесiнiн уздiксiздiгi.

6. Бiлiм беру уйымдарынын окiлеттiлiгi жане оны баскарудын демократиялык багытта болуы.

7. Бiлiм беру уйымдарынын меншiк турiне, окыту мен тарбиелеу турiне, багыттарына байланысты артурлi болуы.

8. Бiлiм беру iзгiлiктi, арi дамыту багытын устануы керек.

9. Бiлiмнiн гылыммен, ондiрiспен байланысы.

10. Окушыларды касiптiк багытка бейiмдеу.

11. Бiлiм беру саласынын акпараттандырылуы.

Зан орта жане бастауыш касiптiк, сондай-ак конкурстык негiзде (мемлекеттiк бiлiм беру занына сайкес) орта касiптiк акысыз бiлiм алуга кепiлдiк бередi, егер азамат осы денгейлердiн аркайсысын бiрiншi рет бiлiм алса. Бiлiм багдарламалары уздiксiз жане сабактастык кагидалар негiзiнде бiлiм берудiн торт денгейiн, ягни мектепке дейiнгi тарбие мен окыту 1-6 (7) жас аралыгында мектепке дейiнгi окыту орындарында н/е отбасында жузеге асады. Мектепке дейiнгi уйымдарда, мектепте н/е отбасында 5-6 жасар балалар мiндеттi турде мектепке дайындау жургiзулуi тиiс. Орта бiлiм-жалпы орта (бастауыш, негiзгi, орта) немесе касiптiк (бастауыш, орта) бiлiмдi камтиды.

Бiлiм берудiн казiргi заманга сай дамыту мен жанарту стратегиясы (КР 2011-2020 бiлiм беру дамытудын багдарламасы).

Азiрлеу негiзi:

- «Казакстан Республикасынын 2020 жылга дейiнгi Стратегиялык даму жоспары туралы» Казакстан Республикасы Президентiнiн 2010 жылгы 1 акпандагы 922 Жарлыгы;

- «Мемлекеттiк багдарламалар тiзбесiн бекiту туралы» Казакстан Республикасы Президентiнiн 2010 жылгы 19 наурыздагы 957 Жарлыгы

Максаты: Экономиканын орныкты дамуы ушiн сапалы бiлiмнiн колжетiмдiлiгiн камтамасыз ету аркылы адами капиталды дамыту, бiлiмнiн басекеге кабiлеттiлiгiн арттыру.

 бiлiм беру кызметiне тен кол жеткiзудi камтамасыз етуге багдарланган каржыландыру жуйесiн жетiлдiру;

 педагог мамандыгынын беделiн котеру;

 бiлiм берудi баскарудын мемлекеттiк-когамдык жуйесiн калыптастыру;

 бiлiм беру процесiнiн барлык катысушыларынын уздiк бiлiм беру ресурстары мен технологияларына тен кол жеткiзуiн камтамасыз ету;

 балаларды мектепке дейiнгi сапалы тарбиемен жане окытумен толык камтуды, оларды мектепке даярлау ушiн мектепке дейiнгi тарбие мен окытудын ар турлi багдарламаларына тен кол жеткiзудi камтамасыз ету;

 жалпы бiлiм беретiн мектептерде Казакстан Республикасынын зияткерлiк, дене бiтiмi жане рухани дамыган азаматын калыптастыру, тез озгеретiн алемде онын табысты болуын камтамасыз ететiн бiлiм алудагы кажеттiлiгiн канагаттандыру, елiмiздiн экономикалык ал-аукаты ушiн басекеге кабiлеттi адами капиталды дамыту. 12 жылдык окыту моделiне кошу;

 когамнын жане экономиканын индустриялык-инновациялык даму сураныстарына сайкес техникалык жане касiптiк бiлiм (будан арi – ТжКБ) жуйесiн жангырту, алемдiк бiлiм беру кенiстiгiне бiрiгу;

 енбек нарыгынын, елiмiздiн индустриялык-инновациялык даму мiндеттерi мен жеке тулганын кажеттiлiктерiн канагаттандыратын жане бiлiм беру саласындагы уздiк алемдiк тажiрибелерге сай келетiн жогары бiлiм сапасынын жогары денгейiне кол жеткiзу;

 омiр бойы бiлiм алу жуйесiнiн жумыс iстеуiн камтамасыз ету;

 жастардын бойында белсендi азаматтык устанымды, алеуметтiк жауапкершiлiктi, отансуйгiштiк сезiмдi, жогары адамгершiлiк жане кошбасшылык касиеттердi калыптастыру

Мiндеттерi:

- сапалы бiлiмге колжетiмдiлiктi арттыруга багытталган бiлiм берудi каржыландырудын жана тетiктерiн азiрлеу;

- бiлiм беру жуйесiн жогары бiлiктi кадрлармен камтамасыз ету;

- педагог кызметкерлердiн енбегiн мемлекеттiк колдау мен ынталандыруды кушейту;

- бiлiм берудегi менеджменттi жетiлдiру, онын iшiнде корпоративтiк баскару принциптерiн енгiзу, бiлiм беруде мемлекеттiк-жеке арiптестiк жуйесiн калыптастыру;

- бiлiм берудi дамытудын мониторинг жуйесiн жетiлдiру, онын iшiнде халыкаралык талаптарды ескере отырып, улттык бiлiм статистикасын куру;

- оку процесiн автоматтандыруды енгiзу ушiн жагдай жасау;

- мектепке дейiнгi уйымдардын желiсiн улгайту;

- мектепке дейiнгi тарбие мен окытудын мазмунын жанарту;

- мектепке дейiнгi тарбие мен окыту уйымдарын кадрлармен камтамасыз ету;

- 12 жылдык окыту моделiне кошудi бiлiм беру мазмунын жангыртумен коса жузеге асыру;

- шагын жинакталган мектептердiн (будан арi – ШЖМ) проблемаларын шешу;

- мектептегi инклюзивтi бiлiм беру жуйесiн жетiлдiру;

- экономиканын индустриялык-инновациялык даму сураныстарын ескере отырып, ТжКБ мазмунынын курылымын жанарту;

- экономика салалары ушiн кадрлар даярлаудын инфракурылымын дамыту;

- ТжКБ-да окудын беделiн арттыру;

- елiмiздiн индустриялык-инновациялык даму жобаларына сай келетiн жогары жане жогары оку орнынан кейiнгi бiлiмi бар кадрлармен камтамасыз ету;

- жогары бiлiмнiн еуропалык аймагына бiрiгудi камтамасыз ету;

- бiлiмнiн, гылымнын жане ондiрiстiн бiрiгуiн камтамасыз ету, зияткерлiк меншiк пен технологиялардын онiмдерiн коммерцияландыру ушiн жагдай жасау. Жогары бiлiктi гылыми жане гылыми – педагог кадрларды даярлау;

- омiр бойы окыту, баршага бiлiм алу ушiн жагдай жасау;

- жастарды отансуйгiштiкке тарбиелеу жане олардын азаматтык белсендiлiгiн, алеуметтiк жауапкершiлiгiн жане алеуетiн ашу тетiктерiн калыптастыру жонiндегi шаралар кешенiн iске асыру

Казакстандагы бiлiм берудi дамытудын 2011-2020 жылдарга арналган мемлекеттiк багдарламасы жобасында Казакстанда окитындарды сапалы бiлiммен камтамасыз етiп, халыкаралык рейтингiлердегi бiлiм корсеткiшiнiн жаксаруы мен казакстандык бiлiм беру жуйесiнiн тартымдылыгын арттыру ушiн, ен алдымен, педагог кадрлардын мартебесiн арттыру, олардын букiл кызметi бойына мансаптык осуi, окытылуы жане касiби бiлiктiлiгiн дамытуды камтамасыз ету, сондай- ак педагогтердiн енбегiн мемлекеттiк колдау мен ынталандыруды арттыру маселелерiне улкен ман берiлген. Осыган байланысты казiргi танда елiмiздiн бiлiм беру жуйесiндегi реформалар мен сындарлы саясаттар, озгерiстер мен жаналыктар арбiр педагог кауымынын ойлауына, откенi мен бугiнi, келешегi мен болашагы жайлы толгануына, жана идеялармен жана жуйелермен жумыс жасауына негiз болары анык. Олай болса, бiлiмнiн сапалы да саналы турде берiлуi бiлiм беру жуйесiндегi педагогтердiн, зиялылар кауымынын денгейiне байланысты. Дастурлi бiлiм беру жуйесiнде бiлiктi мамандар даярлаушы касiби бiлiм беретiн оку орындарынын басты максаты – мамандыктарды игерту гана болса, ал казiр алемдiк бiлiм кенестiгiне ене отырып, басекеге кабiлеттi тулга дайындау ушiн адамнын кузырлылык кабiлетiне суйену аркылы натижеге багдарланган бiлiм беру жуйесiн усыну – казiргi танда негiзгi озектi маселелердiн бiрi. Жалпы алганда «кузырлылык» угымы жайлы галым К.Кудайбергенова «Кузырлылык угымы – сонгы жылдары педагогика саласында тулганын субъектiлiк тажiрибесiне ерекше конiл аудару натижесiнде ендiрiлiп отырган угым.

Кузырлылыктын латын тiлiнен аудармасы «сомпетенс»белгiлi сала бойынша жан – жакты хабардар бiлгiр деген магынаны камти отырып, кандай да бiр сурактар тонiрегiнде беделдi турде шешiм шыгара алады дегендi бiлдiредi» деп корсетедi. Бул жайлы Б.Турганбаева «... озiнiн практикалык арекетi аркылы алган бiлiмдерiн оз омiрлiк маселелерiн шешуде колдана алуын – кузырлылыктар деп атаймыз» деп аныктаса, Ресей галымы Н.Кузьминанын козкарасы бойынша, «Кузырлылык дегенiмiз - педагогтiн баска бiр адамнын дамуына негiз бола алатын бiлiмдiлiгi мен абыройлыгы».

Латын тiлiндегi «компетенс»созiн галым К.Кудайбергенова «Кузырлылыкты бiлiмiн, бiлiктiлiгiн, дагдысын, тулга мiнез- кулкын, ен бастысы тулга мумкiндiгiн багалаудын критерийi максатында карастыру кузырлылык манызын толык аша алады. Олай болса, кузырлылык, натижеге багдарланган жана бiлiм беру жуйесiнiн сапалык критерийi ретiнде алеуметтiк жане омiрлiк козкарастарды есепке алу кажет» деп жазса, Б.Турганбаева «Кузырлылыкка багытталган окыту урдiсiнде тажiрибелiк жолмен маселенi шешу мумкiндiгi молаяды. Осы жагдай бiлiктiлiктi арттырудагы екiншi улгiге кошiрудiн негiзi бола алады. Ойткенi,кузырлылыкка багытталган улгiде бiлiм алушылардын оздерiн уйымдастыру - басты максаты» деп корсетедi.

К.Кудайбергенова «Кузырды артурлi кенеттен болган ситуацияларда маселелердi шешу ушiн кажеттi бiлiмдi немесе арекеттi корсете бiлу кабiлетi, бiлiм мен омiрлiк ситуация арасындагы байланысты орнату мумкiндiгi ретiнде, ал кузырлылыкты адамнын озiндiк денгейiне, даралык касиеттерiне тiкелей байланысты тулгалык, теориялык, практикалык олшеу дарежесi жогары денгейде кiрiктiрiлген курылым ретiнде карастыру усынылады» деген токтам жасайды.